Informatiebrochure VeFer studie
september - november 2013
Afdeling Humane Voeding, Wageningen Universiteit
Versie 4, augustus 2013
VOORWOORD Met deze brochure willen wij u informeren over het doel en de opzet van de VeFer studie. Daarnaast staat beschreven wat wij van u verwachten wanneer u besluit deel te nemen en wat u van ons als onderzoekers kunt verwachten. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de Afdeling Humane Voeding van Wageningen Universiteit en vindt plaats in de maanden september tot en met november 2013. Als u overweegt mee te doen met deze studie vragen wij u deze brochure goed door te lezen en contact met ons op te nemen om een informatiebijeenkomst bij te wonen. Bedankt voor uw interesse in ons onderzoek. Mocht u na het lezen van deze brochure nog vragen hebben neem dan gerust contact met ons op. Met vriendelijke groet, Namens het onderzoeksteam, Anne Wijlens
Het onderzoeksteam: Anne Wijlens MSc., onderzoeker, Wageningen Universiteit Dr. Monica Mars, onderzoeker, Wageningen Universiteit Prof. Kees de Graaf, Wageningen Universiteit
Contactgegevens: Wageningen Universiteit, Afdeling Humane Voeding Agrotechion, kamer 1016 Bomenweg 4, Wageningen Telefoon: 0317-489369 E-mail:
[email protected] Website: voedingsonderzoek.wur.nl/vefer
Versie 4, augustus 2013
2
ACHTERGROND
Waarom de VeFer studie? Vezels zijn een belangrijk onderdeel van een gezonde voeding. Vezels zitten van nature in plantaardige producten, zoals volkorenproducten (zemelen), peulvruchten, groenten en fruit. Naast producten die van nature veel vezels bevatten, zijn er ook producten waaraan extra vezels zijn toegevoegd. Momenteel staan vezels volop in de belangstelling. Van vezels is bekend dat ze goed zijn voor onze gezondheid, ze bevorderen bijvoorbeeld de spijsvertering en zorgen voor een optimale werking van maag en darmen. Daarnaast wordt er veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen vezels, risicofactoren voor ziektes zoals overgewicht, bloeddruk, cholesterol, en ziektes zoals kanker en diabetes. De vezels die extra aan producten worden toegevoegd worden uit plantaardige producten gehaald. Uit de wortel van cichorei (cichorei is familie van witlof) kunnen veel vezels worden gehaald. In dit onderzoek willen we kijken naar de werking van deze vezels op de vertering. Door de voedselinname gedurende een aantal dagen te controleren, kunnen we de effecten beter bestuderen. Door middel van dit onderzoek proberen wij het effect van het eten van producten met toegevoegde vezel uit cichorei op het lichaam beter te leren begrijpen.
3
HET ONDERZOEK Het onderzoek wordt in de maanden september tot en met november 2013 uitgevoerd en zal bestaan uit 2 perioden van 17 dagen, waarin op 16 dagen voedingssupplementen in worden genomen. De voedingssupplementen zijn mueslirepen (zie blz 5). Tussen deze 2 perioden zitten ruim 2 weken waarin geen onderzoek plaatsvindt. Het hele onderzoek wordt uitgevoerd in het gebouw het ‘Biotechnion’ (Bomenweg 2, Wageningen). Het tijdsschema vind u hieronder. Week
Datum
4
di 24-sep
5
t/m
6
wo 9 okt
7 8
do 10 okt t/m 28 okt
9
29-okt
10
t/m
11
13 nov
Supplement
16 dagen mueslirepen eten
Voeding Dinsdag t/m donderdag alle maaltijden op de universiteit (ontbijt en avondeten) en verstrekt door de universiteit elders eten (lunch) Maandag t/m woensdag alle maaltijden op de universiteit (ontbijt en avondeten) en verstrekt door de universiteit elders eten (lunch)
19 dagen geen mueslirepen eten
16 dagen mueslirepen eten
Dinsdag t/m donderdag alle maaltijden op de universiteit (ontbijt en avondeten) en verstrekt door de universiteit elders eten (lunch) Maandag t/m woensdag alle maaltijden op de universiteit (ontbijt en avondeten) en verstrekt door de universiteit elders eten (lunch)
Onderzoek Deelnemers aan het onderzoek eten gedurende 2 perioden van 16 dagen, iedere dag tussen 10:30u en 11:00u en tussen 15.00u en 15.30u mueslirepen (zie blz 5). Aan het begin en einde van beide periodes komen de deelnemers telkens 3 dagen hun ontbijt en avondeten op de universiteit eten. Voor de lunch krijgen de deelnemers op deze 3 dagen na het ontbijt een lunchbox mee. Er mag op die dagen zoveel gegeten worden als men zelf wil, maar alleen van de producten die wij verstrekken. Zie pagina 5 voor meer informatie over de mueslirepen en de maaltijden.
