Inhoudsopgave Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1. Bedrijfsopvolging, wat en hoe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.1.
Een korte schets van de problematiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.1.1. Cijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.1.2.
Leven en dood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.1.3. Rechtsvorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1.2.
Fiscus en opvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.2.1.
Erven en schenken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2. Rechtsvorm(keuze) en opvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.2.
De eenmanszaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.3.
De maatschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.4.
De vennootschap onder firma (Vof) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.5.
De man-vrouwfirma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.6.
De commanditaire vennootschap (CV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.7.
De besloten vennootschap (BV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.8.
Rechtsvormen in de ‘toekomst’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.9.
Bedrijfsopvolging en rechtsvormkeuze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 2.9.1. Verschillen bedrijfsopvolging bij eenmanszaak en BV . . . . . . . . . . . 13
3. Uw onderneming verkoopklaar maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 3.1.
Een zo klein mogelijke afhankelijkheid van de onderneming van de persoon van de eigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
3.2.
Een kwalitatief goed personeelsbestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3.3.
Timmer juridisch dicht! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3.4.
Bewezen trackrecord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3.5.
Een gediversifieerd klantenbestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3.6.
Idem voor wat betreft uw (vaste) leveranciers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3.7.
Een fiscale positie waarover een zo groot mogelijke mate van duidelijkheid bestaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3.8.
Een juridische positie waarover een zo groot mogelijke mate van duidelijkheid bestaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3.9.
Een financiering met zo weinig mogelijk haken en ogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
I | © Praktische Gids 2015 - Uw bedrijfsverkoop optimaal voorbereid
4. Overdragen aan uw medevennoot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 4.1.
Samenwerken en opvolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
4.2.
Samenwerken, waarom? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
4.3.
Samenwerken, hoe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 4.3.1.
Samenwerking op grond van de familieband . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4.3.2. Loondienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 4.3.3. Personenvennootschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 4.3.4.
Loondienst in combinatie met aandeelhouderschap . . . . . . . . . . . . 20
4.3.5.
Flexibele arbeidsverhouding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4.4.
Fiscale gevolgen van samenwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4.5.
De startende overnemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 4.5.1. Startersaftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 4.5.2.
Willekeurige afschrijving startende ondernemers . . . . . . . . . . . . . . . 22
4.5.3. Overige gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
5. Een financieel onbezorgde oude dag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 5.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 5.1.1. AOW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 5.1.2.
Bedrijfs- of beroepspensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
5.1.3. Lijfrentevoorzieningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 5.1.4.
Pensioen in eigen beheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
6. Uw opvolger financieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 6.1.
6.2.
Financiering bij overdracht in de IB-sfeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 6.1.1.
Schuldig blijven koopsom met/zonder zekerheden . . . . . . . . . . . . . 27
6.1.2.
Banklening met borgstelling verkoper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
6.1.3.
Overdracht onderneming tegen een winstrecht (inkomstenbelasting) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
6.1.4.
Verhuur van de onderneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
6.1.5.
Aangaan van een commanditaire vennootschap . . . . . . . . . . . . . . . 29
6.1.6.
Stakingslijfrente bedingen bij overnemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Financiering bij overdracht in de Vpb- sfeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 6.2.1.
Overdracht tegen een hybride geldlening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
6.2.2.
Overdracht onderneming tegen een winstrecht (vennootschapsbelasting). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
II | © Praktische Gids 2015 - Uw bedrijfsverkoop optimaal voorbereid
7. Fiscale gevolgen van overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 7.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 7.2.
Stakingswinst en inkomstenbelasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 7.2.1.
Fiscale reserves . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
7.2.2. Desinvesteringsbijtelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 7.2.3. Stakingsaftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 7.2.4. MKB-winstvrijstelling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 7.3.
Fiscale gevolgen voor de overnemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 7.3.1. Startersaftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 7.3.2.
Willekeurige afschrijving startende ondernemers . . . . . . . . . . . . . . . 36
8. Alternatieven voor overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 8.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 8.2.
Alternatieven voor overdracht door zelfstandig ondernemer . . . . . . . . . . . . . . . . 37 8.2.1.
Verhuur van een onderneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
8.2.2. Huurverkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
8.3.
