INHOUDS OPGAVE Synopsis Hoofdvraag Bevindingen Planning Onderzoek Scenario Interview vragen Onderzoek Tijdlijn Analyses Conclusies Reflectieverslag Jon Reflectieverslag Jeroen
SYNOPSIS DVD & Blu-ray cover tekst Iedereen kent de films en series zoals Bullitt, Gone in 60 Seconds, The Dukes of Hazzard, Knight Rider en ga zo maar door. Bij het horen van de titel alleen al wordt er meteen aan de bijbehorende Amerikaanse wagens gedacht. Deze documentaire neemt je mee in de wondere wereld van het witte doek waar deze toffe Amerikaanse wagens worden gebruikt. Er komen veel mooie clips voorbij en aan de hand van een heldere tijdlijn krijg je de verschuiving te zien van de wagen als karakter naar de wagen als alleen maar een tof vervoersmiddel. Naast dit heerlijk grafisch geweld zie je ook interviews met onder andere experts over het vakgebied narrativiteit en eigenaren van Amerikaans wagen. Zij delen graag hun visie, ervaringen en meningen over het dit onderwerp. Kortom, een documentaire zoals je nog nooit gezien hebt! Let’s rock!! and ride!
HOOFDVRAAG
De documentaire gaat over het inzetten van met name Amerikaanse klassieke auto’s in films en series. Tijdens ons onderzoek naar de rollen van deze auto’s in films en series door de jaren heen werd ons al snel duidelijk dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden met het inzetten van auto’s in films en series. Daarom hebben we de volgende hoofdvraag bedacht: “Waardoor zijn er verschuivingen ontstaan bij het inzetten van klassieke auto’s in films en series?”
BEVINDINGEN Doordat we snel een onderwerp hadden konen we hiermee snel van start gaan. Wij vinden beide de klassieke Amerikaanse auto’s super tof, maar wat kunnen wij er eigenlijk mee zodat het interessant is voor CMD? We zijn gaan kijken hoe we ons idee om kunnen dopen tot een leuke docu met een CMD smaakje! We zijn films en series gaan kijken en hebben het web bespeurd. In vele films en series in de jaren 60 - 80 komen de klassieke Amerikaanse auto’s enorm veel voor, maar waarom vooral in deze tijd? Hier wilden wij vooral onderzoek naar gaan doen. Verschillende mensen interviewen, experts op het gebied van narrativiteit (het verhaal er achter). Eigenaren van vergelijkbare auto’s, producers etc etc. We hebben zoveel mogelijk contacten gelegd met verschillende mensen. Sommige konden helaas niet of wilden liever niet voor de camera hun verhaal vertellen. Maar ondanks een aantal tegenslagen hebben we ons toch vol kunnen storten op deze interessante docu vol met mooie auto’s en wijsheden.
PLANNING
Om niet in de knoei te komen met tijd hebben we voor onszelf een duidelijke planning gemaakt:
Week 1:
Onderwerp kiezen waar we een seminar (docu) over willen gaan maken. Hierbij ook alvast vragen bedenken
Week 2:
Uitwerken vragen, contacten zoeken, contact opnemen. Scenario uitschrijven van hoe de documentaire eruit komt te zien (evt storyboard).
Week 3:
Interviews afnemen, nieuwe contacten opnemen indien nodig.
Week 4:
Interviews afnemen.
Week 5:
Ontwerpen auto’s uit series (illustrator ontwerpen).
Week 6:
Deskresearch naar gegeven inzichten experts.
Week 7:
Monteren interviews, video’s.
Week 8:
Inkorten interviews zorgen onder de 10minturen.
Week 9:
Eindmontage afmaken en inleveren.
ONDERZOEK We hebben onderzoek gedaan naar Narrativiteit. Wat is het ook al weer, is er verschil tussen algemene narrativteit en narrativiteit in films, zo ja wat zijn de verschillen dan? Narrativiteit Met narratief bedoelen we in taalgebruik in een verhaal. Je kan narratief definiëren als gebeurtenissen in een oorzaak en gevolg relatie dat plaats vindt in bepaalde tijd en ruimte. Een verhaal waarin personages voorkomen die handelingen verrichten. Narrativiteit in films en series Narrativiteit is per medium verschillend. Het verschil is de manier op hoe het verteld wordt. Een verhaal wordt namelijk anders verteld in een boek dan in een film. Rollen binnen narrativiteit De protagonist is duidelijk het belangrijkste en daarom meest uitgewerkte personage in het verhaal. De tegenhanger van de protagonist is de antagonist. Dat is de tegenpool van de protagonist. De antagonist wil meestal het tegenovergestelde en doet zijn best het zo moeilijk mogelijk te maken voor de protagonist. De twee personages zijn even belangrijk in het verhaal. De deuteragonist, dit komt van het grieks deuteragonistes en betekend de tweede acteur. De aanduiding voor het personage dat in een verhaal de op een na belangrijkste rol speelt na de protagonist maar voor de tritagonist. In literatuur is de deuteragonist vaak het hulpje van de protagonist. Dan is er nog de tritagonist, dit komt van het grieks: tritagonistes en betekend de derde acteur. De aanduiding voor dit personage is dat in een verhaal de op twee na belangrijkste rol speelt na de protagonist en de deuteragonist. Aanvankelijk bestonden dramastukken uit slechts 1 belangrijk personage (de hoofdrolspeler de protagonist) en voor de rest een koor van achtergrondpersonages. Na de invoer van de deuteragonist, die volgens Aristoteles (Poetica) bedacht was door toneelschrijver Aischylos, werd al snel het concept van de tritagonist geïntroduceerd. In stukken met maar 2 acteurs had de deuteragonist de rol van de tegenstander van de protagonist. Door een derde karakter te introduceren kon deze die rol overgenomen worden. Zo kon de deuteragonist voor de verandering een bondgenoot van de protagonist worden of een derde partij in het verhaal spelen.
