Inhoudsopgave. Voorwoord

Erik Krediet: Paul Gauguin / acrylverf-doek / 90 x 70 cm. / 2005

Inhoudsopgave Voorwoord

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Luc Bosch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wiet Eijgenraam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eugene van Elschot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leo Janssen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ylonka en Ylona Jaspers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erik Krediet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mariëlle Lenaerts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Guus Mentzij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oswin Meijer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marcel Michielsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kristian van Miechem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ria Mul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ria Pelkmans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 8 14 20 26 32 42 48 54 60 66 72 78



84 90

Grenzeloos vrij handschrift – Een gesprek met Marc Mulders en Albert Matthijssen over creativiteit en de kunstenaars van Amarant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Exposities en publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96 100

Cindy Schröder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    

Voorwoord in de beperking toont zich de meester. De mens wordt bevrijd door zich – in vrijheid – te onderwerpen aan beperkingen… Of beter: door keuzes te maken. *  In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister // Und das Gesetz nur kann uns Freiheit geben – Johann Wolfgang von Goethe, 1802

6

Dit is de essentie van de beeldspraak van Goethe.* En zo is het ook: het meesterschap kan pas ontstaan en werkelijk zichtbaar worden, als we de beperking volledig omarmen, accepteren en doorleefd hebben. Dat geldt voor ieder van ons, en misschien wel in het bijzonder voor mensen met een beperking. Door keuzes die we maken, wordt zichtbaar wie we zijn. Waar we van houden, waar onze voorkeuren liggen, wat ons bezighoudt en ook waar onze talenten liggen. Bij kunst, bijvoorbeeld schilderen of beeldhouwen, wordt zichtbaar wat ons innerlijk beweegt. Dit komt in het werk van de kunstenaar naar buiten, bewust of nog onbewust. En als wij vervolgens het werk aanschouwen, begint ook in ons iets te werken. Wat we zien, roept een ervaring op met een beeld of een idee van wat de kunstenaar bedoelt of bezighoudt. Het dringt aan op bewust te worden waar het voor de ander over gaat, wat de ander drijft. Een wezenlijk onderdeel van een echte dialoog. In dit boek stellen vijftien kunstenaars met een beperking zich aan u voor. Zij tonen zichzelf in hun kunstwerken. In de huidige maatschappij, zoals wij die met elkaar hebben gecreëerd, kunnen mensen met een beperking doorgaans maar gedeeltelijk meedoen. De snelheid van taal en van het leven en het begrijpen van de context zijn vaak de dilemma’s. Om mee te doen, hebben zij zorg of begeleiding nodig. Dat speelt ook op de ateliers waar deze kunstenaars werken. Via zorgvuldig contact maken, observeren, prikkels en/of nieuwe impulsen aanreiken, opent zich een nieuwe wereld. De wereld van een vrij handschrift, waar talenten van kunstenaars ten volle tot bloei komen. En daar komen we bij de gelijkheid voor de mens met of zonder een beperking. Waarbij de kunstenaars met een beperking misschien nog wel in het voordeel zijn. Kunst vraagt immers om een beperking om tot meesterschap te komen.

Meesterschap kan zijn: een uitgekristalliseerd talent voor schilderen of beeldhouwen. Een talent dat tot bloei komt binnen de beperking van het witte doek van 50 bij 80 cm. Of in het blok steen van 2 kg. Voorbeelden van uitgekristalliseerd talent vinden we in de ateliers Artenzo en Artilabo van Amarant. De kunstenaars werken daar hard aan. Tegelijkertijd vinden zij in de ateliers hun dagritme en hun rust. Juist door vorm te geven aan dat wat hen bezighoudt. Maar meesterschap kan ook zijn: inzicht in waar de beperking in diepere zin over gaat. De mens met een beperking brengt ons weer bij aspecten als aandacht, menselijke maat, geduld, de tijd nemen enzovoort. Samenwerken met mensen met een beperking betekent ook bewustwording van alles wat daar nog moeite mee heeft. Meesterschap is dan dit zelfinzicht. En meesterschap is dan ook de persoonlijke realisatie van bijvoorbeeld ‘meer geduld’ of ‘meer aandacht’ en wat dit doet met mensen… De kunstenaars die in dit boek geportretteerd zijn, wonen en werken in de steden en dorpen van Noord-Brabant. Zij komen graag in contact met de inwoners en medewerkers van de Brabantse gemeenten. Ook dat is meedoen. En meedoen, al dan niet ondersteund met zorg en begeleiding, heeft zonder meer meerwaarde. Voor ons allemaal. Dit boek is een uitnodiging tot nadere kennis­ making. De kunstwerken in dit boek mogen gezien worden. En de kunstenaars zelf ook.

Erik-Jan Borgmeijer en Ronald Helder Raad van Bestuur, Amarant Groep

7

8

Luc Bosch elk bouwwerk is anders, maar er zijn veel herkenbare elementen. Luc Bosch (1941) start met een basismodel van een ‘vogelwoning’. Soms inclusief kippengaas en stevig hang- en sluitwerk. Vrijwel altijd zijn er deurtjes die open en dicht kunnen. Landingsbanen geven toegang tot een interieur dat bestaat uit diverse vertrekken, met ingenieuze trapjes en kleine bakjes met fraai scharnierende deksels. Sinds enige tijd timmert Luc vanaf het dak van zijn bouwwerken series dwarslatten die hoger en hoger naar de hemel reiken. Is het bouwwerk gereed dan kleurt Luc het houtwerk met vetkrijt. Ook in het kleuren heeft hij zijn eigen handtekening. Maar bouwen blijft prioriteit nr. één. Lucs uitzonderlijke talent voor ruimtelijk werk resulteert in grote ‘woningen’ bij zijn woonvoorziening in de tuin en kleinere exemplaren op atelier. Afhankelijk van wat Luc beschikbaar heeft aan sloophout, gaat hij zagen en timmeren. Volgens zijn eigen innerlijk kompas, want Luc gebruikt waterpas noch duimstok. Keer op keer op keer ontstaan zo de wonderlijkste bouwwerken. met zijn tweeënzeventig jaar en rijzige gestalte is Luc een markante verschijning. Luc is doof en ernstig verstandelijk beperkt. Hij communiceert veelal met gebaren. Geen doventaal, maar eigen gebaren die door zijn omgeving begrepen worden. Luc is op jonge leeftijd afgestaan door zijn moeder en hij woont sinds 1954 bij Amarant. Sindsdien heeft niemand zich ooit nog gemeld voor Luc. Het leven van Luc draait om timmeren en bouwen. Creëren. Zo lijkt het althans. De urgentie komt van binnenuit. Opmerkelijk is dat niet alleen het bouwen, maar ook het afbreken betekenisvol is voor Luc. Ook dat gebeurt aandachtig. Liefst slaat Luc iedere gebruikte spijker weer recht. Daarna begint alles weer opnieuw. Het verzamelen van materiaal en het bouwen. Iedere keer weer anders en toch ook steeds hetzelfde.

9

10

Luc Bosch: Vogelhuis no 501 / hout / 40 x 35 x 85 cm. / 2010

11

Luc Bosch 2010 – 2011: Vogelhuis no 502 / hout / 37 x 22 x 50 cm. – Vogelhuis no 503 / hout / 23 x 51 x 49 cm. – Vogelhuis no 504 / hout / 32 x 34 x 51 cm. Vogelhuis no 505 / hout / 36 x 23 x 51 cm. – Voederbak no 301 / hout / 28 x 32 x 44 cm. – Voederbak no 302 / hout / 30 x 35 x 47 cm.

