Informatieblad: ‘Specialistische jeugdzorg bij Icarus’ De meeste jongeren komen in de samenleving goed terecht. Helaas gebeurt het dat sommigen, door omstandigheden, vroeg of laat in aanraking komen met de jeugdzorg. Bij sommige jongeren zijn de problemen of stoornissen zo ernstig, dat behandeling in de reguliere jeugdzorg niet voldoende is. Zij hebben een meer specialistische vorm van jeugdzorg nodig. Stichting Jeugdzorg Sint Joseph (SJSJ) is een van de instellingen in Nederland die deze vormen van jeugdzorg aanbiedt. De werkorganisaties van SJSJ, Icarus, een jeugdzorgPlus-instelling, en Het Keerpunt, een justitiële jeugdzorginstelling, begeleiden jeugdigen en jongvolwassenen die door de rechter uit huis zijn geplaatst vanwege ernstige gedrags-, ontwikkelings- en opvoedingsproblemen of die zijn veroordeeld voor een strafrechtelijk feit.
Van vakinternaat naar specialistische jeugdzorg SJSJ is een expertisecentrum binnen de specialistische jeugdzorg met hoge kwaliteit en veiligheid. Dit komt onder meer door jarenlange samenwerking met de Universiteit Maastricht en met Zuyd Hogeschool. Investering in goede opleidingen is hierbij een must. SJSJ is een gespecialiseerde instelling die voldoet aan alle kwaliteits- en veiligheidseisen. Ruim honderd jaar geleden begon de instelling als een vakinternaat voor jongens. Men vond het belangrijk om de jongeren een vak te leren voordat ze weer terug de maatschappij in gingen. Dit is de gedachte van vroeger en nu. Vandaar dat SJSJ nauw samenwerkt met de St. Jozefschool voor Speciaal Onderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs (SOVSO). Jongeren krijgen hier algemeen vormend onderwijs en/of vakgericht les: bijvoorbeeld in metaal- en houtbewerking of in metselen. De kans op de arbeidsmarkt wordt hierdoor vergroot.
‘Een gespecialiseerde instelling die voldoet aan alle eisen'
Multifunctionele instelling SJSJ investeert mee in de leefbaarheid van de maatschappij door te werken aan het toekomstperspectief van jongeren. SJSJ weet dat jongeren met complexe gedragsproblematiek en -stoornissen een nieuw vooruitzicht en een aanvaardbare plek in de maatschappij kunnen krijgen. SJSJ wil ervoor zorgen dat zij die plek daadwerkelijk vinden door samen met de ouder of opvoeders de jongeren te begeleiden en te behandelen. Dit doet de instelling door het aanbieden van gedragstherapieën, passend onderwijs, dagbesteding, stage- en arbeidstoeleiding. Daarnaast biedt de instelling nazorg aan de jongeren en het gezin. Iedere jongere krijgt een specifieke behandeling, zowel individueel als groepsgericht. SJSJ richt zich daarbij op de mogelijkheden van de jongere. Eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht staan centraal. En dat spreken we aan. Een nauwe samenwerking met onze ketenpartners, opdrachtgevers en andere organisaties binnen de jeugdzorg is cruciaal om dit doel te bereiken.
Trajecten jeugdzorgPlus Voor de doelgroep jongeren met een machtiging gesloten jeugdzorg biedt SJSJ een traject jeugdzorgPlus aan. Een traject met een maatwerkarrangement. Één jongere, één plan, één perspectief en één trajectregisseur. Voor alle jongeren die bij Icarus worden geplaatst, wordt binnen zes weken een trajectplan opgesteld. Hierin benoemt men het perspectief waar naar toe wordt gewerkt en met welk arrangement van begeleiding en behandeling dit bereikt kan worden.
Met andere woorden; voor iedere jongere wordt een traject jeugdzorgPlus vormgegeven via een arrangement op maat. Dit maatwerkarrangement bestaat uit modules die Icarus zelf verzorgt en/of modules die worden uitgevoerd door jeugdzorgpartners; echter wel onder regie van de trajectregisseur van Icarus.
