ING BudgetBarometer September 2013
Liever werk dan hoger loon
ING BudgetBarometer stabiel op 82 punten De ING BudgetBarometer is in het derde kwartaal van 2013 uitgekomen op 82 punten. Daarmee is de stemming over de eigen portemonnee gelijk aan die van vorig kwartaal. De koopkracht staat zowel dit als volgend jaar onder druk, onder meer door extra bezuinigingen. Om het begrotingstekort te lijf te gaan bezuinigt het kabinet. Voor de meerderheid (54%) van de Nederlandse huishoudens hoeft dat niet zo nodig. In ruil voor meer werkgelegenheid mogen van een overgrote meerderheid (82%) de lonen en uitkeringen achterblijven. Wel houdt de helft de zorg het liefst buiten schot.
Budgetbarometer stabiel op 82 punten De stemming onder Nederlandse huishoudens over hun eigen portemonnee is stabiel gebleven. De stand van de ING BudgetBarometer is in het derde kwartaal uitgekomen op 82 punten, tegen eveneens 82 punten in het tweede kwartaal. Een stand onder de 100 punten betekent dat er onder Nederlandse huishoudens meer pessimisten dan optimisten zijn. Hoewel de pessimisten dus nog steeds in de meerderheid zijn, zien we wel dat de stemming is verbeterd ten opzichte van het begin van dit jaar. ING BudgetBarometer Economisch Bureau, september 2013
Stand ING BudgetBarometer 95 90 85 80 75 70 2009
2010
2011
2012
2013
Koopkracht onder druk Vier op de tien (40%) Nederlandse huishoudens geeft aan geld over te houden terwijl een kwart (22%) zegt geld tekort te komen. In vergelijking met drie maanden geleden vindt 22% het nu lastiger om de rond te komen dan eerst. Het kabinet bezuinigt zowel in 2013 als 2014 miljarden: uiteindelijk zet dat onze koopkracht onder druk. De gemiddelde koopkracht van alle huishoudens daalt in 2013 met ruim 1%. Vrijwel iedereen merkt de gevolgen van de btw-verhoging in z’n portemonnee. Gezinnen met kinderen op de opvang merken de hogere kinderopvangkosten en ouderen hebben hun inkomen minder dan gemiddeld zien stijgen of zelfs zien dalen. Prijsstijgingen belangrijke boosdoener Meer dan de helft van de huishoudens die moeilijker kunnen rondkomen wijt dat in eerste instantie aan stijgende prijzen (25%) of een lager inkomen (36%). Zeker gezien de minder florissante economische situatie is de inflatie in 2013 nog steeds erg hoog (gemiddeld 2,8%). De loonstijging blijft steken op 1,3%. Zo overtreft de inflatie de gemiddelde loonstijging ruimschoots. Als dan ook de lasten hoger uitvallen, rolt er voor veel huishoudens een koopkrachtdaling uit de bus. Naar verwachting zal dat in 2014 wel minder vaak het geval zijn dan in 2013.