12

Luc Bosch: Kippenhuis Rood / hout / 65 x 75 x 85 cm. / 2010

13

Luc Bosch: Kippenhuis Blauw / hout / 60 x 70 x 115 cm. / 2010

14

Wiet Eijgenraam elke ochtend op atelier legt wiet eijgenraam (1955) zijn krant op tafel. Hij bladert door de krant en kiest zijn foto van de dag. Altijd maakt hij een keuze uit twee opties. Wiet houdt de chaos graag op afstand. Alleen dan kan zijn creativiteit volledig tot bloei komen. De foto uit de krant is uitgangspunt voor een tekening met potlood op papier. Vervolgens kleurt Wiet de tekening in met gekleurde inkt en/of aquarelverf. En als de schildering droog is, gaat Wiet omlijnen. Hij gebruikt daarvoor een rietpen en gekleurde inkt. Kaderen met een kwast werkt niet voor Wiet. Met de rietpen houdt Wiet de chaos, ook in zijn eigen werk, letterlijk binnen de perken. Als alles omlijnd is, is het werk klaar. Wiet schildert in een herkenbare stijl die zich onderscheidt door helder kleurgebruik en een krachtig lijnenspel. Wiet maakt graag portretten van mensen uit de sport of de politiek. Maar ook de stad Tilburg is een favoriet onderwerp. in zijn witte werkjas oogt wiet als een zwijgzame en wat stugge ambachtsman. Hij weet wat hij doet en hij doet het met honderd procent concentratie. Wiet is van ver gekomen. Vele jaren van heftig en onbegrepen gedrag gevolgd door afzondering in instituten, hebben hun sporen nagelaten. Sinds in 2000 de diagnose autisme is gesteld, is het kalmer geworden in het leven van Wiet. Een proefperiode op atelier werkte wonderwel. Bij Artenzo heeft Wiet een strikt geordende methode van werken ontwikkeld. Elk onderdeel van zijn dagprogramma heeft een code en per dag ‘programmeert’ Wiet zichzelf als het ware. In het atelier heeft hij zijn eigen gemarkeerde plek, met zijn eigen werkmateriaal. Schilderen is ‘a way of life’ geworden. Een manier om zijn leven op de rit te houden.

15

16

Wiet Eijgenraam: St. Jan / gemengde techniek / 65 x 50 cm. / 2009

17

Wiet Eijgenraam: Lance Armstrong / gemengde techniek / 50 x 65 cm. / 2008

18

Wiet Eijgenraam: Raadhuis Tilburg / gemengde techniek / 50 x 65 cm. / 2011

19

Wiet Eijgenraam: Stadsheer Tilburg / gemengde techniek / 50 x 65 cm. / 2011

20

Eugene van Elschot de oude meesters zijn de grootste inspiratiebron voor Eugene van Elschot (1945). In zijn landschappen en dierenschilderijen hanteert hij daarom hun technieken. “Een bevriende kunstschilder heeft me een oude techniek geleerd voor een mooie glans. Daar heb je een speciaal medium voor nodig. Ik gebruik ook azijn, voor een betere hechting.” Eugene hoef je niets meer te leren, hij ziet zichzelf eerder als de docent. Toch hebben zijn begeleiders op atelier een ingang weten te vinden om het talent van Eugene verder te ontwikkelen. Ze vertelden Eugene hoe de schilders van vroeger een voorstudie maakten, hoe ze de compositie opzetten en hoe ze het perspectief leerden doorgronden. Die informatie zette voor Eugene de deur op een kier voor nieuwe mogelijkheden en te verkennen technieken. Hoewel Eugene zijn eigen koers het allerbelangrijkste vindt, maakt hij voor de oude meesters een uitzondering. flamboyant. Als er één woord van toepassing is op Eugene, dan is dat het wel. De Surinaamse kunstenaar woonde en werkte de eerste helft van zijn leven in zijn geboorteland, zonder professionele begeleiding. Eugene heeft een licht verstandelijke beperking en woont nu al jaren met begeleiding in Breda. In de stad is hij een bekende verschijning. “Ik draag bijna altijd een hoed. Dan hebben de mensen meer eerbied voor me. ‘O ja, die man met de hoed. Die ken ik wel’, zeggen ze dan.” Eugene is ook flamboyant is zijn dagelijks leef- en werkritme. Voor Eugene is het lastig om op vaste tijden te werken, koffie te drinken of door de stad te wandelen. Zijn voorkeuren en keuzes sluiten niet aan bij de vaste afspraken die de mensen van atelier Artilabo graag maken. Het is zoeken naar een goede balans. Een balans waarin Eugene zich vrij kan voelen en waarin hij werk kan blijven maken en voltooien.

21

22

Eugene van Elschot: Moeder beschermt haar jong / olieverf-doek / 80 x 100 cm. / 2012

23

Eugene van Elschot: Storm in het heelal / olieverf-doek / 50 x 60 cm. / 2011

24

Eugene van Elschot: Alleen op de wereld / olieverf-doek / 90 x 120 cm. / 2012

25

Eugene van Elschot: Zonder titel / olieverf-doek / 50 x 70 cm. / 2010

26

Leo Janssen de blik vliegt heen en weer tussen voorbeeld en doek. Hier is iemand aan het werk die geen detail wil missen. Leo Janssen (1963) is als geen ander in staat om de werkelijkheid te zien in kleine compartimenten, blokjes. Bij een vaststaand gegeven als een gebouw levert dat een realistische voorstelling op. Maar de natuur eromheen, dat is een ander verhaal. Leo vertaalt de kleurnuances van boomtoppen die heen en weer gaan in de wind naar abstracte vormen. Het is zijn manier om de chaotische wereld te ordenen. Zo is niet alleen zijn manier van schilderen, zo is zijn hele wezen. Met deze manier van leven houdt hij controle en redt hij het om zelfstandig te wonen, zonder enige begeleiding. rust, reinheid en regelmaat. Leo heeft de regels van huis uit meegekregen en zich tot in de finesses eigen gemaakt. Thuis in zijn eentje is het heerlijk rustig, zonder andere mensen met wie je rekening moet houden. Je hoeft er niet met twee woorden te spreken, niet altijd maar vriendelijk te zijn. Dat kost zo’n hoop energie. Als Leo op atelier is en de vragen worden te persoonlijk of te ingewikkeld, dan draait hij zijn rug naar de gesprekspartner en is die weg. Dan is er weer rust. De kwastjes en spatels moeten meteen weer schoon; een groot deel van de tijd gaat op aan afvegen. Eerst het doekje, dan de witte schildersjas. De handen moeten altijd schoon zijn, ze worden soms tot bloedens toe gewassen. Elke dag, elke week heeft zijn vaste regelmaat, zijn vaste orde. De koffiepauze is om elf uur afgelopen, om één over elf zit Leo weer achter zijn schilderij. Dat vindt hij prettig.

