INHOUD
- I Inleiding
pagina
- II Uitvoering
pagina 2
- III Nabeschouwing
pagina 5
Bijlagen.
Samenstelster: Mevr. Drs. A. de Wit. BSP, augustus 1981. Rapport nummer 20.
-1-
In dit verslag wordt de vervolgkursus sociale vaardigheden beschreven, zoals gegeven aan de groep studenten in het voorjaar van 1981. Ret was de eerste maal dat er een vervolgkursus sociale vaardigheden werd gegeven. De groep bestond uit 8 mannelijke deelnemers, twee Ie jaars en zes oudere jaars, die allen in een eerder stadium aan de basiskursus sociale vaardigheden hadden meegedaan. In de basiskursus ligt de nadruk op het oefenen van gedragingen. Ret was de bedoeling om in deze kursus meer aandacht aan achterliggende gevoelens en gedachten te schenken, aangezien gedachten als: 'Ze vinden me toch niet aardig, ik ben toch maar saai, ze zullen weI denken dat ••• ', er vaak toe leiden dat allerlei situaties vermeden worden. Om de deelnemers hierop voor te bereiden werd hen gevraagd v66r de eerste bijeenkomst van de kursus het boekje 'ik kan denken/voelen wat ik wil' (Diekstra R.W.F., 1978) aan te schaffen. Tevens werd de groepsleden gevraagd gedurende de kursus voor elke bijeenkomst minimaal een situatie volgens RET-methode te analyseren. Ze kregen hiervoor analyseschema's mee (bijlage I). Deze analyse's werden dan door de begeleiders bekeken en voorzien van schriftelijk kommentaar, geretoutneerd.Uit tijdsoverwegingen werd voor deze procedure gekozen. Voorts hadden de begeleiders een aantal stencils over onderwerpen die eventueel aan de orde zouden komen. (Bijlage 2) De deelnemers werd gevraagd v66r de kursus een vragenlijst in te vullen. (bijlage 3), evenals een vertaalde versie van de Rosenzweig P-F- study (1948), die zowel voor als na de kursus ingevuld diende te worden. De bedoeling hiervan was na te gaan of de Rosenzweig als diagnostisch instrument bruikbaar is voor deze kursus. In het navolgende zullen de bijeenkomsten vrij uitvoerig beschreven worden. In de nabeschouwing zullen tot slot een aantal goede en minder goede kanten van de kursus aan de orde komen, met enige suggesties ter verbetering.
-2-
De kursus bestond uit zeven bijeenkomsten van elk ongeveer anderhalf uur. Hier zal een beschrijving per bijeenkomst gegeven worden. Bijeenkomst - Inleiding en kennismaking - Inventarisatie gevoelens - Bespreking van de vraag: wat speelt er zoal mee bij het uitnodigen, ontvangen of bezoeken van mensen. - Rollenspel naar aanleiding van dit thema - Huiswerk. In de inleiding kwamen een aantal praktische punt en aan de orde. Kennismaken gebeurde in de grote groep, waarbij ieder een praatje aanknoopte met ziju buurman. Verkregen informatie werd doorgegeven aan de hele groep. Inventarisatie van gevoelens gebeurde aan de hand van een lijstje van gevoelens, dat ieder eerst voor zichzelf opstelde. Het rollenspel rond.het thema uitnodigen etc. gebeurde in twee sub-groepen, met elk een observator. Huiswerk: - de komende week iemand uitnodigen. - stencil observeren/interpreteren lezen - 2 foto's meenemen. Je 'mooiste' en je 'lelijkste'. - situatie analyseren. Bijeenkomst 2 - observeren en interpreteren - uiterlijk Om het verschil tussen observaties en interpretaties duidelijk te maken,
werd een videofilmpje (zonder geluid) getoond, met de vraag aan de groep: Wat gebeurt hier? Het stencil met betrekking tot observeren en interpreteren werd behandeld, onder leiding van een deelnemer. In twee sub-groepen werd gepraat over het thema 'uiterlijk'. Ieder had de mooiste en de lelijkste foto van zichzelf meegebracht. De deelnemers bleken
~n
een aantal gevallen niet te zien wat nu de
mooiste en lelijkste foto verondersteld werd te zijn.
-3-
Het huiswerk was: - iets aan je uiterlijk veranderen of iets daarvoor kopen. - eisen stencil lezen en de opdracht daarin uitvoeren. - situatie analyseren. Bijeenkomst 3 Rollenspel - bespreking eisen-stencil Rollenspel werd gedaan naar aanleiding van een door een deelnemer ingebrachte situatie. Hieruit bleek dat een aantal deelnemers nogal moeite hadden met konfliktsituaties. Met het eisen-stencil werd weinig gedaan. Huiswerk: - Stencil over verlegenheid lezen. - Wat is voor
JOU
een moeilijke assertieve situatie, en
probeer die nog eens uit te voeren. - situatie analyseren. Bijeenkomst 4 - sub-assertiviteit, assertiviteit en agressiviteit. Na uitleg van deze twee begrippen werd in twee sub-groepen gepraat over de vraag, wat zijn kenmerken van dergelijk gedrag, hoe ziet ieder zichzelf. De deelnemers bleken de meeste moeite te hebben met de kenmerken van assertief gedrag. Rollenspel: eenzelfde situatie werd 3 x gespeeld, waarbij de groepsleden de opdracht hadden zich respektievelijk sub-assertief, assertief of agressief te gedragen. Weer kwam de vraag naar voren: wat doe je in konflikt situaties. Huiswerk: - nadenken over de vraag: wat doe jij in een konfliktsituatie. herhaling eerdere opdracht naar aanleiding van eisenstencil. - situatie analyseren.
-4Bijeenkomst 5 - Rollenspel: Bij een groepje anderen gaan zitten. - Inventarisatie rond het thema: Wat is zo wezenlijk/principieel voor je dat je daarover ruzie maakt met bijvoorbeeld je ouders. Het rollenspel vormde een duidelijke illustratie hoe irrationele gedachten, gevoelens en gedrag kunnen beinvloeden. Wat betreft de kon£liktpunten kwamen er met moeite een aantal voorbeelden naar voren. Huiswerk: - situatie analyseren. Bij eenkomst 6 - konflikten - aardig zijn/sympathie tonen. In een rollenspel werd een konflikt gespeeld, met wisseling van rollen. Begeleiders maakten, ter illustratie van het feit dat de inhoud van de argumenten er niet zo toe doet, ruzie met elkaar. Als oefening in 'aardig zijn', je verplaatsen in de ander, kregen de deelnemers de opdracht voor elkaar een kadootje te bedenken. Huiswerk: - Voorbereiden op de evaluatie van de kursus, o.a. met betrekking tot de vragen: - wat heb je in de kursus geleerd. - wat heb je gemist - wat zou je verder nog willen leren. Bijeenkomst 7 - invullen Rosenzweig - evaluatie Bij de evaluatie vertelde elk groepslid wat hij van de kursus gevonden had. De begeleiders gaven bij elk groepslid aan op welk punt zij hem veranderd vonden en wat er verder nog nodig was.
-5-
Het merendeel van de deelnemers gaf aan het gebruik van de RET als zinvol te hebben ervaren, ook om zelfstandig mee verder te werken. De opdracht tijdens de kursus om voor iedere bijeenkomst een situatie te analyseren werd ook redelijk goed uitgevoerd, zeker wanneer men in aanmerking neemt dat het uitvoeren van huiswerkopdrachten nogal eens problemen oplevert. Algemeen werd kritiek geleverd op het ontbreken van een duidelijke logische samenhang tussen de behandelde onderwe rp en , de 'rode lijn' ontbrak. Ook de begeleiders hebben dit zo ervaren. Afgezien van het feit dat het hier een nieuwe kursus betrof, heeft ook de korte tijd, die beschikbaar was om de kursus voor te bereiden, hierbij een rol gespeeld. Ook de noodzaak bijeenkomsten inverbandmet feestdagen te laten vervallen, kwam de kontinuiteit niet ten goede. (Overzicht bijlage 4). Voor de volgende kursus verdient het wellicht aanbeveling de RET ook meer tijdens de bijeenkomsten (b.v. bij de bespreking van de rollenspelen) te gebruiken en het gebruik niet te beperken tot het thuis maken van schriftelijke analyse's. Ook de behandelde onderwerpen dienen een logische samenhang te vertonen en tevoren aangekondigd te worden. Nu was soms aan het eind van de ene bijeenkomst nog niet bekend wat het programma voor de volgende keer was. Het is wenselijk de kursus wat vroeger in het jaar te geven, ook vanwege de tentamenperiodes.