Keuzes maken Op Prinsjesdag presenteerde de minister van Financiën de Miljoenennota. Omdat ook de overheid elke euro maar één keer kan uitgeven, moet ze keuzes maken. Komt de overheid geld tekort dan kan ze snijden in de uitgaven of de belastingen verhogen. Ook is het mogelijk om de overheidsschuld te laten oplopen, maar dat komt in feite neer op uitstel. Toekomstige generaties krijgen dan de rekening en moeten alsnog kiezen tussen hogere belastingen of bezuinigingen. Ook is een goede timing van maatregelen van belang. Om er voor te zorgen dat de economie niet op het verkeerde moment wordt afgeremd. Groei blijft immers het beste medicijn. Meerderheid denkt komend jaar in te leveren Het kabinet heeft op Prinsjesdag aangekondigd 6 miljard euro extra te gaan bezuinigen om het huishoudboekje op orde te krijgen. Dit extra pakket komt bovenop de al bestaande plannen. Zo wordt er in 2014 in totaal zo’n 12 miljard euro bezuinigd. Zo’n fors pakket aan maatregelen kan niet zonder gevolgen voor de koopkracht blijven. Naar verwachting daalt de koopkracht voor een doorsnee huishouden volgend jaar voor het vijfde jaar op rij, met 0,25%. De overgrote meerderheid (79%) van de huishoudens verwacht dat de ingrepen van het kabinet negatieve gevolgen hebben voor hun financiële situatie. Ouderen zijn nog iets pessimistischer dan jongeren. Ruim één op de twaalf (8%) verwacht dat de kabinetsplannen niet van invloed zijn en slechts 1% denkt erop vooruit te gaan. Een groep van 13% zegt niet te weten welke financiële gevolgen de plannen voor hen hebben. Afgezet tegen deze verwachting lijkt het koopkrachtplaatje van Prinsjesdag nog een meevaller. Uit de begroting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) blijkt dat 57% van de huishoudens erop achteruit gaat en 44% erop vooruit. Inleveren in euro’s Van de huishoudens die er komend jaar op achteruit verwachten te gaan, denkt een kwart (25%) dat hun koopkrachtnadeel 0 tot 50 euro per maand bedraagt. De grootste groep, bijna vier op de tien (37%) huishoudens, denkt 50 tot 100 euro per maand in te leveren. Een zesde van de huishoudens 17% verwacht tussen de 100 en 250 euro achteruit te gaan. Een kleine groep van 3% denkt dat zij maandelijks meer dan 250 euro inleveren. Wie heeft er volgens u meer invloed op veranderingen in uw koopkracht? (% v/d ondervraagden)
Ikzelf (23%) Het kabinet (69%) Geen idee (8%)
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, september 2013
2
Overheid meeste invloed op koopkracht? Bijna zeven op de tien (69%) Nederlanders denkt dat de overheidsmaatregelen de meeste invloed hebben op de ontwikkeling van hun koopkracht in 2014. Iets minder dan een kwart (23%) zegt dat zij zelf de meeste invloed hebben. In de koopkrachtplaatjes van het kabinet gaat het doorsneehuishouden er volgend jaar op achteruit (0,25%). In werkelijkheid wordt de soep niet altijd zo heet gegeten. De koopkrachtplaatjes zijn namelijk statisch. Dat betekent dat er vanuit wordt gegaan dat iemands situatie niet verandert van het ene op het andere jaar. In werkelijkheid gaan mensen samenwonen, krijgen ze kinderen, verwisselen ze van baan of maken ze promotie. In de regel brengen dat soort veranderingen grotere koopkracht verschuivingen teweeg. Extra maatregelen aangekondigd op Prinsjesdag llllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Bezuinigingen (3 mld) Lastenverzwaring ivm stamrecht (2 mld) Overige lastenverzwaringen (1 mld)
Liever groeivriendelijk bezuinigen Het kabinet kan het huishoudboekje op twee manieren op orde brengen: door de belastingen te verhogen of door minder geld uit te geven. Het overgrote deel van de Nederlanders (92%) ziet het liefst dat het kabinet minder geld uitgeeft. Belastingverhogingen hebben de voorkeur van 8%. De voorkeur van Nederlandse huishoudens voor bezuinigen pakt voor de economie vaak ook gunstiger uit. Belastingverhogingen remmen de groei over het algemeen meer af dan bezuinigingen. En een lagere groei maakt het nog lastiger om de overheidsfinanciën op orde te krijgen. Als de groei lager is, krijgt de overheid minder belastinginkomsten binnen en moeten er meer uitkeringen worden betaald. Het huidige extra pakket van 6 miljard euro (zie figuur) bestaat voor de helft uit bezuinigingen en voor de helft uit lastenverzwaringen. Op het eerste gezicht lijkt dat niet erg groeivriendelijk. Nader beschouwd blijkt van de 3 miljard lastenverzwaringen twee derde ingevuld door maatregelen rondom het stamrecht. Die hebben geen remmende werking op de consumptie. Zo bekeken bezuinigt het kabinet in 2014 tamelijk groeivriendelijk.