27

28

Leo Janssen: Vroeger / 40 x 60 cm. / acrylverf-doek / 2010

29

Leo Janssen: Weiland met koeien / 30 x 30 cm. / acrylverf-doek / 2009

30

Leo Janssen: Gevangenispoort Bergen op Zoom / 40 x 40 cm. / acrylverf-doek / 2010

31

Leo Janssen: Kerkhof / 30 x 30 cm. / acrylverf-doek / 2009

32

Ylonka en Ylona Jaspers “we noemen onszelf kunstenaar, maar we verdienen er geen geld mee”, zegt Ylonka Jaspers (links op de foto, 1984). “Artistieke erkenning is moeilijk voor mensen met een beperking.” Samen met haar tweelingzus Ylona werkt Ylonka op atelier Artilabo in Breda. Allebei vanuit hun eigen fascinaties. Ylonka is gek op horror en griezelverhalen. Van de schilderkunst van Jeroen Bosch en de geprepareerde lichamen van Günther von Hagen tot de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog. Boeken en ook internet zijn een eindeloze bron van informatie en inspiratie. Gedreven maakt Ylonka het ene werk na het andere, vaak in een hoog tempo. Zij experimenteert daarbij volop met materialen en technieken. Foto’s, gevonden voorwerpen, textiel, schilderwerk, tekeningen en flarden tekstwerk voegt zij samen tot rijke collages. Rommelcollages, zoals zij zelf zegt. Zus Ylona put uit dezelfde bron, maar dan in haar eigen stijl. Haar kleurenpalet is zoeter en soms zelfs romantisch te noemen. Waar Ylonka gaat voor de bizarre kanten van het leven, verbeeldt Ylona vaker het sprookje. Haar manier van werken is rustiger dan die van haar zus; Ylona werkt vooral heel precies. Priegelig soms. Elke lijn precies zoals die moet zijn. ylona is heel precies en ylonka is een rauwe donder. Aldus moeder Annelies. In de nok van het ouderlijk huis hebben Ylona en Ylonka ieder hun eigen kamer. Roze voor Ylona, met posters van Hollywoodfilm Titanic. Zwart en rood voor Ylonka, met griezelpoppen aan het plafond. De tweeling is altijd samen. Ylonka is vlot van de tongriem gesneden. Ylona zwijgt vaker. Ylonka schrijft boeken over relaties en de liefde. Ylona weet alles van techniek. Ook weet zij hoe het openbaar vervoer werkt. De tweeling beïnvloedt elkaar vast en zeker. Maar hoe en wat precies? Ook voor de familie Jaspers blijft het zoeken. Ylona en Ylonka creëren samen hun eigen leven en hun eigen verhaal. Altijd zijn ze bezig. Van niets iets maken. Daar komt de rest van de wereld niet tussen.

33

34

Ylonka Jaspers: Dit ben ik / gemengde techniek / 93 x 73 cm. / 2006

35

Ylonka Jaspers: Schrijven / gemengde techniek / 200 x 90 cm. / 2005

36

Ylonka Jaspers: De vervelende bouwvakker / gemengde techniek / 65 x 40 cm. / 2012

37

Ylonka Jaspers: Slangeman / acrylverf-doek / 120 x 90 cm. / 2002

38

Ylona Jaspers: Claudia’s dood / gemengde techniek / 75 x 50 cm. / 2008

39

Ylona Jaspers: Merrick in de wereld van Claudia / gemengde techniek / 100 x 120 cm. / 2008

40

Ylona Jaspers: Mijn wereld ll / softpastel / 50 x 40 cm. / 2008

41

Ylona Jaspers: Surinaamse bloemenvrouw / acrylverf-doek / 70 x 50 cm. / 2004

42

Erik Krediet zijn ouders hadden al vroeg in de gaten dat erik krediet (1964) een bijzonder talent heeft. Ze stimuleerden hem als jongetje al om te tekenen. En ze lieten Erik de wereld zien. Andere landen, wereldsteden, musea, galeries en historische gebouwen. Waardevolle bagage die tot op de dag van vandaag dient als inspiratiebron, waarbij Erik zijn eigen methode van ‘breinreizen’ heeft ontwikkeld. Alles wat Erik meemaakt, slaat hij op in zijn geheugen. Zijn dagboeken helpen hem daarbij. Nauwgezet worden observaties en ervaringen opgetekend. Als rijzige volwassen man heeft Erik het observeren tot hogere kunst verheven. Erik werkt altijd met een foto als startpunt. Heeft hij alles tot in detail bekeken, dan vloeit het schilderij als vanzelf uit zijn handen. Erik doet niet aan schetsen en opzetten. Omdat hij exact weet hoe het werk moet worden, is hij er naderhand altijd tevreden over. Dat lijkt te passen bij Eriks vorm van autisme; het komt eruit zoals het erin zit. En dat is meteen goed. als je drie werken van erik naast elkaar zet, zou je kunnen denken dat je kijkt naar werk van drie verschillende kunstenaars. De acrylschilderijen zitten altijd dik in de verf. Erik boetseert het er bijna op met zijn penseel, in zijn eigen handschrift. Zijn tekentechniek is compleet anders. Dat is heel verfijnd millimeterwerk, opgebouwd uit een grote hoeveelheid gedetailleerde onderwerpen. En zijn aquarellen hebben weer een heel andere, unieke uitstraling. Erik legt het werk plat en vervolgens legt hij een bolletje water met aquarelverf op het papier. Dat laat hij helemaal intrekken. Mixen van technieken is niet aan de orde. Eriks brede belangstelling en zijn culturele en intellectuele ervaringen komen terug in al zijn werken. Hij maakt graag portretten van kunstenaars of politici en ook reizen blijft een terugkerend thema.

43

44

Erik Krediet: John F. Kennedy / acrylverf-doek / 90 x 70 cm. / 2012

45

Erik Krediet: Eisenhouwer / acrylverf-doek / 90 x 70 cm. / 2012

46

Erik Krediet: Côte d’Azur / pen / 60 x 80 cm. / 2007

47

Erik Krediet: Ik met mijn moeder op de fiets bij de Middellandse Zee / pen / 60 x 80 cm. / 2008

48

Mariëlle Lenaerts “haviksogen. ik heb haviksogen, daarom kan ik zo goed kijken”, herhaalt Mariëlle Lenaerts (1976) verschillende keren. De knoflook op haar schilderij bevestigt haar observatievermogen. Op het eerste gezicht zie je alleen wit en licht grijsgroen. Pas als je heel goed kijkt, begrijp je waarom er felgeel en knalrood op Mariëlle’s palet zitten. Soms heeft ze er wel dertig kleuren op, waarmee ze intense tinten mengt. Het unieke is dat ze een week later met een schoon palet begint en exact dezelfde kleuren weet te maken. Mariëlle combineert haar scherpe blik met een uitzonderlijk talent om blow-ups te maken. Dat gebeurt in een fractie van een seconde, als haar blik zich verplaatst van het voorbeeld naar het doek; ogenschijnlijk zonder moeite maakt ze feilloos de vergrote streken. De combinatie blow-up en kleurenpracht brengt wonderlijke sensaties teweeg. Je krijgt zin om in de appel te bijten, de geur van de rozen streelt je neus. mariëlle werkt bijzonder gedetailleerd en geconcentreerd. Millimeter voor millimeter werkt ze een kwartier lang aan een minuscuul randje. “Zo is het goed. Ja, het is goed.” Om even later stellig te besluiten: “Zo, en nu ga ik het netjes maken”, gevolgd door haar lijfspreuk “Haastige spoed is zelden goed.” Mariëlle is veel te vroeg geboren en heeft daarbij een hersenbeschadiging opgelopen. Desondanks blonk ze als klein meisje al uit in tekenen, met name in de opvallende detaillering. Het verbaasde Mariëlle’s ouders niet dat later ook de diagnose autisme gesteld werd. Haar gevoelswereld kent ups en downs. De zoektocht naar een gelukkig leven gaat gepaard met vallen en opstaan. Sinds kort woont ze met begeleiding in een eigen appartement. Na jaren in een woonvorm met alleen een zit-/slaapkamer voor haarzelf, was dat een grote stap vooruit.

