Jaarverslag 2008
Inhoudsopgave Klik op de onder wer pen of pagina’s om direct naar het
Voorwoord
1
Kerngegevens
2
Centraal Brouwerij Kantoor
3
Duurzaamheid
4
Links en regelingen
7
Grondstoffen & Voedselveiligheid
8
gewenste hoofdstuk te gaan.
Lijst van afkortingen
11
Fiscale & Juridische Zaken
12
Bier & Maatschappij
16
PR & PA
20
Participaties
24
Cijfers Nederland 2008
26
Cijfers Europa 2007
30
Cijfers Wereld 2007
34
Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Daarom is in dit laatste jaarverslag dat het CBK zal uitgeven, gekozen voor prachtige foto’s van de natuurlijke ingrediënten van bier: gerst, hop en water. De foto’s zijn gemaakt door Eline Jeurissen. Nieuwsfeiten en andere wetenswaardigheden over bier en brouwers worden vanaf 2010 via de website verspreid, waardoor deze een interactiever karakter zal krijgen. Traditiegetrouw vindt u in het jaarverslag de stand van zaken van de vijf beleidsterreinen van het CBK, alsmede de kerngegevens. Hieruit blijkt dat Nederland de grootste bierexporterende natie ter wereld is. De Nederlandse brouwers hebben in 2008 bijna 17 miljoen hectoliter bier geëxporteerd. De binnenlandse afzet van bier is in het verslagjaar gestegen met 1,6%. Deze stijging is uitsluitend het gevolg van grote hamsterinkopen door de retail en de horeca in december, vooruitlopend op de accijnsstijging met 30% op 1 januari 2009. Mede door deze accijnsstijging, maar vooral door de crisis, zal de binnenlandse afzet in 2009 naar het zich laat aanzien meer dan gemiddeld dalen. In een rapport van Ernst & Young ‘Accijnsverhogingen op bier, de kater komt later’ wordt de Nederlandse biersector een economisch vlaggenschip met grote uitstraling naar andere sectoren genoemd. Gooi je zand in de motor van dat schip, dan zal dit de economische positie, de werkgelegenheid en de accijnsinkomsten sterk aantasten. Uit het jaarlijkse Nationaal Bieronderzoek blijkt dat het imago van bier is verbeterd. Zo neemt het aantal mensen toe dat bier even passend vindt bij een gezonde levensstijl als wijn. Ten slotte vervult bier een steeds prominentere rol in onze keuken. Meer dan de helft van de ondervraagden kookt wel eens met bier. Wij wensen u een goede gezondheid en zeggen proost en eet smakelijk!
Hans Wiegel Voorzitter
Jack Verhoek Directeur
Kerngegevens 2008
Missie Bierproductie Export Import Consumptie Hoofdelijk verbruik
27.180.868 16.672.803 2.402.036 12.910.101 78,5
hl hl hl hl liter
Binnenlandse afzet naar biersoort Alcoholarm en -vrij bier Zwaar (incl. pils) Extra zwaar Overig
110.596 10.124.855 185.353 87.261
hl hl hl hl
Binnenlandse afzet naar verpakking Accijnsopbrengst: € 318.078.424
Fust en kelderbier Klein verpakt
2.886.712 7.621.353
hl hl
ontwikkeling hoofdelijk gebruik 78,9
liter
1980
86,4
liter
1985
84,4
liter
1990
90,0
liter
1995
85,8
liter
2000
82,8
liter
2006
79,4
liter
2007
77,5
liter
2008
78,5
liter
1975
Het Centraal Brouwerij Kantoor (CBK) behartigt de belangen van de brouwers en hun bier door te fungeren als spreekbuis naar politiek en het algemene publiek. De inzet van mensen en middelen is gericht op het versterken van kennis over de brouwerijsector bij politici en ambtenaren in zowel Den Haag als Brussel, alsmede op het verbeteren van het imago van bier door het actief beïnvloeden van de publieke opinie.
Als vertegenwoordiger van de Nederlandse
Na de beruchte crisisjaren werd op 18 september 1939 het CBK opgericht. Het doel van het CBK werd de behartiging van de belangen van de Nederlandse brouwindustrie. Destijds betekende dat, dat de onderlinge verhouding van de brouwerijen door de dreigende oorlog niet mocht worden gewijzigd. Elke brouwerij die zich aansloot, machtigde het CBK overeenkomsten aan te gaan betreffende de aankoop en distributie van grondstoffen.
sionele wijze bij aan het verantwoord brouwen
In de afgelopen decennia is er veel veranderd, maar nog altijd behartigt het CBK de belangen van de Nederlandse brouwers. Waar in de begintijd de taken lagen in het aankopen en verdelen van grondstoffen, zijn deze nu gericht op communicatie en participatie. Dat doet het CBK op vijf beleidsterreinen: Bier & Maatschappij, Duurzaamheid, Fiscale & Juridische Zaken, Sociale Zaken, Grondstoffen & Voedselveiligheid en Public Relations & Public Affairs. Het CBK onderhoudt ten behoeve van haar leden contacten met de Nederlandse overheid, met supranationale organisaties, met de sociale partners, met branchegenoten en met de wetenschappelijke wereld. Voorts neemt het CBK deel aan diverse samenwerkingsverbanden die tot doel hebben verantwoord en bewust omgaan met de productie en consumptie van bier te bevorderen en te promoten. Dit gebeurt o.a. door voorlichting van het Nederlandse publiek.
natuurlijk product met een cultuurhistorische
brouwerijen draagt het Centraal Brouwerij Kantoor op proactieve, deskundige en profes-
en consumeren van bier en het bevorderen van het imago van bier in de maatschappij als een
en sociale verankering. Hiermee wordt het vrije ondernemersklimaat, de reputatie en duurzaamheid van bier en de bierbranche geborgd en geoptimaliseerd.
Als je werkt aan een natuurproduct, ben je gewend aan een verantwoord omgaan met de omgeving. Daar komen
Duurzaamheid
Links en regelingen Links
de grondstoffen immers vandaan. Brouwers werken dan ook intensief aan een duurzaam milieubeleid, deels gezamenlijk, deels individueel. Duurzaam van graan tot tapkraan
Duurzame verpakkingen
Een sector die louter met natuurproducten werkt, heeft er belang bij dat dit op duurzame wijze geschiedt. Zo streeft de biersector naar CO2-reductie en zuinig omgaan met energie. Uit een internationale vergelijking blijkt dat Nederlandse brouwerijen tot de mondiale top 10 behoren als het gaat om energie-efficiëntie. Toch gaan de ambities van de sector nog verder In 2008 heeft de sector onderzoek laten verrichten naar verdere besparingsmogelijkheden. Op basis van dit onderzoek zullen de brouwers gezamenlijk of individueel extra milieumaatregelen op het gebied van energie-efficiëntie en CO2-reductie nemen.
