Inhoud. Inleiding Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 22

Inhoud Inleiding

7

1. Medische achtergrondkennis - Anatomie en fysiologie - Ziektebeelden

9 10 22

2. Zorgvraag verhelderen - Recepten - Zelfzorgvragen

25 26 27

3. Geneesmiddelen - Medicijnen tegen duizeligheid

33 34

4. Bereiden - Rekenen - Geneesmiddelen tegen duizeligheid

37 38 40

5. Voorlichting en advies - Instructies voor medicijngebruik - Voorlichting over duizeligheid - Bloeddruk meten - Levensfasen

43 47 47 47 47

6. Administratieve taken - Apotheek Informatie Systeem

49 50

7. De maatschappij en jij - Discussies in de samenleving

57 58

8. Persoonlijke groei - Groepsreflectie - Omgaan met onzekerheid

61 62 64

De antwoorden op de vragen die in de diverse hoofdstukken aan bod komen vind je op: www.agcontext.nl

Ik ben zo duizelig

hoofdstuk 1

Medische achtergrondkennis

Iedereen is wel eens duizelig. Bijvoorbeeld als je te snel opstaat of te weinig gegeten hebt. En soms ook zonder duidelijke reden. Je even licht in het hoofd voelen is niets om je zorgen over te maken. Maar als de wereld om je heen blijft draaien terwijl je toch echt niet te veel gedronken hebt, dan is een bezoek aan de huisarts verstandig.

9

xxxxxxxxxxxxxxxxx

Anatomie en fysiologie 1.1 Bouw en werking van het evenwichtsorgaan • Basiswerk AG: Anatomie & fysiologie (ISBN 978 90 313 4672 1) • Merck Manual Medisch Handboek • www.schooltv/beeldbank (> voortgezet onderwijs > evenwichtsorgaan)

Het evenwichtszintuig speelt een belangrijke rol in het bewaren van het evenwicht. Dit geraffineerde orgaan bevindt zich diep in het binnenoor, veilig beschermd achter het rotsbeen. Omdat het nauw verbonden is met het gehoororgaan treden gehooraandoeningen en evenwichtsstoornissen vaak gelijktijdig op. Om klachten over duizeligheid te kunnen begrijpen moet je dus iets afweten van de bouw en werking van het binnenoor. Zoek de namen op van de verschillende onderdelen van het binnenoor en het evenwichtsorgaan. 7 6 1 5 2 1 3 8

2

4

3

9 10

4 5 6 7

3

8 9 10


10

Het evenwichtsorgaan bestaat uit twee onderdelen: drie halfcirkelvormige kanalen en het otolietorgaan. Halfcirkelvormige kanalen De halfcirkelvormige kanalen zijn holle buisjes, gevuld met een taaie vloeistof (endolymfe). Het onderste, verdikte gedeelte van elk kanaaltje heet: de ampulla. Daarin steken kleine haartjes van zintuigcellen uit die gebundeld zijn door een geleiachtig ‘hoedje’: de cupula. Als het hoofd beweegt gaat ook de vloeistof in de kanalen stromen. De cupula buigt met de stroming mee en dus ook de haartjes van de zintuigcellen. Deze geven die informatie door aan een zenuwuitloper. De hersenen verwerken de signalen van de 3 halfcirkelvormige kanalen tot één conclusie: het hoofd draait een bepaalde kant op. halfcirkelvormige kanalen cupula ampulla haartje zintuigcel sacculus en utriculus zenuwuitloper slakkenhuis (gehoor) Otolietorgaan Aan de basis van de halfcirkelvormige kanalen bevinden zich 2 kleine compartimenten: de utriculus en de sacculus. Ook deze zijn gevuld met vloeistof en ook daarin steken kleine haartjes van zintuigcellen uit. Bovenop deze haartjes liggen kleine kristalletjes, de zogenaamde otolieten. Als het hoofd omhoog, omlaag, naar voren of naar achteren beweegt, drukken deze otolieten de haartjes van de zintuigcellen meer of minder in. Die informatie wordt aan de hersenen doorgegeven. Het otolietorgaan registreert dus geen draaibewegingen maar lineaire bewegingen: bewegingen in één vlak.

cupula kristallen zenuwuitloper

11


Andere informatiebronnen Maar de hersenen gaan niet alleen af op de informatie van het evenwichtsorgaan. Zo geven ook de ogen belangrijke informatie over de stand van het lichaam. Verder bevatten de spieren zintuigcellen die constant informatie doorgeven over de stand van het lichaam en de ledematen. Je ogen, bewegingszintuigen en je evenwichtsorganen zorgen samen dat je voortdurend weet in welke positie je lichaam staat. Hoe belangrijk je ogen zijn bij het bewaren van het evenwicht merk je als je naar een bioscoop gaat met een koepelvormig scherm, zoals het Omniversum in Den Haag. Daar worden spectaculaire films gedraaid, bijvoorbeeld: een rit in een achtbaan. Hoewel je stevig met beide benen op de grond staat heb je het idee dat je zelf in die achtbaan zit. Je lichaam reageert met heftige bewegingen op de beelden. Blijkbaar hechten de hersenen meer belang aan de informatie van je ogen dan aan die van het evenwichtsorgaan.