OVERZICHT VAN DE BIJLAGEN =========================
Analyse schema
Bijlage 1
STENCILS: - observeren/interpreteren - eisen/aktiviteiten - verlegenheid - houding geven
Bijlage 2
Vragenlijst aan deelnemers
Bijlage 3
Overzicht data
Bijlage 4
Bij lage I SCHEMA voor de ABC's van RATIONELE ZELFANALYSE A. Feiten en gebeurtenissen
B. Gedachten
D. Rationele uitdaging van B
I•
zie pagina 2
2. 3.
E. Voorkeur of zoals je je wilt voelen.
4. 5. 6.
C. Gevoelens
vier regels voor rationeel I.
Gedachten moeten gebaseerd zijn op de objektieve werkelijkheid.
2. Ze moeten je helpen persoonlijke waarden en doelstellingen te bereiken. 3. Ze moeten ongewenste persoonlijke konflikten en gevoelens helpen voorkomen. 4. Ze moeten ongewenste konflikten met de omgeving helpen voorkomen.
2. Rationele uitdaging van gedachten bij B. 1. Zijn ze gebaseerd op de objektieve werkelijkheid?
- ja, want - nee, want
2. Helpen ze mij mijn doelstellingen te bereiken? - ja, want - nee, want
3. Voorkomen ze ongewenste persoonlijke konflikten of gevoelens? - ja, want - nee, want
4. Voorkomen ze ongewenste konflikten met mijn omgeving?
- ja, want - nee, want
5. Het ergste dat me zou kunnen overkomen wanneer die irrationele gedachten toch waar zouden zijn is dat
6.
Voor zover die gedachten niet rationeel zijn doe ik er verstandiger aan
Bijlage 2 OBSERVEREN
1.
Wet
-_.
-------'"-,,'-...
. '._.. ---.- , .. -" "'is observeren? Obaerveren i8 niet ..
_.
-
"
. ,.-
~
_.-
,
Interpreteren.
---------------------------------
Onder observeren verstaan wij dat je 1n een bepaalde e1tuatie prec1es beschr1jft wet je 1n die a1tuet1e gehoord en gezien hebt.
OBSERVEREN IS EEN BESCHRIJVING GEVEN VAN WAT JE HOORT EN WAT JE ZIET. Bijvoorbeeld iemand die near deze tekenlng kljkt kan bet een mannetje is dat blij is. Wat bij eigenlijk ziet is een samenraapeel van 1ljntjes en balletjes, dat lijkt op eeo mannetje met de benen uit elkaar en de armen schuin omhoog. Iemand die zegt : Het Is een bllJ mannetJe. die is eigenlijk aan het "interpreteren". Oat wil zeggen dat hij niet beschrljft wat hij in feite in deze tekening zlet, maar wat hij denkt dat het is.
z~ggen
INTERPRETEREN IS OVER SIrUATIES (MENSEN, U!NGEN) PRATEN lOALS JE DENKT DAT ~S 3IJN, EN NIET ZUALS JE ZE IN WERKELIJKHEID ZIET OF HVORT.
dat
Hleronder nog een aantal Interprtttatles.
voorbeelden yan ob •• ryaties en
OBSERVATIES
INTERPRETATIES
Jan beett gedurande de hela bljeankolD.t nlet. gezegd.
Jan 1a aen.enacbuw.
Rietje 1iat io de wlnkel twee dames voor baar beurt gaan.
RietJe dacbt,
Gerard kneep zijn mond saaen en zei geen woord tegen de baa •.
Gerard 1. boo. op de baas.
Tijdens de partij zat ledereen io tn Kring en er vielen lange panze. in de ge.prekken.
De partij wa. waardelooa.
lk beb geen baast.
Het kind zei "dank u weI" tegen Het kind 1. vrlendellJk tegen de dokter. de dokter. Meindert baalde een 10 voor de Yoordracbt-oefening.
Metndert doet aIle. goed.
Kees loopt fluitend door bet buis.
Kees i . vrolljk.
Ellen alaat haar kind.
Ellen 18 een gemeen mens.
Marletje stond op de speel plaats aIleen In eeo boekje terwiJl de andere klnderen aan bet touwtjesprlngen waren.
N1eaand
Rita glng hulleo arts eraan kwam.
Rlta 1s neuroti8cb.
to~n
de tand-
Is aardig VOOr MarIelje.
Een aantal van de hierbove~ gegeven voorbeelden zullen misschlen bij u enige vraagtekeni oproepen. Wa~rom mag je niet zeggen "Gerard is boos op de baas", als je dit tocb duldelijk aan zljn gezicht kunt zieo-? A11ereerst willen w1j u zeggen dat u natuurllJk altijd ~ zeggen dat Gerard boos is op de baas. lets anders 1s of je dat moet doen als je gedragingen in situaties wilt aanleren. Hierbij Is het immers nodig om precieze omschrijvingen van de situatie te kunnen geven. Maar je kuot toch duide1ijk aan zijn gezlcbt zien dat bij boos 1s ? zult u zeggen. Het antwoord bierop Is dat je in felte niet zeker kunt weten of Gerard weI ecbt boos 1s op de baas. Misscblen is hij weI bang voor de baas en zegt biJ daarolD niets. Of missehien speelt hij boosheld, am de baas te laten merken dat deze bij bem (Gerard) niet met . . . . . . boeft aan te komen. Dus ...• Je kunt niet zien dat Gerard boos 1 •. Wat Je weI ziet is bet mond same~knljpen en zwiJgen. Ala je ZC~! dat Gerard boos is, dan ben je aan bet interpreteren.
-3-
2.
Ob.erveren 1n altuatie. waarin Je zeIt emotlonee1 _etrokken bent. We hebben nu nog aIleen maar voorbeelden besproken waar handelingen van andere mensen geobaerveerd werden. Als je zeIt in een situatie betrokken bent, en jiJ bljvoorbeeld zeIt onzeker, boos, bang, teleurgesteld, enz bent, dan is het ndg moeilijker om goed te observeren. Laten wiJ,de volgende beachrlJvlng van lemand die kortgeleden een receptie meemaakte, een. in 0,en8chouw ne.en: - Moet je nu een. horen. Ik was op een receptie en het was weer een pulnhoop. Het 1s duidelijk dat deze receptieganger nlet' precie. vertelde wat hij gehoord of gezten heett op dte recepite. I •• ers lijki bet minder waarschljnliJk dat hlj daar een stapel puin beett gezien. Het i. een interpretstte. Oe beschrijving zou ook als voIgt ge,even kunnen worden: - Mou ik heb me daar rot gevoeld zeg. Ik kwam binnen en ik gat de jubelaris een hand en teliciteerde hem. Ik draaide . i j oa en zag on,eveer 30 mensen in een met slingers vereierd zaaltje. Oeze .en8en stonden in klelne groepjos .et elkaar te praten. Niemand van deze monsen keek nsar miJ en niemand kwam nsar mij toe. Ik durtde toen nlet meer te kljken en keok een tijdje naar de grond Ma 5 minuten ben ik zonder op of om te kljken anel de zaal uitgelopen. Oezelfde avond heb ik - denkend aan de receptie - nog een half uur zitten huilen. 01t is een preciese omschrijving van wat op de reeeptie gehoord en gezien is. En mi.sehien heeit u ook nog opgemerkt dat er ultspraken in staan als: "Ik heb me daar rot gevoeld", "Ik durfde niet meer te kijken". Oit zlJn dU8 uitdrukklngen van wat de reeeptieganger op het moment van de reeeptie voelde. In het verdere vervolg zullen wlj n1et aIleen beaehrijvingen van wat je ziet en wat je hoort, maar ook eigen gevoelens ot belevingen onder de ob.ervaties rekenen. ONDER OBSERVATIES VERSTAAN WIJ; BESCHRIJVINGEN VAN WAT JE ZIET, WAT JE HOORT EN WAT JE ZELF VOELT (OF l::RVAART J.