Om grondstoffen en ook energie te sparen maakt de brouwerijsector gebruik van duurzame verpakkingen. Meer dan 80% van de verpakkingen (flessen, kratten, fusten en pallets) gaat jarenlang mee en de recyclingpercentages van de belangrijkste verpakkingen scoren internationaal hoog. Zo werd in 2008 maar liefst 85% van de metalen verpakkingen gerecycled. Nederland behoorde hiermee tot de top drie in Europa. Bovendien werden de blikverpakkingen de afgelopen 20 jaar gemiddeld 33% lichter. De verwachting en ambitie is om deze trend voort te zetten.
Foto: Jan van der Ploeg
Bier en gezondheid
www.bierengezondheid.be
Bob
www.bobjijofbobik.nl
Centraal Brouwerij Kantoor
www.cbk.nl
DPB
www.drankenpallet.nl
Verpakkingenbelasting
EBC
www.europeanbreweryconvention.nl
Op 1 januari 2008 is de verpakkingenbelasting ingevoerd. Doel van deze belasting is om de milieudruk van verpakkingen te reduceren. Het is zeer de vraag of het doel van de nieuwe belasting wordt bereikt. Wel duidelijk is dat de verpakkingenbelasting tot veel administratief gedoe heeft geleid bij de bedrijven. Voor verpakkingen (flessen, kratten en fusten) die onder een statiegeldregeling vallen, is inmiddels een korting geïntroduceerd. Op deze wijze wordt recht gedaan aan het feit dat deze verpakkingen een lagere milieudruk kennen.
FNLI
www.fnli.nl
Nedvang
www.nedvang.nl
NIBEM
www.nibem.nl
Productschap Dranken
www.productschapdranken.nl
SAR
www.alcoholengezondheid.nl
STIVA
www.stiva.nl Leeftijdscampagne
www.alcoholonderde16natuurlijkniet.nl
Reclamecode voor alcoholhoudende dranken
www.alcoholcode.nl
Wat is met mate?
Nederlandse brouwers bij wereldtop De Nederlandse brouwerijen behoren tot de beste tien procent van de wereld als het gaat om energie-efficiëntie. In de afgelopen jaren hebben Nederlandse brouwerijen deelgenomen aan het convenant Benchmarking energie-efficiëntie. In dat kader zijn brouwerijen internationaal in totaal drie keer (om de vier jaar) onderling met elkaar vergeleken. Deze benchmark is een initiatief van het CBK geweest en ook door het CBK gefinancierd. Uit deze vergelijking komt naar voren dat onze brouwerijen reeds zeer goed presteren als het gaat om energie-efficiëntie. De indruk bestaat dat vooral nog winst te behalen valt in de keten. Hiernaar wordt onderzoek gedaan.
Nederland maakt werk van zwerfafval
www.genietmaardrinkmetmate.nl
Alcohol en ouders
Miljoenen Nederlanders ergeren zich mateloos aan zwerfafval. Geen wonder: zwerfafval verslechtert onze directe leefomgeving, vergroot ons gevoel van onveiligheid, vervuilt het milieu én brengt de verkeersveiligheid in gevaar. Om zwerfafval tegen te gaan, hebben overheid en bedrijfsleven de krachten gebundeld. In 2008 is het Impulsprogramma zwerfafval 20072009 volop van start gegaan. De speerpunten van het impulsprogramma zijn:
www.pratenoveralcohol.nl
Stichting Kringloop Blik
www.kringloopblik.nl
Stichting Promotie Glasbak
www.glasbak.nl
The Brewers of Europe
www.brewersofeurope.org
Veilig Verkeer Nederland
www.veiligverkeernederland.nl
VNO-NCW
www.vno-ncw.nl
1) 2) 3)
Preventie en innovatie om zwerfafval te voorkomen en te verwijderen. Handhaving door effectief optreden tegen veroorzakers van zwerfafval. Slim en effectief opruimen van zwerfafval.
Regelingen en convenanten Bierverordening 2003
www.commissiebier.nl
Convenant Benchmarking
www.benchmarking-energie.nl
Convenant Cadmiumhoudende kratten
www.commissiebier.nl
Kruidenregeling
www.commissiebier.nl
Leeftijdscampagne
www.alcoholonderde16natuurlijkniet.nl
Overzicht BTW en accijnstarieven
www.cbk.nl
Reclamecode voor Alcoholhoudende Drank www.stiva.nl Uitvoeringsbesluit verpakkingen bier 2009 www.commissiebier.nl
Zie ook: www.nederlandschoon.nl
Voedselveiligheid en kwaliteit zijn essentieel voor de Nederlandse mouterijen en brouwerijen. Daarom stellen zij hoge
Grondstoffen & Voedselveiligheid
Lijst van afkortingen
eisen aan zowel de grondstoffen als het mout- en brouwproces. Binnen de keten worden regelmatig onderzoeken uitgevoerd om de kwaliteit van de brouwgerst hoog te houden. HACCP
Collectief onderzoek (NIBEM)
Europese regelgeving verplicht levensmiddelenproducenten om producten op de markt te zetten die voldoen aan voedselveiligheidsnormen. Onderdeel van deze verplichting is het opstellen van een hygiënecode waarin de mogelijke gevaren per processtap en daaraan gekoppeld de te nemen maatregelen zijn genoemd. In 2008 heeft de HACCP werkgroep van het Centraal Brouwerij Kantoor verder gewerkt aan de update van de HACCP kadercode voor mouterijen en brouwerijen. Naar verwachting zal het aangepaste document medio 2010 klaar zijn en op de website van het Centraal Brouwerij Kantoor worden gepubliceerd.