Je bent voortdurend bezig om overeind te blijven, ook al heb je dat zelf amper in de gaten. Via de volgende simpele oefening ontdek je hoe ingewikkeld dat proces van je evenwicht bewaren eigenlijk is. - Leg een voorwerp op de grond, op 50 centimeter voor je. - Ga op je linkerbeen staan, recht voor het voorwerp. - Strek je rechterarm uit. - Buig langzaam door je linkerknie, totdat je rechterhand zich vlak boven het voorwerp bevindt. - Hou deze houding een paar tellen vol en concentreer je op je lichaam: wat doen je voet, je been en je armen om het evenwicht te bewaren? Herhaal de oefening maar ga nu op je rechterbeen staan. Welk deel van het evenwichtszintuig geeft bij deze oefening de belangrijkste informatie door?


12

Als het evenwichtszintuig overprikkeld raakt zijn zelfs de meest simpele handelingen opeens erg moeilijk. Dat merk je goed als je net uit een snel draaiende kermisattractie stapt. Welk deel van je evenwichtszintuig speelt bij deze beweging de hoofdrol?

Over een rechte krijtstreep op de grond lopen is geen probleem. Maar over een smalle balk lopen, op 1 meter boven de grond, is een stuk lastiger. Grote kans dat je heftig met je romp en armen zwaait en dat je het eindpunt niet eens haalt. Kun je dat verklaren?

13


1.2 De bloeddruk • Basiswerk AG: Anatomie & fysiologie (ISBN 978 90 313 4672 1) • Merck Manual Medisch Handboek • www.bioplek.org (> algemeen: inhoud > rechterkolom > bloeddruk)

Bij een te lage bloeddruk krijgen de hersenen minder zuurstof. Dat kan duizeligheid veroorzaken. De bloeddruk hangt af van drie factoren: - hoe vol zitten de bloedvaten (bloedvolume)? - hoe krachtig is de pomp (de slagkracht van het hart)? - hoe elastisch is de wand van de bloedvaten? Vul in: Door flink bloedverlies na een verwonding zal de bloeddruk:

Als je hartslag sterk toeneemt door angst, dan zal je bloeddruk:

Als de bloedvaten stugger worden door kalkafzetting, vanwege ouderdom, dan zal de bloeddruk:

Als bloedvaten dichtslibben door afzetting van cholesterol, dan zal de bloeddruk:


14

Zoek op wat de volgende termen betekenen: Hypertensie

Hypotensie

Systolische waarde

Diastolische waarde

15


De bloeddruk wordt uitgedrukt in: mmHg. Hoe luidt deze aanduiding voluit en waar komt hij vandaan?

De gemiddelde bloeddruk van een volwassene bedraagt 120/80 mmHG (spreek uit: 120 om 80 millimeter kwik). Wat betekent deze waarde?

Vanaf welke waarde is er sprake van hypertensie? mmHg

Vanaf welke waarde is er sprake van hypotensie? mmHg Vorm een tweetal en onderzoek de bloeddruk bij elkaar. Noteer eerst de waarde in rust. Span je vervolgens flink in (hol de trap op en af of ren een rondje op de parkeerplaats) en kijk welk effect dat heeft op de bloeddruk. Bij mijzelf

Bij:

Bloeddruk in rust

mmHg

mmHg

Bloeddruk na zware inspanning

mmHg

mmHg


16

1.3 Bouw en werking van het hart • Basiswerk AG: Anatomie & fysiologie (ISBN 978 90 313 4672 1) • Merck Manual Medisch Handboek • www.bioplek.org (> algemeen: inhoud > rechterkolom > hartwerking)

De bloeddruk en de hartfunctie hangen nauw samen. Daarom moet je iets afweten van de bouw en werking van dit vitale orgaan. Vul de namen in van de verschillende onderdelen van het hart. 1