Metingen tijdens het onderzoek Op de eerste 3 dagen, de middelste dag en laatste 4 dagen van de twee onderzoeksperioden worden er verschillende metingen bij u gedaan. Een aantal metingen vinden plaats vóór het ontbijt, en andere metingen doet u gedurende de dag zelf. Zie pagina 6 en 7 voor alle informatie over de metingen.
Versie 4, augustus 2013
4
VOEDING
Mueslirepen Gedurende 2 perioden van 16 dagen, krijgt u van ons voedingssupplementen. De voedingssupplementen zijn mueslirepen waaraan wel óf juist geen extra voedingsvezels zijn toegevoegd. Iedere dag tussen 10:30u en 11:00u moet u twee kleine mueslirepen eten en tussen 15.00u en 15.30u moet u drie kleine mueslirepen opeten. Het tijdstip van inname is erg belangrijk voor het onderzoek. Op de dagen dat u op de universiteit komt eten krijgt u mueslirepen mee voor de tussenliggende dagen. De
mueslirepen
met
én
zonder
voedingsvezel
worden
gemaakt
door
een
voedingsmiddelenproducent en alle ingrediënten van de mueslirepen zijn geschikt om te eten. Wanneer u het niet gewend bent om veel vezels te eten is het mogelijk dat u last kunt krijgen van oncomfortabele, maar ongevaarlijke bijwerkingen zoals een opgeblazen gevoel en winderigheid. Deze bijwerkingen worden veroorzaakt door de veranderende samenstelling van uw darmbacteriën en zullen tijdens het onderzoek binnen enkele dagen verdwijnen.
Eten bij de universiteit Op dag 1, 2, 3 (begin onderzoeksperiode), 14, 15, en 16 (eind onderzoeksperiode) van beide onderzoeksperioden eet u uw ontbijt, en avondeten bij de universiteit en krijgt u een lunchbox mee (zie schema blz 6). Dit zijn in totaal 6 dagen per onderzoeksperiode en in totaal dus 12 dagen. Op dag 4 en 17 eet u alleen uw ontbijt bij de universiteit. Uw ontbijt kunt u komen eten tussen 7.30 en 9.00 uur, en uw avondeten tussen 17.00 en 18.30 uur. Gedurende deze onderzoeksdagen mag u zoveel eten en drinken als u wilt. U mag echter alleen maar eten van de producten die wij verstrekken en overdag drinkt u koffie, thee of water. De maaltijden voor het onderzoek worden samengesteld door diëtisten van de afdeling Humane Voeding, en bestaan uit producten die ook in de supermarkt verkrijgbaar zijn (zoals brood, beleg en fruit). Na het ontbijt krijgt u een lunchbox mee zodat u kunt lunchen waar u wilt. Overgebleven lunchproducten moet u weer meenemen naar de universiteit als u de warme maaltijd gaat eten. De warme maaltijd zal bestaan uit rijst, aardappelen of pasta met vlees en groente. Verder krijgt u op een onderzoeksdag een aantal voedingsmiddelen mee voor in de loop van de dag.