49

50

Mariëlle Lenaerts: Appels op straat / acrylverf-doek / 100 x 120 cm. / 2011

51

Mariëlle Lenaerts: Lieve vrouw / acrylverf-doek / 100 x 100 cm. / 2007

52

Mariëlle Lenaerts: Knofloken / acrylverf-doek / 120 x 100 cm. / 2012

53

Mariëlle Lenaerts: Net Chinese rozen / acrylverf-doek / 120 x 120 cm. / 2008

54

Guus Mentzij er is muziek, als uitlaatklep. en er is voelen. Vijf dagen in de week is Guus Mentzij (1966) bij atelier Artilabo. Dagen waarin de muziek op hard moet voor Guus. Een muziekworkshop past precies in zijn straatje. En hij gaat zo vaak mogelijk mee naar buiten, naar het park. Daar is veel meer te voelen, horen en ruiken. Laatst nog, bij de workshop over ornamenten. Guus kan ze in zich opnemen door ze te voelen. Guus beeldhouwt. Vorig jaar maakte hij een geluidsgolf uit steen. Hij was er maanden mee bezig. Zijn beide passies kwamen er in samen. Als Guus aan de golf werkte, ontspande hij helemaal. Guus is blind, maar je zag het geluk in zijn ogen. De bedrukte blik was weg, zijn wenkbrauwen gingen omhoog. Soms zag je Guus stilletjes lachen. het leven maakt het guus niet gemakkelijk. Guus kwam ter wereld als een van de jongsten in een gezin met veertien broers en zussen. Al snel werd duidelijk dat hij een verstandelijke beperking had, als gevolg van zuurstofgebrek bij de geboorte. Als kleuter al maakte Guus een trieste en stille indruk. Hij werd opgenomen in een instituut, zoals dat toentertijd heette. Als volwassen man kwam hij schilderen bij atelier Artilabo, waar hij van genoot. Tot hij blind werd, nu tien jaar geleden. Een depressieve periode volgde en het beeldhouwen bracht bijna letterlijk verlichting in het leven van Guus. Het voelen van het materiaal ontwikkelde zijn tastzin en hielp hem bij het ‘lezen’ van de wereld en de dingen om hem heen. Maar nu is zijn schouder versleten en kan Guus nog maar beperkt werken met harde steensoorten. Zachtere kleisoorten kunnen hem maar matig bekoren. Opnieuw moet Guus de bakens verzetten. Gelukkig blijft de muziek.

55

56

Guus Mentzij: Vierkante koeienkop / zeepsteen / 23 x 17 x 14 cm. / 2006

57

Guus Mentzij: Hand met gat erin / serpentijnsteen / 6,5 x 18 x 19 cm. / 2007

58

Guus Mentzij: Aliën / serpentijnsteen / 26 x 17 x 17 cm. / 2006

59

Guus Mentzij: Soldaatvorm / serpentijnsteen / 30 x 45 x 20 cm. / 2007

60

Oswin Meijer oswin meijer (1956) is op de antillen opgeleid in de pottenbakkerij van de sociale werkplaats. Dat is terug te zien in zijn gemengde technieken. Een half leven op Curaçao vlak je niet zomaar uit. Nog steeds loopt Oswin zomer en winter op blote voeten. En hij draagt altijd een nonchalante broek en een zomers shirt. Ook in zijn werk blijft hij trouw aan zijn roots. Oswin bouwt een werkstuk met de hand op en maakt het daarna draaiend af; dat zie je zelden in Nederland. Op die manier maakt hij talloze potten, schalen en kruiken. Het werk op de draaischijf wisselt de kleikunstenaar af met vrij werken. Hij maakt tegenwoordig het liefst vogelhuisjes, waarin hij zijn voorliefde voor de kleurrijke huisjes uit zijn jeugd tot uitdrukking brengt. En die liefde schemert zelfs door in de manier waarop hij een Hollandse molen vormgeeft. Oswin is ook een begenadigd schilder. Als je naar zijn kleurrijke sfeerbeelden kijkt, heb je geen ticket naar de Caraïben meer nodig. oswin sprak alleen papiaments toen hij als jongvolwassene naar nederland kwam. Naast zijn licht verstandelijke beperking vormde vooral het taalprobleem een barrière in de omgang met andere mensen. Nu verstaat hij goed Nederlands, en hij spreekt het ook. Al is praten niet direct een grote liefhebberij. Hij kan afwerend reageren als je een gesprekje aan wilt knopen. Maar als hij positief benaderd wordt, verschijnt er een enorme glimlach en een twinkel in de ogen. Dan wil je graag geloven dat hij van dansen houdt en een echte gangmaker kan zijn. Oswin is ook heel sociaal. “Dit is een hondenhok. Dat heb ik gemaakt voor die hond daar,” en hij wijst op een keramiek hondje van een collega kunstenaar. “Anders krijgt die hond het zo koud.”

61

62

Oswin Meijer: Huisje op Curaçao / keramiek / 20 x 18 x 35 cm. / 2011

63

Oswin Meijer: Huisje op Curaçao / keramiek / 30 x 30 x 36 cm. / 2011

64

Oswin Meijer: Handgedraaide pot / keramiek / 40 cm. hoog – ø 30 cm. / 2011

65

Oswin Meijer: Handgedraaide pot / keramiek / 30 cm. hoog – ø 25 cm. / 2011

66

Marcel Michielsen dikke cahiers waarvan iedere pagina is vol getekend met figuren, in vaste patronen op de pagina, aangevuld met rommelig ogende reeksen van woorden en flarden van zinnen. Marcel Michielsen (1977) werkt op een heel eigen manier, aan zijn eigen tafel op het atelier. Altijd begint hij in een van zijn schriften. Vanuit het schrift gaat Marcel werken op doek of papier. En ook op het grote vlak zijn er woorden en repeterende beelden. Marcel tekent eindeloze series van mensfiguren, altijd naakt en vrijwel altijd met naam en toenaam. Marcel zelf, zijn vrienden en zijn begeleiders figureren in het werk en ook foto’s uit de krant of een tijdschrift worden, veelal bewerkt met pennenstreken, kleurvlakken en woorden, eindeloos herhaald. Daartussenin plotseling een serie tekeningen van honden: hondje 1, 2 en 3. Marcel reageert niet op de vraag waar die genummerde honden plotseling vandaan komen. Wel weet hij te vertellen dat hij nóóit een koe zal schilderen. marcel heeft een fascinatie voor woorden. Maar praten hoeft niet meteen. Een gesprek met Marcel verloopt anders. Een vraag of een opmerking wordt beantwoord met een simpel “ja” of “nee”. De stilte die valt na een kort antwoord (mogelijk wil Marcel nog iets aanvullen of een anekdote vertellen) wordt door Marcel niet opgevuld. Ook is er geen oogcontact. Toch wekt Marcel niet de indruk dat hij een gesprek vervelend vindt. Hij wil best iets zeggen, zo lang hij maar zijn werk kan blijven doen (schrijven, woorden borduren of schilderen), naar de radio kan luisteren, fragmenten van Engels­talige hits mee kan zingen en flarden van zijn voortdurende gedachtestroom de wereld in kan gooien. Zo laat hij plotseling het begrip ‘déjà vu’ vallen. Ergens opgepikt en opgeborgen in een van de laatjes in zijn hoofd. Laatjes die opengaan als Marcel gaat tekenen en schilderen.