Bezuinigen op wonen en sociale zekerheid De overheid geeft in 2014 het meeste geld uit aan de zorg (77,8 mld), de sociale zekerheid (78,6 mld) en het onderwijs (32,1 mld). Ook met de woningmarkt is (via de belastinginkomsten) veel geld gemoeid. Het kabinet zou dus veel kunnen besparen op deze ‘grote vissen’. Als huishoudens moeten kiezen waarop het hardst wordt bezuinigd dan kiest ruim vier op de tien (43%) voor de woningmarkt. Bijna een derde (31%) kiest voor de sociale zekerheid. Vanuit economisch oogpunt kan het gunstig zijn om op de sociale zekerheid te bezuinigen. Als bijvoorbeeld kortere of lagere uitkeringen ervoor zorgen dat werken eerder loont. Ook voor een soepeler ontslagrecht is vanuit economisch oogpunt veel te zeggen. Dat maakt het goedkoper voor bedrijven om mensen op straat te zetten. Daardoor zullen bedrijven eerder geneigd zijn mensen aan te nemen. Uiteindelijk groeit de werkgelegenheid en int de overheid meer inkomstenbelasting. Toch is deze maatregel vooralsnog uitgesteld.
Banen boven hogere lonen en uitkeringen De werkloosheid loopt naar verwachting het komend jaar verder op. Als Nederlanders konden kiezen tussen meer banen of hogere lonen, dan zouden ze kiezen voor het eerste. Ruim acht op de tien (82%) verkiest meer werkgelegenheid boven hogere lonen. Bij de keuze tussen meer werk en hogere uitkeringen is de voorkeur nog duidelijker. Iets meer dan negen op de tien (91%) kiest voor meer banen. Al kiezen lagere inkomens gemiddeld wel wat vaker voor hogere uitkeringen. Wat vinden Nederlandse huishoudens percentage lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Extra bezuinigen om aan Europese norm te houden
Extra bezuinigen nodig om economie te helpen
0%
Liever niet op bezuinigen (% huishoudens)llllll llll llll Bron: TNS
25%
50%
75%
Helemaal eens
Enigszins eens
Neutraal
Enigszins oneens
Helemaal oneens
Geen idee
100%
Tekort 3% zeker niet heilig
Zorg
Onderwijs
Uitkeringen
Wonen 0
10
20
30
40
50
60
Bron: TNS
Zorg het liefst ontzien Bijna de helft van de Nederlanders (48%) wil de zorg het liefst ontzien. Toch is het vrijwel onmogelijk om de zorg de komende jaren ongemoeid te laten. De zorguitgaven stijgen namelijk behoorlijk verder. Dat komt enerzijds door de vergrijzing en anderzijds doordat nieuwe behandelmethoden vaak duurder zijn. Het blijft dus een uitdaging om de stijgende zorguitgaven in de hand te houden. Het kabinet neemt in 2014 extra maatregelen om verkwisting en fraude in de zorg tegen te gaan. Ook moeten de kosten voor geneesmiddelen omlaag. Na de zorg ziet één op de vijf (20%) het liefst dat het kabinet het onderwijs vooral met rust laat. Bezuinigingen die ten koste gaan van de kwaliteit van het onderwijs kunnen op termijn slecht uitpakken voor de economie. Een hoger opgeleide beroepsbevolking kan slimmer werken. Daardoor kunnen we op termijn meer geld verdienen. Ouderen geven bovengemiddeld vaak aan dat ze de uitkeringen, zoals de AOW, buiten schot willen houden.
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, september 2013
3
Het overheidstekort komt in 2014 uit op 3,3% van het Bruto Binnenlands Product (BBP), voorspelt het CPB. Het tekort mag volgens Europese afspraken niet meer dan 3% zijn. Voor Nederlanders is de zogeheten 3%-norm niet heilig. Slechts 18% vindt dat het kabinet extra moet bezuinigen om zich aan de Europese norm te houden. Meer dan de helft (54%) vindt extra bezuinigingen om de norm te halen niet nodig. Economisch gezien valt er zeker iets voor te zeggen om de pijn van de bezuinigingen uit te spreiden over meerdere jaren. Dat voorkomt dat het economisch herstel in de kiem wordt gesmoord en de werkloosheid verder oploopt dan nodig is. Het is beter om in moeilijke tijden maatregelen te nemen die op termijn de economie stimuleren maar nu de groei niet merkbaar remmen. Kort samengevat: ‘het is beter om het dak te repareren als de zon schijnt’.