Een voorbeeld van trajectzorg: Elise is een meisje dat eind 2012 voor de tweede keer in Icarus werd geplaatst. Bij een eerdere plaatsing liep het helaas mis tijdens de ambulante fase. Hierdoor was een nieuwe gesloten plaatsing onvermijdelijk. Vanaf de tweede plaatsing zijn we met trajectzorg gestart. Nadat er duidelijke afspraken gemaakt waren over de begeleiding, verliet Elise in augustus 2013 Icarus om op zichzelf te gaan wonen en een opleiding te gaan volgen. Vanaf het begin is Elise ook bijgestaan met de praktische hulpverlening zoals; inschrijven bij de gemeente, aanvragen DigiD, studiefinanciering, zorgtoeslag etc. De gebieden waar we gedurende het hele traject aandacht aan besteedden, zijn: opleiding, wonen, werk, familie, financiën en relaties. Het gaat heel goed met Elise, de opleiding is tevreden. Op haar nieuwe kamer voelt ze zich op haar gemak en ze heeft haar draai in haar nieuwe omgeving gevonden. Ook de contacten naar de trajectbegeleider toe zijn goed. Bovendien voelt Elise voelt zich veilig genoeg om, als ze ergens mee zit, bij onze trajectbegeleider aan te kloppen. Aan middelengebruik, wat in het verleden een probleem was, heeft ze op dit moment geen behoefte. Elise is nu bezig met het behalen van haar rijbewijs, kortom: ze lacht de toekomst tegemoet.
Garanderen van goede jeugdzorg Op dit moment vragen veel gemeenten en instellingen zich af of er voldoende geld beschikbaar blijft om de noodzakelijke jeugdzorg goed uit te voeren. Het is daarom van groot belang om de gemeentebesturen en raden te overtuigen van het nut en de noodzaak van deze specialistische zorg, in het besef dat als deze doelgroep niet goed wordt behandeld, de samenleving op termijn veel duurder uit is. Wij bieden deze jongeren en hun ouders weer perspectief.
Wat gebeurt er met de jongeren als een instelling als Icarus er niet meer zou zijn?
Het risico op het krijgen van zwaardere gedragsproblemen en/of het afglijden naar delinquent gedrag neemt dan toe. Hierover maakt SJSJ zich grote zorgen. Dat moeten we niet willen als samenleving.
Het zijn jongeren die hulp nodig hebben. En niet alleen tijdens de periode dat ze bij SJSJ verblijven, maar ook als ze weer terug zijn bij hun ouders of met behulp van ambulante begeleiding op eigen benen staan. Zij hebben langdurige en intensieve begeleiding en ondersteuning nodig. Daarom is een samenwerking met Icarus, een jeugdzorgPlusinstelling,
zeker nodig om kwaliteit in de jeugdzorg te behouden. SJSJ vertrouwt erop dat de gemeenten in een positieve samenwerking voor langere tijd de financiering op zich willen nemen van deze jeugdzorg. Uiteindelijk moeten we er samen voor zorgen dat deze zeer kwetsbare doelgroep niet tussen wal en schip belandt.
‘Wij bieden onderwijs en perspectief’
Samen sterk voor jongeren met complexe gedragsproblemen Waar behoefte en aanbod één worden Jaarverslag Plaatsingscoördinatie JeugdzorgPlus 2013 Stuurgroep JeugdzorgPlus Zuid-Nederland
SAMEN STERK Jongeren in problemen Voor jongeren met ernstige gedragsproblemen kan de gesloten jeugdzorg in een instelling voor jeugdzorgPlus een (laatste) redmiddel zijn. Zeker als zij letterlijk weglopen voor zorg en voor zichzelf of hun omgeving een gevaar vormen. JeugdzorgPlus biedt de mogelijkheid om beter zicht te krijgen op de problematiek van de jongere door middel van diagnostiek. Daaruit volgt een concreet trajectbehandelplan. De fysieke geslotenheid van de instelling zorgt in de eerste fase van de behandeling voor een veilige omgeving waarin de jongere in alle rust aan zijn behandeling kan werken. Deze behandeling doorbreekt de negatieve spiraal. Zo komt er een nieuw toekomstperspectief in beeld. Naarmate de behandeling vordert, vervalt de noodzaak van geslotenheid en wordt gradueel toegewerkt naar eigen verantwoordelijkheid en oplopende vrijheden. Zo is de jongere goed voorbereid op een verblijf buiten de gesloten jeugdzorg.