67

68

Marcel Michielsen: Spicegirls en anderen / gemengde techniek / 50 x 65 cm. / 2008

69

Marcel Michielsen: Drie vissen / gemengde techniek / 60 x 50 cm. / 2011

70

Marcel Michielsen: Renz Picasso / gemengde techniek / 65 x 50 cm. / 2010

71

Marcel Michielsen: Niels / gemengde techniek-doek / 150 x 150 cm. / 2012

72

Kristian van Miechem kleurrijke, vaak grappige voorstellingen met stevige zwarte omtrekken. Gezichten met vier zwarte rondjes voor de ogen en de neusgaten. Wolken, borsten, armen en handen zien er altijd hetzelfde uit. Het aantal vingers wil nog wel eens wisselen, afhankelijk van of Kristian (1967) bewust meetelt of niet. Een Kristian van Miechem herken je uit duizenden. Ook vanwege het kenmerkende handschrift waarmee Kristian zijn werken vaak van commentaar voorziet. Zijn aansprekende en misschien wat kinderlijke stijl valt in de smaak bij aanstaande ouders; Kristian heeft menig geboortekaartje ontworpen. Hij schildert graag, maar is het liefst aan het werk op het tekentablet. Vaak ook is hij urenlang in de weer met een rol plakband en een horloge, een stuk elektriciteitsdraad, een speelgoedautootje. Alles wordt nauwgezet en volgens vaste patronen ingepakt. Onverstoorbaar en ongekend authentiek, dat is Kristian. alles wat kristian in plakband wikkelt, gaat in zijn tas. Die is altijd in de buurt. Buitenstaanders mogen er niet in kijken. Die tas, daar zit zijn vertrouwen in. Kristian is autistisch en hij vindt zijn vastigheid ook in zijn kleding. Hij draagt sinds jaar en dag dezelfde kledingcombinatie: een geruite blouse met de knopen tot bovenaan toe dicht, ook al is het dertig graden. Daarbij bretels en een donkere broek met veel zakken, handig voor ingepakte bewaarspulletjes. Kristian is volkomen zichzelf, hij plooit zich niet zomaar naar de wensen van een ander. Daardoor is hij soms ook ongrijpbaar. Hij zal altijd met een stellig “nee” antwoorden als je hem vraagt iets te doen. Maar vervolgens gaat hij toch aan de slag. Dat “nee” is vooral een manier om aan te geven dat hij geen zin heeft in praten. Waarom zou hij ook?

73

74

Kristian van Miechem: Stantbeelt / zeefdruk / 60 x 50 cm. / 2000

75

Kristian van Miechem: Douchen / zeefdruk / 60 x 50 cm. / 2003

76

Kristian van Miechem: Slippers / zeefdruk / 60 x 50 cm. / 2004

77

Kristian van Miechem: Thuis zitten / zeefdruk / 50 x 50 cm. / 2003 / (opdracht UWV)

78

Ria Mul “tot de volgende keer!” Al na een paar minuten rondleiden in haar atelier bij Artenzo maakt Ria Mul (1955) duidelijk dat schilderen belangrijker is dan uitleggen. En dat terwijl er zoveel intrigerends te zien is. Wat is daar verborgen achter dat gordijn tegen de muur? Wat is er allemaal te zien in die kijkdoos? Ria heeft een welhaast onnavolgbare passie voor geheimzinnige, geurende, choquerende zaken. Rubberbomen waar sap uit druipt, ontplofte walvissen of biggetjes in ontbindingsfase; Ria verwerkt het allemaal met grote precisie in haar werk en vindt het heerlijk als mensen daar heftig op reageren. Dát is een ingang voor verder contact. Op Artenzo leerde Ria werken met olieverf. Ze vond het mateloos interessant en die fascinatie is gebleven. Olieverf moet je mengen met medium. De geuren, de lijnolie, zien hoe de kleuren zich mengen, met het paletmes op het palet… Ria geniet ervan. ria kwam als jong meisje bij amarant. Ze woonde er en ging er naar het speciaal onderwijs. Toen ze volwassen was, begon ze met schilderen op het activiteitencentrum. Er is nooit een concrete diagnose gesteld bij Ria. Haar moeilijke gedrag zorgde in de loop der jaren voor menig hoofdbreken. Toen Ria kon gaan schilderen, vooral over haar preoccupaties, veranderde haar gedrag zienderogen. Via haar werk vertelt Ria over wat haar bezighoudt. Ze kan de voorstellingen die ze in haar hoofd heeft feilloos overzetten naar doek. Waarschijnlijk wordt ze daarbij geholpen door haar fotografische geheugen. Ria’s bijzondere talent vormde begin jaren negentig voor Amarant mede de aanleiding om Artenzo op te zetten. Ook kunstenaar Marc Mulders herkende Ria’s talent en raakte erdoor gegrepen. Hij wist haar te inspireren met wat hij haar aanreikte: plastic beestjes, uit papier gescheurde engelen. Ze werkten samen aan een project rond het paradijs en exposeerden gezamenlijk in museum De Pont in Tilburg.

79

80

Ria Mul: Paradijs, huidvlokken, flessen / olieverf-doek / 90 x 120 cm. / 2009

81

Ria Mul en Marc Mulders: Kijkdoosschilderij / olieverf-doek / 160 x 180 cm. / 2007

82

Ria Mul: Dagdeel in het paradijs / olieverf-doek / 70 x 50 cm. / 2009

83

Ria Mul: Barbie I (links) en Barbie II (rechts) / olieverf-doek / 200 x 50 cm. (2x) / 2012

84

Ria Pelkmans “ik werk uit mijn hoofd”, zegt Ria Pelkmans (1942). “Fantasie.” Eerst tekent Ria met potlood. Het witte doek wordt helemaal gevuld. Ria laat geen plekje leeg. Daarna pakt zij de acrylverf en gaat Ria inkleuren. Daarbij gebruikt zij liefst alle kleuren van de regenboog. Ze werkt heel secuur. “Slordig werken, dat kan ik niet”, aldus Ria. Is het schilderwerk klaar, dan begint ze met het minutieus trekken van lijntjes met een zwarte stift. Een stift met een ronde punt. Elk onderdeel wordt omkaderd met een zwarte lijn. Ria werkt daarbij altijd op dezelfde manier, van onder naar boven. Vroeger tekende zij vooral leeuwen en vogels. Er zijn andere dieren bijgekomen. Tijgers, panters, luipaarden en cheeta’s. “Grote katten”, zo zegt Ria. “Ze hebben vaak een heel mooie pels. Roofdieren. Ik schilder ze in één keer goed.” Vaak dwarrelen er vlinders over het doek en vrijwel altijd bevat het werk een of meerdere klokken. “Ik let goed op de tijd”, zegt Ria. “Altijd.” ria woont in oisterwijk in een woonvoorziening van Amarant. Zij werkt een dag per week op een atelier in Vlijmen. Die ene atelierdag wordt maximaal benut. Ria werkt onafgebroken en zeer geconcentreerd door. Thuis schildert Ria nooit. Tekenen doet ze wel. Dat wil zeggen: alleen rond het middaguur. Dan maakt Ria een tekening. Op een los blad. Met bovenaan de datum en dan een tekening van een dier, al dan niet gecompleteerd met een klok. Elk los blad gaat in een map. Misschien is het Ria’s manier om de wereld ‘op orde’ te houden. Op atelier gaat Ria haar eigen gang. Liever geen samenwerkingsprojecten en ook geen opdrachten. Dat zijn stoorzenders en die kan Ria niet gebruiken. Ook de radio, met ieder uur de nieuwsberichten, mag uit. “De radio brengt vaak slecht nieuws”, zegt Ria. “Het blijft hangen in m’n hoofd. Dat wil ik niet. Aan slecht nieuws heb je helemaal niks.”