U kunt tijdens deze onderzoeksdagen dus niet bij iemand anders eten of uit eten gaan; u eet tijdens de onderzoeksdagen geen andere tussendoortjes dan die u van ons krijgt; en op verjaardagen of feestjes moet u de versnaperingen en drankjes laten staan. 5
METINGEN Tijdens de 2 onderzoeksperioden worden er verschillende metingen gedaan. Gedurende beide onderzoeksperioden worden identieke procedures gevolgd. In onderstaande tabel staat een overzicht. Onder de tabel vind u een toelichting. Activiteiten en metingen per onderzoeksperiode dag
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Di
Wo
Do
Vr
Za
Zo
Ma
Di
Wo
Do
Vr
Za
Zo
Ma
Di
Wo
Do
Voedingssupplement
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Ontbijt universiteit
x
x
x
x
x
x
x
Lunch universiteit
x
x
x
x
x
x
Avondeten universiteit
x
x
x
x
x
x
Dagboekje bijhouden
x
x
x
x
x
x
Lichaamsgewicht
x
Stappenteller
x
x
x
x
x
x
Honger gevoelens
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Bloedafname *
x
x
Ademtesten *
x
x
Ontlasting monster *
x
x
* de bloedafname, ademtesten en ontlasting monsters worden slechts bij een deel van de proefpersonen afgenomen. Hier staat een extra vergoeding tegenover (zie pagina 10). Als u hieraan mee wilt doen kunt u dit met een van de onderzoekers bespreken.
Dagboekje Gedurende de onderzoeksperiode houdt u een dagboekje bij waarin u bijhoudt hoe laat u de mueslirepen eet en of er bijzonderheden zijn, zoals ziekte of gebruik van medicijnen.
Lichaamsgewicht Op drie dagen per onderzoeksperiode meten wij uw lichaamsgewicht (zie tabel hierboven)
Stappenteller Alle dagen waarop u bij de universiteit komt eten, draagt u een stappenteller. Hiermee krijgen wij een indruk hoe actief u gedurende de dag bent.
Hongergevoelens Gedurende de dagen waarop u bij de universiteit komt eten krijgt u een handcomputer (PDA) mee naar huis. Op deze handcomputer (PDA) vult u op elk heel uur (wanneer u niet slaapt) uw hongergevoelens in.
Versie 4, augustus 2013
6
EXTRA METINGEN. De metingen hieronder worden niet bij alle deelnemers afgenomen. Als u aan deze extra metingen mee wilt doen kunt u dit met een van de onderzoekers bespreken. Voor deze extra metingen ontvangt u een extra vergoeding (zie pagina 10).
Bloedafname Op 2 van de 6 dagen per onderzoeksperiode (zie schema blz 6) dat u bij de universiteit bent komen eten, komt u de volgende ochtend nuchter langs voor een bloedafname. Zie in het kader hieronder wat de richtlijnen zijn voor nuchter blijven. In het bloed bepalen wij het gehalte aan bloedsuiker, insuline, leptine en immuuncellen. Wij nemen bij iedere afname maximaal 20 ml bloed af (2 buisjes), dit kan geen aanleiding zijn tot bloedarmoede. Ter vergelijking: wanneer een bloedbank bloed afneemt, wordt in één keer 500 ml afgenomen. Ondanks dat het bloed met veel zorg en door een ervaren prikker wordt afgenomen, is het mogelijk dat door het prikken een blauwe plek ontstaat en dat u zich door het nuchter blijven wat ongemakkelijk kunt voelen.
Richtlijnen voor nuchter blijven Nuchter blijven betekent dat u op de avond voorafgaand aan de meetochtend vanaf 21.00 u niet meer mag eten. U mag ook geen suiker en melk meer in de koffie of thee drinken. Vanaf 23.00 u mag u alleen nog maar (kraan)water drinken tot aan de bloedafname.
Ademtesten Gedurende 2 dagen per onderzoeksperiode (zie schema blz 6) krijgt u kleine zakjes voor ademtesten mee naar huis. Elk heel uur (wanneer u niet slaapt) neemt u een ademmonster door een zakje vol uitademingslucht te blazen en dit af te sluiten. In de ademmonsters meten wij het gehalte aan waterstof (H2), waarmee wij de activiteit van uw darmbacteriën kunnen bepalen.
Ontlasting monster Tijdens 2 dagen per onderzoeksperiode (zie schema blz 6) vragen wij u een heel klein beetje ontlasting te verzamelen. Dit gaat met behulp van een speciaal buisje met in de dop een lepeltje. 1 lepeltje is voldoende en u hoeft niets aan te raken. Dit buisje neemt u dezelfde dag nog mee naar de universiteit. In dit monster doen wij aanvullende bepalingen naar de samenstelling van uw darmbacteriën. Wanneer u op de aangegeven dag geen ontlasting produceert neemt u het monster bij uw eerstvolgende ontlasting.