De mouters en brouwers willen de kwaliteit van de brouwgerst zo optimaal mogelijk houden. Om te beoordelen welke brouwgerst-rassen het beste toepasbaar zijn in het mout- en brouwproces voeren de mouters en brouwers gezamenlijk het jaarlijkse brouwgerst-rassenonderzoek uit (binnen het verband van de Stichting NIBEM). Over de brouwgerst van het jaar 2008 hebben de mouters en brouwers een oordeel gegeven dat in de vorm van een persbericht bekend is gemaakt. Het persbericht is te lezen op de website van Stichting NIBEM: www.nibem.nl
10
Foto: Ursi Hondtong
Bierverordening en kruidenregeling De kwaliteitscriteria voor bier zijn vastgelegd in de Bierverordening 2003 van het Productschap Dranken. Hiermee wordt de voedselveiligheid van bier gewaarborgd. De Bierverordening geeft onder andere een opsomming van toegestane ingrediënten. In de opsomming wordt niets vermeld over het gebruik van kruiden. Onder bepaalde voorwaarden is het toegestaan om kruiden toe te voegen aan het brouwproces. Wanneer een brouwer een kruid wil toevoegen, moet daarvoor een ontheffing worden aangevraagd bij de Commissie Bier. De kruiden waarvoor de Commissie Bier inmiddels een ontheffing heeft verleend, staan vermeld in de Kruidenregeling die te vinden is op de website van de Commissie Bier (www.commissiebier.nl). Een ontheffing voor een kruid dat nog niet is opgenomen in de Kruidenregeling kan worden verkregen nadat uit onderzoek van een extern bureau is gebleken dat gebruik van het kruid geen nadelige gevolgen heeft voor de voedselveiligheid.
AO/IC
Administratieve Organisatie / Interne Controle
CBK
Centraal Brouwerij Kantoor
CV
Convenant Verpakkingen
DPB
Drankenpallet Beheer Nederland B.V.
EBC
European Brewery Convention
EU
Europese Unie
EVA
Europese Vrijhandels Associatie
FNLI
Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie
GFL
General Food Law
HACCP
Hazzard Analysis of Critical Control Points
Biobrandstoffen
IVA
Instructie Verantwoord Alcoholgebruik
Het Europese Parlement heeft op 17 december 2008 positief gestemd over de wijzigingen in de richtlijn Hernieuwbare Energie. Onderdeel van die richtlijn zijn de duurzaamheideisen voor biobrandstoffen. De duurzaamheideisen hebben onder andere betrekking op het beschermen van gebieden met hoge biodiversiteitwaarde, zoals oerwoud. Gebieden met een hoge koolstofvoorraad moeten deze koolstofvoorraad houden. Het herstel van verarmde gronden, sociale aspecten en voedselprijzen zijn verdere duurzaamheideisen. Er geldt niet alleen een rapportageverplichting voor bedrijven, maar de Europese Commissie zal ook elke twee jaar een rapportage uitbrengen over deze duurzaamheidaspecten. Daarin worden de gevolgen voor de voedselprijzen en voedselzekerheid duidelijk beschreven. Gevolg van de aanpassingen in de richtlijn is onder andere dat de weg vrij is gemaakt voor grootschalige productie van tweede generatie biobrandstoffen. Er bestaan twee soorten biobrandstoffen: de eerste generatie die rechtstreeks afkomstig is van teelt en de tweede generatie die afkomstig is van onder meer bijproducten van de levensmiddelenindustrie.
KHN
Koninklijk Horeca Nederland
MJA
Meerjarenafspraak Energie-efficiency
NIBEM
Nederlands Instituut voor Brouwgerst, Mout en Bier
NIGZ
Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie
NOC*NSF
Nederlands Olympisch Comité * Nederlandse Sport Federatie
PINT
Vereniging Promotie Informatie Traditioneel Bier
ROA
Regulier Overleg Alcoholbeleid
SAR Stuurgroep Alcohol Research SdNM Sociëteit der Nederlandse Mouters SNS Stichting Nederland Schoon STIVA Stichting Verantwoord Alcoholgebruik VNO-NCW
Verbond van Nederlandse Ondernemingen – Nederlands Christelijk Werkgeversverbond
VWS
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
WHO
World Health Organisation, Wereld Gezondheidsorganisatie
°p
graden Plato (stamwortgehalte)
Brouwers hebben op allerlei vlakken te maken met nationale en internationale regelgeving. Deze en met name nieuwe
Fiscale & Juridische Zaken
13
Accijns in de Europese Unie
regelgeving wil nog weleens een belemmerend effect hebben op het functioneren van de brouwers. Het CBK maakt zich sterk voor vereenvoudiging en vermindering van adAccijns in Nederland ministratieve lasten en het creëren Het Centraal Brouwerij Kantoor heeft in 2008 van een gelijk speelveld op Neveel aandacht besteed aan het reeds in 2007 derlands en Europees niveau. Dit aangenomen initiatief van de regering om de moet bijdragen aan het in stand accijns op bier per 1 januari 2009 met 30% houden van een economische secte verhogen. Het is niet gebruikelijk dat de tor waar de Nederlandse bevolking regering in haar belastingplan een belastingveren overheid trots op kan zijn. hoging aankondigt voor het jaar volgend op het betreffende belastingjaar. Dit zou een politieke truc kunnen zijn om zo min mogelijk weerstand op te wekken tegen het omstreden voornemen. Dit heeft het CBK niet weerhouden om zowel in 2007 als in 2008 de negatieve gevolgen van een accijnsverhoging kenbaar te maken aan politiek Den Haag. In opdracht van het CBK heeft onderzoeksbureau Ernst & Young in 2008 de gevolgen van de accijnsverhoging in kaart gebracht. Uit het rapport met de titel, ‘Accijnsverhogingen op bier, de kater komt later’ blijkt dat de accijnsverhoging een negatieve invloed heeft op de resultaten van de Nederlandse bierbrouwerijen. Dit zal direct gevolgen hebben voor de werkgelegenheid. Bij brouwerijen en toeleveranciers komen 200 banen op de tocht te staan en dan is het effect op de horeca en retail nog niet eens meegenomen. De totale werkgelegenheid 14
gerelateerd aan de Nederlandse bierproductie wordt door Ernst & Young geraamd op bijna 80.000 banen, waarvan 19.000 bij brouwers en toeleveranciers. De werkgelegenheid stond daar al onder druk door allerlei andere oorzaken zoals de zeer sterke stijging van de graan- en mout- en hopprijzen, door stijging van de energieprijs, de transportkosten, de invoering van de verpakkingenbelasting en sinds 2008 wegens de toenemende effecten van de wereldwijde kredietcrisis. De accijnsverhoging vergroot het verschil tussen het Nederlandse accijnstarief op bier en dat van haar buurlanden met als gevolg weglekeffecten richting België en Duitsland waar de accijnstarieven 37% respectievelijk 71% lager liggen.