85

86

Ria Pelkmans: Huizen en mensen / acrylverf-doek / 70 x 100 cm. / 2010

87

Ria Pelkmans: Ezel / acrylverf-doek / 100 x 100 cm. / 2008

88

Ria Pelkmans: Vlinders en dieren / acrylverf-doek / 100 x 100 cm. / 2009

89

Ria Pelkmans: Twee vrouwen / acrylverf-doek / 60 x 60 cm. / 2010

90

Cindy Schröder vierkanten, vliegvelden, grote steden en bussen. Vooral bussen zijn Cindy Schröders (1979) grote passie. Ze kan er rustig een hele dag in doorbrengen; alle lijnen van begin- tot eindpunt en terug. In de grootsteedse wereld van haar schilderijen rijdt er altijd wel een bus. De vierkanten domineerden al haar tekeningen voordat ze bij atelier Artenzo aan het werk ging. En nog steeds houdt ze van rechte lijnen en hoeken. Maar Cindy is enorm gegroeid in haar werk. Er is variëteit ontstaan in haar onderwerpen en ook haar kleurenpalet is uitgebreid. Binnen de herkenbare structuren van Cindy’s werk, is er volop ruimte gekomen voor detaillering. cindy schildert al haar halve leven. Haar schilderijen vormen voor haar de ingang om contact te maken met andere mensen. Trots toont ze foto’s van haar werken op haar smartphone. “Er is zelfs een schilderij van mij verkocht aan mensen in Parijs!” Achter de glanzende bruine ogen van de bedeesd overkomende Cindy, razen regelmatig heftige emoties. Cindy kan haar tranen niet bedwingen als een begeleider op atelier Artenzo vertelt over een gescheurde vingerpees. In haar kindertijd heeft Cindy de school voor moeilijk lerende kinderen goed doorlopen, gevolgd door het voortgezet speciaal onderwijs. Daarna is zij bij Amarant terechtgekomen. Eerst alleen in de weekenden, nu woont ze in een appartement waar permanent begeleiding beschikbaar is. Het heeft lang geduurd voordat duidelijk was wat Cindy nodig heeft. Sinds iedereen rekening houdt met het gegeven dat Cindy niet zal uitgroeien naar ‘volwassen’ emoties, is er rust gekomen. Binnen duidelijke kaders kan Cindy verder tot ontplooiing komen. In haar dagelijks leven én in haar kunst. Er is ruimte om vooruit te kijken.

91

92

Cindy Schröder: Roestig licht / acrylverf-doek / 50 x 50 cm. / 2010

93

Cindy Schröder: Monorail / acrylverf-doek / 50 x 60 cm. / 2012

94

Cindy Schröder: Fiets(stuur)chaos / acrylverf-doek / 60 x 80 cm. / 2011

95

Cindy Schröder: Olympische Spelen Seoul / acrylverf-doek / 60 x 80 cm. / 2011

Een gesprek over creativiteit en de kunstenaars van Amarant

Grenzeloos vrij handschrift

96

Kunstenaar Marc Mulders en Albert Matthijssen, artistiek leider van de ateliers van Amarant, leerden elkaar kennen bij een project in de Bomenbuurt in Tilburg. Wijkbewoners konden bijdragen aan een muurschildering in de buurt. Marc, toentertijd woonachtig in de Bomenbuurt, meldde zich en via Albert deden ook enkele kunstenaars van atelier Artenzo mee. Onder meer Ria Mul, een van de kunstenaars in dit boek. Sindsdien komt Marc met enige regelmaat op Artenzo. Hij is enthousiast over de samenwerking met Ria en andere kunstenaars en in de loop der jaren zijn er mooie projecten ontstaan. “Ik wil samen een feestje bouwen”, zegt Marc. “Schilderen is solitair. Ik sta alleen voor die ezel en alleen ga ik het gevecht aan met het witte linnen. Maar daarna, als het werk af is, heb ik behoefte aan samenkomst. Laten zien en bespreken van wat er is ontstaan. Ik kies steeds voor nieuwe samenwerkingsprojecten. Ook met collega’s van andere disciplines, uit de wereld van textiel, glas of vormgeving. De uitwisseling met Artenzo hoort in dit rijtje. Ik beschouw Ria en een aantal andere kunstenaars bij Artenzo als volwaardige collega’s.” bijzondere ontmoeting. “Voor ons hoort de samenwerking met Marc in de categorie bijzondere ontmoetingen”, vult Albert aan. “Daar geloven we beiden in. Marc benadert de mensen van Artenzo inderdaad als collega-kunstenaars. Hij heeft het niet over labels zoals outsider art. Dat vind ik verfrissend. Net als het feit dat hij niet iedere kunstenaar bij ons op atelier even goed vindt. Precies daarmee doet hij deze mensen recht. Hij neemt ze serieus en dan komt er een gesprek op gang. Bij ons werken 52 kunstenaars. Die zijn niet allemaal even briljant. Dat tref je in ieder vakgebied. Marc kiest zelf de mensen met wie hij wil samenwerken.” Marc: “Ik kan er zo 20 selecteren die ik ervaar als collega. Autonome kunstenaars die zich, net als ik, verhouden tot dat witte doek. Dat is ons beroep. We verstaan elkaar. We werken samen en als ik hen introduceer in de reguliere kunstwereld, dan gaat het over hun artistieke kwaliteiten. Daar hoeft niet bij te staan: afkomstig van Artenzo, werkplaats voor verstandelijk gehandicapten. Wat mij betreft hebben we dan allemaal gewonnen. Dan heeft Ria Mul gewonnen. Mariëlle Lenaerts heeft gewonnen. Albert heeft gewonnen. En ik heb gewonnen.” ongegeneerde fantasie. Marc ziet verschillende typen kunstenaars bij de ateliers van Amarant. “Je hebt het autistisch spectrum”, zegt hij, “dat zijn bijvoorbeeld mensen die feilloos een straat uit