7
WIE KUNNEN DEELNEMEN? In totaal zijn we op zoek naar 46 gezonde mannen en vrouwen, in de leeftijd van 18 tot en met 40 jaar, met een normaal lichaamsgewicht (BMI 18.5 – 25 kg/m2) *. U kunt niet meedoen wanneer u:
rookt
vegetariër bent
op dit moment of de afgelopen 2 maanden prebiotica of voedingssupplementen met voedingsvezel (heeft) gebruikt (bijvoorbeeld tarwezemelen of Activia yoghurt met toegevoegde vezels).
de afgelopen 2 maanden meer dan 5 kg bent aangekomen of afgevallen
de afgelopen 2 maanden een dieet heeft gevolgd
op dit moment of de afgelopen 2 maandag weinig eetlust heeft (gehad)
diabetes heeft
een schildklier- of andere hormonale aandoening heeft
een ziekte heeft of klachten heeft aan uw maag en/of darmen (waaronder prikkelbare darm syndroom)
de afgelopen 6 maanden antibiotica heeft gebruikt
medicijnen gebruikt anders dan anticonceptie, paracetamol, aspirine, hooikoorts- of astma medicatie
intolerant of allergisch bent voor gluten, lactose, soja, zuivel of pectine
op dit moment of de afgelopen 6 maanden zwanger bent geweest of borstvoeding heeft gegeven
als student een afstudeervak doet of een medewerker bent bij de afdeling Humane Voeding
heeft deelgenomen aan de Matrix Studie
aan een ander wetenschappelijk onderzoek mee doet of mee gaat doen gedurende de periode waarin de VeFer studie wordt uitgevoerd
* U kunt uw BMI berekenen door uw lichaamsgewicht (in kg) te delen door het kwadraat van uw lengte (in meters): BMI = gewicht / (lengte x lengte).
Versie 4, augustus 2013
8
HOE KUNT U DEELNEMEN?
Vragenlijst voor geschiktheid voor deelname Wanneer u mee wilt doen aan het onderzoek neemt u contact met ons op (zie blz 2). Vervolgens komt u naar een informatiebijeenkomst die wij organiseren. Daar legt een onderzoeker de gehele studie uit en kunt u vragen stellen. Wanneer u mee wilt doen kunt u ter plekke een toestemmingsformulier tekenen. U kunt ook op een later moment terugkomen naar de universiteit om het toestemmingsformulier te ondertekenen bij de onderzoeker (de onderzoeker moet het toestemmingsformulier ook ondertekenen). Als u het toestemmingformulier heeft getekend zult u vervolgens een papieren vragenlijst met algemene vragen en medische vragen invullen en deze teruggeven aan de onderzoekers of terugsturen in een antwoordenvelop. Daarna zult u op onze website een vragenlijst invullen over uw eetgedrag. Met behulp van deze vragen krijgen wij een algemeen beeld van de deelnemers aan deze studie. Daarnaast willen we, met de medische vragen, achterhalen of u geen aandoeningen heeft, zoals diabetes, die de uitkomsten van het onderzoek eventueel kunnen beïnvloeden. De medische vragen worden ingezien door een medewerker van het medisch team, die onafhankelijk is van dit onderzoek. Op basis van deze vragenlijsten kunnen wij vervolgens beoordelen of u geschikt bent voor deelname aan het onderzoek. Hierna nemen wij contact met u op. Als u geschikt lijkt voor deelname nodigen we u uit voor een screeningsbijeenkomst.
Screening Tijdens de screening meten we uw lengte en gewicht. Aan het eind van de screening krijgt u een vragenlijst mee over uw voedselinname, deze kunt u thuis invullen en in een antwoordenvelop terugsturen. Binnen enkele dagen na de screening hoort u of u mee kunt doen aan het onderzoek. Voor de mensen die aan de extra metingen willen meedoen (zie pagina 7) geldt daarnaast ook het volgende. U dient nuchter naar de universiteit komen voor de screening. Met een vingerprikje wordt dan een druppel bloed afgenomen om uw bloedsuikergehalte te meten. Verder zult u ook een ademzakje inblazen. Hierna krijgt u van ons een ontbijt aangeboden. In totaal zal dit ongeveer 20 minuten in beslag nemen.