Andere voorbeelden van obeervaties met be trekking tot wat je zeIt voelt: - ik voelde mij tijdens dat examen onzeker ( dUB Diet: Je voelt je onzeker). - ik voel me ziek (dua niet: je voelt je z1ek) - g1sterenavond was lk booa op m1jn vader (dua niet: je was
•
~~os
-4-
- dat geschreeuw van de kindoren irrlteert mij op dlt aoment (nlet: bet lrrlteert je). - lk voel me nu blij (niot: je voelt je blIJ). - lk wind jou aardig. ik houd van jou. tn hot hieronder gegeven vl)orbeeld van een 8ituatiebe8chriJvlng vortelt ieaand - laten wij hem Piet noemen - wat hiJ tiJden. het bood8chappen doen beleefde. Niet aIle uitapraken van Piet ~ijn observaties, er ataan ook interpretatie. btj. Hieronder zljn aIle observatie8 onder8treept en de interpretaties niet.
In de winkel was het weer niets h6.
Een aevrouw drukte
zich tegen diegene die voor alJ was aan. Daar kan ik niet tegen.
Ik werd inwendig nlJdig. Mljn voorganger
dr.aide zich een stuk)e om en vroeg mi) of lk zo'n haast had.
Ik glng door de grond.
Krees een rode kOp.
Heb me tussen de mensen uitgewroD5en. Ben de winkel ultgestapt.
De andere winkels waren al
gesloten. Deze dlngen overkomen m1j nu tltljd.
Daar word Je nlj-
dig van. Hieronder geven wij no~ een paar bbBcbrlJvingen van wat iemand in een situatie meeaaakte. Probeer nu zelf eens de obaervaties erult te halen door die zinnen te onder.trepen die volgens u obeervat1es zljn. Sltuolt:le --.......--'-"-- 1. Ik zag het alweer
noolt leert
het, die aekretaresse.
Z8
Attijd dezelfde louten 1n haar brleven. van de
sekretareS8~
op van hun
1n. Ze
typem&chlD~.
Ik liep de kamer
niets en klJken niet
z~ggen
Ik ga voor het buru van de "boos-
doener" staan en zeg goaden dag.
~a
ik het DOg een kear en harder "Gel,
keek niet oP.
en toen
vroeg ze me:"wat Is er?"
Ik werd meer en meer getrrlteerd. Met een
~~se
ruk hleld
ik haar de brief voor an vroag haar .at deze zin moest be-
-
tekenen. Zij antwoordde miJ dat ze het weI over zou typen. Je zou er mismoedig van worden .
•
S1tuatie 2. Zoals gisteren: straat.
Kwam ik daar
Oat gaat MltlJd als.
.~jn
buur.elaJe tegen op
Z1J kljkt altlJd straal
langs mlJ been. Ik dacbt: z81:
even prObtHen ot ze tocb w11 11ljken.
III
"goedenlDiddag" .. Ze keek op en toen keek ze
meteen weer de andere kant op.
Ik ben nlet
interessant
genoeg voor baar.
Situ.tie 3. Altijd betzelfde.
Voor je bet weet zit
een berg werk op te kijken. nen.
~
•
je weer tegen
Blj wl1 .e bl1jkbaar Jen-
-
koat naar me toe en vraagt of ik even tljd
beb wat brleven te tlkken.
aedoelt b1j natuurlljk dat
ik eru1t vlieg als ik bet nlet doe. toch al dat
Want b1j vindt
ik zo langzaaa werk. Oat .erk Je zo aan
hem.
Situat1e 4. Nieaand geeft om mlj. 01.teren ~
van mljn moeder, '\.eet
kreeg ik een brief
waar1n ze niet. andera scbreef dan:
je weI genoeg?
atudeer Je wei genoeg?
heb Je
je tante al een bedankbriefje ge8chreven?" Niets leuks. ~
Alsof er niets anders op de wereld is.
heb nu al
.~amer
veertlen dagen iedere avond aIleen op
gezeten en nu moet
je niet denken dat er ook maar
ieaand aan denkt om b1j mij op bezoek te komen.
f)
~n
In
i..!d er gev a 1 beb ik die veert i en d agen geen enke 1 e avond
...iemand
gezien .
fill""" ""' ... AFlJELINJ KLlid ;)CH~ 1:'::> YCilOLOG I ~ .,'" U,Ii~
1 :'.K VOUH ].>:3 YCtLLtrHIl:,;
AC'\J}.t;}11.:5C!-f l:.I.i":I:BNHUIS
NIC. 3CLTSSTHAAT 20 U·1'RECHT.
!)r s. 't'. w. Kro ctimaa t december 1 flJ~ bt~v.irdl~ll
U neemt U voor met een !Iieuwe H.Ktjvlt..,ir; tP ke~:
aktiviteit te verbeteren. Na een !'3Ur Aan zelf-verwijten ontbreekt twt U
0~jenen,
!fiy.
lliel:
ber~;ikt
Ondanks goede voornemens en veel in:-l!l!;uUlinr; geeft U het
OPe
Wat is e1' eigenlijk
AKTIVIT~ITBN
Ope
U niet llw ej nddoel en
de hanJ',:'
WAll
d~arop
In onderstaande tekst zullen wij proberen
1.
hourtt U er echler mee
:f-;',,; II': ,leue nerp;ens \lour ll ,enz.
Juorz.;ttille;~;l{enrt(,
een slappelingi Ik heb geen
een re",rt:::; 0€::staarlde
ook werkelijk uiets; Ik ben
I,
i
fJf
een antwoord te geven.
EN GEVOLGEII
'"'~;l
heei't op onze omgeving. Ber,;l.k<.:n 'we
nkt
aangenaam of gewenst resultuat, U!.lIl
z!l~l"n.,(:
r.';r,6\i1,lde
fJ-?!leigd zijn om deze aktivi-
teit in de toekomst opnleuw te onlernemen. LeiJt een vervelend, pijnlijk of ongewenst we duarna deze aktivi tei t minder
.'.L
Als algpmene regal kunren '...., stl'" len cLc·
~!,
~en
aktiviteit echter tot
Qun iL de kuns groot dat
r8su~l~~t,
Ilad<
CJktiviteit een prettig,
(jndernemerl.
':.,.:tivJ.teitc-n beinvloed worden
door de eroe volgende gevolgen'. Ben belangrijk gevolg van 3.ktlviteite!l:.t::<; "'''-:trdering die anderen of wijzelf ervoor hebben. ,\Cwrd·:r·,:lr, invloed op de mate waarin aDze
V'.lYi
'lJ~~'-:' ~
a~tjvit,?il ~n
~l
realiseren we ons naqw+-'ti
of
V~'.rl
~en
:In:J.eren is van grote
plaatsvinden. Veelal
.. igen wearderine; op onze
aktiviteiten heert. Bij een overwt't,;c:,J Il,:,:'-l.t .eve waardering zijn we geneigd om op te houden met de aktiviteit,
daarente~en
gaan we ermee door
b~
een
overwegend positieve waardering. II. HOB KCJM'l' ONZl:; EIGEN WAAHut;;,HIUG \/AH
Onze waarderingen staan nooit op
L.Li'~
zi~hze
Ar:T:'!li.'1:..:1T TOT STAND?
f, maar hebben altijd to maken
met eisen die we aan onszalf stellpn en met net feitelijk verloop van de aktiviteit. Bij een waardering vergeLijken we hat werkelijke verloop van de Hktiviteit met onze geatelde eiSBn.
~jt
~all
leiden tot een positieve
3£ negatieve waardering. Zo krijgen we aen:
- negatieve waardering: - positieve waardering:
als de ui t voel'i neS dCill
.. de ais;
Vi.. n
de aktiviteit laCier is
als de uitvopring van de aktiviteit ~el~k is aan de eis;
d,·:.
en beter uit te
t;
1 B.
"Zorg
V08r'c:n:
t'f'V()Ur'
om n1.i flet uitvoerr:n v",n die aktivi-
teit positieve gevolgen La krLjv.en". De fout
die nu veel getni... akt worilt i;:.;
men begint met de aktiviteit; hiermec
di~t
IllLIl
zi,jn
v~rzekert
elsen
t<:: hoog stelt ala
men zich vun een negatieve
waiiruering van Jeze aktivit"it. Lo loul iertland die gellliJdeld 20 sigaretten per dag rookt en zich voorgenomen heei't om in het vervolg niets meer te roken zichzelf wel moeten teleurstellen. Zelfa al zou hij de eerste dagen na dit voornemen slechts 10 sigaretten per dag roken, dan heeft hij nog het
Ill.
f':evo~l
~ELF-
te hebocn
!~(;f
ld.