ONDERZOEK Archetypes Een archetype is een personificaties van iets. Dit kan bijvoorbeeld zijn een objecten of voorwerp of persoon zijn. Dit komt uit de verschillende culturele traditie voort, (drama, de literatuur, de mythologie, religie). Zelfs uit de geschiedenis (de helden) kunnen dienen als archetype. Er zijn meerdere personen die archetypes beschreven hebben. Hieronder staan enkele. Archetypes van Joseph Campbell. De held moet altijd een bepaalde prijs betalen om zijn doel te kunnen bereiken. De mentor is een bepaald karakter dat de held opleidt en/of helpt (wijsheid van de mentor). De schildwacht is de eerste hindernis van de held. De heraut is de persoon/informatie die de held uit zijn evenwicht haalt. De transformator of gedaantewisselaar is de metamorfose/verandering is de functie van dit archetype. De schaduw is de negatieve die in het verhaal voorkomt. De trickster of misleider spreekt voor zich. Archetypes van Vladimir Propp De schurk: strijd tegen de held. De donor: bereidt de held of geeft de held een of andere magische object. De (magische) helper: helpt de held in de zoektocht. De prinses en haar vader geeft de taak om de held, identificeert de valse held, trouwt met de held, vaak gezocht voor tijdens het verhaal. Propp opgemerkt dat functioneel, de prinses en de vader kan niet duidelijk worden onderscheiden. De dispatcher-personage: dat het gebrek bekend maakt en stuurt de held uit. De held of slachtoffer/zoeker: held reageert op de donor, weds de prinses. Valse held neemt krediet voor de acties van de held of probeert de prinses te trouwen.
ONDERZOEK Personificatie Een personificatie is een vorm van beeldspraak waarbij levenloze zaken, nietmenselijke levensvormen of abstracte begrippen menselijke eigenschappen krijgen toegeschreven of waarbij ze als een (levend) persoon worden opgevoerd. Disney maakt erg veel gebruik van personificatie, denk aan de theepot uit belle en het beest, de deurknop uit Alice in Wonderland. Wat recentere voorbeelden zijn Wall-E en natuurlijk Cars van Pixar.
ONDERZOEK Charactertypes Een flat character is een personage met een simpel, vereenvoudigd karakter, in tegenstelling tot een round character. Meestal is het karakter van een flat character slechts functioneel, om het personage in het verhaal te doen passen. Er wordt verder weinig over gezegd. Flat characters blijven het hele verhaal door hetzelfde, ze veranderen niet en tonen geen karakterontwikkeling. Dergelijke personages zijn dus voorspelbaar. Dit kan een schrijver in zijn verhaal gebruiken om de hoofdpersonen in perspectief te plaatsen. Flat characters zijn soms vergelijkbaar met stereotypen of figuren die slechts één karaktertrek hebben, zoals stripfiguren.
Round character
Flat character
SCENARIO We hebben enkele scenario’s uitgeschreven zoals wij de documentaire graag in elkaar wilden gaan zetten. Uiteindelijk zijn we tot een uiteindelijk scenario gekomen, deze hebben we aangehouden. Dit was geschreven voor de interviews met experts, we hielden in ons achterhoofd dat aan de hand van de interviews het toch iets anders zou kunnen uitpakken. We hadden nu in ieder geval een mooi houvast. Het scenario Intro • Inleiding over narrativiteit, antagonist, protagonist (opfrissing, inhoudelijk over narrativiteit). Dit word gedaan door middel van Interview(s) met specialist(en). Wisselende beelden, expert(interview) die verteld en voorbeelden(film beelden). • Narrativiteit in films Wisselende beelden, expert(interview) die verteld en voorbeelden(film beelden). • Narrativiteit in film met betrekking op auto’s. Wisselende beelden, expert(interview) die verteld en voorbeelden(film/serie beelden). Hoofdvraag Wat was de rol van Amerikaanse auto in de jaren 60 t’m jaren 80? (Wat was de rol? Hoe is dit veranderd? Waarom is dit veranderd?) Middenstuk • Voorbeelden van vroeger (series/films: The Dukes of Hazzard, Herbie, A-team, etc. op chronologisch volgorde). Beelden uit de verschillende series, waarin je kunt zien dat de tijd veranderd. • Infographic > bewegende auto’s tijdens afspelen video’s van series/films • Voorbeelden van nu Beelden uit series/films waar je ziet dat de auto’s langzaam bijzaak zijn geworden. (bv: James Bond, zijn oude Austin Martin, die telkens opnieuw gebruikt werd en op den duur veranderde)
SCENARIO • Eigenaren van Amerikaanse auto’s, hoe komen zij bij deze auto’s, kennen ze deze uit films? Is dat de reden dat ze juist die auto hebben? Interview beelden afgewisseld met video’s van de auto’s van de eigenaar (en films waarin dezelfde auto een rol gespeeld heeft) • Interview met eigenaar auto flodder (roze caddilac). Waarom een roze caddilac, waarom deze keuze? • Wat vindt hij ervan dat zijn auto een rol heeft in een serie (voegt volgens hem de auto iets toe aan de serie)? Interview beelden afgewisseld met video’s van de auto’s van de eigenaar (en films waarin dezelfde auto een rol gespeeld heeft) • Interview met Eric Corton (als dit mogelijk is) over zijn Chevy die terug komt in de serie penoza, tv autoweek etc. Wat vind hij van zijn auto in een serie? Einde/ afsluiting / slot / conclusie / samenvatting Het einde is nog niet helemaal duidelijk. Het zou mooi zijn als we hier een afsluiting hebben die uit éen van de interviews gekomen is een conclusie of afsluiting. Contact opgenomen met: - Narrativiteit docenten (Marion, Judith, Madris & Dick). - Eric Corton (chevy eigenaar, tester van nieuwe Chevy, zijn auto in serie penoza). - Auto eigenaar van de Flodder auto - Dick Maas (Flodder) - Enkele eigenaren van Americaanse auto’s (patrick, wouter) Uiteindelijk hebben we ervoor gekozen om het scenario toch nog aan te passen doordat de interviews met de experts Madris Duric en Dick Swart zo interessant waren dat we gekozen hebben om hen met name informatie te geven over de rollen van de Amerikaanse auto’s in films en series. De meerwaarde om eigenaren van dit soort auto’s te interviewen zagen wij niet als meerwaarde meer. Ook waren beide interviews zo interessant dat we materiaal te veel hadden waardoor alles meer ingekort moest worden om onder de 10 minuten documentaire te krijgen. Zoals je in het scenario kan zien was de hoofdvraag eerst ook nog niet helemaal helder. Deze hebben we wat later gevormd toen we goede info hadden en duidelijk hadden wat we wilden overbrengen aan de kijker.