2
Voor welke jongeren? JeugdzorgPlus is bedoeld voor jongeren van 12 tot 18 jaar met ernstige gedragsproblemen die gebaat zijn bij een overzichtelijke leefomgeving en een gestructureerde dagindeling. Denk bijvoorbeeld aan meisjes die slachtoffer zijn geworden van loverboys of jongeren die agressief zijn. Om te voorkomen dat deze jongeren zich onttrekken of zich laten onttrekken aan de zorg en behandeling die ze zo hard nodig hebben, krijgen ze een machtiging
gesloten jeugdzorg van de kinderrechter. Een jeugdzorgPlusinstelling is dus zeker geen gevangenis. Plaatsingscoördinatie Zodra een jongere een machtiging van de kinderrechter heeft gekregen, moet hij zo snel mogelijk de juiste hulp op de juiste plek krijgen. Daarvoor is het van groot belang dat de toeleiding naar de instellingen voor jeugdzorgPlus efficiënt en snel is. Vanaf 2010 voeren de Bureaus Jeugdzorg en de instellingen voor jeugdzorgPlus in Zuid-Nederland (de provincies Limburg, Zeeland en Noord-Brabant) daarom de plaatsingscoördinatie jeugdzorgPlus uit. De Bureaus Jeugdzorg en de instellingen kunnen samen de hele regio bedienen. De plaatsingscoördinatie jeugdzorgPlus ZuidNederland bestaat uit het coördinatiepunt en het servicepunt. Deze constructie is uniek: een onafhankelijk aanmeldpunt in het belang van de jongere en een gezamenlijke toegangspoort voor de instellingen. Medewerkers van Bureau Jeugdzorg Noord-Brabant voeren de taken van het coördinatiepunt uit. Zij verwerken centraal alle aanmeldingen van Bureaus Jeugdzorg en Landelijk Werkende Instellingen voor jongeren uit heel Zuid-Nederland. Het servicepunt voert de aanmeldingen door naar de instellingen voor jeugdzorgPlus in Zuid-Nederland. Zij nemen de jongeren op. De plaatsingscoördinatie is de spil tussen het aanmeldende Bureau Jeugdzorg en de opnemende instelling in dit geval.
Verder in dit jaarverslag: het verhaal van Sandra, een meisje dat in een jeugdzorgPlusinstelling verbleef; een crisisplaatsing van de Spoed Eisende Hulp Bureau Jeugdzorg Limburg; interviews met professionals over de plaatsingscoördinatie, trajectzorg en dwangbehandeling; trends in aantallen aanmeldingen, plaatsingen en kosten; vooruitblik op 2014.
3
STUURGROEP JEUGDZORGPLUS ZUID-NEDERLAND De plaatsingscoördinatie jeugdzorgPlus ZuidNederland is er voor jongeren uit Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. De stuurgroep jeugdzorgPlus Zuid-Nederland waarborgt de samenwerking rondom de plaatsingscoördinatie, bewaakt de gezamenlijke belangen en stelt het gevoerde beleid desgewenst bij. In de stuurgroep participeren de drie Bureaus Jeugdzorg, de William Schrikker Groep (als vertegenwoordiger van de Landelijk Werkende Instellingen), de vijf instellingen voor jeugdzorgPlus (Almata Ossendrecht, Bijzonder Jeugdwerk Brabant Deurne, Stichting Jeugdzorg St. Joseph (SJSJ)/ Icarus Cadier en Keer, Juzt Breda, Oosterhout en Kortgene en de OG Heldringstichting Zetten) en de drie betrokken provincies.
Speerpunten Voor jongeren met ernstige gedragsproblemen is het van groot belang dat de plaatsingscoördinatie naar de jeugdzorgPlus goed geregeld is. Daarom blijft de stuurgroep zich inzetten voor een snelle plaatsing en een passend traject.
4
In 2013 is de stuurgroep erin geslaagd om de gezamenlijke aanpak in Zuid-Nederland verder vorm te geven. Dankzij een goede monitoring van de individuele trajecten zijn deze verbeterd. ‘Een traject voor elke jongere’ is en blijft het uitgangspunt voor alle betrokkenen. Daarbij is ook de juiste match tussen de hulpvraag van de jongere en het aanbod van de jeugdzorgPlusinstelling van groot belang. De samenwerkende instellingen zijn erin geslaagd deze match verder te optimaliseren. Ook de samenwerking met de kinderrechters heeft flink wat aandacht gekregen het afgelopen jaar. Het contact met de gemeenten is in 2013 geïntensiveerd. Gemeenten zoeken de stuurgroep bewust op voor informatie over jeugdzorgPlus.