UITSPRAKEN
Een waardering gaat yank sumen met een uitspraaK die we in onszelf doen. Ben uitspraak die we doen
~ls
we een hoge eis gesteld hebben,
noe~en
we
een negatieve zelf-uitspraak. Enkele voorbeelden van nBgatieve zelf-uitspraken zijn: Ik kan niet ophouden reet raken, drinKen, sLotteren, enz. -
Ik vergeet steeds
d~
~el~~~nis
Mijn Engelse uitsprHak Naast het stellen van te
18
van ndt woord.
3fs~huwelijk.
ho~e
eisen kont oak vaak bij negatieve ze1f-
uitspraken het verschijn:sel voor, (iiit gameen stelt.
Hierrnt~e
tn(m
in:"ijl':en oak onderde1 n~g&tieve
avereenstemden met de eia een
.j,;
!1l1~·":
~1l
van ue aktivi teit uie weI
leve w(;j';jrd,,;ring te a1-
waHrderin~.
Zo is de uitspraak:
"Nijn Engelse uitspraak is afs,'luwelijk" befi!.ist te algerneen gesteld. Er zullen weI degelijk woorden zijn die overeenkomstig de eis worden uitgesproken. Kenmerkend voor het te aigemeen stellen is het
~ebruik
van de volr:;enJe woorden:
iets, het, steeds, altijd, allang, e.d.
v~n
een zelf-uitspraak
"noait, niet, iedereen, alles, ll
•
EnKele voarbeelden van te alge-
mene nHgatieve zelf-ui t,1;r.rFlken zijn: Ik had allang een goede b,3.'lD kunnen hebben. als ik maar doorgezet had. Waarom kan ik nooit eens viot zijn in gezelachap. Iedereen heeft een hekel aan mij. Ik kan niets. Het lukt me maar niet.
•
- Ik doe altijd domme dingen. Met negatieve zelf-uitspraken bereiken we hel tegendeel van wat we eigenlijk wi-llen, we willen akti vi t ei ten daen toenemell of verbeteren, maar het gevolg is dat we er juist mee ophouden.
1n het voll':end gedpcJte :-,t,!tJen we die meer kans
VfJn
I)
~en
v.)or am
~jnder..,
i:dn;'f::.k te vol tr en
!ll·t"~ft.
slafl,Ptl
A. Oeze benadering is crop
~ericht
OM
eisen weer in 0vereenstemming te
brengen met aktiviteiten, en te alger:lene negatieve zelf-uitspraken tegen te gaan. Onderstaande regale
w~rkt
U
~f
in de
volgord~
waarin deze hier ver-
meld staan.
1. Beschrijf de aktiviteit waaraan U wilt gaan werken (watt hoe, hoelang, hoe vaak, e.d v ) .
2. Verdeel de aktiviteit in verscheidene stappen of onderdelen. , . Schrijf op hoe de uitvoering van de aktiviteit or uiteindelijk moet uitzien (welk einddoel wilt U bereiken?).
4. Op welke wijze voert U de aktiviteit of onderdelen daarvan op dit moment uit? Ga dat in de werKelijKheid na en beschrijf dit gedetailleerd.
5.
~iH
U stelt Uw aerste
fliet hoger dan de wijze waarop U de aktivi-
teit nu uitvoert. IJ Rchrijft daze eis Ope
6. Voer de aktiviteit uit.
7.
Vergelijk de
uitvoerin~
v~n
de aktiviteit met de erbij bchorecJe ais.
Is de uitvoering van de aktiviteit lager dan de eis dan gaat U terug naar regel
8.
5.
Stel nu een nieuwe eis op door de~e iets hoger te stellen dan Uw laatste uitvaering
9.
de aktiviteit. Ook deze eis schrijft U OPe
VuIl
Herhaal achtereenvolgens de regels
6. 7 en 8 tot
U Uw einddoel be-
reikt heeft. U kunt het effekt van bovenstaande werkwijze nog vergroten door een
posi~
tieve waardering in Uzelf uit te spraken als de uitvoering van de aktiviteit gelijk of hager is aan de gestelde eis. Enkele voorbeelden van uitspraken waarin U een positieve waardering uitspreekt zijn:
Dat heb ik goed gedaan. -
Ik zal mezelf nu eens
tral~teren
op ••••
Oat p;aat lekker. - Uitstekend1 B. EEN VOORBBELD VAN DE TOc;i'ASSING VAN BOV.c;NSTAANiJE rt'::;GELS
Ean maand geledan is het gezin B na ruim
5
jaar bij de oudars van Mw.B
te hebben ingewoond, verhuisd naar een nieuwbouwwijk in een andere stade
mor;elijk te vermi.lden.
~i"i..,l.'1e
[:Jt.·t
i:di.r mall en h'3,,[,
,~
r.inderen t;eer't
~,unL-d.'.t.
zij op dit moment m(;t f,l"[Hnd Regel 1: Beochrijving van de flf:tiviteit
Hw.B wil
Wai.lr<:,iH1
takt met mens en uit de wi,jk (,t'Je.irjelijk de tijdsuuur alG de aurd
Vi.n
:)0\:11
gi.an
werken. Het !'.cn-
toenernen. lJl.t omv:)t <"owel
het kontakt..
Tijdsduur: kort groeten tim een Aard van het kontakt: r:roeten;
pr(~at:ie i~ts
maKen. en
~oifie
drinken.
vri:igen; l'raten vver het weer; de
nieuwe wijk, de kinderen en zichzelf. Regel 2: Verdeling van de aktivitel t in ollder(leierl of stap}ien.
Mw.B maakt een verdeling waarbij
Zlj
volgorde zet van weinig tot teel
vee~
Weinig spanning
de verschillende onderdelen in Gpanning.
geef~:
a. Leveranciers die :"u/\ '.
11S
r':om"n,
~':rJett,:r,
b. \Ianaf een :..tfstand Jt- Ul.reo r:ro,' (I~1i
en Lbur bestell
IOuI' ::It< het nooi'd te
in?~
i~evpn.
v.r., k;n:·n.
Len beetje spanning: a. Inlichtingen vragen :"" Ii .,,""1,'1';. 1.e::,' ;',:. b. Praatje maken met h:f.>r bUlirv ,: ..... :1·,"" cle,ce
Pt initiiitief neemt.
c. Zelf beginnen met :"lr'",t,;e met :',urvrouw. Tamelijk veel spanning: a. Buurvrouw op de thee/k.offie vrwen. b. Door buurvrouw op de thee/koffie
~evra~gi
worUen en erop ingaan.
c. Kennismaken met onderwijzers van de kinderen. Veel spanning: a. Bij het
0)]'~llen
v':m .i"
kL.uen;I1 ee .. praa tj e maken met andere ouders,
die ook bij de school staan te wachten. b. Zichzelf opgeven vr;:.Jr een gymnustiekclubje; kennismaken met clubgenoten. Heel veel spanning geeft:
a. b. c.
·.................. .
·................... .
·.... ., ............. .
3:
r~egel
kunnen maktm. 13ij
l~egel
ue
c;
4:
Aktivitcit van Nw.B 01'
'1
Ontmoet t'lw.B haar bUl'en cLtn KIJ:·.L een enkele keer groet
Hegel
~ij
:everill!~;it:r.3
i(jofnt:nt: iLLs t;;r
it
ook
met-'stal
:~e
,\uo!,
weJ,
t~r,{::L
I.~rvet
i.fldere KClnt OPt
knil-;:ken.
hnufu te
lla,LtI'
Wt't
('C'
;,anbel}en,
5:
De eerste eis van Mw.B:
~og
niet
~roeten
leverbnciers aan tie deur,
v~n
de bestelling opgeven en daarbij snel en Zbcht
prat~n.
r~nlr:"t,n,
de buren groetf:ln door met {,et hoofd te
~en
enKel~
KeCr
va;>.k /."«1 -"ij n.aar ilOOi'J
wegdraaien. Hegel
6:
de 2 dagen·uit. Hegel
7:
Vergelijking van de uitv(wring
Bij hat opgeven v;"n de
Villi
;)e;-';LeL"ll,/,!:
gaan spreken t 'ie sne I he 1';
'"Jdrl
ze niet. Hw.B merkt op ,i,. t.