INTERVIEW VRAGEN Voordat we de interviews aflegden hebben we eerst een aantal vragen bedacht die we graag wilde stellen, tijdens de interviews gingen we dieper op de antwoorden in. Komende twee pagina’s staan de vragen die we gebruikt hebben. • Kunt u uitleggen kort uitleggen wat narrativiteit inhoud volgens u? • Als we het hebben over Narrativiteit in films, kunt u hier iets over vertellen? • Wat is het verschil/verschillen tussen narrativiteit als algemeen en narraviteit in films? • Narrativiteit is een verhaal waarin personages voorkomen die handelingen verrichten, kunnen dit ook objecten of voorwerpen zijn volgens u? Heeft dit ook nog een speciale benaming ? • Ons valt het op dat de auto’s in de jaren 60 tot 80 telkens dezelfde zijn in films en series. Heeft u enig idee hoe dit komt? • Als we kijken naar bv: knight rider. Wat voor rol heeft de pratende auto dan? Hoe heet de rol die de auto speelt in de serie? • Als we kijken naar de Dukes of hazzard. De oranje stunt wagen, heeft deze dan dezelfde rol als de pratende auto in Knight Rider of zijn deze toch wel verschillend?
INTERVIEW VRAGEN • Als wij mensen vragen waar zij aan denken als we zeggen Dukes of Hazzard wordt er vaak gezegd,”ohja, die oranje auto”. Kunnen wij stellen dat de auto dan een hoofdpersoon is of ziet u dit anders? • Vladimir Propp heeft 7 personages bedacht die volgens hem in alle verhalen zouden moeten voorkomen (helden, zender, onechte/valse held, gezochte/ meeste, de tegenstander, de helper, de bovennatuurlijke helper). Kan het zijn dat een van die personages ook een auto zou kunnen zijn? • James Bond had vanaf Goldfinger (1964) de zilvergrijze 1963 Aston Martin DB5, dat was een soort imago. Net pak mooie auto en een mooie vrouw en actie. Tegenwoordig lijkt het in onze ogen alleen maar een man in pak, vrouwen en actie en hij heeft een auto(explodeert en krijgt weer een nieuwe). Heeft u een idee hoe deze verschuiving komt? • Als we naar Nederlandse series kijken zien we een vergelijkbaar fenomeen. De roze Cadillac van Flodder. Als er 1 door de straat zal rijden zouden veel mensen zeggen, “Hey, een Flodder bak!” Staat deze auto dan symbool of als imago voor de familie Flodder of denk u dat dit anders hier anders over? • Zouden de series met bekende auto’s het ook hebben gered als ze in per aflevering een andere auto zouden hebben gebruikt volgens u? • Tegenwoordig zie je weinig tot geen series en films meer waarin een auto gebruikt wordt die symbool staat voor die bepaalde serie/film/familie, waarom denkt u dat dit niet meer gebeurd? • U heeft vroeger ongetwijfeld enkele series gezien, kunt u daar uw mening over geven? Vond u deze series vroeger leuk? Hoe kijkt u er nu op terug? • Herbie en KITT (Knight Rider) zijn voorbeelden van auto’s als daadwerkelijk een personage, hoe zou je de andere auto’s kunnen omschrijven die een grote betekenis hebben voor die bepaalde film of serie, maar geen echt personage zijn? (denk aan the dukes of hazzard, waar steeds dezelde auto wordt gebruikt om te ontsnappen).
ONDERZOEK Doordat wij al vrij vroeg een aantal interviews afgelegd hadden zijn we tot nieuwe inzichten gekomen. De eerste twee experts op het gebied van narrativiteit gaven ons enkele tips om opzoek te gaan naar de rol van de auto in de Amerikaanse cultuur. • De auto’s in de films en series zijn niet zomaar in gezet, hier zit meer achter. • De auto staat niet alleen in films en series symbool maar dit zit volgens hen veel dieper geworteld dan bij ons in Europa. • De Amerikaanse jongeren gebruikten de auto niet alleen als een vervoersmiddel om naar school te komen, dit was veel meer voor hen. Zij zagen dit meer als mobiele huiskamer waar de ouders niet kwamen. • In de grote depressie was de auto het reddingsmiddel om uit de “dust bowl“ te komen. • De rol van de auto in de Amerikaanse cultuur was enorm groot, in Nederland heeft dit nooit die zelfde impact gehad als in Amerika. In Amerika is een auto iets heel anders dan een gewoon vervoersmiddel. De auto staat daar als symbool voor vrijheid, individiualiteit. • De betekenis van de auto in de Amerikaanse cultuur had een een weerslag in films en series, het is niet zo dat de film een invloed had op hoe Amerikanen de auto is gaan beleven. (Dit werd pas later, dit werden klassiekers). We zijn hier verder onderzoek naar gaan doen: Wanneer zijn in Amerika de eerste auto’s van de band gerold? Wat betekende dit? Hoe ging dit? Wat betekende dit voor de individu? Voor een groep? etc. Dit is hierna te lezen.