Toestemmingsverklaring Als u aan het onderzoek wilt deelnemen vragen wij u voordat we gegevens over u verzamelen om een toestemmingsverklaring te ondertekenen. Hierin geeft u aan dat u voldoende geïnformeerd bent over het doel en de uitvoering van het onderzoek, dat u de
9
vragenlijsten naar waarheid zult invullen, en dat u toestemming geeft voor deelname. Het kan zijn dat uit de vragenlijsten die u zult invullen blijkt dat u niet aan de criteria voldoet die op pagina 8 staan genoemd, u kunt dan niet meedoen aan dit onderzoek. Als u heeft aangegeven ook de extra metingen te willen doen geeft u met het tekenen van de toestemmingsverklaring ook toestemming voor het doen van deze metingen, voor het analyseren van het afgenomen materiaal, en voor het bewaren van de bloedmonsters en ontlastingsmonsters tot 5 jaar na publicatie van de onderzoeksresultaten. Ook kan het zijn dat we tijdens de screening voor dit onderzoek bij u bloedwaarden zien die buiten de normale waarden liggen. U kunt dan niet meedoen aan dit onderzoek. We zullen u dan wel informeren over uw waarde, zodat u dit kunt laten controleren door uw huisarts. Wanneer u ons hiervoor géén toestemming wilt geven, kunt u helaas niet meedoen met dit onderzoek.
Financiële vergoeding Voor een volledige deelname aan het onderzoek zonder de extra metingen krijgt u een financiële vergoeding van €155,-. Als u daarnaast ook de extra metingen doet krijgt u in totaal een vergoeding van €175,-. De Afdeling Humane Voeding is verplicht alle vergoedingen door te geven aan de belastingdienst. In de loop van het onderzoek zullen we u daarom om uw burgerservice-nr. (voorheen sofinr.) en bankrekeningnr. vragen.
Stoppen met deelname U kunt te allen tijde stoppen met deelname aan dit onderzoek. Wanneer u tijdens het onderzoek besluit te stoppen met deelname, dan hoeft u hiervoor geen reden op te geven. Wel kunnen de gegevens die tot dan toe zijn verzameld worden meegenomen in de resultaten van het onderzoek. U ontvangt dan een deel van de vergoeding overeenkomstig met de duur van uw deelname aan het onderzoek.
EN VERDER.....
Privacy Over de VeFer studie is een positief oordeel uitgesproken door de Medisch Ethische Toetsingscommissie van Wageningen Universiteit. De gegevens die we tijdens dit onderzoek verzamelen zullen vertrouwelijk worden behandeld. De bloedmonsters worden tot 5 jaar na publicatie van de onderzoeksresultaten geanonimiseerd (zonder persoonsgegevens) bewaard. De persoonsregistratie van dit
Versie 4, augustus 2013
10
onderzoek is aangemeld bij het college van bescherming persoonsgegevens onder nummer m1460315. Alle onderzoekers die direct bij het onderzoek zijn betrokken hebben een ‘Verklaring tot geheimhouding van privacy-gevoelige gegevens’ ondertekend.
De resultaten van het onderzoek De gegevens van dit onderzoek zullen voor publicatie aan een internationaal wetenschappelijk tijdschrift worden aangeboden. In deze publicatie zullen geen namen van deelnemers worden vermeld. Alle deelnemers aan het onderzoek ontvangen een samenvatting van de uitkomsten van het onderzoek.
Consult diëtist Als u zich na afloop van het onderzoek zorgen maakt over een mogelijke toename in uw gewicht kunt u een consult met een van de diëtisten van de Afdeling Humane Voeding krijgen. Geef dit dan na afloop van het onderzoek aan bij één van de onderzoekers.
Onafhankelijk arts U kunt voor vragen en opmerkingen altijd terecht bij één van de medewerkers van het onderzoek. Zij zullen alles vertrouwelijk behandelen. Als u vragen heeft over het onderzoek die u niet met de onderzoekers wilt bespreken, kunt u contact opnemen met dr. J.J. van Binsbergen (huisarts, niet-praktiserend te Brielle). Dr. Van Binsbergen is als onafhankelijk arts niet betrokken bij de uitvoering van het onderzoek. U kunt dr. van Binsbergen bellen op tel. 0181 – 41 21 55 (op werkdagen tussen 8.00 en 10.00 uur). U krijgt een keuze menu te horen waarvan u 2 ‘voor overige zaken’ moet kiezen. De praktijkassistente noteert uw gegevens en dr. van Binsbergen zal contact met u opnemen. U kunt uw vragen ook per e-mail stellen:
[email protected]. Graag duidelijk aan de praktijkassistente doorgeven of in de e-mail vermelden om welk onderzoek het gaat.