De regering beoogt in eerste instantie met de accijnsverhoging extra inkomsten voor de staat te genereren maar in de toelichting bij het belastingplan wordt gesteld dat de verhoging ook is bedoeld om alcoholmisbruik tegen te gaan, in het bijzonder bij jongeren. De brouwers zijn het met de regering eens dat paal en perk gesteld moet worden aan het drinken van alcohol door jongeren. Daarom nemen de brouwers ook al jaren verschillende initiatieven om dit te bewerkstelligen. Ernst & Young heeft aangetoond dat een prijsverhoging van bier door accijnsstijgingen niet leidt tot consumptievermindering bij jongeren. Uitgebreid en recent onderzoek naar hoe consumenten reageren op prijsprikkels geven aan dat de reguliere en gematigde consument wel in enige mate gevoelig is voor prijsverhogingen, maar dat juist jongeren nauwelijks minder gaan drinken. Voor veel jongeren geldt dat zij via de ouders aan drank komen en er daarom niet voor betalen. Opvallend is verder dat gedistilleerde drank het meest populair is bij jongeren in de leeftijd van 12 tot 15 jaar, wat een mogelijk positief effect van accijnsverhogingen van bier nog verder vermindert. Van volwassen probleemdrinkers is bekend dat zij zoeken naar de goedkoopste mogelijkheid om alcohol te nuttigen. Zij switchen dus mogelijk naar goedkopere vormen van alcohol, maar drinken per saldo niet minder door een accijnsverhoging.
De lidstaten van de Europese Unie hebben op fiscaal gebied hun autonomie behouden. Dit is duidelijk terug te zien in de grote verschillen in accijnstarieven op bier. De tarieven lopen uiteen van rond het Europese minimumtarief van € 9,35 per hl pils in landen zoals Bulgarije, Duitsland, Luxemburg en Roemenie tot € 118,00 per hl pils in Finland. Het forse verschil in accijnsdruk heeft nadelen voor landen met een hogere tariefstelling. Dit nadeel raakt zowel de overheid als het bedrijfsleven. Voor Nederland zijn deze nadelen merkbaar. Het Nederlandse tarief is met € 32,64 per hl pils een stuk hoger dan dat van haar buurlanden Duitsland (€ 9,45 per hl pils) en België (€ 20,53 per hl pils), met toenemend grensverkeer als gevolg. De grote verscheidenheid van accijnstarieven in Europa leidt tot verstoring van de interne markt. De Europese Commissie heeft in 2008 een onderzoek uitgezet naar de gevolgen van een hoger minimumtarief voor bieraccijns in Europa. Tot op heden zijn de plannen om het minimumtarief te verhogen gestuit op verzet van een aantal lidstaten. Een van de voornaamste redenen van het verzet is de ongelijke behandeling van bier en wijn. Voor wijn geldt in Europa een nultarief. De verhoging van het minimumtarief van bier zou de ongelijke behandeling tussen bier en wijn in Europa alleen maar versterken.
Korting voor kleinere brouwerijen In verband met herziening in 2010 van de richtlijnen 92/83 betreffende de harmonisatie van de structuur van de accijns op alcohol en alcoholhoudende dranken en 92/84 betreffende de onderlinge aanpassing van de accijnstarieven op alcohol en alcoholhoudende dranken, heeft de Europese Commissie zich in 2008 al laten voorlichten door verschillende partijen over eventuele gewenste veranderingen. Een van de onderwerpen die in 2008 in de belangstelling stond, was het speciale tarief voor brouwers met een productie van ten hoogste 200.000 hectoliter per jaar. De Europese richtlijn maakt het nu mogelijk een speciaal kortingstarief toe te passen op de productie van kleinere brouwerijen. Ook in Nederland kennen we een verlaagd tarief. Brouwerijen die niet meer dan 200.000 hl produceren krijgen in Nederland 7,5% korting op het normale accijnstarief. Staatssecretaris de Jager gaf begin 2008 in een brief aan de Tweede Kamer aan dat het kabinet van mening is dat de korting zou moeten worden afgeschaft. Na interventie van het CBK zijn concrete voornemens tot afschaffing van het kortingstarief ingetrokken.
Helaas hebben de inspanningen van het CBK er niet toe geleid dat de regering haar plannen heeft herzien. Per 1 januari 2009 is de bieraccijns 30% verhoogd van € 25,11 per hl pils naar € 32,64 per hl pils. Foto: CBK
15
Bier is al meer dan 6000 jaar een onlosmakelijk deel van de samenleving. Brouwers zijn daarom van mening dat
Bier & Maatschappij
17
Reclamecode aangepast
hun product – dat met zoveel zorg is gebrouwen – ook verantwoord moet worden gedronken. Het alcoholbeleid dat brouwers propageren baseert zich op verantwoorde consumptie.*
Vooruitlopend op het adverteerverbod via radio en TV per 1 januari 2009 heeft de branche besloten de Code voor Alcoholhoudende Dranken aan te passen. Op 1 juli van het verslagjaar was de wijziging een feit. Aanscherpingen en volledige inhoud zijn terug te vinden op www.alcoholcode.nl Vanaf 1 juli 2008 is het o.a. verplicht de nieuwe slogan: ‘Alcohol onder 16, natuurlijk niet’ te tonen bij alle radio, TV en bioscoopcommercials en tevens op alle printuitingen.
* Verant woorde consumptie betekent volgens de Gezond
heidsraad ma ximaal 1 (vrouw) à 2 (man) glazen per dag.
Uiteraard geldt dat men in sommige situaties niet behoor t
te drinken, denk o.a. aan kinderen en aan verkeersdeel-
name. [Advies Richtlijn Goede Voeding, 18 december
2006]
Viltjescampagne Niet minder dan 15 miljoen viltjes zijn door de Nederlandse brouwers via de horeca verspreid met aan de achterzijde de slogan: ‘Alcohol onder de 16, natuurlijk niet’. De brouwers zijn van mening dat het per 1 januari 2009 in werking treden van een reclameverbod voor alcoholhoudende dranken geen effectieve oplossing biedt voor het niet-drinken onder de 16. Ook de verhoging van de accijns met 30% op datzelfde tijdstip zal niet helpen. Al was het maar omdat de meerderheid van de jongeren onder de 16, met toestemming van de ouders, thuis mag drinken. Daarom hebben de ministers Klink en Rouvoet in mei 2008 tijdens een overleg met de branche ingestemd met een plan om drinken onder de 16 via een brede campagne tegen te gaan. De viltjesactie was daarvoor een aanzet. 18
Drank- en Horecawet Op 20 november 2007 zonden de ministers Klink, Rouvoet en Ter Horst hun Hoofdlijnenbrief Alcoholbeleid aan de Tweede Kamer. Op basis van deze brief en de door de Kamer daarna in moties vastgelegde wensen, is gewerkt aan een wijziging van deze wet. Verwacht wordt dat de wet in 2009 of 2010 in de Kamer zal worden behandeld.