ONDERZOEK De Geschiedenis van de Amerikaanse Auto (1908-1929) Zoals bij vele vragen ligt het antwoord vaak in de historie. De Amerikaanse auto’s van nu zijn zo groot omdat ze dat in het verleden altijd ook al zo werden gemaakt. De auto industrie begon ooit met een andere instelling. Tot rond 1908 stelde de auto industrie in de Amerika nog niet veel voor, er waren rond het jaar 1900 maar 8.000 auto’s geregistreerd in het hele land. Toen Henry Ford met de innoveringen, een slimme technicus die zelf (in de staat Michigan) had meegemaakt hoe afgesloten de landelijke gebieden van de VS waren van de stedelijke gebieden, begon de Amerikaanse auto-industrie serieuze vormen aan te krijgen. Mr Ford bouwde zelf zijn eerste benzinemotor in 1892 en richtte tien jaar later de Ford Motor Company op. Hij wilde een veilige, betrouwbare auto bouwen die eenvoudig te besturen was. Daarnaast moest de auto ook nog betaalbaar zijn voor iedereen. Henry hoopte hiermee de landelijke gebieden van Amerika eindelijk te kunnen ontsluiten. Het resultaat hiervan werd de Model T met een prijs van $850 deze uitgebracht in 1908. De boeren van het Midwesten leerden al snel hoe handig deze auto was en van 1908 tot 1916 liep het aantal verkopen op van ongeveer 6.000 naar 577.000. Hierdoor daalde de prijs naar meer dan $360. In 1927, toen de productie van de Model T werd stopgezet, waren er ruim 15 miljoen van verkocht en reed de hele natie in Ford’s creatie. Ford zorgde ook voor een revolutie op een ander gebied. In 1914 toen fabrieksarbeiders in Amerika gemiddeld zo’n $11 per week verdienden, verhoogde Ford het loon van zijn werknemers naar $5 per dag om ze in staat te stellen zelf ook een Model T te kunnen kopen. Hierdoor werd Ford nog rijker hij was in zijn hoogtijdagen zelfs de rijkste man ter wereld. In het 1908 dat de Model T voor het eerst werd uitgebracht gebeurde er echter nog iets belangwekkends in de auto industrie in de VS: General Motors werd opgericht door William Durant. De filosofie achter dit autobedrijf was anders dan die van Ford. In plaats van één auto voor iedereen te bouwen, wilde Durant een hele rij compleet verschillende auto’s bouwen - zodat iedereen in Amerika naar eigen smaak een auto kon uitkiezen. Van klein tot groot, een twee en een vierzitter en ook keuze van verschillende kleuren. Durant richtte verschillende merken op: Buick, Cadillac, Chevrolet, Oldsmobile, en Pontiac. In 1920 verkocht hij al bijna 200.000 auto’s per jaar. Het resultaat van de twee bedrijven en Chrysler en Dodge, was gigantisch. Het aantal geregistreerde auto’s in Amerika steeg van bijna niets in 1900 naar 26.5 miljoen in 1929, wat betekende dat er één auto was per vijf Amerikanen. De Europese autofabrikanten hadden het voor nakijken. Detroit in Michigan was in 1929 het autocentrum van de wereld. De groei van de de auto industrie in de Verenigde Staten had grote gevolgen voor het land. De ‘suburbs’ stadjes die verder weg lagen van de werkgelegenheid werden nu bereikbaar voor de gewone man en groeiden hierdoor explosief. Voorbeelden zijn Beverly Hills en Elmwood Park daar was de groei tussen 1920 en 1930 met 2845% en 717%!
ONDERZOEK De bewogen periode van de jaren twintig Zoals veel goederen in de jaren 20 van de vorige eeuw werd zo ook de Amerikaanse auto veel gekocht op afbetaling. De ‘Roaring Twenties’ zoals deze jaren genoemd werden, zagen een grote stijging in de verkoop van allerlei soorten duurdere goederen o.a. de auto die niet in één keer betaald konden worden. Dit systeem leek voor iedereen toen te werken. De ‘gewone man’ kon zich nu ook een auto veroorloven en de fabrikanten zagen hun verkopen recordhoogtes bereiken. Aan het eind van de jaren 20 daalden de verkopen echter even snel als ze gestegen waren. De hele boel stortte in oktober 1929 in elkaar. Men kwam erachter dat dit systeem van afbetaling helemaal niet werkte. Hoe kun je iets nieuwe kopen als je de oude nog moet afbetalen? De mensen die nog vastzaten aan afbetalingstermijnen kochten steeds minder. Hierdoor proberen ze nog wat geld over te houden om het brood op de plank te kunnen krijgen. Het gevolg was dat de verkopen stagneerden waardoor de productie daalde en de winsten kelderden. Hierdoor kwamen de arbeiders op straat te staan. Deze ontslagen arbeiders konden dan geen afbetalingen meer maken. Daardoor werden de verliezen nog meer en kwamen er zo nog meer mensen op straat te staan. Duizenden bedrijven gingen in enkele weken bankroet. De paniek die volgde ging de beurs op Wall Street tegen de vlakte. De Depressie In de jaren daarop ging het erg slecht met de auto industrie van de VS. De mensen waren arm en werkeloos en kochten niets waardoor de bedrijven ook niemand konden inhuren voor werk. Vele bekende en minder bekende merken gingen failliet zoals bv: de Duesenburg van Auburn Automobile Co. en de Hupmobile. Ook Ford moest bijna gesloten worden. Niemand wist dit doordat het autobedrijf in private handen was en de boekhouding uiterst primitief. Tijdens deze economische crisis werd ook de werknemersorganisatie United Auto Workers gevormd. Deze organisatie kwam voort uit stakingen bij Ford en GM in 1937 en zorgde voor nog grotere verliezen bij de overgebleven autofabrikanten. In 1941 werd Amerika betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. Grote delen van de industrie van het land werden ingezet voor de oorlogsproductie, en ook de Amerikaanse personenauto moest eraan geloven. Alle autofabrieken werden ingezet bij het bouwen van oorlogsmaterieel, en de laatste Amerikaanse auto tijdens de Tweede Wereldoorlog rolde op 9 februari 1942 van de band.
ONDERZOEK Herpositionering autofabrikanten In 1946 begonnen de eerste personenauto’s weer van de band te rollen. Dit was een grote verandering na de jarenlange productie van de nieuwe Jeep en ander oorlogsmaterieel. Honderdduizenden mannen kwamen terug van het front, met geld in hun zakken en wilden een auto kopen. In Europa lag de auto-industrie op z’n gat toen het hele continent in puin lag. In de VS was wel weer genoeg geld en bedrijven als Ford en GM konden de vraag naar de Amerikaanse auto nauwelijks aan. Alles wat kon rijden en vier wielen en een motor bezat werd verkocht. Toch gingen vele grote en minder grote namen failliet onder hen American Motors, Studebaker en Kaiser-Frazer. De reden hiervoor waren de kosten. Twerijl ze soms redelijke aantallen Amerikaanse auto’s verkochten deden veel autofabrikanten dit met verlies. Er werden nu jaarlijks nieuwe modellen geïntroduceerd wat nog meer extra kosten met zich meebracht. Vele kleinere merken konden hier niet in meegaan en gingen failliet. In 1948 en 1949 deden zich enkele belangrijke verschuivingen in de Amerikaanse autoindustrie voor. Ten eerste kwam in 1948 de eerste Cadillac uit met de kenmerkende vormen. Dat idee werd in volgende jaren door andere autofabrikanten overgenomen. Ten tweede versloegen de nieuwe Ford-modellen van 1949 de wat oubolligere modellen van Chrysler waardoor de laatste zijn nummer 1 positie permanent verloor. Met GM en Ford in de leiderspositie werd de Amerikaanse auto steeds groter en ruimer luxe werd belangrijker, net als motorcapaciteit. Het grote publiek werd er spontaan verliefd op en de verkopen van de Amerikaanse auto stegen naar ongekende hoogten 4,8 miljoen stuks in 1949 en 7,2 miljoen in 1955. Vervuiling Langzaamaan kwam er echter ook een probleem in zicht. In Los Angeles werd meer en meer smog gezien en de grote benzine drinkende Amerikaanse auto werd aangemerkt als de oorzaak. Vanuit Europa werden nieuwe kleinere modellen geleverd van onder andere Volkswagen, Porsche en Triumph. In 1956 werden minder Amerikaanse auto’s verkocht terwijl de importverkopen verdubbelden de giganten van Detroit werden nu ook wakker geschud.