hun vroege jeugd tot in detail kunnen natekenen. Wat jij en ik niet kunnen. Hun werk is super, als autonoom kunstwerk. Kan zo het museum in. En daarnaast zie ik kunstenaars die geen enkele last hebben van gêne. Wat jij en ik dus wél hebben. Kunstenaars zoals Ria Mul hebben ongegeneerde fantasie en creativiteit. Grenzeloos, los van blokkades, met een vrij handschrift. Authentiek. Het onderbewuste ligt open.” Albert: “In de begeleiding doen we ons best om precies dat vrije handschrift op het spoor te komen. Het talent aan te raken en de ruimte geven. Dat vraagt om zorgvuldig contact maken en observeren. Wat laten mensen zien? Hoe kunnen zij groeien als kunstenaar? Welke nieuwe prikkels zetten iets in beweging? En wat dan? Daar zijn we voortdurend mee bezig. Doen we niks, dan gebeurt er ook weinig. Dat zou je de beperking van deze kunstenaars kunnen noemen.” Marc vult aan: “Reguliere kunstenaars kunnen op eigen initiatief op zoek gaan naar nieuwe prikkels, andere impulsen. Dat is het verschil. Ze doen het overigens niet allemaal. Mijn stelling is: kunstenaars die niet meer in gesprek gaan met de wereld, vervallen in herhaling. De boel gaat op slot. Albert en zijn collega’s voorkomen dat de talenten van Artenzo op slot gaan. Dat is van grote waarde. De toverfontein, de rijke bron van creativiteit blijft stromen.” ordening en concentratie. Talent is voor Marc Mulders een breed en ook wel lastig begrip. Hij heeft het liever over ordening. En concentratie. “Orde is voor mij het begin van alle kunst”, aldus Marc. “Niet tekenen. Ik kan niet eens tekenen! Misschien een visje of een pauwtje…, maar ik kan jou niet tekenen. Ik snap niet hoe je arm anatomisch overgaat in je schouderkom. Dus: ik kan niet tekenen. Wat ik wel kan, is ordenen. Ik kan naar die bloemen kijken, en die gaan ordenen en stileren op het doek. Ik deed het bij mijn moeder vroeger al: de franjes van het tapijt ordenen. Nu orden ik op het witte linnen. Dat is mijn talent. En dat talent zie ik ook bij de kunstenaars van Artenzo.” Wat erbij komt, is concentratie. Zijn eigen concentratie bewaakt Marc zorgvuldig in zijn atelier op Landgoed Baest, een plattelandsenclave onder de rook van Tilburg. Albert en zijn collega’s creëren een klimaat van rust en aandacht op de ateliers bij Amarant. “Het klinkt als een cliché”, vindt Marc, “maar als je Artenzo bezoekt, treed je een bijna tijdloos universum binnen. Dat voel je. Sommigen, al dan niet verlegen, kijken niet op. Anderen zijn meteen heel uitgelaten. Er zijn zeker grote verschillen tussen de kunstenaars. Maar bovenal proef je quality time. Ze zijn bezig. Soms helemaal in zichzelf gekeerd. Bij een ander staat wat muziek aan. Artenzo is een plek waar concentratie nog mág. Zonder voorbehoud. Als kunstenaar heb je dat nodig. Je kunt niets maken als je je niet kunt concentreren en niet een bepaalde intensiteit en verwondering kunt vasthouden. Die setting, dat is iets om jaloers op te zijn. Het is een spiegel voor ons drukke en vluchtige leven waar concentratie een ouderwets begrip dreigt te worden.”

97

98

Marc Mulders Marc Mulders is een Nederlandse schilder, aquarellist, fotograaf en glazenier. Hij is vooral bekend om zijn olieverfschilderijen waarin hij de loop van de natuur volgt. In de lente en zomer schildert Mulders tulpen, irissen en rozen; in de herfst en winter richt hij zich op wilde dieren als fazanten en hazen. Marc schildert ‘naar het leven’. In zijn atelier zet hij stillevens op waarbij hij naast de bloemen of het dode dier ook foto’s neerzet die hem ter inspiratie dienen. Naast het schilderen, legt Marc zich toe op het vervaardigen van glas-in-lood-ramen. De bekendste hiervan zijn het raam voor de Nieuwe Kerk (Amsterdam) en de Sint-Janskathedraal in Den Bosch. Min of meer bij toeval is Marc in contact gekomen met de mensen van Artenzo. “Schilderen is solitair”, zegt Marc. “Je staat alleen voor dat witte doek. Of je nu gehandicapt bent of niet. Dat doet er helemaal niet toe. Je bent een ‘einzelgänger’. Precies daarom zoek ik altijd naar de ontmoeting. Onder meer met de mensen van Artenzo.”

99

Albert Matthijssen Albert Matthijssen is artistiek leider voor de sector Werk en Dagbesteding van Amarant, dus ook voor de ateliers Artenzo en Artilabo. Hij begeleidt verstandelijk beperkte kunstenaars en zorgt er samen met zijn collega’s voor dat iedereen op atelier goed kan werken, met de juiste faciliteiten. Maar bovenal is Albert inspirator en stimulator voor de kunstenaars. Albert had al vroeg ambities om zelf kunstenaar te worden. Door omstandigheden is dit anders gelopen en hij werd activiteitenbegeleider bij Amarant. De behoefte aan kunstzinnig bezig zijn, is echter altijd gebleven. Als autodidact bemerkte Albert de ‘verborgen’ talenten van de mensen waarmee hij werkte. “Mensen met een beperking beschikken over creativiteit. Net als iedereen”, zegt Albert. “Je moet het alleen wél aanraken. Doe je dat niet, dan gebeurt er weinig. Dat zou je de beperking kunnen noemen van deze kunstenaars.”

Exposities en publicaties

100

1992/1994 1995 1996 1996 1996 1997 1998 1998/1999 1999 2000 2000/2002 2001 2001 2001 2001 2001 2001 2001 2002 2002 2002/2003 2002/2003 2002/2003 2002/2003 2003 2003 2003 2003

exposities artenzo tilburg, artilabo breda Rondreizende expositie “Het gezicht” door VSAN met werk van Artenzo Expositie Artenzo, Elisabeth ziekenhuis, Tilburg Expositie Artenzo, Fontys Hogeschool, Eindhoven Expositie Artenzo, Centrale Bibliotheek, Tilburg Expositie Artenzo, Provinciehuis Noord Brabant, ’s-Hertogenbosch Expositie Artenzo, Beurs van Berlage, Amsterdam Expositie Artenzo, Palaya, ’s-Hertogenbosch Expositie Artenzo, VGZ-zorgkantoor Midden Brabant Expositie Artilabo, Beurs van Berlage, Amsterdam Expositie Artenzo, Galerie Atelier de Herenplaats, Rotterdam Rondreizende expositie Artenzo /Artilabo “Zuiderlingzonderling” Expositie Artenzo, Zorgcentrum Zuid, Tilburg Expositie Artenzo, Bezoekerscentrum, Oisterwijk Expositie Artilabo /Artenzo, “In de hoofdrol”, Breda Expositie Artilabo,Cultureel Centrum Fidei et Arti, Breda Expositie Artenzo, De Smeltkroes, Maarheeze Expositie Artenzo /Artilabo, Cobramuseum, Amstelveen Expositie Artenzo, bij Galerie Artilabo, Breda Expositie Artenzo, Museum Kempenland, Eindhoven Expositie Artilabo, “Land dat in mij woont” i.s.m. Dario Fo College, Breda Kunstexpositie Artenzo, Boerhave, Haarlem/ Schalkwijk Rondreizende expositie Artilabo door Duitsland Expositie Artenzo, Zorgcentrum Zuid, Tilburg Expositie Artenzo, “Tweelingen” Dr. Guislaine Museum, Gent (B) Expositie Artenzo, Purmerends Museum, Purmerend Vernisage Artilabo, “Zien, voelen, beleven”, Breda Expositie Artenzo, Fontys Hogeschool, Eindhoven Expositie Artenzo /Artilabo, Cobramuseum, Amstelveen