Politieke realiteit
Dat neemt niet weg dat gezien de politieke realiteit het kabinet niet stil kan zitten. Brussel eist een inspanning om het tekort terug te dringen. En de overheidsschuld is opgelopen tot circa 75% van het BBP. Bij een steeds hogere schuld heeft de overheid steeds minder ruimte om extra geld uit te geven, om de economie te steunen als het tegenzit. Bovendien liggen bij een hogere schuld de rentelasten hoger en moeten er dus meer belastingen worden geheven, die weer verstorend werken op de economie. Ook worden we gevoeliger voor rentestijgingen naarmate de schuld hoger is.
Minder hoge inflatie in het verschiet De prijzen lagen in augustus 2,8% hoger dan een jaar geleden. Daarmee is de inflatie gedaald ten opzichte van drie maanden geleden. De komende maanden neemt de gemiddelde prijsstijging naar verwachting verder af. Dalende voedselprijzen kunnen daar een bijdrage aan leveren. Dat is gunstig voor de portemonnee van de consument. Het ING Economisch Bureau gaat ervan uit dat de inflatie later dit jaar daalt richting de 2%. Dit beperkt het koopkrachtverlies. Prijsstijgingen nemen af De inflatie kwam in augustus uit op 2,8%; dat betekent dat het leven van een gemiddelde Nederlander 2,8% duurder is dan een jaar geleden. Dit kwartaal heeft de btw-verhoging voor het laatst effect op de inflatie. De btw-verhoging houdt de gemiddelde prijsstijging al bijna een jaar lang hoog. De helft (1,4%) van de huidige inflatie is te wijten aan belastingverhogingen. Hoewel onder meer de huren onlangs nog flink omhoog gingen (gemiddeld 4,7%) lijken de ergste prijsstijgingen achter de rug. Dalende grondstofprijzen voor de voedingsindustrie op de wereldmarkt en de recente ontwikkelingen in supermarktland gaan de prijzen van voedingsmiddelen in het schap (tijdelijk) drukken. De oplopende olieprijs kan nog wel wat roet in het eten gooien. Inmiddels zijn we niet zo ver meer verwijderd van de recordprijzen die we vorig jaar aan de pomp konden noteren. Al met al verwacht het ING Economisch Bureau dat de inflatie de komende tijd geleidelijk daalt richting de 2%: een niveau dat beter past bij de huidige economische situatie. Mee- en tegenvallers Prijzen kunnen flink bewegen gedurende het jaar. Nu de dagen korter worden en de pepernoten weer in de schappen verschijnen, springt een aantal prijsverschillen in het oog. De huurstijging van gemiddeld 4,7% vormt voor huurders een extra aanslag op het woonbudget. Voor levensmiddelen zijn consumenten iets (-0,6%) minder kwijt. Zo zijn de prijzen van verse groente en fruit het afgelopen kwartaal gedaald. Gemiddeld is verse groente 12,8% goedkoper dan vorig kwartaal. Thee en koffie daalden ING BudgetBarometer Economisch Bureau, september 2013
4
eveneens in prijs. Voor thee betaalden consumenten 3,2% minder in vergelijking met drie maanden geleden. Normaal worden de prijzen van post en pakketdiensten per 1 januari verhoogd. Nu zijn de tarieven ook per 1 augustus verhoogd, met maar liefst 11,1%. De prijzen van typische ‘zomervakantie-uitgaven’ zoals pakketreizen en accommodaties liepen ook op. Daarvoor zijn consumenten nu respectievelijk 17,6% en 12,8% duurder uit dan een kwartaal geleden. Mee- en tegenvallersllllll prijsverloop (mei 2013=100) 120 110 100 90 80 70 jan-12
Bron: CBS
jul-12
jan-13
jul-13
Post en pakketten