In 1960 werden nieuwe “kleinere” (maar naar Europese maatstaven nog steeds grote) modellen geïntroduceerd, zoals de Ford Falcon, Plymouth Valiant en Chevrolet Corvair. Vooral de Corvair deed veel stof opwaaien, maar niet in positieve zin. De auto bleek een levensgevaarlijk stuk blik en veroorzaakte vele dodelijke ongelukken. In 1965 werden er enige veranderingen aangebracht, maar tegen die tijd reden er al ruim een miljoen over de Amerikaanse wegen. Een jonge afgestudeerde rechtenstudent genaamd Ralph Nader onderzocht de auto en schreef een boek getiteld “Unsafe At Any Speed” een aanklacht tegen zowel de Amerikaanse auto-industrie in het algemeen als, meer specifiek, de Corvair.
ONDERZOEK Er volgde een ingewikkeld schandaal dat eindigde met een publiek excuus van GM aan Nader. Hoewel het model van 1965 veel veiliger was dan dat van 1960 was de Corvair tot de ondergang gedoemd. Dit werd ook nog eens versneld door het nieuwe model van Ford in 1964, de Mustang. De verkopen van de Corvair daalden razendsnelen in 1969 verdween de auto van het toneel. De verkopen van de Amerikaanse auto bleven hoog ondanks alle schandalen maar er was iets veranderd. De auto had niet langer het onaantastbare imago van de jaren 40 en 50 en de verliefdheid van veel Amerikanen met hun favoriete modellen Amerikaanse auto zo werd gezegd was voorbij. Afvlakking van de Amerikaanse auto Tussen 1960 en 1970 veranderde er meer in de Amerikaanse auto-industrie de visionairs die mooie modellen wilden voor iedere Amerikaan verdwenen en hun plaats werd overgenomen door economen en andere financiële experts. Het resultaat was dat er na 1970 modellen uitkwamen die voor veel mensen hun charme verloren hadden. Ze begonnen dan ook in een andere richting te kijken naar Europa en Japan. Er was wel meer mis met de Amerikaanse auto zoals ook het schandaal met de Corvair had getoond. Ze waren enorm groot, zwaar, onveilig, luxueus, met standaard allerlei dure gimmicks zoals electrische zijramen en remmen. Ze dronken benzine als nooit tevoren soms niet minder dan 1 op 4. Maar wie maalde erom benzine was spotgoedkoop. Begin 1973 kostte één gallon (3,8 liter) niet meer dan 37 dollarcent. De oliecrises In 1973 werd 40% van de olie in de VS geïmporteerd en toen de OPEC plotseling besloot het land niet langer van olie te voorzien. Plotseling had men auto’s nodig die minder benzine verbruikten en daar was de Amerikaanse auto niet op gebouwd. De Amerikaanse auto-industrie had dan ook geen antwoord op deze gebeurtenis.
ONDERZOEK De Japanners hadden hier wel een antwoord op. Zij zagen hun kans schoon en infiltreerden de Amerikaanse markt op grote schaal met hun kleinere, zuinigere autootjes. Zelfs Volkswagen die sinds 1950 de importkoning in de VS moest eraan geloven in 1975 en 1976 haalden Toyota en Nissan de Europese autofabrikant in. Tegen 1980 verkochten de Japanners al 2,5 miljoen auto’s per jaar, zo’n 25% van de complete jaaromzet.
Lee Iacocca, een slimme autoverkoper van Ford en later het brein achter de succesvolle Mustang, had het tot president van Ford had geschopt en haalde de Amerikaanse auto althans gedeeltelijk weer uit het slop. Hij wist wat Amerikanen zo mooi vonden aan auto’s en produceerde dus niet alleen modellen die de financiële bazen wilden verkopen. Dit werkte niet in zijn voordeel en al in 1978 werd hij ontslagen. Iaccoca trok meteen naar Chrysler dat grote problemen had het hoofd boven water te houden. Hij vroeg de Amerikaanse overheid om hulp en kreeg die 1.2 biljoen dollar. Hij werd een volksheld en verscheen in 1981 persoonlijk op tv om de nieuwe Chrysler LeBaron aan te prijzen. Na een tweede oliecrisis in 1979 was de maat voor veel Amerikanen vol. Als ze hun grote Amerikaanse auto niet na 1973 al gedumpt hadden deden ze dat nu en kochten de kleinere en zuinigere Japanners. De grote zware Amerikaanse auto’s verdwenen langzaam van het toneel en maakten plaats voor de kleinere en veiligere modellen. Aziatische automerken Sinds die tijd zijn er meerdere pogingen ondernomen de Amerikaanse auto weer in de mode te brengen. De Aziaten wisten echter niet van ophouden en bleven doorgaan. Na Toyota en Nissan kwamen Subaru (1969), Honda, Mazda (1970) en Mitsubishi (1971) op de Amerikaanse automarkt. In eerste instantie waren alle auto’s geïmporteerd, maar in 1982 begon het succesvolle Honda de auto’s direct in de VS te fabriceren. Andere merken volgden, en in 1996 werkten er meer Amerikanen in door buitenlanders gebouwde autofabrieken dan in de fabrieken van Ford en Chrysler.