,;"
;;;,n
;.r,lLI 11.
2i.,j
hailr
.
',,~t.Vitelt
::1\,.,
L~V"l"l,':~"
;c,
:.s
.
.
.
~)'~ll~!f'~
~;!lr'on
:'>
i~
"t;
ei:-;.
;::.ij
iets
l.Cl..L'tJi'
-
f:~ti.eV{·.'ri,
r,Bel'
t"~f~roet
hf!~ft
door
met haar hoafd te kni kK,::1 ,m ;) maal heeft w(:::gekel<:.en. Regel
8:
Het !;tellen vun een ni.ouwt: e i.s die l<:'ts hogcr ligt dan de laatste ui tvoering van de aktiviteit. Mw.B stelt als ltieuwe ei6: kart
~roeten
lever~ncier6
en daarna haar bestclling opceven, hierbij praat zij nog
steeds zacht, maul' wp.l ill een langzamer tempo dan voorheen. citeeds de
buren groeten.
Hev el 9: Herhalen v:..tn de regels 6, 7
(m ~l
met nieuw geformuleer(ie eisen tot het
eindrloel bereikt is.
Houdt U met de aktiviteit op voordat het einddoel bereikt is dan heeft U een vastloop-regel toegepast.
Vastloop-re~elG
zijn:
1) U hebt de eisen nieL
IJ
ti~
'.n
V(",
dan de werkeliJke u;tvo·,:rinv,
V.in
iie
,;,tiviL>:':it ~'in'hl()el.
.Gtel de eisen Jager en prOLI:er het
t·;;e}:"'lt •
met meer en Kl""l.nere
stappen te bereiken. 2) Tijdena het uitvoerUl '1m d~~ dK t i v J te i l hebt U de gestelde eiA verhoogd. Bij de elndwiJ,.drd,"ring habt U ,..,en ope:;ejcl'tp;d t1;evoel:
ontevreden met de
predt:l.L~_e,
3) U oefent eenzelfde
Qktivit~it
steeds dezelfde eis
de frE;:;jtelde
om(Ld
f~i[;
U bent
te hoog was.'
maer-Iere mulen achtereen, maar blijft
st~llen.
a. Bij een te hoge cis g(.:eft U de
R.I<. t
i vi t.ei
op
t;
dan de wijze '.... aiirop de Cikti ;iteit Jii.;:r;voerd wor
regel 5)
stopt U met lie b,,_tiviteit, ow-lat: i>al1 dl;ze ais volJoet. Het gestelde einddvel wordt eehter Iliet ('erei.kt. 4) U beachrijft Uw ei:
t~rm€;nl
n.iet in konkre1.
lijke uitvoering Vir,
-Ii-'
:~i<:t'Lv1tei.t
ken .. Probeer als hulpmi,idel de
1111.
i::i.erdout' kan de
(d':~
'/('rl~eleken
t~
i;;Cl'::n ~ktlviteit
\l
feite-
worden Inet Uw
('liw eis')
doen moet.
J1..
De heer J. voelt ziell erfi: Ilespannen ais 11i.1 a
Gtriiat is. Op tiit
moment kan hij 5 tninutt::n voor zijn huls op stra,t r.aen en weer lopen. Blijft hij langer dhH 5
meer gespannen
word~n
minut~n
1::,'.J.t hi.1 z:i jn
ell
cp
6tr~at
iJ;ll.':'
dan voelt hij
~ich
binr.en. Bij de eerste
keer oafenen, neemt hij zich voor ('zijn ei:,') om 15 minuten op straat te lopen. Hot verloop VHn zijn ,'t:::feninr;en ziet er ,At.S Yol",-t uit:
oefening
uitvoering van de Clktivitcit (tijusdllur)
eis ~
5 min. 7 min.
waar,lering
1e aefening
15 min.
2e oefening
15 min.
3e oefening
15 l:lin.
4e oefening
De heel' J. geeft hat op. aij zegt tegen 2,ich_:"~f: H,I.,ie je weI dat ik het niet kan, ik deug zelfs niet voor zoln eenvoudlge oefening" ..
8 min. :; min ..
nef,atief
negatief negiitief
I'
B.
Jan
G. stottert als hij
HTHi{","u 1)[ b!;lL~
de telefoon mallr weer oj) Uf' h;.1lK leder nnder door de
tt!·.l.~fu(.>!,~.t
nen door gnr1:tgebedri,ivp!1 ()p Vdn een nieuwe aeeu. Zijn
i~;
Zl,
,Jan
~;totLert
J:,\-:+,
?oveel d(J,t
hij
1
om al1ereerst
1'f"13iuit
:,~.f)tter
h~i
hem rrtij"r niet om nel: als
waH.C!:1 J it Lj informt:crt na",r
tleil en.
f'lll'xdlll
Voordat Jan de eerste ei.s u'.n
Het.
i,,!'.t.
t+!'('ken ..
',t'
:';om~;
tt;
oefe-
de prijs
pei' teler'uonge::;prek.
:l:self :,t"Lt, belt hij
P.t:!l
keel' op om na
te guan wat het werkalijke Vtrloop VHn daze a~tiviteit is (hoe vaak hij
stottert). Hij stottE"rt inl j t 1':t~Brrek ,'0 ke.,;r.
Zijn oefeningen verlope"
oefaning
~Ls
vol~t:
uitVOerlne vaL de:: aktivit"it
eis
wa1:trdering
-'---' 1e oefening
20 st.
2e oefening
18 st.
2u ototters e! l , , "t .
F,ositief
.~
.; t.
poaitief
,
<, •
positief
t.
negatief
..
ne~."l
3e oefening 4e oefening
15 st. 'I st.
L
5e oefening
7 st.
1
he oefening
()
7e oefening
Jan stopt r:,.~ L of:fenen, zich erli; t;f-~~;)<-tnnen.
I,
., ~
st.
!'ieGel t
mOf1:;ert
°1
J
i ef
zichzelf en voelt
OPDHACHT
1) Schrijf op welke vC\atloop-re!~(cls Jan heeft toer,epast. ~)
t ief
Ver3nder indian nodig de door Jan gectelde aisen.
weg, maar het verminderde wei de huiver die de gedachte aileen 011 wekte. Die is waarschijnlijk de belangrijkste les die de zelfschepping ons kan leren: Weigertn iets onder o<~en Ie ;den - lVat dan {10k - maakl her altijd veel, ved erger. Onder ogen zien dat Je eens zult sterven - niet weigeren eraan te denken of te dOt:'n alsof ie kinderen ie onsterfelijkheid versLhaffcn kan Ie et:'n gevoel van moed geven en een impliis nu het besre van Jt:' leven te maken. Het kostte Rose enige tiJd dit allemaal uit te werh'n, mur ze speelde het klaar. Hoewel ze op vierenzeventigJilrige leefrijd begon en aanvankelijk geloofde dat ze te oud was om nog iets nieuws te ondernemen. war het dan oak was. siJ.Igdc Zlj crill hJar hde leven re veranderen. H.:t is gemakkdijkcr dis 1I t'r lllllg .Ian begtnt. M.l;H het is nooit te bat je lever. een nieuw{' inholld te gevqL