Woninghuur
Verse groente
Thee
Voeding
Accommodaties
Werken aan je koopkracht Tijdens Prinsjesdag bleek dat de gemiddelde koopkracht volgend jaar voor het vijfde jaar op een rij daalt. Consumenten kunnen hun koopkracht wat opvijzelen door slim op veranderende omstandigheden in te spelen. Zo veranderen de prijzen immers voortdurend. Consumenten kunnen daar hun voordeel mee doen door hun aankopen aan te passen aan de veranderende prijzen. Hieronder volgt een aantal tips om aan je koopkracht te werken. Bespaartips 1. Haal je voordeel via wifi 2. Let op de kleintjes 3. Verbouw voordeliger voor 1 maart 4. Druk de energierekening 5. Koop bijtijds je cadeaus 6. Bespaar op studieboeken 7. Op wintersport voor minder 8. Beperk je koopkrachtverlies
Tip 1: haal je voordeel via wifi In de trein, in de bibliotheek of op het vliegveld: wifi is op steeds meer plekken beschikbaar en vaak kun je er zelfs gratis gebruik van maken. Wie vaker via wifi op het web zit, verbruikt minder MB’s en kan wellicht met een goedkoper abonnement toe voor mobiel internet. Om wifi-hotspots in de buurt te vinden, zijn er apps voor op je telefoon of tablet, bijvoorbeeld Free Wi-Fi Finder. Ook kun je op internet overzichten van hotspots vinden. Daarnaast zijn enkele grote multimedia-aanbieders onlangs begonnen met het uitrollen van openbare netwerken van wifi-hotspots. Klanten van die aanbieders kunnen daar gratis gebruik van maken. Tip 2: let op de kleintjes De grootste supermarktketen van Nederland heeft een nieuwe prijzenslag ontketend. De prijzen van een groot aantal A-merken werden verlaagd. Andere ketens hebben vrijwel direct laten weten dat zij hun prijzen ook verlagen. Consumenten die scherp op de kosten letten, kunnen daarvan profiteren. Bedenk wel dat huismerken vaak de goedkoopste keuze zijn - ook na de recente prijsverlagingen van veel A-merken. Tip 3: verbouw voordeliger vóór 1 maart Huizenbezitters die het klussen liever uit handen geven, kunnen nog tot 1 maart 2014 profiteren. De btw op verbouwingen is namelijk tot die datum verlaagd van 21% naar 6%. Voorwaarde is dat je huis ouder is dan twee jaar. De regeling geldt ook voor de aanleg en het onderhoud van de tuin. Reken je vooraf niet te rijk, want het verlaagde tarief geldt alleen voor de arbeidskosten en niet voor het materiaal. Op een project waarbij de arbeidskosten 5.000 euro (exclusief btw) bedragen, ben je 750 euro goedkoper uit. Wees er op tijd bij, want verbouwen kost tijd en alle werkzaamheden moeten voor 1 maart 2014 zijn afgerond om in aanmerking te komen voor het verlaagde tarief. Tip 4: druk de energierekening De koude maanden staan weer voor de deur. Tref nu alvast maatregelen om de energierekening straks te drukken. Zo hoef je in een huis dat goed geïsoleerd is minder te stoken. Als je voor 1 maart 2014 je huis laat isoleren, dan kun je bovendien nog profiteren van het verlaagde btw-tarief op verbouwingen (zie tip 3). De energierekening kan ook op andere manieren omlaag. Zet de verwarming uit voordat je naar bed gaat of de deur uitgaat, zet hem een graadje lager als je thuis bent en douche twee minuten korter. Op die manier bespaar je al snel zo’n 250 euro per jaar volgens het Nibud en Milieu Centraal. Op de website van Milieu Centraal staat een bespaartest met nog meer praktische tips.