ONDERZOEK De val van de Amerikaanse auto-industrie Tot het midden van het eerste decennium van de 21e eeuw ging het schijnbaar prima met de Amerikaanse auto, ondanks de weidverbreide infiltratie van de andere aanbieders. Hun kosten liepen weliswaar op, veelal door de toegenomen verplichtingen aan gepensioneerde medewerkers, maar de verkopen van hoogprofitabele trucks liepen prima. Er waren tal van succesverhalen van Amerikaanse auto’s. Eén van die succesverhalen was de Saturn, een auto van General Motors die meer gebaseerd was op de Japanse en Europese modellen). Het bedrijf werd begin 1985 opgericht en fabriceerde in 1990 de eerste auto. In 1995 reden er al een miljoen Saturns rond en was de klantenservice ronduit populair bij de klanten. De Amerikanen zaten weer op de goede weg, althans zolang de Amerikanen auto’s bleven kopen. Totdat de crisis van 2008 uitbrak. Toen viel de bodem onder de autoverkopen uit wat met name de Amerikaanse fabrikanten hard raakte. Ineens kochten consumenten nauwelijks meer auto’s en zelfs een “Cash for Clunkers” programma, waarbij Amerikanen een door de overheid gefinancierde korting kregen als ze nieuwe, zuiniger auto’s kochten, hielp nauwelijks.
Onder meer Saturn moest eraan geloven. Ondanks de successen van de jaren ‘90 was de markt van deze auto te klein om levensvatbaar te blijven. In 2009 stootte GM een aantal automerken af, waaronder Hummer en Saturn. De overheid moest daarnaast bij GM en Chrysler ingrijpen om te voorkomen dat de autobedrijven geheel ten onder zouden gaan. Alleen Ford had genoeg reserves om op zichzelf staande te blijven. Na een zeer moeilijke periode presenteerde GM pas in 2010 weer positieve cijfers.
ONDERZOEK De Amerikaanse auto vandaag Tegenwoordig is er minder sprake van een ‘Amerikaanse auto’ de auto-industrie is globaler geworden. Hoewel veel Amerikaanse auto’s nog steeds hun eigen kenmerken hebben heeft de trend die ingezet is in de jaren 70 duidelijk geworden. De auto’s van bijvoorbeeld Chevrolets zien er tegenwoordig minder apart uit als Amerikaanse auto van 30 jaar geleden en zelfs Cadillac is van zijn kenmerkende lange, dunne achterlichten afgestapt bij de meeste modellen van de DeVille. Veel Amerikanen roemen nog steeds buitenlandse auto’s om hun veiligheid en zuinigheid en ook Volvo heeft als predikaat ‘veiligheid voorop’ in Amerika. Toch lijkt het aan de andere kant weer enigszins in de mode te komen om een Amerikaanse auto te kopen. Pickup trucks doen het geweldig goed en maken tegenwoordig bijna de helft van de totale autoverkopen uit. Ze doen het zelfs zo goed dat ook buitenlandse merken en Amerikaanse merken die zich traditioneel niet aan een pickup wagen toch een concept model maken. Voorbeelden hiervan zijn Lincoln, Nissan en zelfs Volkswagen, Mercedes en BMW. Een andere zeer goedverkopende auto is de SUV, de Sports Utility Vehicle. Dit is een typisch Amerikaanse auto a la Jeep (Grand) Cherokee, waar buitenlandse merken een inhaalslag op nodig hadden. In Amerika lopen modellen als de Chevrolet Blazer en Suburban, Dodge Durango, Ford Explorer, Expedition en Excursion, en GMC Yukon al veel langer goed. De meeste buitenlandse merken hebben inmiddels ook al SUV’s op de markt gebracht. Er is zelfs weer een trend zichtbaar die als “Back to the Future” geclassificeerd kan worden nieuwe gestroomlijnde modellen van fabrikanten als Ford en Dodge die teruggaan naar de jaren 40 to 60 maar tegelijkertijd ook futuristisch aandoen. Zelfs de Ford Thunderbird ziet er weer enigszins uit als zijn voorganger maar niet helemaal. Het zijn moeilijke tijden voor de Amerikaanse auto geweest maar de toekomst ziet er na de ingrijpende veranderingen van de laatste jaren weer wat iets beter uit voor de Amerikaanse merken. We kunnen alleen maar hopen dat de Amerikaanse auto niet gestorven is en dat er nog veel unieke modellen zullen uitkomen waaraan we ons kunnen vergapen!
TIJDLIJN Tijdens ons onderzoek viel ons op dat de klassieke, met name Amerikaanse auto’s vaak werden gebruikt in films en series. Deze stonden dan bekend onder andere door het gebruik van een bepaalde auto. Dit wilden we laten zien aan de hand van een tijdlijn met een aantal auto’s. Hiervoor hebben we eerst lijst met auto’s die gebruikt zijn in een film of serie op chronologische volgorde opgezet. 1968 Film: Bullitt (October 17, 1968) Cars: 1968 Ford Mustang GT 1968 Dodge Charger 500
Film: The Love Bug (December 24, 1968) Car: 1963 Volkswagen Sun-Roof Sedan [Typ 1] (Herbie – #53)
1971 Film: Vanishing Point (March 13, 1971) Car: 1970 Dodge Challenger R/T 440 Magnum Series: The Persuaders (17 September 1971 – 25 February 1972) Cars: 1969 Dino 246 GT 1970 Aston Martin DBS 1974 Film: Gone in 60 Seconds (July 28, 1974) Car: 1971 Ford Mustang, redressed as a 1973 (Eleanor) 1975 Film: Moonrunners (May 14, 1975) Cars: 1955 Chevrolet stockcar (Traveler – #54), 1971 Plymouth Fury
Series: Starsky & Hutch (April 30, 1975 – May 15, 1979) Car: 1974 – 1976 Gran Torino
1977 Film: Smokey and the Bandit (May 27, 1977) Car: 1976 Pontiac Firebird Trans Am “Special Edition” 1979 Series: The Dukes of Hazzard (January 26, 1979 – February 8, 1985) Car: 1969 Dodge Charger R/T SE (The General Lee – #01) Film: Mad Max (12 April 1979) Cars: 1974 Ford Falcon XB sedan (Interceptor) 1973 Ford Falcon Coupé XB GT V8 351 c.i. 1980 Series: Magnum, P.I. (December 11, 1980 – May 8, 1988) Car: 1979 Ferrari 308 GTS
TIJDLIJN 1982 Series: Knight Rider (September 26, 1982 – August 8, 1986) Car: 1982 Pontiac Firebird Trans Am (K.I.T.T.) 1983 Series: The A-Team (January 23, 1983 – March 8, 1987) Car: 1983 GMC Vandura Van
Film: Christine (December 9, 1983) Car: Christine (1958 Plymouth Fury)
Hierna een aantal films met bekende auto’s maar deze staan niet zo erg symbool voor de film of serie zoals de films en series die net voorbij kwamen. 1994 Film: Dumb and Dumber (December 16, 1994) Car: 1984 Ford Econoline (Mutts Cutts Dog Van) 1997 Film: Austin Powers: International Man of Mystery (May 2, 1997) Car: 1961 Jaguar E-Type (Shaguar) 1998 Film: Taxi (8 April 1998) Car: 1996 Peugeot 406 2002 Film: The Transporter (October 2, 2002) Car: 1995 BMW 735i [E38] 2007 2007 Film: Cars:
Death Proof (April 6, 2007) 1971 Chevy Nova SS 396 1972 Ford Mustang Mach 1 1969 Dodge Charger R/T 500 1970 Dodge Challenger R/T
2008 Film: Gran Torino (December 12, 2008) Car: 1972 Ford Gran Torino 2011 Film: Drive (May 20, 2011) Car: 1973 Chevrolet Chevelle Malibu
TIJDLIJN Aan de hand van de lijst met auto’s hebben we er een aantal uitgehaald en deze in illustrator gemaakt voor de tijdlijn. De tijdlijn is wat lang voor een A4’tje, daarom staan de auto’s die we daarvoor gebruikt hebben hieronder netjes onder en naast elkaar gezet. Per auto is aangegeven uit welke film of serie de auto komt en ook het jaar wanneer deze serie of film is uitgekomen.