24. Wat te doen aan verlegenheid?
Std Jat u op een feestje bent waar u maar een pOlar mensen kent. U heeft met deze mensen gepraat en bent daarna weggelopen om Wat te drinken te halen of met andere vrienden te praten. U ziet een groepje staan en u denkt: daar zou ik me wei bij willen ,Jansluiten. Wat doet u nu? Loopt u erheen en stelt u zieh glimlachend voor' Gaat u vlak aehter het groepje stun in de hoop dat u mit worden opgemcrkr' Gaat u weer op zoek naar de mensen die u .11 kent? Of pwbet'r£ u een dringende reden te bt·d .... nkt·n wurom u weg moer' Als h .... t u een moetlijkt· opgave hJkt u .un onbekende mensen V()or te stdlt·o - zelfs op een teestje, wur u IIU juist komt om !lieuwe mensen te onrmoeren bent u waars<.:hijnlijk verlegen. Net ,lis miljoenen anderen bent u een beetje bang voar vreemden, nusschien zelfs voar mensen dit'" u wei kent. Misschien is zo'n feestje voor u een probleem. Of situaties waarbij iets belangrijks op het spel staat: cen soJlicitatiegesprek of een ontmot."tmg met toekomstige schoonouders. Of ml,s,hien wordt u voortdurend dOOf verlegenhcld !;jehmderd. U heeft ngens een pJ.lr ma,mJen gewerkt en u zou met sommige rnensen best eens buiten werktijd willen omgaan. maar u bent te verlegen am dar VOOf te stellen. Of 1I weer niet hoe II een man ot cen vrouw die u admrekkelijk vmdt moet benaderen. Of 1I ziet er tegenop naar uw dokter te ga,m of uw haar te bten knippen omdat u niet weet wac u tegen de mensen moet zeggen. Verlegenheid kan extreme vormen aannemen. In de buurr van Londen woont een vrouw, Alil'e Neville. die de leiding heefr van een groep die de 'Open Deur' heet. Oeze groep komr zelden bij elkaar. hoewel vee! leden bij e1kaar m de buurt wonen. De leden blijven rhuis en lezen het mededelingenblaadie. Als ze geluk hebben. kunnen ze elhar ophellen; als ze veel geluk hebben. kunnen ze mevrouw Neville een bezoek brengen. Geluk? Ja. want 011 deze mensen zijn bang om hun huis Ult re g.l.ln. Enkele jaren gel eden sehreef mevrouw Neville een artikel over haar eigen strijd tegen war lij agorafobie noemde - de .mgst 175
voor open ruimtes. Haar symptomen? Naar bUllen gaan, mer vreemden spreken. zeUs de noodzakelijke dagdijbe ,.-ooraeten met mensen wekten hevige angst. Ze merkte d.lt ze zlCh steeds meet terugtrok ..:. thuisbleef. nergens heengmg. nlt'mJnJ sprak. Tot ze onderkende war er.un de hand was en bl'~loor erttlgen te gaan vechten. Met wanhopige insp.lnnmg slugde .ze erin de angst te overwinnen. 'Mevrouw Neville had .11 eerder artikden gesdlrt'ven t'tI ze WJS era an gewend dolt cen p.lar lezers haar erover s.:hreven. l1ittl1.1,11 waren er duizenden die haar schreven dJt ze hetzdfde probleem hadden. Enkelen in Iichte mate: ze vermeden biJel'nkmnsten ell grote gezelschappen en het vit:! hUll moeiJijk met It'Ill •.IIld te spreken die niet een nude en vt:rtruLlwde Hlentl of vnendll1 was. Anderen bleven bijna voortdurend thuis. Dt' n"ulhcl1.lppen Iieten ze door de huwdijksp.lrtner of dc' kinden:11 tllle·n. I.e gingen aileen weg .lIs het donker wa" of ml't goniJj!lqcs Yoor cftramen van de auto. Sommigell waren zd£> bang om tie Jt'l!r open te doen of de telefoon aan te nemen. De meesten van deze mensen, rt'JliiiCerdc mevrouw Neville zich, leden tevens .Ian een andere angs~ - de ang~t om um welke red en dan ook ergens heen te gaan. Ze wilden iedcr wtlkkeurig ogenblik het gezelschap kunnen verlaten. maar ze waren .:r bijna even bang voor aileen te blijven. Wat helpt ertegen? Mevrouw Neville ontdekte dat psycho.lIulyse zelden helpt. Naar de diepsre- oorzaken weken I~ de ophl';sing niet. Veel patienten gebruiken hun analyse dis exclIus om de wereld niet onder ogen te komen: 'Eerst moer lk deze problemen hebben aangepakt, tot zolang kan ik met naar bulten en met mensen omgaan.' En het eindigt ermee dat ze nog banger en atbankelijker worden. War wei helpt is, ophouden de angst te versrerken door ernd.lT te handelen. Naar een £eestje gaan of de huisbaas vragen de boe! eens te Iaten schilderen of naar een betere baan gaan solliciten:n - of wat u uit angst ook maar uit de weg bent gegaan. Mevrouw Neville deed dit, zelfs wanneer de angst w hevig W.IS dat het bijna onmogelijk leek. En nu adviseert ze anderen: 'U moer uzelf dwingen het gebied van uw activiteiten uit te breiden.' Het PrinCIpe leert ons waar verlegenheid Ult voortkomt .:n waarom uzelf dwingen de enige manier is om er iets adn t<: doen. Verle,qenlleid is un geWtlOtllf d,e <'P lJerschillerldt' manierI'll 176
,mrstaar. tndar alrijd Dp daet/de manier word, versterkt: door ~rtU/a' re hande/en. Soms begint het met cen lichamelijke ziekte. Amanda was nog maar net !laar een andere stad verhuisd toen ze longontsteking met complicaties kreeg. Tegen de tijd dat ze weer helemaal berer was, dacht ze: 'Ik woon hier een half jaar en ik heb nOI-l hdemaal geen echte vrienden gemaakt. dus dar zal dan we! niet gebeurcn.· En daarna zorgde ze ervoor dar haar eigen voorspelling uitkwam. Ze voelde zich nu uitstekend, maar ze was eraan gewend geraakt 's avonds stilletjes rhuis te zitten. Her zou cen gewddige overgang zijn uit te gaan, laat thuis te komen, het er eens op te wagen met vreemde mensen. Waarom zou zc her wJgen~ Ze sloeg dus de meeste uitnodigingen om ergens mel' ndJrwe te g..lan af. Het was vast te warm, te koud, te vermoci·· end. hield ze zichzelf voor. En iedere keer dar ze dit deed. hield ze zich tevens lIoor dat vrienden maken cen beproeving was. Her WJS hope\oos. Ze zou niet weten hoe ze zich gedragen moest. Iedereen zou haar vervelend vinden. Of schuttcrig. Of dom. Ze mochten haar vast niet. Amanda maakte van haar ziekee een trauma dat haar verlegen maJkte. Andere mensen worden door hun ouders tot verlegenheld ,1aI1gezet. Michie! bijvoorbeeld had erg verlegen ouders, die intens van hem hielden en hem het verschilleerden tlIssen famiEe die je kon vertrouwen. en ieder ander die je niet kon verrrouwen. Hij volgde in zijn jeugd de verlegenheid van zijn ouders na en bleef toen hij ouder werd net zo handelen. En het gevolg daarvan was, dat hij ook zo bleef vaden. Ina's ouders waren helemaal niet verlegen, maar ze moedigden hHr wei aan het te zijn. Ze was het enige meisje in een groot gezin; meisjes, werd haar voortdurend voorgehouden. moesten ruscig. beleefd en netjes zijn. Ze mochten zich niet op de voorgrond dringen. Hoe meer Ina in praktijk bracht wac haar ouders preektcn - hoe verlegener zij handelde - hoe beter zii zichzelf Icerde verlegen te zijn en zichzelf in een hoekje te zeteen. Betsy's ouders leerden haar weer op een andere manier verlegen te zljn. Ze waren luidruchtig, agressief en opdringerig. Op een keer dm.... den ze haar door de bewaking heen naar Rita Hayworth On! haH om een handtekening te vragen. Betsy. die de filrnster bewondertie. voelde zich doodongelukkig. Zc hidd llCh vOllr' "k wil nO
lovee\ mogelijk anders te gedragen dan haar ouder~. Amanda. Michiel. Ina en Betsy schiep~11 .lllemaal hun verlegen-· heid - en consolideerden die steeds opnieuw omdat le emaar bleven handelen. Zoals aIle ge'woonten. dachten lC dat dat normJ.J.1 en onvermijdelijk was. M.ur u moesten dJt gcvod negeren en met de gewoonte breken - door zich te dwingen de dingen te doen die ze nier durfden. Oit is de enige manier waarop it"lIl.md lijll '.!t"r1cI-Wnht"id bn Llverwinnen. U rno~t mensdijke ,'ont.lceen lOt."kt."11 CII uzdf dwingen er het besee '.!.In te maken. U kunt geen I1cromschuldi~lfl!,:cn wt"kell om [I.' n:rtrekkt"n. tIp de kink hhjwn lint'n kijkt'll. ot iemall,i anders !.!ten opdr.lvell .lIs mllrck stt'lI11 U Lult t'r e"!H'ouJig doorheen ll111ett:'n: Jl1I.'nS~11 "rHllh'ctel1. En zo er~ is ht"t met. Dllor uw Vt'r1t'gt'nheld hcdr 1I heel \\. ,It ~enllst En u hedt hl't jd,',' vt"rst,'rkt d.lt ck IIlt'n"ell ,,·hnk.I.llljJI5 cnJ ziln, dJt U In eell Jng,twekkl'nde wl"n:kl b:h. Denk t'I' ~l'ns l)\t"f na W:H IS er 20 erg' Allet'n h.mddt'll 1.11 dt' Jn~'t I:crJrijven, nl.l.H het k.m in h~t begll1 to( .. tcun 71jl1 .II~ lIl'en" ,k volgende dmgt'n ,-)Verweegt: 1. Bedcnk WJt u met Jill' mensell ~t'mecn heeft: n\('n~dIJkt' broosheid. vatbaJrht"id '.!oor ziekte. h~t I1crldngen l]Jar vrtcnJschar en respect. zelfs de wees Vl)t)r de dood. kderecn hel'lt die. H()~ gt'wl(hcig iem,lI1d U ook hjkt. hi; i3 even kWl"tsba.1r ,II" u. Geesteltjk vlligroeide mel1sen, die dc nwed h"bben in zichIt'lf
t~ kijken. akennen J,lt. Ze wercn
J.1t lC op deze!fde manier
in elk.lJf zltten .lIs u. En dat moer u ..'ok bt'sdfen.
