Inhoudsopgave
SAMENVATTING
9
INLEIDING
11
HOOFDSTUK I POLITIEK EN WETGEVEND KADER VOOR DE BEVORDERING VAN ENERGIE-EFFICIËNTIE
13
1. 1.1. 1.2. 1.3.
Energie-efficiëntie als instrument van het energiebeleid Doelstellingen van het energiebeleid Europees energiebeleid Van energiebesparing tot energie-efficiëntie
13 13 15 16
2. 2.1. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4.
Europees energie-efficiëntiebeleid De jaren ’80: eerste doelstellingen op het gebied van energie-efficiëntie Jaren ’90: SAVE-richtlijn SAVE-richtlijn Enkele gespecialiseerde richtlijnen Europees onderzoek Protocol1 bij het Energiehandvest betreffende energie-efficiëntie en daarmee samenhangende milieuaspecten Jaren 2000: krachtige opleving van het energie-efficiëntiebeleid Groenboek over voorzieningszekerheid Enkele gespecialiseerde richtlijnen Richtlijn betreffende de energieprestatie van gebouwen2 Het Groenboek over energie-efficiëntie of «Meer doen met minder» Richtlijn betreffende energie-efficiëntie bij het eindgebruik en energiediensten Gevolgen van de liberalisering van de Europese elektriciteits- en gasmarkt voor de energie-efficiëntie
18 18 20 20 21 21
2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.3.4. 2.3.5. 2.3.6. 3.
Conclusies
21 22 22 22 23 24 26 27 28 3
HOOFDSTUK II KANSEN VAN ENERGIE-EFFICIËNTIE IN GEBOUWEN VAN DE TERTIAIRE SECTOR 1. 1.1. 1.2.
1.3.1. 1.3.2. 1.3.3. 1.4.
Mogelijkheden die energie-efficiëntie biedt Isolatieniveau van gebouwen in Europa en in België in het bijzonder Technisch potentieel van energie-efficiëntie in gebouwen van de tertiaire sector Inleiding Methodes van de Econotec-studie A. Referentiescenario B. Resultaten van het BAU-scenario C. Verminderingspotentieel D. Conclusie van de analyse Eigenschappen van gebouwen van de tertiaire sector A. Classificatie van gebouwen van de tertiaire sector B. Referentie-indicatoren Classificatie van de investeringen in energie-efficiëntie in gebouwen Economische potentieel op het gebied van energie-efficiëntie in gebouwen van de tertiaire sector De eenvoudige terugverdientijd Netto contante waarde (NCW) Intern rendement (IRR (Internal Rate of Return)) Voordelen van investeringen in energie-efficiëntie
2.
Conclusies
1.2.1. 1.2.2.
1.2.3.
1.2.4. 1.3.
33 33 34 39 39 40 40 42 42 45 46 46 46 47 48 48 48 49 51 52
HOOFDSTUK III OBSTAKELS VOOR ENERGIE-EFFICIËNTIE EN ROL VAN DE DERDEPARTIJFINANCIERING
53
1. 1.1. 1.1.1.
53 54 54
1.1.2.
4
Obstakels voor energie-efficiëntie Economische obstakels Obstakels die te wijten zijn aan onvolkomenheden van de markt A. Externe factoren → Lage kosten van de energie voor de eindverbruiker B. Onvolledige informatie C. Asymmetrie van de informatie D. Verborgen kosten Obstakels die te wijten zijn aan marktobstakels A. Heterogeniteit van de prestaties B. Onscheidbaarheid van de eigenschappen van het product C. Toegang tot kapitaal
54 54 56 57 58 58 58 58
1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.2.3. 1.2.4. 1.3. 1.3.1. 1.3.2. 1.3.3. 2. 2.1. 2.2. 2.3.
D. Onbeduidendheid van de energiefactuur E. Risico van investeringen in energie-efficiëntie F. Perspectieven op korte termijn G. Opsplitsing van de bouwsector – Gebrek aan coördinatie Gedragsobstakels Type en vorm van informatie Vertrouwen Inertie Waarden en cultuur Organisatorische obstakels Organisatiestructuur Macht De openbare sector
59 59 59 60 60 60 61 61 61 62 62 63 63
Hoe de ESCO’s de obstakels voor energiebesparingen kunnen beperken Gebrek aan informatie betreffende het energiebesparingspotentieel Toegang tot kapitaal Technische competenties
64 64 64 64
HOOFDSTUK IV FINANCIERINGSMECHANISMEN VOOR INVESTERINGEN IN ENERGIE-EFFICIËNTIE EN SYSTEEM VAN DE DERDEPARTIJFINANCIERING
67
1.
Algemene inleiding
67
2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2.
Traditionele en niet-traditionele financieringsinstrumenten Traditionele instrumenten Interne financiering Krediet Niet-traditionele instrumenten – financiering door derden
67 68 68 69 70
3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.3. 3.3.1. 3.3.2.
Energiediensten en hun financiering door derden Aard van de energiediensten Typologie van contracten voor de levering van energiediensten Het energieleveringscontract Het energiebeheer- en gebruikscontract Het energieprestatiecontract Andere types contracten in verband met energie Leasing Publiek-private samenwerking
76 76 77 77 78 78 80 80 80
5
4. 4.1. 4.1.1. 4.1.2. 4.2.
4.5.1. 4.5.2. 4.5.3. 4.5.4.