BATMAN
THE LOVE BUG
VANISHING POINT
53
1966
1968
1971
STARSKY AND HUTCH
THE DUKES OF HAZZARD
MAD MAX
1975
1979
1979
KNIGHT RIDER
THE A-TEAM
BACK TO THE FUTURE
1982
1983
1985
ANALYSES Na de interviews die we afgenomen hebben met de experts hebben wij dit geanalyseerd. We hebben erg waardevolle inzichten gekregen over de rollen van Amerikaanse auto’s in films en series. Dit was toch anders dan wij van te voren dachten. Wij zaten meer te denken aan het feit dat de auto’s vaak klassiekers zijn. Maar dit is niet perse zo, sommige auto’s hebben inderdaad deze status, denk aan Ford Mustang en Dodge Charger. Deze werde vroeger gebruikt, maar ook nu. Maar als we kijken naar de films en series van de jaren 60 tot 80, daar worden vaak de auto’s gebruikt die op dat moment net uit komen of hip zijn. Mustang en Charger werden gebruikt eind jaren 6o, begin jaren 70 omdat deze sowieso snel en stoer zijn, maar in die tijd waren deze ook net uit. In de jaren 80 heb je bijvoorbeeld de Transam uit Knight Rider en de GMC Vandura uit The A-Team, ook bij deze waren deze auto en het busje net uitgekomen. Sommige blijven wel echte klassiekers en komen steeds terug, heel duidelijk is de Ford Mustang, dit is wel een van de meest bekende ‘muscle‘ cars en komt regelmatig terug in films.
CONCLUSIES Tijdens ons onderzoek naar de rol van de klassieke, met name Amerikaanse auto’s in films en series hebben wij redenen gevonden waarom deze auto’s bepaalde rollen hebben gekregen en waarom deze rollen door de jaren zijn veranderd. Met de interviews en desktopresearch kwamen verschillende redenen naar voren: Product placement Bedrijven sponsoren steeds vaker, je ziet dan dat verschillende merken en producten zichtbaar en identificeerbaar zijn voor de kijker. Cultuur Culturen hebben verschillende normen en waarden, iets kan dan voor een kijker uit een bepaalde cultuur totaal anders overkomen dan voor een kijker uit een andere cultuur. Denk bijvoorbeeld aan een ‘pimpbak’. Iedereen weet wel waar deze ongeveer voor staan, maar voor degene die daar werkelijk in rijden kan het ook horen bij de lifestyle. Geld kwestie Merken kunnen soms zoveel invloed hebben dat er niet alleen product placement (bijvoorbeeld hun auto in de film of serie) plaats vind, maar ze kunnen zelfs meer gaan eisen. Een merk die veel geld betaald en met een scene niet eens is kan er wel eens voor zorgen dat een scene aangepast wordt. Associaties van de kijker Persoonlijke eigenschappen die wij als kijker ophangen aan een auto. Als kijker worden er bepaalde verwachtingen gedaan, denk bijvoorbeeld aan Herbie, de witte kever. Je krijgt bij de films meteen een gevoel dat die auto ‘schattig‘ is en ook het character en de sfeer daarom heen meteen. Bij een zwarte dikke Amerikaanse bak krijg je een veel serieuzer gevoel. Bij Cars is hier al op ingespeeld, ‘stoere’ sportwagen, ‘sukkelige‘ pickup etc. De tijdsgeest Als je kijkt naar films en series door de jaren heen valt het op naast het gebruik van klassieke auto’s ook regelmatig auto’s worden gebruikt die net uitkomen als de serie of film uitkomt. De auto in bijvoorbeeld The Knightrider kwam uit in dat jaar dat de serie begon. Het zelfde geldt voor het busje uit The A-Team en dit zie je vaker terug. Hoe moderner de film of serie hoe moderner de auto’s werden. Tenzij juist expres gekozen werd voor de klassieke auto’s. Symbolisme De achterliggende reden van vrijheid, een heel goed voorbeeld hiervan is het bekende volkswagen busje. Deze staat symbool voor vrijheid, vooral door de 60s/70s. Maar sinds de 60s stonden auto’s sowieso meer symbool voor vrijheid, men was in staat overal heen te gaan. Dit is met de jaren natuurlijk veranderd en werd het meer een vervoersmiddel, maar vooral in Amerika zit het er nog steeds in.