::!. Inventari,t"er uw sterkI.' kamen en imeres"t'n. Probeef men,en tt' Llntmoetcn - althans voor enige tiJd - m her kadef van chlll.ten die u gOt"d en graag doeL Misschit"n IS cic enige pla.HS waJr u nch met anderen op llW gemJk vodt uw t'lgen hUlsk.1mer, Of u bent kampioen tJteltenms. maar u vodt Zich OWfdl onzeker behalve in de tafeltennis-zaal. Col in beide gevallen na hoe u lich daar gedraagt. Wat is er anders' Bevalt u tlzdf beter? :'vIisschlen kunt u dan net lO proberen te doen wanneer II mensen m andere situaties benadert. 3. Wadk \'oor iedere vorm van elitair gedrag. Als u meem dat .;ommige mensen beneden uw waardigheid ziln I\:mdnd 'lP uw \\'C"rk. uw zwager. cen 'ilechte tafdtennisser - d.m leert 1I l;chzelf bang te zlJn voor het benaderen van anderen Ten .,Iotte i
tl het geloof dat aileen succesvolJe mensen recht hel>-> ben op persoonlijk venrouwen. Wat u moet creeren is de premisse dat iedereen uzelf inbegrepen - recht heeft op Y, ac htmg. Her omgekeerde v.m elitair gedrag is, dat u een wereldburger bem, net ..lIs leder ander Er bestaat met zoiets ais 'goede' en 'slt·due rmlit"us'. Geld. woonbuurr. beroep. macht - niets van deze dingen gedt u het recht op anderen rIeer te zien. Niemand heelr dat nelll. Niemand heeft her recht u uit te lachen of te doen .llsof u met goed genoeg v(}or hem bent. 4. Vennljd verklmngen volgens welke her niet de juiue tijd en plaac- I~
JJld ~el\.·I,rh.lp Jl£ljd Wil moeu:n bhJven. Ooe net 01 u nomt !Ilen !lIet Il'm,Uld .mders te maken zull krijgen: dit gezel~rh.lr 1\ IIW wndd U mllet dHfm een vriend locken. En ook
versterkt
dtl' .lIlden:n
Ill< H.:t<:11
ci.lt.
n.1 OVl"r de mt"nsen die u her meest intimideren. Hoe zi)n Zt' prt'Clt",~ Behl'fen It' tot een bepaalde klasse - jong, knap, rijk, op cell nt Jndere manter geslaagd? Waarom juist zij? MI~schlt'lJ \ 'I1rdek:. [' d.H U !lier echt in deze mensen geim<;lcsseerd bent; u bewllndert hen aileen om hun jeugd of hun ulterliik ,)f hun lIlteres<;ante leven. U wilt gr
~U"'l1
\-'*11..
i..i
ljl:f,$Jl~"H"~;lU~ :U.:,-=ll,
Eu
U \"f..;l."l 'WdL
I,J
J.!dtd.d.O ll"lUt;,
L""p met Llnga weg - ga daarheen waar u mensen omnlOt"[. bll}f I.'r <'11 pr aar met hen. Zoek lOveel mogelijk groepen op t"n volg de volgende suggesties:
dOl"n
1. Pro beer midden in het vertrek te gaan zitten. Verlegen mensen !;tdan VJJk m ecn hoek zitten, zodat ze nier worden opgcmerkc. PJt Idopt. memand zicr hen ddn. Hetgeen 'bewijst' dat ntemJlld hel.mg,rdhng v,'or ze heeft em .. een vicieuze (lrkd I )"urbrct'k Jezc clrkd. Geei anderen ccn kans u op te mcrkt'!l
<:11
bl.'Llngstclhn!l VOllr u te vol"it'n. 179
.-.'
2. Verhef uw stem. Mensen die eigenlijk liever zouden wegsluipen in plaats van in de groep te blijven zinen dempen gewoonlijk hun stemgeluid. Spreek harder, dan versterkt u het idee dar u recht van spreken hedt. ' 3. Kijk de mensen aan als 0 met hen spreekt. Verlegen mensen vergeten vaak dat ze de mensen dit verschuldigd zijn. Het IS met nodig de mensen aan te staren. Maar het is voor hen van belang te weren dar u naar hen luisterr. En als u hen aankijkr, kont u eerder geloven dar uw reaerie serieus zal worden genomen. •. Ais 0 geen antwoord krijgt. herhaal dan wat 0 zegt. Voer niet voor uzelf het excuus aan dar het de mensen niet imeresseert war u zegt. S. Voltooi ow zin, ook als 0 in de rede wordt gevallen. We worden allemaal in de rede gevallen, en verlegen mensen nodigen daar vaak toe uit door re doen alsof ze dat verwachten. Maar als de mensen u in de rede vallen, lean dar ook betekenen dar de mensen geboeid raken door war u zegt. Gebruik in de rede gevallen worden nier als excuus om u uit de groep terug te trekken. Is het zo eenvoudig - de mensen aankijken, harder spreken? Ja. Zonder dar ze zich dit bewust zijn, kijken verlegen mensen de ander bijna nooic aan en spreken ze altijd zacht. en het ziin juist deze handelwijzen die maken dat ze verlegen blijven. In het begin wit u ztch angstig voden. zoals ahiJd wanneer u een gedragspacroon wijzigt. U net uzelf nog op de cude manier - het Iijkt u belachelijk om zo hard ce praten of cerug te komen op een onderwerp waar u zelf over begonnen bent. Misschien voelt u zich opeens net een van uw ouders. voor wiens opdringerigheid u zich altijd zo geneerde. Met de vergrotingsmethode kunt u uw angsten eens goed onder de loep nemen. Maar het belangrijkste is, ondanks deze angsten verder te gaan. Doe anders, en u zulc uzelf anders zien. Desgewenst kunt u sommige van deze dingen geleidelijk proberen te verwerven. Een toespraakje houden zou voor uw verlegenheid wonderen doen. Maar op dit moment is het u al bijna onmogelijk de straat op te gaan zonder een vertrouwde vriend aan uw zijde. Begin dan met luider te spreken tegen die ene vriend en hem recht aan te kijken. Vorm ten aanzlen van cen paar mensen gewoonten waar u later oak bij anderen wat
I
aan hebt. Maak u geleidelijk sterker. Zelfs als u samen met iemand anders in een Kamer bent. kunt u uw gevoel van vrijheld en zelfvertrouwen vergroten. Ga nan een feesrje wanneer u dat kunt. en begin met u te concentreren op mensen die voor u open schijnen te staan, Benader eerst deze mensen, en ga gcleidelijk over op mensen die u helemaal niet kent. Als er een mening is die u beslist wilt uiten en u krijgr daarroe de kat1s, repeteer hem dan in uzelf alvorens nau de bijeenkomst te gaan. Maar leer geen opmerkingen over onderwerpen uit uw hoofd waarvan u niet zeker weer of ze aan de oede zullen komen; dan zult u de hele tijd gespannen zitten opletten of het juiste moment aanbreekt om uw drie troeven uit te spelen. Als het goede moment niet komt. zult u of (a) de opmerkingen op een verkeerd moment plaatsen. Of (b) ten slone niets zeggen omdat het feit dat u zich tot 'grammofoonplaat' heefr gemaakt uw vermogen tot spontaan reageren belemmert. Er worden allerlei opmerkingen gemaakt waarover u best kunt improviseren, maar de improvisator in u is uitgeschakeld. Bedenk dat het er niet om gaar de moed te vinden om ee spreken, maar te spreken om de moed te vinden. U heeft geen speciale moed nodig om de eerste stap te doen. U hedt aileen de mera-moed nodig die voortkomt uit het geloof in het zelfscheppingsprincipe, Vee! mensen zeggen tijdens een training tegen de trainer: 'Dat kan ik niet!' en dan antwoordt de trainer: 'Jawel. Geloof me. Probeer het eens.· En dan proberen ze het. Nice helemaal op grond van vertrouwen in zichzelf. maar van vertrOllwen in hun trainer. Maar daarna vertrouwen ze weI op zichzelf. In ons geval is de trainer her zelfscheppingsprincipe. Het zegt: 'U kunt het weI. Probeer het.' Ais u op het Principe vertrouwt. wit u weldra op uzelf gaan vertrouwen.