Bob Door het ministerie van V&W is voor de Bob zomercampagne een spel ontwikkeld dat in het teken staat van de vele sportieve hoogtepunten van 2008. Het spel wordt bij zoveel mogelijk evenementen, stadions, wedstrijden, etc. ingezet. De brouwers hebben hun medewerking toegezegd bij die evenementen die door hen worden gesponsord. Mede dankzij Bob vallen er in het verkeer sinds 2001 ruim 50% minder dodelijke slachtoffers en wordt er ruim 41% minder gereden onder invloed. Foto: CBK
Europa
Alcohol en gezondheid Sinds begin maart is de website www.alcoholengezondheid.nl actief met informatie over de effecten van matige alcoholconsumptie op het menselijk lichaam. Deze website wordt door een Scientific Communicator onderhouden en er komen regelmatig nieuwe berichten op de site (positief en negatief ).
Expertconsultatie alcoholreclame Minister Klink heeft op 30 oktober 2008 een brief gezonden aan de Tweede Kamer waarin de resultaten van het door STIVA en VWS opgezette onderzoek naar de invloed van reclame op de consumptie van alcohol door jongeren bekend werden gemaakt. Klink komt (ten onrechte) tot de conclusie dat er sprake is van een positieve correlatie tussen reclame en drinkgedrag. Uit een door Boer&Croon gedane nadere analyse blijkt dat deze uitspraak niet stoelt op de feiten. Slechts 2 van de 6 geraadpleegde professoren, zeggen ja op deze vraag, op basis van 3 onderzoeken (van de in totaal 10).
Het Alcohol and Health Forum is door de Europese Commissie in het leven geroepen op basis van de EU Alcohol Strategie. Dit forum is bedoeld als platform voor o.a. gezondheidsorganisaties en het bedrijfsleven om ‘best practices’ met elkaar te delen. Daartoe hebben organisaties zoals The Brewers of Europe met in hun kielzog landelijke organisaties als CBK zogenaamde commitments ingezonden. CBK heeft er drie ingediend. De eerste betreft informatie voor diëtisten om met hun cliënten hun alcoholconsumptie bespreekbaar te maken. Het informatiemateriaal bestaat uit achtergrondinformatie waarin de wetenschappelijke basis van het materiaal wordt gegeven, een glazenlineaal die de verschillende glasgroottes visualiseert en informatie voor de cliënt waarin praktische adviezen worden gegeven over alcohol in een gezonde leefstijl en de cliënt helpt stil te staan bij de eigen consumptie. Ook levert het CBK een bijdrage aan het commitment van de Brewers of Europe om de zelfregulering in Europa te verbeteren via de STIVA reclamecode. De derde bijdrage is een bijdrage aan het algemene commitment van The Brewers of Europe om de zelfregulering in Europa te verbeteren. Voor Nederland zal daartoe waar nodig de STIVA Code worden aangepast. 19
De brouwers vormen een belangrijke maatschappelijke en economische sector. Zij zijn zich bewust van hun maat-
PR & PA
21
Bockbierpresentatie
schappelijke verantwoordelijkheid en uiten die op verschillende manieren op diverse terreinen. Persconferentie Accijns Het CBK heeft via een drukbezochte persconferentie een klemmend beroep gedaan op het kabinet en parlement om de accijnsverhoging op bier, met 30% per 1 januari 2009, terug te draaien. Deze verhoging mist haar doel en kan zelfs desastreus uitpakken voor de sector. Bovendien zou de verhoging volledig in strijd zijn met het streven van dit kabinet naar lastenverlichting voor de burger. Het lijkt erop dat de brouwerijsector voor de overheid een makkelijke bron van inkomsten is, maar een verhoging van de accijnsopbrengst op bier van ruim 300 miljoen euro naar ruim 400 miljoen euro per jaar is desastreus voor de koopkracht, de inflatie en de brouwers. Het CBK is verbaasd over het feit dat de overheid een succesvolle exportsector zo onder druk zet. De brouwers vrezen dat de kater later komt, als blijkt dat een succesvolle sector niet langer een bijdrage kan leveren aan de schatkist omdat iedereen is overgestapt op andere alcoholhoudende dranken, of zijn bier in België of Duitsland koopt.
22
Biervilten actie Het CBK heeft een viltactie op touw gezet om de slogan ‘Alcohol onder de 16, natuurlijk niet’ onder de aandacht te brengen. Van 1 september tot en met 30 november hebben de brouwers biervilten in omloop gebracht met deze slogan op de achterzijde. Minister Klink van het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport kreeg tijdens de aftrap het eerste exemplaar uitgereikt.
Foto: CBK
Het herfstbockbier mocht officieel op 22 september weer in de winkels en de horeca verkocht worden. Op sommige plaatsen kon men echter niet langer wachten en werd een week eerder het goudbruine herfstvocht al in de schappen aangetroffen. Ook werd de tweede HerfstBockaal uitgereikt aan een persoon die zich prijzenswaardig heeft ingezet ten behoeve van seizoensproducten in het algemeen of bockbier in het bijzonder: meesterkok Albert Kooy. Herfstbockbier wordt eenmaal per jaar in beperkte oplage geproduceerd en is een speciaalbier dat zich goed leent om mee te koken en te combineren. De smaak varieert van licht zoet tot aangenaam bitter en zelfs kruidig.
Nationaal Bieronderzoek De populairste politicus in 2008 om bier mee te drinken was Wouter Bos. Hierbij wordt dan hoogstwaarschijnlijk gewoon pils gedronken, want dit is nog steeds de meest favoriete biersoort in Nederland. In 2008 werd bier nog steeds voornamelijk door mannen gekocht en het liefst in een kratje. Maar in plaats van de fles aan de mond te zetten, pakt de Nederlander er tegenwoordig toch vaker een glas bij. Dit bleek uit het vierde Nationaal Bieronderzoek van het Centraal Brouwerij Kantoor (CBK) onder ruim 500 Nederlanders die minimaal een keer per maand bier drinken.