HET VERHAAL VAN SANDRA (I) Bij de behandeling van jongeren met complexe problemen is het belangrijk dat er een goede samenwerking is tussen psychiatrie, jeugdstrafrecht, verslavingszorg en jeugdzorg. Op die manier kan er, in samenspraak met de ouders, een passend traject voor de jongere komen. Doordat jongeren soms zulke ernstige problemen hebben, verloopt zo’n traject niet altijd als gepland. Maar door flexibel om te gaan met de behandelmogelijkheden en omstandigheden boeken we winst. Een goed passend traject, waarin we durven ingrijpen, pakt de kern van de problematiek aan en voorkomt erger! Het verhaal van Sandra, een meisje van 15, onderstreept dit. Sandra wilde meer vrijheid dan haar ouders haar gaven. Ze had daardoor veel conflicten met haar ouders. Ook gebruikte ze softdrugs. Haar ouders konden geen contact meer met haar krijgen. Sandra was al meerdere keren weggelopen. Ze hing dan op straat. Niemand wist precies waar ze was, wat ze deed en met wie. Er werd beweerd dat ze optrok met jongeren binnen een loverboycircuit. In die tijd is er een ondertoezichtstelling uitgesproken door de kinderrechter.
Politie: ‘Sandra is zo’n meisje over wie iedereen zich zorgen maakt, maar dat ‘ongrijpbaar’ is.’
Sandra is zelfs een keer twee weken van huis weggeweest. Toen ze thuisgebracht was door de politie deed ze een zelfmoordpoging. Ze werd opgenomen op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis. Daar bleek al snel dat er geen sprake was van een psychiatrische stoornis. Ze herstelde en er was geen acuut risico meer. Dus ging ze naar huis. Haar ouders waren bezorgd en wilden haar goed in de gaten houden. Met wederom ruzie als gevolg. Ditmaal ontaardde dit in een bedreiging met een mes, waarop haar ouders de grens trokken.
5 Lees verder op pagina 9
VAN AANMELDING ... Nadat de kinderrechter de machtiging gesloten jeugdzorg heeft afgegeven, start bij Bureau Jeugdzorg de zoektocht naar de juiste plek in een instelling voor jeugdzorgPlus. Het plaatsingsproces gaat van start. Bureau Jeugdzorg meldt de jongere aan bij de plaatsingscoördinatie Zuid-Nederland. Soms zijn er situaties waarbij het nodig is om meteen een gesloten plaatsing te realiseren. Het gaat dan om een crisisplaatsing. In dat geval is er sprake van onmiddellijk en ernstig (levensbedreigend) gevaar. Speelt dit buiten kantoortijd, dan komt de crisisdienst van Bureau Jeugdzorg in actie. De crisisdienst hanteert de volgende criteria bij een crisisplaatsing: eerwraak, loverboyproblematiek of een jongere die een gevaar voor zichzelf of voor anderen is. Crisisplaatsingen betreffen ongeveer een derde van het aantal plaatsingen.
Team Spoedeisende Hulp van Bureau Jeugdzorg Limburg: ‘Aisha meldt zich midden in de nacht bij het politiebureau in Venlo. Ze vertelt dat ze ontsnapt
6
is uit de handen van loverboys. Ze is zowel fysiek als mentaal mishandeld en geeft aan dat ze zich heeft moeten prostitueren. Ze is moe en bang. De politie neemt contact op met het crisisteam Spoedeisende Hulp (SEH) van Bureau Jeugdzorg Limburg voor een veiligheidsinschatting. Uit het dossier blijkt dat ze al bekend is bij Bureau Jeugdzorg Limburg. Het team SEH gaat naar het politiebureau in Venlo. Na een problematische thuissituatie was ze via de crisisopvang bij haar stiefmoeder geplaatst. Hier begon ze zorgelijk gedrag te vertonen: ze liep weg, ging niet naar school, weigerde naar haar stiefmoeder te luisteren en weigerde mee te werken aan hulpverlening. Haar stiefmoeder gaf aan niet meer voor haar te kunnen zorgen. Aangezien Aisha op deze manier ernstig in haar ontwikkeling bedreigd werd, vroeg de gezinsvoogd een gesloten plaatsing aan. Zodra Aisha dit hoorde verdween ze spoorloos. Totdat ze bij het politiebureau binnenloopt. Ze zegt dat loverboys naar haar op zoek zijn en haar mee willen nemen. Aangezien er al in een eerder stadium een gesloten plaatsing is overwogen én het risico bestaat dat ze door anderen aan zorg onttrokken zal worden, neemt het team SEH meteen contact op met de kinderrechter. Deze geeft akkoord voor een gesloten plaatsing. Daarna meldt het team Aisha aan bij de plaatsingscoördinatie Zuid-Nederland. Er blijkt een plek voor haar te zijn bij een jeugdzorgPlusinstelling in de buurt.’