181
"
HOUDING GEVEN'
"I-
pas goed waarnemen. hoe deriinger zijn geworden. en volgens
..,
men.sen is om
ftJtetkantoOrleven kunnen we
-
niet waatneembaar -csteeds zon-
D!oeilijk het voor de meeste het oude recept,. die toestand met gewoon cen 10- 'uiterlijke 20nderlingiteiten tRChten te ( ~- r ' "ahhinnen te, komen: Voor bestrijden. Let'maar op:, ten hoogste 'c-htl'emvid,me dat op,al tientallen ceo op de vijr-tdasgt er nog'in.... , jatelJi teleden.bij een man die ik toen woori bet lokaal van zijn w¢C'te beals oud bescbouwde en die een jaar of treden_ Het is aliij(J: Bonjout envijftig geweest 1.31 zijn. ledere morgen fants. Hello boys, hakkengeJclap, ecn bleef hi; een ogenblik in de deurope~ buiging, allerlei onberedeneerde 1100, nins stun, bracbt met de vlakke ruehtigheid. wild geroep en ombaal hand naast zijn rechteroor een soort van beweging. doen alsof men op ecn saluut, en' riep dan: HMannen-brC'e- evenwichtsbalk loopt. enzovoort. ders!"Het was niet leuk bedoeld. bet En daarbij blijft bet niet. Oak bet p" -was een dwanghandeling. en. van dat wone stitzitten en aan hetwerk btij-' ,korte sc:hoUW$pel ging dan oak een yen kost steeds meer. ,mocite. Men" , _onaangename spanning uit. Had hij slaakt onverwacbt eenkreet -- bobzijn rituceJ,voltooid, dan was 'de erg-:- hoh. tjaja - op begint of piecbtige or -ste tramp uit zijn lichaam en geest platte toon te pratenzonder ·leuk te Yerdwenen, en hoewel hij nooit hele- willen zijn, of nog ec;nandere duide::. maal normw werd. metkten we toch lijke beweegreden te hebbet1. Verdei' , de restYan de dag weinig van hem. . is het gebruik gevestigd om, oak a'" Ook betsimpcle binnenkomen ,val). weer 20nder enige ceden. zich opeens een _ca!!df', restaUrant is -niet iedcf$" in een tvreemde:"taal nit te drukken. ~.t;wat.:~Vden':beginnen bier of:.daat,,~, 'ijoeyl8atis het?;Zwiirt ~Uhr dreizchn! ~_,.~a : hun ~wanp .'oj), w~,:,el: op. PrUisische,~ seant-· ;~mpeleft :':'-pOm-p
".
' ' ."
;~
.';,'
mcs
"
~ec:o ..Oodd;;tJ1ZOvoort.DltJ*t <~h: ··",FY1~"en:.4it-""",
~'
, ~~~h~t=~::-, '. ., , t~--~:
"
.
_,
. ibijbet~~ind~ In
.":"
What is,. ,message, maar VOl iz zie .
i'Jczen.~ ,dtide. ;2::,>:mesSidzj: ,Niet',Geef-'menoarecn- sip- ' ~~"IiJudi.gemr.:een:zOnderling. '1'et,-en'ook-niet Throw:-melllUlther t:i,~':"trad1tcn 'ftc _, rethtvaardigen~' :gdiifii;ri3afI.ZrQW~'~:iinozid.
~I~"
:Datjs;a'~,;(men':g1ijdtuit,over: -ret. '~.",~ ~- ,-< '~<',,' ,:-,',.. ' >,' .'.Cl~je;';.::~Diet,:,;Z~dat 'Het,is=~WareepidCmiCeD~'be :;.eJnaet1e1h~c.;~eeCt geOlors~~lreftde ~rzaak;las~ we' in bet:duis::faa1t'::bij Jl~(:snuUen. ,van zija ·~Deus. tet. Bijinensen-:die jongcr djn.dan ~;bijde\rerkeerd~Daatn, .twirtl,jg''6f oUder~~tig .toml bet. 3Daa,Llt~:pa: .;QRgCluk.cen .000beh90rlijk' voorZoverik dat beb kunnen. vastste... ~:;.teert verkeerd eetgerei. ge- len, m~ndCf .voor.·Puw.~ de leeftijds- • .bruitt~ VI'C!ri1d woord. wordt groepen daartussea bJiJVCll \¥all'fll'l'l ',bij-cen; _ die' ,mislukkinsen: op he-· : onaatigetast. ,~,J!)wangmati&e -~ 'barot. Jcrdaad'~'raakt in verwarring, omhaal van.woorden en bewecina:, ,';bloQ't/pat automatisch OYer tot cen het lijkt mC'wel duidelijk dat-bet aile. m~;; m~tie. maar',.komt maal manieren zijn om zidt «It hou"daarbijDlet verdcr dan een potstau- ding legeven. Maar, waarom? Waar send' Of 7biets, gehakkel, gestotter...komt 'die -eindeloos'gevarieerde moMen tracht zich dan een houding te' derne krampachtigheid vandaan? Ook , geven.' maar het komt hieropneer. al die wijzen van gegalvaniseerd spre- . dat ~en bij zijn poging om ~n, 2On,- k~n: ~ traag. tet nadrukkc1ij~ ~ ~ -:derJinl Je(lrag. le rechtvaatdlge,n~~ dlt slist of te gesmGCttr AIs· we--_~nlet , door een ander zonderling gedrag laat in allerlei vage psycbologiscbe 'VClODvolsen~~. ~aar het is Diet,de ._~9~dj~ dersteUingen beae~n is bet ~:wat .omsc:hflJVIng van de betC!KerQS. ~Er L'i we kunnen zeggln\' dat 4e~t-.w een vorm van zieh een hOuding ge- voortwoekcrt parallel aan bet toene- ' ·~ven..~aan in het geheel geen waar-.· men van het drankmisbruik. V~f ,,,~, 'zonderting -gerlrag \looraf dat we'bier te maken hebben met een • pat. Ali If at van iets 2Onderling.; belangrijk symptoom. ' ,....ke is.. dan zit dat van binnen. ,)1;' • ' .l'PU{ blijkbaar dringt bet zicb 20 sterk op. dat het moet worden bestreden 'met een bepaaId gedrag. en de tiline vagmk van het gevaJ 'is, dat juiat dit door de andeml aIs zonder. . wordt etnren. . -
t, .
"
f .~.
....
h
- .' ..... ... Nu . it. dat vooral de laatste jareD de meeste mensen van binnen
.~.-{.
'.
"
aeloor
').
";--.-
Bijlage 3
- Wat doe je teveel, wat doe je te weinig in de omgang met anderen?
- Wat heb je tot nu toe geprobeerd te veranderen, en met welk resultaat?
- Wat zou je willen veranderen in je eigen gedrag?
- Wat verwacht Je van de training?
Bijlage 4
Bijeenkomst
I
datum
aanwezig
afwezig
2-4-1981
7
0
2
9-4-1981
7
0
3
16-4-1981
6
vervalt
23-4-1981
vervalt
30-4-1981
4
7-5-1981
7
0
5
14-5-1981
3
4
6
21-5-1981
4
3
vervalt
28-5-1981
7
4-6-1981
7
0