Biertapsociëteit
Bier en koken
Op de derde dinsdag van november vond zoals gebruikelijk de Biertapsociëteit in Nieuwspoort plaats. Het was alweer de 16e editie van deze bijeenkomst en bier speelde deze avond natuurlijk de hoofdrol. Te midden van een select gezelschap konden mensen genieten van bijzondere bierhapjes, werden de resultaten van het Nationale Bieronderzoek 2008 bekend gemaakt en is de titel ‘Biertapkampioen van het Binnenhof ’ weer uitgereikt. Ditmaal was VVDkamerlid Halbe Zijlstra de gelukkige. Het buffet had dit jaar een bijzonder tintje, omdat aan acht gerechten bijpassende bieren gekoppeld waren. Verder konden de aanwezigen op de dinertafels en op de het televisiescherm kennisnemen van verschillende maatschappelijk verantwoorde activiteiten die de brouwers gezamenlijk of op eigen initiatief ondernemen,
Bier is niet alleen lekker om te drinken, maar combineert ook goed met maaltijden en kan zelfs als smaakgevend ingrediënt in gerechten gebruikt worden. Het CBK heeft in 2008 onderzocht in hoeverre bier bij de Nederlander op het menu staat. Opvallend is dat ruim de helft van de Nederlanders wel eens bier gebruikt bij de bereiding van gerechten. Deze en andere uitkomsten komen uit het onderzoek ‘Bier & Koken’ wat is uitgevoerd onder ruim 500 Nederlanders die minimaal een keer in de maand bier drinken. Top 5 kookbieren in Nederland 18% 1) Trappist 15% 2) Pils 13% 3) Overig speciaal bier 10% 4) Bockbier 3% 5) Witbier
Bier en Gezondheid Uit onderzoek van het CBK in 2007 kwam naar voren dat diëtisten behoefte hebben aan informatie over verantwoorde alcoholconsumptie. Het CBK heeft deze handschoen opgepakt en voorlichtingsmateriaal voor diëtisten vervaardigd. Uit een evaluatie in 2008 bleek dat de diëtisten het materiaal zeer positief hebben ontvangen. In november 2008 heeft het CBK een stand gehuurd tijdens de Algemene Vergadering van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten om het voorlichtingsmateriaal wederom onder de aandacht te brengen van de diëtisten. 23
Commissie Bier
Participaties Het Centraal Brouwerij Kantoor is op nationaal en internationaal niveau via samenwerking of lidmaatschap betrokken bij diverse organisaties. Het CBK zoekt waar mogelijk allianties met andere organisaties in de belangenbehartiging van haar leden.
The Brewers of Europe
EBC
The Brewers of Europe is de overkoepelende brancheorganisatie voor de bierbrouwers en hun brancheorganisaties in Europa. De drie belangrijkste doelstellingen zijn: • het behartigen van de belangen van de Europese bierbrouwers • het ondersteunen van de instituten van de Europese Unie op het gebied van beleid en wetgeving, voor zover dit effect heeft op de productie, marketing en verkoop van bier • zorgdragen dat de Europese bierbrouwers kunnen blijven voldoen aan de wensen van de consumenten in de Europese Unie en de rest van de wereld. Het CBK en dus de Nederlandse brouwerijen stonden aan de wieg van de oprichting van The Brewers of Europe in 1958 en zijn nog steeds zeer nauw betrokken bij haar activiteiten. 24
Het CBK is aangesloten bij the European Brewery Convention (EBC). Het EBC vervult sinds 2006 de rol van technische component van the Brewers of Europe. In 2008 is het EBC verhuisd naar het ‘Brewershouse’, de zetel van The Brewers of Europe in Brussel.
Productschap Dranken Het Productschap Dranken is op 1 juli 2002 bij Instellingsbesluit van 6 mei 2002, Stb. 264 ingesteld als opvolger van het Productschap voor Bier, het Bedrijfschap Frisdranken en Waters, het Productschap Gedistilleerde Dranken en het Bedrijfschap Slijters. Het Productschap Dranken is een publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie, waarin ondernemers en werknemers uit de vier sectoren samenwerken.
Voor de beleidsvoorbereidende werkzaamheden van de vier sectoren binnen het Productschap Dranken zijn Commissies werkzaam. De Nederlandse brouwers maken deel uit van de Commissie Bier. De voornaamste taken liggen op het gebied van wetgeving: de bierverordening en de verpakkingsverordening. Bij de Commissie Bier is iedere brouwer met een eigen brouwketel in Nederland verplicht ingeschreven.
FNLI De Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie (FNLI) is de koepelorganisatie van bedrijfsleven en brancheorganisaties in de Nederlandse levensmiddelenindustrie (food en non-food). Zij fungeert als platform van de levensmiddelenindustrie – zowel spreekbuis als aanspreekpunt – voor handelspartners, bedrijven en brancheorganisaties, NGO’s, overheid, politiek en de media in Nederland, wanneer het onderwerp de individuele branches overstijgt.
VNO-NCW De brouwers zijn via het CBK en rechtstreeks nauw betrokken bij het werk van deze werkgeversorganisatie. VNO-NCW levert een platform voor kennisuitwisseling en belangenbehartiging richting overheid.
AWVN De Algemene Werkgeversvereniging Nederland adviseert de brouwerijen op het gebied van arbeidsvoorwaarden, CAO-overleg en arbeidsverhoudingen.
STIVA
SAR
Stichting Nederland Schoon
De Stichting Verantwoord Alcoholgebruik, STIVA, verenigt de Nederlandse producenten en importeurs van bier, wijn en gedistilleerde dranken. Langs deze weg geven de Nederlandse brouwers voor een belangrijk deel invulling aan het alcoholbeleid: het terugdringen van alcoholmisbruik en het bevorderen van een verantwoorde alcoholconsumptie. Een van de hoofdtaken van STIVA is de bevordering van maatschappelijk verantwoorde commerciële communicatie via de reclamecode voor alcoholhoudende dranken.
SAR staat voor Stuurgroep én voor Stichting Alcohol Research. De Stichting draagt financieel bij aan het project ‘Alcohol, gezondheid en maatschappij’ van TNO Kwaliteit van Leven, dat bestaat uit het onderdeel ‘Alcoholonderzoek’. De uitkomsten van het (klinisch) TNO onderzoek worden gepubliceerd in vooraanstaande medische tijdschriften. In stichting en stuurgroep spelen de Nederlandse brouwers naast vertegenwoordigers uit de sectoren wijn en gedistilleerd een actieve rol. De Stichting Alcohol Research heeft als taak (naast de financiering van het onderzoek) het onderdeel communicatie en informatie gestalte te geven via een Scientific Communicator. Deze informatie wordt verspreid via www.alcoholengezondheid.nl
Stichting Nederland Schoon is in 1991 door het bedrijfsleven – waaronder de brouwers en de ANWB – opgericht. SNS houdt zich bezig met de preventie en bestrijding van de hinder van zwerfafval. Nederland Schoon ontwikkelt en realiseert preventie- en bewustwordingsprojecten waarbij ‘Schoon als waarde’ het uitgangspunt is.