... VIA DE PLAATSINGSCOÖRDINATIE ... Het coördinatiepunt en het servicepunt vormen de spil tussen de meer dan vier aanmeldende organisaties en de vijf opnemende instellingen.
Ton van Gils, plaatsingscoördinator coördinatiepunt Zuid-Nederland, en Martijn van den Broek, cliëntmanager servicepunt: Toewijzing ‘Als het gaat om een adequate en efficiënte toewijzing van een jeugdzorgPlusplaatsing werken in Zuid-Nederland het coördinatiepunt en het servicepunt in elkaars verlengde snel en resultaatgericht samen. Ons gemeenschappelijke doel is om de jongeren met hun specifieke problematiek in een zo kort mogelijk tijdsbestek in de meest geschikte instelling te plaatsen. We zijn in alle gevallen afhankelijk van de kinderrechter, want zonder machtiging gesloten jeugdzorg, geen plaatsing. Machtiging Zodra er een machtiging gesloten jeugdzorg is kan de jongere geplaatst worden. Op dat moment komen de medewerkers van het coördinatiepunt en het servicepunt in actie om zo snel mogelijk een plaatsing te realiseren. Hierbij maken ze gebruik van het aanmeldsysteem TLS. De druk vanuit Bureau Jeugdzorg is in alle gevallen groot, want er is vanuit veiligheidsoogpunt en de ernstig bedreigde ontwikkeling van de jongere sprake van een crisis.
Duidelijke communicatie Het is van belang om de weg naar plaatsing en de communicatie daarbij tussen de aanmelder en opnemende instelling optimaal te laten verlopen. Daar slagen wij goed in. In ZuidNederland worden de jongeren binnen de afgesproken termijnen geplaatst. Voor een urgente casus komt dat vaak neer op plaatsing binnen 24 uur. De inzet van de politie kan een onderdeel zijn van het plaatsingsproces. Soms is assistentie van de politie nodig om de jongere snel en zonder problemen op de juiste plek te krijgen. Korte lijnen Het servicepunt heeft korte lijnen met alle zorgaanbieders binnen Zuid-Nederland, te weten Almata Ossendrecht, BJBrabant, Icarus, Juzt en OGHeldring. Bij een aanmelding gaan medewerkers, in overleg met Bureau Jeugdzorg, meteen op zoek naar een plek. Het aanbod binnen de jeugdzorgPlus is divers. Zo zijn er bijvoorbeeld gesloten en besloten groepen en gezinshuizen.
7
... TOT PLAATSING Daarnaast hebben de vijf aanbieders jongens-, meiden- en gemengde groepen. Door de variatie aan beschikbare plekken is er vaak een mogelijkheid tot snel plaatsen, of tot het creëren van een passende plek. Alle zorgaanbieders werken en denken proactief mee aan een plaatsing. Ze doen hun uiterste best de jongere zo snel mogelijk een geschikt onderkomen te bieden. Soms juist dicht bij huis, soms ook juist niet.
8
Samen sterk In Zuid-Nederland merken we dat door de samenwerking van de instellingen voor jeugdzorgPlus van onze drie provincies er een meerwaarde bestaat om van elkaars aanbod gebruik te maken. Inzake loverboyproblematiek is het in sommige situaties erg van belang om het betreffende meisje fysiek ver van haar omgeving te plaatsen. Zo kan het voorkomen dat bijvoorbeeld een meisje vanuit Zeeland doelbewust bij Icarus in Zuid-Limburg geplaatst wordt. Omdat in haar geval maximale beveiliging nodig is. En Icarus heeft een extra beveiligd behandelaanbod. Een ander voorbeeld is het aanbod van Juzt in Rijsbergen waar specifiek gesloten behandelaanbod is ontwikkeld voor jongeren van 14 jaar en jonger. Ook vanuit Limburg en Zeeland kan hiervan gebruik worden gemaakt. Bij zorgaanbieder Almata is vorig jaar het traject ThuisBest gestart. Dit houdt in dat bij licht verstandelijk beperkte jongeren er zeer snel (na circa zes weken) gewerkt
wordt in samenwerking met Multi Systeem Therapeuten (intensief ambulante zorg, thuis) om de jongere terug thuis te plaatsen. Op deze manier vullen onze drie provincies elkaar in behandelaanbod aan en dat is in het belang van de behandelingsmogelijkheden voor onze jongeren. Samen hebben we altijd een antwoord op de vraag. ‘
Bert Meijer, teamcoördinator gesloten jeugdzorg, William Schrikker Groep: ‘De WSG heeft als landelijk werkende instelling ervaring met alle vijf de regio’s jeugdzorgPlus in Nederland. Zuid-Nederland heeft als enige deze constructie met het coördinatiepunt en servicepunt. Dit wordt als zeer effectief ervaren. Nadat er een aanmelding wordt gedaan door een gezinsvoogd wordt het aanmelddossier op één centraal punt in behandeling genomen. De nauwe samenwerking tussen de plaatsingscoördinatoren voorkomt dat het aanmelddossier op verschillende plekken komt te liggen.’