8.2.3.
Overdracht tegen een winstrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
8.2.4.
Betaling in termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Alternatieven in de BV-sfeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 8.3.1.
Samenwerkingsverband met DGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
8.3.2.
Standaardoverdracht: activa-passivatransactie . . . . . . . . . . . . . . . . 41
8.3.3.
Aandelenoverdracht door de aandeelhouder privé . . . . . . . . . . . . . 41
8.3.4.
Aandelenoverdracht door de holding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
8.3.5.
Fusies, splitsingen en andere samenwerkingsverbanden . . . . . . . . 42
9. Fiscale faciliteiten bij overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 9.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 9.2. Bosbouwvrijstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 9.3. Landbouwvrijstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 9.4.
Willekeurige afschrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
9.5. Investeringsaftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 9.6. Stakingsaftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9.7. Lijfrente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9.8.
Faciliteit bij schenking of vererving aanmerkelijk belangaandelen . . . . . . . . . . . 46
9.9.
Uitstel van betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
III | © Praktische Gids 2015 - Uw bedrijfsverkoop optimaal voorbereid
10. Ruisend of geruisloos? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 10.1. Ruisende overdracht onderneming in de IB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 10.2. Geruisloze overdracht onderneming in de IB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 10.3. Samenwerking via maatschap/Vof of CV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 10.4. Alternatieven in de BV-sfeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
11. Bedrijfsopvolging en omzetbelasting (btw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 11.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 11.2. Bedrijfsopvolging bij een eenmanszaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 11.2.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 11.2.2. Consequenties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 11.2.3. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 11.3. Bedrijfsopvolging in een BV-structuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 11.3.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 11.3.2. Activa-passivatransactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 11.3.3. Aandelentransactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 11.4. Na de bedrijfsopvolging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 11.4.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 11.4.2. Nagekomen kosten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 11.4.3. Achtergebleven bedrijfsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 11.4.4. Fiscale eenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
12. Erven en schenken voor ondernemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 12.1. Erfrecht bij versterf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 12.1.1. Erfgenamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 12.1.2. Plaatsvervulling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 12.1.3. Wettelijke verdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 12.1.4. Erfrecht en bedrijfsopvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 12.2. Testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 12.2.1. Wettelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 12.3. Wat nu verder met uw testament? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 12.3.1. Geen geld naar de aangetrouwde? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 12.3.2. Een nuttige rampenclausule? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 12.3.3. Kunnen kinderen onterfd worden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 12.3.4. Waar hebben ze dan nog recht op? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 12.3.5. Wanneer is de legitieme portie opeisbaar? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
IV | © Praktische Gids 2015 - Uw bedrijfsverkoop optimaal voorbereid
12.4. De schenk- en erfbelasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 12.4.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 12.4.2. Tarief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 12.4.3. Vrijstellingen erfbelasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 12.4.4. Vrijstellingen schenkbelasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 12.5. Partnerbegrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 12.6. Stiefkinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 12.7. Bestrijding ‘constructies’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 12.7.1. Rente over erfrechtelijke vorderingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 12.7.2. Schenken op papier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 12.7.3. Renteloze of laagrentende lening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 12.7.4. Herroepelijke schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 12.7.5. Waarde eigen woning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 12.8. Overlijden kort na elkaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 12.9. Schenking onder een opschortende voorwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 12.10. Samentelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 12.11. Schenken en legateren aan (klein) kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 12.12. Schenken op papier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 12.13. Inbreng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 12.14. Bewind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 12.15. Uitsluitingsclausule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
13. Bedrijfsopvolgingsfaciliteit, lusten en lasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 13.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 13.2. De bedrijfsopvolgingsfaciliteit (BOF) in de Successiewet 1956 . . . . . . . . . . . . . . 79 13.2.1. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 13.2.2. Voorwaardelijke vrijstelling en uitstel van betaling . . . . . . . . . . . . . . 80 13.2.3. Ondernemingsbegrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 13.2.4. Toerekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 13.3. Evenredige toerekening belastinglatentie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 13.4. Voortzettingsvereiste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
V | © Praktische Gids 2015 - Uw bedrijfsverkoop optimaal voorbereid