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, september 2013
5
Tip 5: koop bijtijds je cadeaus Sinterklaas is voorlopig nog niet in het land, maar hulpsinten doen er verstandig aan nu alvast uit te kijken naar cadeaus. Pluis de folders met aanbiedingen uit en kijk met een schuin oog naar de reclames op televisie. Dat kan niet alleen goede cadeau-ideeën opleveren, maar voorkomt ook dat je vlak voor de verjaardag van de Goedheiligman nog op zoek moet naar cadeaus. Onder tijdsdruk is het al snel een stuk lastiger om de juiste pakjes te vinden. Je nu alvast rustig voorbereiden, voorkomt straks al te impulsieve beslissingen. Tip 6: bespaar op studieboeken Met de aftrap van het studiejaar 2013-2014 moeten studenten de boeken weer induiken. Schaf je alle studieboeken nieuw aan, dan ben je snel zo’n 1000 euro per jaar kwijt. En dat kan ook anders. Via internet kun je tweedehands boeken kopen; bijvoorbeeld op www.boekenbeurs.nl of www.tweedehands.nl. Als de punten binnen zijn, kun je de oude boeken weer verkopen. Wie studiegenoten in hogere jaren kent, kan ook proberen boeken te lenen. Dat scheelt de volle mep. Tip 7: op wintersport voor minder Een degelijke uitrusting, een skipas, een leuk appartement en de uitgaven ter plekke. De wintersport kan flink in de papieren lopen. Wil je voor minder toch een weekje op de latten staan, vermijd dan de doorgaans duurdere bestemmingen als Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland. Goedkopere landen als Tsjechië en Bulgarije hebben ook goede wintersportgebieden. Hotels en appartementen die wat verder van de piste liggen, zijn bovendien vaak een stuk voordeliger. En houd voordat je ergens boekt ook de kosten voor een skipas in de gaten, want de prijsverschillen kunnen groot zijn. Tip 8: beperk je koopkrachtverlies Tijdens Prinsjesdag bleek dat de koopkracht in 2014 voor het vijfde jaar op rij daalt. In de nieuwste koopkrachtplaatjes gaat men echter uit van de inflatie van een gemiddeld huishouden. In werkelijkheid is niemand exact gemiddeld. Zo krijgen liefhebbers van een drankje volgend jaar bijvoorbeeld te maken met een hogere inflatie dan mensen die niet drinken. Dat komt doordat de accijns op alcohol per 1 januari omhoog gaat. Na de feestdagen is het dus zaak om tijdig de drankkast aan te vullen. Ook de accijnzen op diesel en lpg gaan per 1 januari omhoog. Vaker met de fiets naar kantoor scheelde natuurlijk al in de portemonnee, maar wordt dan financieel nog aantrekkelijker voor wie op diesel of LPG rijdt.
Verantwoording en disclaimer ING BudgetBarometer De ING BudgetBarometer meet het oordeel van Nederlandse huishoudens over hoe zij kunnen rondkomen. De feitelijke barometerscore is gebaseerd op een aantal vragen uit marktonderzoek door TNS NIPO onder een representatieve groep Nederlandse huishoudens en geeft aan hoe zij vinden dat het huishoudboekje sluit. De ING BudgetBarometer heeft als minimale waarde 0 en kan maximaal uitkomen op 200. De neutrale stand is 100. Het aantal optimisten en pessimisten over de eigen portemonnee houdt elkaar bij die stand in evenwicht. In meting-19 (in augustus afgenomen onder 1034 Nederlandse huishoudens) is de BudgetBarometerscore uitgekomen op 82. De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op de door ING vergaarde informatie en door ING betrouwbaar geachte bronnen. Deze gegevens zijn op zorgvuldige wijze in onze analyses verwerkt. Noch de ING, noch medewerkers van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. ING aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van de publicaties of voor informatie die op of via de sites wordt verstrekt. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd zonder de uitdrukkelijke vermelding van de ING als bron van deze informatie. De afnemer van deze informatie is verplicht aanwijzingen van de ING betreffende het gebruik van de informatie op te volgen. Nederlands recht is van toepassing. De ING is met ruim 8,9 miljoen rekeninghouders een van de grootste en meest toonaangevende financiële dienstverleners van Nederland. ING biedt klanten gemak, waar voor hun geld en persoonlijk advies. Particuliere en zakelijke klanten kunnen bij de ING terecht voor financiële producten op het vlak van betalen, sparen, lenen, hypotheken en beleggen. Daarnaast bemiddelt de ING in verzekeringen en pensioenen. De ING is een Nederlands onderdeel van de ING Groep, een wereldwijd opererende financiële instelling met meer dan 82.000 medewerkers. ING Groep verleent diensten aan ruim 61 miljoen particuliere, zakelijke en institutionele klanten in meer dan 40 landen in Europa, Noord-Amerika, Latijns-Amerika, Azië en Australië. ING Bank N.V., statutair gevestigd te Amsterdam, Handelsregister nr. 33031431. Wilt u geen persberichten meer ontvangen van ING, klik dan hier.
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, september 2013