HET VERHAAL VAN SANDRA (II) Sandra werd in september 2012 geplaatst bij Juzt. Ze was toen 14.
Ilse Hessels, behandelcoördinator van Juzt: ‘Toen Sandra bij ons geplaatst werd, hadden we al snel een goede samenwerking met haar ouders. Er lag een gezonde basis in het gezin. Sandra was op jonge leeftijd wel een teruggetrokken en eenzaam meisje geweest, maar voor haar 14de waren er nooit heftige problemen. We waren het er al snel over eens wat het best passende behandeltraject was. Sandra zou kort gesloten geplaatst worden. Om te stabiliseren, daarna zou ze ambulante hulpverlening krijgen. Gezinstherapie zou een belangrijk onderdeel zijn van het traject. Maar het bleek anders te lopen.’
Sandra’s gedrag stabiliseerde snel op de behandelgroep. Ze was niet opstandig of agressief. Wel vond ze het moeilijk om niet te blowen. En ook beschadigde ze zichzelf soms. Sandra bouwde een goede band op met haar mentor. Uiteindelijk vertelde ze haar mentor dat ze van haar achtste tot haar twaalfde in haar eigen slaapkamer seksueel misbruikt was door een huisvriend. Ook werd ze onder druk gezet door hem. Sandra was ervan overtuigd dat haar ouders haar niet zouden geloven als ze het zou vertellen. Al die tijd had ze thuis eenzaam geleefd met dit geheim. In een huis dat haar steeds deed denken aan het misbruik. Ze probeerde aan thuis te ontsnappen door agressief te zijn tegen haar ouders en weg te lopen. Ze probeerde aan haar gevoel te ontsnappen door te blowen en in zichzelf te snijden. Toen dat allemaal niet lukte deed ze haar zelfmoordpoging.
Lees verder op pagina 17
9
TRENDS IN DE PLAATSINGSCOÖRDINATIE Vanaf 2010 is de plaatsingscoördinatie ingedeeld in de huidige regio’s. Tot 2013 waren er behoorlijk wat bewegingen in de capaciteit, maar vanaf 2013 is de capaciteit gelijk gebleven. Hieronder een aantal kengetallen over de plaatsingscoördinatie van de jeugdzorgPlus. Aanmeldingen en plaatsingen In 2013 waren er 423 aanmeldingen voor behandeling in de jeugdzorgPlus. Dat zijn zo’n veertien volle schoolklassen van dertig jongeren. Het aantal aanmeldingen in 2013 daalde met 56 ten opzichte van 2012 (12 procent minder). Vanaf halverwege 2012 is de instroom redelijk stabiel; die ligt op honderd aanmeldingen per kwartaal. In 2013 leidde 14 procent van de aanmeldingen niet tot een plaatsing en werd de aanmelding ingetrokken. Dit is 1 procent minder dan in 2012. In gevallen waarin niet geplaatst werd, werd er bijvoorbeeld geen definitieve machtiging door de kinderrechter afgegeven of liep de jongere weg en werd de plek aan een andere jongere toegewezen. In 2013 is er 372 keer een jongere geplaatst. Dit is 10 procent minder dan in 2012. Van de aanmeldingen uit Zuid-Nederland komt iets meer dan 50 procent van Bureau Jeugdzorg Noord-Brabant, ongeveer 25 procent van Bureau Jeugdzorg Limburg, 11 procent van de William Schrikker Groep en zo’n 7 procent van Bureau Jeugdzorg Zeeland.