BOB De succesvolle campagne van BOB is het resultaat van de samenwerking van onder andere de ministeries van Verkeer en Waterstaat en Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Veilig Verkeer Nederland, de producenten en importeurs van alcoholhoudende dranken (waaronder het CBK), Korps Landelijke Politiediensten, Koninklijk Horeca Nederland en Team Alert.
Sociëteit der Nederlandse Mouters De Sociëteit der Nederlandse Mouters behartigt de belangen van de Nederlandse mouterijen. Momenteel kent de Sociëteit drie leden. Punten van aandacht zijn voedselveiligheid, biobrandstoffen, explosieveiligheid en andere voor de mouterijen relevante onderwerpen. De Sociëteit is aangesloten bij Euromalt, de Europese brancheorganisatie van mouterijen. Het CBK voert het secretariaat van de Sociëteit.
Stichting NIBEM De Stichting Nederlands Instituut voor Brouwgerst, Mout en Bier (NIBEM) verenigt alle schakels in de gerst-mout-bier keten. Het NIBEM streeft ernaar om in wetenschappelijk en in technisch opzicht de verbeteringen te bevorderen van hetgeen in de ruimste zin van het woord samenhangt met gerst, mout en bier. Het NIBEM voert jaarlijks een gerstrassenonderzoek uit en organiseert jaarlijks de Zomerexcursie en tweejaarlijks de Brouwersdag. Het CBK is vertegenwoordigd in het NIBEM-bestuur, in het secretariaat voor het NIBEM-bestuur en een aantal commissies. Meer informatie over Stichting NIBEM is te vinden op www.nibem.nl
Stichting Kringloop Blik Het CBK is vertegenwoordigd in het bestuur van Stichting Kringloop Blik. Deze stichting stelt zich ten doel het materiaalhergebruik van blikken verpakkingen te bevorderen en de kennis over de blikkringloop te vergroten. Door samenwerking in de Stichting Kringloop Blik weet de gehele keten bestaande verpakkingen te optimaliseren en de hoeveelheid afval te reduceren.
Stichting Promotie Glasbak De Stichting Promotie Glasbak stimuleert de recycling van eenmalige glasverpakking via de glasbak. De Nederlandse brouwers ondersteunen de Stichting Promotie Glasbak financieel.
25
cijfers Nederland 2008
BRONNEN:
Centraal Brouwerij Kantoor Commissie Gedistilleerd Productschap Wijn
26
Bierproductie in hl
2008
2007
Capita Consumptie in liters
2008
27.180.868
27.258.827
Bier
78,5
77,5 *
Waarvan alcoholarm en -vrij
0,7
0,7
Productie per kwartaal
2007
1 kwartaal
6.267.218
2e kwartaal
7.768.101
7.525.279
Wijn (excl. inlandse vruchtenwijnen)
21,6
21,6
3e kwartaal
6.832.959
7.321.907
Gedistilleerd (liters pure alcohol)
1,3
1,3
4e kwartaal
6.312.590
6.585.131
e
5.826.510
Bierafzet in HL
2008
Totaal
12.910.101
12.703.979 *
Afzet geïmporteerd bier
2.402.033
2.460.994 *
Afzet binnenlands bier
10.508.065
10.242.985
januari
758.915
710.480
februari
684.481
699.676
maart
770.082
781.683
april
911.074
948.023
mei
1.049.446
989.350
juni
1.009.789
930.641
juli
900.809
887.142
* gecor rigeerde cijfers
2007
Afzet per maand
augustus
916.533
995.070
september
873.766
781.722
BESCHIKBAAR GEKOMEN HOEVEELHEID BIER PER HOOFD VAN DE BEVOLKING IN NEDERLAND liters
oktober
788.654
816.437
november
751.164
790.349
beschikbaar gekomen
december
1.093.352
912.412
bier per hoofd van de bevolking
Afzet naar biersoort Alcoholarm en -vrij bier
110.596
113.846
Zwaar
10.124.855
9.849.381
Extra zwaar
185.353
178.099
Overige
87.261
101.659
waar van alcoholar m en -vrij bier
Afzet naar verpakking Fust en kelderbier
2.886.712
2.915.764
Klein verpakt
7.621.353
7.327.221
cijfers Nederland 2008
aCCIJNSOPBRENGST IN EURO’S
Totaal
2008
2007
Europese Unie
4.170.134
4.719.849 1e kwartaal
4.053.740
Spanje + Canariën
781.133
900.157
2e kwartaal
4.797.792
4.657.261
Frankrijk + Monaco
615.259
591.552
3e kwartaal
4.141.851
4.657.972
4e kwartaal
3.679.420
4.065.938
België en Luxemburg
557.196
573.418
Italië
479.531
502.635
Ierland
210.075
510.206
Duitsland
161.432
144.535
Griekenland
114.002
125.008
Portugal
40.900
74.392
Polen
40.888
42.490
Malta
37.980
39.138
Zweden
35.725
29.465
Finland
32.299
13.874
Denemarken
29.506
38.336
Slovenië
29.159
23.887
Hongarije
25.675
37.820
Roemenië
23.679
9.373
Slowakije
23.331
15.063
Tsjechië
21.197
16.805
19.234
17.701
12.987
9.630 12.843
2007
Tarieven
25,11
Bier (5% alc.vol.)
BRONNEN:
3.634.671
957.488
Estland
313.000.000
2007 17.015.842
841.512
Bulgarije
Totaal
2008 16.672.803
Verenigd Koninkrijk
2008
25,11
BIEREXPORT IN HL Bierexport per kwartaal
318.078.424
Tarieven
Bier (5% alc.vol.)