2003 Expositie Artenzo met de Tilburgse School (G. Geelen, P. v. Dongen, R. v. Vught, R. ­Zuurmond en M. Mulders) Cobramuseum, Amstelveen 2003 Expositie Artenzo, Blokven, Tilburg 2003 Expositie Artenzo, Het Raadhuis/de Rhodahal, Kerkrade 2004 Expositie Artenzo, “Uitdrukking” in de UvT (Universiteit van Tilburg), Tilburg 2004 Expositie Artilabo, “Haus der Kunst”, München (D) 2005 Expositie Artenzo, Stadswinkel van Tilburg, presentatie van de samenwerking tussen Marc Mulders en Artenzo 2005 Expositie Artilabo “Hoedje van papier” Breda 2005 Expositie Artilabo, Cobramuseum, Amstelveen 2005 Expositie Artilabo, Scheepvaart museum, Amsterdam 2006 Expositie Artilabo, “Art as Well” in de Nieuwe kerk, Amsterdam 2006 Expositie Artilabo, “Art T(w)o” Breda 2006 Expositie Artenzo, “Open Deuren” Petrus en Pauluskerk, Tilburg 2006 Expositie Artenzo, Centraal bureau Amarant, Tilburg 2006 Groepsexpositie Artilabo, in Wroclaw, Polen 2006 Expositie Artilabo, “Eigen-wijze-krijt”, Breda 2006/2007 Expositie Artenzo, “Van binnenuit gezien” Galerie De Herenplaats, Rotterdam 2007 Groepsexpositie Artilabo, in Bratislava, Slowakije 2007 Zomerexpositie Artilabo, Breda 2007 Solo expositie, Artilabo, Breda 2007 Expositie Artilabo “Contrast” Breda 2007 Expositie Artenzo, “De Clossenborch”, Hilvarenbeek 2007/2008 Expositie Artenzo, Fontys Economische Hogeschool, Tilburg 2008 Zomerexpositie Artilabo, Breda 2008 Expositie Artenzo, Galerie Kempro, Sterksel 2008 Uitwisseling/tentoonstelling Artilabo, Brussel-Breda, in Kalmthout (B) 2008 Solo exposities Artilabo, Breda 2008 Expositie Artilabo, bij Galerie De Kaai, Goes

101

102



2009 2009 2010 2010 2011 2011 2011 2011 2012 2012 2012 2012 2012

1997 1999 1999 2001 2001 2003

2004 2005 2005 2005 2006 2006 2007 2009

Solo exposities Artilabo Expositie Artilabo “Zwart-grijs-wit” (RAAF), Breda Tentoonstelling Artilabo, “Huis”, Breda Expositie Artenzo, Galerie De Kaai, Goes Expositie Artenzo, “Opening”, Tilburg Expositie Artenzo, “Nipples”en “Woman behind woman” , Tilburg Expositie Artenzo, Amarant Academie, Tilburg Expositie Artenzo, Galerie De Roos, Tilburg Expositie Artenzo, “Huizenmarkt”, Tilburg Expositie Artenzo, keramiek Galerie de Kaai, Goes Expositie Artenzo, “Onder de loep”, Tilburg Expositie Artenzo, keramiek “Anomalieën”, Tilburg Expositie Artenzo /Artilabo “Roodharigendag” 2012, Breda prijzen en nominaties Henk Meyer wint de 1ste prijs K4-Award Guus Mentzij, Henk Meyer, Maria Rombouts genomineerd en geselecteerd K4-Award Henk Meyer wint grafiekprijs Herenplaats, Rotterdam Frank van de Zee, Herman Laarhoven genomineerd en geselecteerd K4-Award Ria Mul wint de 2e prijs K4-Award Mariëlle Lenaerts wint “de publieksprijs” tijdens de expositie in het Cobramuseum, Amstelveen Ylonka Jaspers genomineerd voor de Euward Ylonka Jaspers eervolle vermelding K4-Award Guus Mentzij 2e prijs K4-Award Olga Paulissen 1ste prijs K4-Award Erik Krediet 1ste prijs Art as Well Ylona Jaspers genomineerd K4-Award Ylonka Jaspers 3e prijs Euward Ylona Jaspers nominatie voor “Beautiful People”

overige bijzonderheden 1994 Het boek Ik ben een artiest geschreven door Max Timmermans wordt uitgebracht. Een groot gedeelte is gewijd aan Ria Mul 1996-heden Artilabo gaat connecties aan met het buitenland, waaronder België, Duitsland, Polen en Slowakije 1996-heden Verscheidene publicaties van Artenzo en Artilabo in professionele vakbladen zoals de Klik, P(art) en Out of Art 1997 Henk Meyer te gast bij Paul de Leeuw vanwege 1ste prijs K4-Award 1999 Guus Mentzij te gast bij “Knoop in de Zakdoek” en “Kopspijkers” vanwege nominatie K4-Award 2002-heden Samenwerkingsproject gestart met Artenzo en beeldend kunstenaar Marc Mulders 2003 Project “Kunst in de wijk” samenwerking met Marc Mulders in de bomenbuurt van Tilburg, resulteert in een unieke buitenexpositie 2003 Verschijnt het blad 100.000.000 nr 12 geheel gewijd aan de samenwerking Marc Mulders en Artenzo 2008 De film DAUW wordt uitgebracht. DAUW is een film over de kunstenaar Marc Mulders, over ontmoeten en samenwerken. In deze documentaire ook fragmenten over samenwerking met Artenzo 2008 Expositie “Het Paradijs” (Mapping out paradise) Ria Mul exposeert samen met Marc Mulders en Claudy Jongstra in museum De Pont, Tilburg 2009-heden Artilabo heeft al 4 keer meegedaan aan de Cultuurnacht in Breda 2010 Artilabo werkt mee aan “Knoopkunst”, specials over Knoop in de zakdoek met als thema Kunst. Een special met Corrie Mol en Marte Röling en een special over Ylonka Jaspers en Marc Mulders. Daarnaast korte interviews met Frank van de Zee, Marcel de Bruin en Ylona Jaspers 2010 Het boek Schatten van Brabants Herstel i.s.m. Provincie Noord Brabant, CZ en KZE wordt uitgebracht. In dit kunstboek is Artilabo sterk vertegenwoordigd. isbn 9789081524223

103

Amarant De geportretteerde kunstenaars in dit boek zijn allen werkzaam (geweest) bij ateliers Artenzo en Artilabo. Op atelier vinden zij een zinvolle dagbesteding en krijgen zij de support en begeleiding die nodig is. Artenzo en Artilabo maken deel uit van Amarant. Amarant is er voor mensen van alle leeftijden met een beperking: kinderen en gezinnen, jongeren, (jong)volwassenen en ouderen. De professionals van Amarant bieden begeleiding en zorg in elke levensfase, van wijkzorg met wonen, werk en dagbesteding in de wijk, tot en met specialistische zorg en dagbesteding op beschutte locaties. Amarant wil bijzonder presteren voor mensen met een beperking. Om daarmee het alledaagse mogelijk te maken: meedoen in de maatschappij, gewoon leven en gelukkig zijn.

Amarant Groep Amarant is onderdeel van de Amarant Groep. De Amarant Groep ondersteunt, innoveert en positioneert zich met actuele en werkzame zorgconcepten voor mensen met een beperking. Om maximaal tegemoet te komen aan begeleidings- en behandelvragen van cliënten, werkt de Amarant Groep met drie herkenbare merknamen.

Amarant voor mensen met een beperking.

Idris voor kinderen, jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking in combinatie met complexe problematiek.

Dr. Leo Kannerhuis Brabant voor mensen met autisme.

Colofon Teksten Fotografie Foto Marc Mulders Vormgeving Drukwerk Afwerking

In de beperking toont zich de meester Een uitgave van de Amarant Groep Tea Keijl, Breda Ilse van Dongen, Tilburg Linn de Kort, Tilburg Trudy Sas Sander Neijnens (inhoud) Joost Beelenkamp (omslag) Drukkerij Mezclado, Tilburg Binderij Utrecht, Utrecht

isbn 978-90-820473-0-1 © Amarant Groep, Tilburg 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de kunstenaars en de uitgever.