Derdepartijfinanciering en de beginselen ervan Definitie: ESCO en derdepartijfinanciering Europa België Wat onderscheidt derdepartijfinanciering van een traditionele financieringsmethode? Wat is de rol van de derde-investeerder? Competenties van de derde-investeerder Types contracten voor derdepartijfinanciering – terugbetalingsmodaliteiten Het contract «Shared savings» Het contract «First out» Het contract «Guaranteed savings» Het energiebeheercontract met garantie
87 87 88 89 90
5. 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6.
Werking van het mechanisme van derdepartijfinanciering Financiële middelen Boekhouding Juridische aspecten Technisch beheer Technische en administratieve follow-up Berekening van de besparingen
91 92 92 93 93 94 94
6.
Stappen van een project om de energie-efficiëntie te verbeteren met behulp van financieringsmechanismen Behoefteanalyse van een energieprestatiecontract Bepaling van de doelstellingen van het project Looptijd van het contract Kwaliteit van de dienstverlening Investeringskosten Onderhoudsniveau Voorafgaande studie of audit Haalbaarheids- of voorontwerpstudie Investeringsbeslissing Uitvoering en beheer van het project Einde van het contract
4.3. 4.4. 4.5.
6.1. 6.2. 6.2.1. 6.2.2. 6.2.3. 6.2.4. 6.3. 6.4. 6.5. 6.6. 6.7. 7. 7.1. 7.2. 7.3. 6
De contractonderhandelingen en de vereiste stappen in het kader van de regelgeving betreffende openbare aanbestedingen Lancering van een oproep tot het indienen van blijken van belangstelling Uitnodiging tot het indienen van voorstellen Analyse van de voorstellen
81 81 84 84 84 85 86
94 95 95 96 96 96 96 97 97 98 99 100 101 102 102 103
7.4. 7.5.
Contract met betrekking tot de haalbaarheidsstudie Contractonderhandelingen
104 104
8. 8.1. 8.1.1. 8.1.2. 8.1.3. 8.1.4. 8.1.5. 8.1.6. 8.2. 8.2.1. 8.2.2. 8.2.3. 8.2.4. 8.2.5.
Voor- en nadelen van het mechanisme van derdepartijfinanciering Voordelen Algemene voordelen Financiële voordelen Voordelen op het gebied van personeel en dienstverlening Organisatorische en milieuvoordelen Voordelen voor een openbare opdrachtgever Voordeel voor een privéopdrachtgever Nadelen/beperkingen van derdepartijfinanciering Personeel/organisatie Kritieke grootte Minimale duur Verlies van flexibiliteit Andere
105 105 105 105 106 107 107 107 108 108 108 108 108 109
9. 9.1. 9.2.
Succes- en risicofactoren Succesfactoren Risicofactoren
109 109 110
10. 10.1. 10.1.1. 10.1.2. 10.2. 10.3. 10.4. 10.5. 10.6.
Specifieke obstakels voor derdepartijfinanciering Psychologische obstakels Gebrek aan informatie – onbekendheid van het mechanisme Gebrek aan motivatie – openbare sector Institutionele en beslissingsobstakels Technische obstakels Economische en financiële obstakels Organisatorische obstakels Obstakels in verband met openbare aanbestedingen
111 112 112 112 113 113 113 114 114
11. 11.1. 11.1.1. 11.1.2. 11.1.3. 11.1.4. 11.1.5. 11.1.6. 11.2. 11.2.1.
Oplossingen voor de obstakels eigen aan derdepartijfinanciering Aanbod van energiediensten Opleiding van de energiedienstenondernemingen Ontwikkeling van financieringsbronnen Steun bij de oprichting van ESCO – fiscale aspecten Gestandaardiseerde meting en verificatie van de besparingen Ontwikkeling van vakverenigingen van ESCO’s De ontwikkeling van een Europees netwerk van derde-investeerders Vraag naar energiediensten Informatie en sensibilisering A. Pilootprojecten
114 115 115 115 116 116 117 117 118 118 119 7
B. Informatie 11.2.2. Verlaging van de transactiekosten door standaardisering A. Standaardisering B. Opleiding 11.2.3. Voorbeeldfunctie en rol van stuwende kracht van de openbare instanties 11.2.4. Juridische en administratieve obstakels uit de weg ruimen 11.2.5. Facilitator voor de ontwikkeling van projecten 11.2.6. Accreditatiesysteem 11.3. Conclusies
119 119 119 120 120 121 121 121 122
HOOFDSTUK V BELGISCHE EN EUROPESE MARKT VAN DE DERDEPARTIJFINANCIERING
125
1.
Historisch overzicht – ontwikkeling in Noord-Amerika
125
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.
De Europese markt Ontstaan van de Europese markt in de jaren 1980 De jaren 1990 De jaren 2000 De toekomst van de ESCO’s in Europa
126 126 127 130 133
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. 3.3.3. 3.4.
De Belgische markt Actoren Types investeringen TPF-Econoler Clientèle Evolutie van de markt Type projecten FEDESCO
134 134 135 136 136 137 137 138
4.
Casestudie: zwembad van Sint-Gillis: derdepartijfinanciering voor de renovatie van een ketel
141
Conclusie
142
5.
ALGEMENE CONCLUSIE
143
BIBLIOGRAFIE
149
LIJST VAN FIGUREN, TABELLEN EN KADERS
159
BIJLAGEN
161
8