6

7

2

3

3

5

4

4 5

9

6

10

7 8 9 1

10

11

11 12 13 14 15 16 8

2

15

14

13 16 12

17


Het hart trekt zich gemiddeld 70 keer per minuut samen en pompt in die tijd 5 liter bloed rond. Deze samentrekking heet: systole en begint bovenaan, in de boezem. Hij zet zich in een golfbeweging door naar beneden, naar de hartkamer. Na elke samentrekking ontspant de hartspier zich weer en stroomt er nieuw bloed de hartkamer binnen. Deze rustfase heet diastole. Het signaal voor deze samentrekking komt vanaf de sinusknoop. Deze geeft elke keer een klein elektrisch stroompje af. De sinusknoop werkt in principe helemaal zelfstandig en heeft geen commando nodig van de hersenen. Maar hij kan wel door de hersenen beïnvloed worden: bij angst en stress kan je hartslag oplopen tot wel 200 slagen per minuut. Vorm een tweetal. Tel je hartslag door je wijsvinger en middelvinger op de slagader van je pols te leggen. Noteer eerst het aantal slagen per minuut in rust. Span je vervolgens flink in en registreer hoe je hart daarop reageert. Op hoeveel slagen per minuut kom je nu uit? Bij mijzelf

Bij:

Hartslag in rust

slagen per minuut

slagen per minuut

Hartslag na zware inspanning

slagen per minuut

slagen per minuut

Als er verschillen zijn tussen de frequenties van jullie hartslag, kun je dat dan verklaren?


18

Het stroompje dat de sinusknoop afgeeft kan geregistreerd worden met behulp van een ECG-apparaat (elektrocardiograaf ). Dit levert een grafiek op, het zogenaamde elektrocardiogram of: hartfilmpje. Op zo’n hartfilmpje zijn 3 fasen van de hartwerking te zien: - de samentrekking van de hartboezems (ook wel depolarisatie of P-top genoemd) - de samentrekking van de hartkamers (ook wel: het QRS-complex genoemd) - de periode waarin het hart zich weer herstelt (ook wel repolarisatie of T-top genoemd) Zet de letters P, Q, R, S en T op de juiste plek in het hartfilmpje.

19


1.4 Vragen • Basiswerk AG: Anatomie & fysiologie (ISBN 978 90 313 4672 1) • Merck Manual Medisch Handboek • www.agcontext.nl

Zoek het antwoord op de volgende vragen. 1. Hoe heet de druk op de bloedvatwand tijdens het samentrekken van het hart? En hoe heet de druk nadat het hart zich weer ontspannen heeft?

2. Hoe komt het dat de bloeddruk op hogere leeftijd meestal toeneemt?

3. Hoe vaak moet de bloeddruk opgenomen worden voordat je definitief kunt concluderen dat deze te hoog of te laag is? Waarom?

4. Wat zijn de risico’s van een te hoge bloeddruk?


20

5. Wat is de medische term voor duizeligheid?

6. Welke zintuigen spelen naast het evenwichtsorgaan een rol in het bewaren van het evenwicht?

7. Als je op een schommel zit neemt je lichaam plotselinge versnellingen waar. Waar wordt deze versnelling waargenomen?

8. Zogenaamde bewegingsziekten gaan vaak gepaard met duizeligheid en misselijkheid. In zulke situaties klopt de informatie die de ogen doorgeven niet met wat het evenwichtszintuig zegt. Noem een paar voorbeelden van deze bewegingsziekten. Wat is daar tegen te doen?

21


Ziektebeelden 1.7 Aandoeningen • Basiswerk AG: Medische kennis (ISBN 978 90 313 4937 1) • Basiswerk AG: Farmacotherapie in de apotheek (ISBN 978 90 313 5448 1) • Merck Manual Medisch Handboek • www.agcontext.nl (> databank > NHG ziektebeschrijvingen) • www.duizeligheidscentrum.nl • www.nationaalkompas.nl (> gezondheid en ziekten > ziekten en aandoeningen > hartvaatstelsel) • www.hartwijzer.nl (> zie onder de H)

Duizeligheid kan verschillende oorzaken hebben, zoals: -

binnenoorontsteking (neuritis vestibularis) ziekte van Ménière BPPD hypotensie

Zoek voor deze aandoeningen op: - Wat is de oorzaak? - Welke klachten kunnen optreden? - Wat kunnen de gevolgen zijn van deze aandoening? Noteer je bevindingen met steekwoorden in het schema op de volgende pagina’s.


22

Medische achtergrondkennis BPPD

23 Ziekte van Ménière

Binnenoorontsteking

Oorzaak Symptomen Mogelijke gevolgen


24

Hypotensie

Oorzaken

Symptomen

Mogelijke gevolgen

Inhoud. Inleiding Medische achtergrondkennis 9 - Anatomie en fysiologie 10 - Ziektebeelden 22

Recommend Documents