Verzekering Het huidige onderzoek is een voedingsonderzoek, waarbij u voedingssupplementen krijgt die door een voedingsmiddelen producent zijn gemaakt, en waarbij u voedingsmiddelen krijgt, die in de winkel te koop zijn. Daarom is er geen reden om aan te nemen dat er negatieve bijwerkingen zouden kunnen optreden als gevolg van het consumeren van deze producten. Mocht u echter toch schade ondervinden als gevolg van deelname aan dit onderzoek, dan bent u hiervoor verzekerd via een verzekering die Wageningen Universiteit heeft afgesloten conform de Wet Medisch-wetenschappelijk Onderzoek met Mensen. U
11
kunt bij de verzekeraar rechtstreeks een claim indienen, indien u meent schade te hebben geleden door een aantasting van de gezondheid waarvan op grond van medische kennis kan worden aangetoond dat deze redelijkerwijs het gevolg is van het onderzoek. Het gaat om schade die zich openbaart tijdens of binnen vier jaar na deelname aan het onderzoek. Meer informatie over de voorwaarden en dekking van de verzekering vindt u in het kader hieronder. Indien u de volledige polisvoorwaarden in wilt zien, kunt u deze bij het onderzoeksteam opvragen. De opdrachtgever van dit onderzoek (Wageningen Universiteit) heeft conform wat is vereist in de Wet Medisch-wetenschappelijk Onderzoek met Mensen, voor de uitvoering ervan een verzekering voor u afgesloten. Deze verzekering dekt de schade die u zou kunnen lijden door een aantasting van de gezondheid welke is veroorzaakt door het onderzoek. Het gaat om schade die zich openbaart tijdens of binnen vier jaar na deelname aan het onderzoek. Uitsluitingen De verzekering dekt niet: • De schade die is ontstaan door aantasting van de gezondheid die vooraf het zeker of nagenoeg zeker te verwachten gevolg is van de in het kader van het onderzoek toegediende middelen en/of stoffen, dan wel de handelingen die in het kader van het onderzoek met het lichaam van de verzekerde plaatsvinden. • De schade die zich bij nakomelingen openbaart als gevolg van een nadelige inwerking van het onderzoek op het genetisch materiaal van de proefpersoon. • De schade die zich ook zou hebben geopenbaard als de verzekerde niet aan het onderzoek zou hebben deelgenomen. • De schade van een proefpersoon die zich niet houdt aan de verplichtingen van de proefpersoon (zie onder). Dekking De verzekering biedt dekking voor een schade tot een maximum bedrag van €450.000,- per proefpersoon, met een maximum € 3.500.000,- per onderzoek. Hierbij geldt een maximum van €5.000.000,- voor al het onderzoek van het Wageningen Universiteit per verzekeringsjaar. Verplichtingen van de proefpersoon De proefpersoon dient: • zich te houden aan de instructies en/of voorschriften van de met de uitvoering van het onderzoek belaste personen; • zich, zodra hij vermoedt dat een aantasting van zijn gezondheid het gevolg is van het onderzoek, direct onder behandeling van een arts te stellen en al het mogelijke te doen om herstel te bevorderen en de verzekeringnemer hiervan onmiddellijk in kennis te stellen; • alle door verzekeraar nodig geoordeelde gegevens aan hem te verstrekken die voor de vaststelling van de mate van de aantasting van de gezondheid van belang kunnen zijn. Als u van mening bent dat u door het onderzoek schade door aantasting van uw gezondheid hebt opgelopen, adviseren wij u zo snel mogelijk contact op te nemen met de hieronder genoemde verzekeraar. Gerling Konzern Allgemeine Versicherungs AG, direktie voor Nederland Herengracht 520 1017 CC Amsterdam Tel: 020-52 49 212 Verzekeringnemer: Wageningen Universiteit. Versie 4, augustus 2013
12