10
Urgent – niet urgent In 2013 gaat het in 34 procent van de aanmeldingen om een urgente aanmelding. De afspraak is dat de jongere dan binnen 2 x 24 uur geplaatst wordt. In de andere gevallen is dit binnen vijf werkdagen. Het aantal urgente aanmeldingen is fors toegenomen het afgelopen jaar: in 2012 was 21 procent van de aanmeldingen urgent. Overplaatsingen In 83 procent van de aanmeldingen gaat het om jeugdigen die zich buiten de jeugdzorgPlus bevinden op het moment van aanmelding. Dat betekent dat het in 17 procent van de gevallen gaat om een overplaatsing van de ene instelling voor jeugdzorgPlus naar een andere instelling voor jeugdzorgPlus in de regio. Dit is 2 procent minder dan 2012. Per 1 januari 2013 zijn er 294 plaatsen beschikbaar in Zuid-Nederland.
Financiering plaatsingscoördinatie De plaatsingscoördinatie wordt tot 1 januari 2015 gefinancierd door een subsidie van het ministerie van VWS. De betrokken instellingen en Bureaus Jeugdzorg hebben daar in 2013 nog een extra inleg bijgedaan om de begroting sluitend te krijgen. Uiteindelijk wordt er gewerkt met een budget van € 130.000,-, waarvan het coördinatiepunt en het servicepunt hun dienstverlening kunnen aanbieden.
Kosten behandeling gesloten jeugdzorg De behandeling van een jongere in een jeugdzorgPlusinstelling kost gemiddeld € 115.000,- per jaar. De gemiddelde verblijfsduur is negen maanden.
11
ÉÉN JONGERE, ÉÉN GEZIN, ÉÉN PLAN, ÉÉN TRAJECT De jeugdzorgPlus is in 2013 gestart met de implementatie van de trajectzorg en de trajectregie. Deze vorm van zorg gaat uit van één jongere, één plan, één perspectief en één traject. Het doel is om binnen zes weken na plaatsing een integraal trajectplan, inclusief uitstroomperspectief en eerste aanzet tot begeleiding, op tafel te hebben. Alle jongeren krijgen een vaste trajectbegeleider.
Ben Dolmans, pedagogisch directeur Icarus:
12
‘De continuïteit van zorg en trajectregie zijn van groot belang. Zorg en behandeling stoppen niet bij het verlaten van de leefgroepen. De jeugdzorgPlusinstellingen verzorgen een sluitende aanpak in het gehele traject: van diagnose tot succesvolle uitstroom naar een vervolgplek. Naar huis, naar een zelfstandige woonplek of naar een vervolgvoorziening zoals een pleeggezin, een gezinshuis of een behandel- of begeleidingsgroep. De jeugdzorgPlussector geeft actief vorm aan de vier uitstroomperspectieven (zie kader) waarbij iedere jongere (+ gezin) een traject krijgt aangeboden dat bestaat uit een behandel- en begeleidingsarrangement op maat. Hierdoor werken we aan een succesvolle uitstroom waarbij jongeren ook een half jaar na het afsluiten van het traject stabiel zijn. Het is belangrijk dat deze aanpak, die succesvol blijkt te zijn, ook na 2014 mogelijk blijft voor jongeren met complexe gedrags-, ontwikkelings- en opvoedingsproblemen.’
Uitstroomperspectieven JeugdzorgPlus: 1) Traject “Terug naar huis” (al dan niet via begeleiding van het gezin) 2) Traject “Zelfstandigheid” (al dan niet via een kamertrainingscentrum) 3) Traject “Langer durende zorg en ondersteuning” (doorplaatsing naar een pleeggezin of een gezinshuis) 4) Traject “Vervolgvoorziening“ (naar residentiële behandel- of leefgroepen
Léon Dolls, trajectbegeleider bij Icarus: ‘Elise is een meisje dat eind 2012 voor de tweede keer in Icarus werd geplaatst. Bij een eerdere plaatsing liep het helaas mis tijdens de ambulante fase, waardoor een nieuwe gesloten plaatsing onvermijdelijk was. Vanaf de tweede plaatsing zijn we met trajectzorg gestart. Nadat duidelijke afspraken gemaakt waren over de begeleiding die ze nog van mij zou krijgen als haar trajectbegeleider, verliet Elise in augustus 2013 Icarus om op zichzelf te gaan wonen en een opleiding te gaan volgen. Vanaf het begin heb ik Elise ook met de praktische hulpverlening bijgestaan, zoals inschrijven bij de gemeente, aanvragen DigiD, studiefinanciering, zorgtoeslag etc. De gebieden waar we gedurende het hele traject aandacht aan hebben besteed, zijn opleiding, wonen, werk, familie, financiën en relaties. Het gaat heel goed met Elise; de opleiding is tevreden. Op haar nieuwe kamer voelt ze zich op haar gemak en ze heeft haar draai in haar nieuwe omgeving gevonden. Ook de contacten naar mij toe zijn goed en Elise voelt zich veilig genoeg om als ze ergens mee zit bij mij aan te kloppen. Aan middelengebruik, wat in het verleden een probleem was, heeft ze op dit moment geen behoefte. Elise is nu bezig met het behalen van haar rijbewijs. Kortom: de toekomst lacht haar tegemoet.’