BESTEMMING BIEREXPORT IN HL
Cyprus
10.989
Litouwen
10.928
10.316
Letland
9.535
11.285
Oostenrijk
5.982
12.432
Overig Europa
392.628
380.787
Afrika
1.296.886
1.092.347
Noord-Amerika
8.518.825
8.720.067
Midden- en Zuid-Amerika
557.847
483.969
Azië
1.494.748
1.362.230
Oceanië
160.227
156.556
Overig
81.508
100.037
PRODUCTIE, EXPORT, BINNENLANDSE AFZET EN GEÏMPORTEERDE AFZET miljoenen hectoliters
productie
expor t
binnenlandse af zet
geïmpor teerde af zet
Centraal Brouwerij Kantoor Commissie Gedistilleerd Productschap Wijn
28
29
cijfers Europa 2007
kerngegevens Bierproductie
Export
Geïmp. afzet
Binnenl. afzet
(x 1.000 hl)
(x 1.000 hl)
(x 1.000 hl)
(x 1.000 hl)
(liter)
102.601
15.274
5.603
91.868
111,7
Verenigd Koninkrijk
50.439
4.934
8.353
53.449
87,7
Polen
36.696
1.220
335
35.045
92,0
Spanje
34.343
*
*
33.180
56,0
Nederland
27.259
17.016
2.461
12.704
77,5
Duitsland
Per hoofd
Tsjechië
19.897
3.597
244
15.544
159
België
18.564
10.597
1.169
9.136
86,0
Frankrijk
15.096
1.853
6.263
19.561
30,6
Italië
13.462
1.068
6.119
18.513
31,1
Denemarken
12.000 3.800
1.660
5.500
105,5
consumptie per hoofd
9.013
100,7
0
6.205
61,1
Ierland
9.270
Oostenrijk
9.044
Portugal
8.191
1.954
Hongarije
7.550
372
156
7.334
Finland
4.547
201
373
4.797
Zweden
4.100
Slowakije
3.683
Zwitserland
3.532
Litouwen
3.086
Noorwegen
2.552
Slovenië
2.025
Estland
1.412
Luxemburg
421
90,8
20
40
60
80
Tsjechië Duitsland Ierland Polen
55
838
4.369
57,0
3.036
89,0 52,0
Verenigd Koninkrijk België Nederland Spanje Italië
166
209
464
108,0
Frankrijk
* niet bekend BRON: Brewers of Europe
30
31
100
120
140
160 liter
cijfers
ACCIJNSTARIEVEN IN EURO’S PER HL
Europa 2007
export
0
2.000
4.000
6.000
Nederland
Duitsland België
Verenigd Koninkrijk
Ierland
Tsjechië
Frankrijk
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
x 1.000 hl
AANTAL EN OMVANG BROUWERIJEN 2007 aantal
aantal
Malta
8,9
brouwerijen
werknemers
Letland
8,9
Duitsland
1.302
30.737
Bulgarije
9,2
Oostenrijk
168
*
Duitsland
9,4
Verenigd Koninkrijk
667
15.000
Roemenië
9,5
Denemarken
105
*
Luxemburg
9,5
Polen
40
*
Spanje
10,0
Zwitserland
20
*
Tsjechië
10,5
Spanje
21
*
Litouwen
10,7
Italië
14
2.701
Frankrijk
12,5
Finland
7
*
Griekenland
13,6
Nederland
12
Zwitserland
15,3
Frankrijk
70
*
Portugal
16,9
Ierland
6
*
Slowakije
17,7
Portugal
8
*
België
20,5
Noorwegen
22
*
Polen
21,8
Luxemburg
3
180
Cyprus
23,0
* niet bekend
Estland
23,6
** brouwerijen met een productie van > 10.000 hectoliter
Oostenrijk
24,0
Nederland
25,11
Hongarije
25,8
Kroatië
27,4
Italië
28,2
geïmporteerde afzet
Denemarken
32,8
0
Slovenië
33,1
Turkije
66,5
Zweden
86,7
Ierland
95,4
Finland
102,7
Verenigd Koninkrijk
103,0
Noorwegen
240,0
1.000
2.000
3.000
4.000
Verenigd Koninkrijk Frankrijk Italië Duitsland Nederland Ierland België
Polen
Polen
Italië
Tsjechië
32
7.500 **
33
5.000
6.000
7.000
8.000
x 1.000 hl
cijfers Wereldwijd 2007
BIERPRODUCTIE IN HL (x 1.000)
* niet bekend
2007
2006
BIERPRODUCTIE NAAR WERELDDEEL in hl (x 1.000)
2007
2006
China
393.137
351.515
Verenigde Staten
232.839
231.161
Europa
591.829
568.584
Rusland
115.000
99.900
Azië
555.561
506.549
Duitsland
102.601
107.174
Amerika
533.168
519.579
Brazilië
96.000
93.600
Afrika
85.061
79.747
Mexico
81.000
78.162
Australië/Oceanië
21.796
22.000
Totaal
1.787.415
1.696.459
BIEREXPORT IN HL (x 1.000)
2007
2006 16.829
Japan
62.804
62.980
Verenigd Koninkrijk
50.439
53.763
Polen
36.696
32.500
Spanje
34.343
33.600
Oekraïne
31.561
26.730 26.479
Nederland
27.259
Zuid-Afrika
26.530
26.550
Mexico
*
Venezuela
26.249
24.000
Nederland
17.016
16.014
Canada
23.923
23.636
Duitsland
15.274
14.799
Thailand
21.700
20.209
België
10.597
10.112 4.402
Tsjechië
19.897
19.800
Verenigde Staten
4.934
Roemenië
19.422
17.487
Verenigd Koninkrijk
4.934
5.222
Colombia
19.000
18.400
Canada
4.030
3.600
België
18.564
18.383
Tsjechië
3.597
3.536
Vietnam
18.000
16.000
Portugal
1.954
2.040
Australië
16.770
17.200
Frankrijk
1.853
1.720
Frankrijk
15.096
16.030
China
*
1.819
Italië
1.068
781
Oostenrijk
895
666
Brazilië
*
451
BRON: BRON: T he Bar th Repor t 2006/2007
34
35
Dit is een uitgave van het CBK Ont wer p en realisatie: ursihondtong.eu Foto’s spreads: Eline Jeurissen, PienPictures
Centraal Brouwerij Kantoor Dagelijkse Groenmarkt 3-5 2513 AL Den Haag Postbus 179 2501 CD Den Haag
Telefoon
(070) 318 07 10
Fax
(070) 310 61 73
Email
[email protected]
Inter net
w w w.cbk.nl
Het CBK is lid van T he Brewers of Europe, die meer dan 3.000 Europese brouwerijen en 95% van alle Europese bieren ver tegenwoordig t w w w.brewersofeurope.org