REFLECTIE JON Jeroen vroeg aan mij toen de periode nauwelijks was begonnen of ik met hem voor seminar een AV docu wilde maken. Ik had de vorige periode net een herkansing van de vorige seminar met een AV docu afgerond, daar was ik gelukkig eindelijk vanaf. Dus ik zei tegen Jeroen: “ja is goed, doen we.” AV vind ik leuk om te doen, dus het leek me een mooie kans om er nog één te maken, ondanks dat ik blij was dat de vorige af was. Jeroen en ik gingen interesses naast elkaar liggen en al snel kwamen de auto’s naar voren rijden. We bedachten een aantal ideeën om uit te kunnen voeren; reclame uitingen, posters, van alles, maar het bleef een beetje bij dingen die we constant maken. Eén idee was totaal anders: de rol van de auto in films en series. Dit vonden we tof klinken, maar we hadden het idee dat niet genoeg met CMD te maken had, totdat Brian zei dat ons idee goed bij het vak narrativeit past. Perfect! Want we konden nu toch aan de slag met dit idee, vooral toen de docent ook enthousiast was door dit idee. Erg leuk om ook het vak narrativiteit weer wat op te halen, dit was een beetje naar de achtergrond verdwenen na het tweede jaar. Goed, ons idee had nu te maken met narrativiteit, wat erg interessant is, maar hoe kan een CMD’er er nog iets van opsteken? We begonnen met ons idee wat meer vorm te geven en uiteindelijk hadden we een scenario staan. Als we de docu zo zouden maken als we het scenario hadden, dan zou de CMD’er niet echt iets nieuws leren. Maar we wilden het scenario meer als richtlijn gebruiken voor de uiteindelijke docu, want we hadden geen idee wat er uit de interviews zou komen. Helaas konden we niet mensen zoals Erik Corton en Dick Maas interviewen, maar we hebben wel twee experts op het vakgebied geïnterviewd, namelijk Dick Swart en Madris Duric. Uit deze interviews kwam zoveel waardevolle informatie dat we genoeg materiaal hadden om de 10 minuten vol te krijgen. Alsnog jammer dat we geen grote namen konden strikken voor onze docu, toch is het een erg leuke docu geworden vind ik. De relevantie voor de CMD’er zijn de verschillende redenen waarom de auto’s gebruikt werden. Deze redenen, product placement, cultuur, geld, associaties, tijdgeest en symbolisme zijn allemaal punten waarmee een CMD’er rekening mee kan (en soms moet) houden bij het bedenken van concepten. Ik ben erg tevreden met het resultaat, het was leuke samenwerking en het onderwerp was natuurlijk ook tof. Vaak begin ik wat laat aan opdrachten maar dit was een project waarmee we meteen lekker aan de slag gingen, we liepen steeds op schema en konden ruim om tijd interviews inplannen en editen. Wat iedere AV opdracht tegenvalt is de duur van het editen, daar hadden we ons beide wel een beetje in vergist. Maar doordat we op tijd begonnen konden we de docu op tijd opleveren.
REFLECTIE JEROEN Afgelopen seminar was voor mij anders dan de vorige seminar. Deze keer heb ik samen met Jon gekeken naar een onderwerp waar wij in geïnteresseerd waren en vervolgens pas de CMD laag erover heen hebben gelegd. Zelf vond ik dit leuker dan dat ik de vorige keer gedaan heb. Toen was het met namelijk een onderwerp kiezen wat relevant was voor CMD en daarom heen iets bedenken. Het maakte de keuze er met name in het begin er niet makkelijker op om de juiste CMD laag te bedenken. Voordat we daadwerkelijk zijn begonnen met filmen hadden we een scenario bedacht hoe de documentaire in elkaar zou moeten steken. Intro, middenstuk en afsluiting.Ons bedachte scenario bleek alleen op sommige stukken geen meerwaarde te hebben of relevant genoeg waren. We hadden het idee om enkele eigenaren van Amerikaanse auto’s te interviewen alleen voor de CMD laag had dit geen meerwaarde. Na de eerste twee interviews kwamen wij er achter dat we al erg veel interessante informatie hadden verzameld dat erg relevant was voor CMD. We hadden zelfs veel te veel om een korte documentaire te kunnen maken. Het was zelfs erg lastig om binnen de richtlijnen te blijven van 10 minuten. Uiteindelijk heeft de video een relevantie die voor CMD relevant is. Voor sommigen zal het slechts een opfrissing zijn en voor sommigen misschien wel compleet nieuw. Het filmpje is denk ik begrijp baar voor ook niet CMD’ers (op enkele vaktermen na). Achteraf gezien denk ik dat ik een volgende keer niet veel anders had gedaan. We waren erg op tijd begonnen en hebben vele contacten gelegd. Vaak is de opstart van z’n project lastig. Jon en ik zijn erg goed van start gegaan. Het enige wat mij tegen viel en waar ik een volgende keer beter op zou willen letten is dat het editten van een docu toch veel meer tijd gaat kosten dan dat ik dacht. We hadden ruim 4 uur aan film beeld. Om dit goed in te kunnen korten ben je toch wel een flinke tijd mee bezig.
BRONNEN Boeken: Storytelling, boeken van school van vorig jaar. Retorica – Beeld – Beeldtaal Boek Eric Corton Auto-biografie - BNN shop
Internet: http://www.oldcaradvertising.com/Mustang/1970/1970%20Ford%20Mustang%20Ad-02.html http://listverse.com/2009/08/15/10-classic-american-muscle-cars/ http://amerikaanse-auto.startpagina.nl/ http://www.adclassix.com/musclecar.html www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=yj1kBHcAbzw http://www.brandchannel.com/home/post/2011/02/22/greatest-american-muscle-car-commercial-is-not-american.aspx http://www.rdclassics.nl/ http://www.allesamerika.com/amerikaanse-auto.html http://nl.wikipedia.org/wiki/Dust_Bowl http://www.chasse.nl/media/downloads/plan-1.pdf http://weetjes-en-feiten.plazilla.com/alles-over-de-jaren-60-de-hippie-cultuur-de-muziek-mode-en-meer http://dspace.library.uu.nl/handle/1874/22808 http://www.imdb.com/ http://www.rug.nl/ocasys/rug/vak/viewtutor?tutor=267 http://www.imcdb.org/ http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/72635-veranderingen-in-de-jaren-60.html http://nl.wikipedia.org/wiki/Roaring_twenties http://mens-en-samenleving.infonu.nl/sociaal-cultureel/10337-de-culturele-revolutie-van-de-jaren-60-en-70.html http://www.autoweek.nl/video/3676/eric-corton-test-chevrolet-trax http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1382015 http://www.frankwatching.com/archive/2007/07/23/its-still-storytelling/#more-2216
BEDANKT! ..voor het lezen, we hopen dat je het interessant vond. Wij vonden het in ieder geval een erg leuk onderwerp en zijn zeer tevreden met de docu. Ride on!
Groeten, Jeroen en Jon