Monique Janssen, kinderrechter van de rechtbank Breda, over het afgeven van een machtiging voor gesloten plaatsing:
‘Voor kinderrechters is het afgeven van een machtiging voor een gesloten plaatsing altijd een moeilijke afweging. Zij besluiten in dat geval voor een vorm van vrijheidsberoving. Hiervoor kiezen we alleen wanneer er geen alternatieven voor handen zijn. In verband met dat vrijheidsbenemende aspect wil je ook graag dat een machtiging niet langer duurt dan strikt noodzakelijk is. Voor de betrokken kinderen en rechters die een machtiging afgeven zijn goede vervolgplekken van groot belang. Niets is erger dan een machtiging afgeven voor een jongere die min of meer uitbehandeld is, maar voor wie het vervolgtraject niet voorhanden is. Met jeugdzorgPlus wordt aan een jongere een goed traject geboden. Dat vinden alle betrokkenen een goede zaak.’
13
WAT KOMT ER NOG MEER KIJKEN BIJ TRAJECTZORG?
14
Trajectzorg binnen jeugdzorgPlus zorgt ervoor dat elke jongere een eigen behandeltraject heeft: een traject op maat. Dit werkt alleen als de betrokken instanties nauwe banden met elkaar onderhouden. Op die manier is de juiste ketenaanpak te realiseren. De volgende situatie laat zien dat door het structurele, nauwe contact tussen Bureau Jeugdzorg en de betrokken instellingen, De La Salle en Almata, een goede ketenaanpak tot stand kon komen. De behandeltrajecten sloten goed op elkaar aan, waardoor het behandelperspectief voor Sahid precies op maat was. Daardoor was het mogelijk om op een korte en intensieve manier gebruik te maken van een gesloten plaatsing. Dit voorkwam het vastlopen van de behandeling.
sprake van ordeverstoring, contact met politie en justitie en verzuimde hij van school. De groepsleiding en de gezinsvoogd van Sahid voerden regelmatig gesprekken met hem. Ook kreeg hij een officiële waarschuwing. De groepsleiding en behandelstaf zagen nog wel perspectief in voortzetting van de behandeling, maar zijn gedragsproblemen moesten eerst doorbroken worden. De gezinsvoogd besloot, in overleg met de betrokkenen, onder wie de moeder van Sahid, om een verzoek in te dienen bij de kinderrechter voor een tijdelijke gesloten plaatsing van vier weken bij Almata. Hierover is vooraf overleg gepleegd met de behandelcoördinator van Almata. In de hoop dat Sahid, dankzij deze timeout, tot rust zou komen en zou stabiliseren.
Sahid De 16-jarige Sahid verbleef voor een behandeling op De La Salle, een orthopedagogisch behandelcentrum voor licht verstandelijk beperkte jongeren, in Boxtel. Hij heeft een verstandelijke beperking, ADHD en een posttraumatische stressstoornis. In de periode maart-mei 2012 ging het op De La Salle bergafwaarts met Sahid. Als hij het ergens niet mee eens was reageerde hij agressief naar de groepsleiding. Ook liep hij vaak weg. Dat veroorzaakte veel onrust, omdat Sahid andere jongeren opjutte en hen overhaalde mee te gaan. Door het weglopen van Sahid was er vaak
De kinderrechter ging akkoord met het verzoek en gaf een machtiging voor vier weken af. Sahid is, tegen zijn zin, opgenomen bij Almata. Vanuit De La Salle kreeg hij opdrachten om tijdens zijn verblijf aan te werken. Sahid heeft zich toch aangepast aan het programma van Almata en het onderwijs daar en heeft gewerkt aan zijn opdrachten. Hij wist dat hij kort zou blijven en heeft nieuwe motivatie opgedaan om bij terugkeer bij De La Salle niet te vervallen in zijn eerdere gedrag, maar zich in te zetten voor zijn behandeling. Na vier weken is Sahid zoals afgesproken teruggekeerd naar De La Salle en is de behandeling gecontinueerd.
SAMENWERKING BIJ DWANGBEHANDELING Jean Paul de Rijk, locatiedirecteur Behandeling OGHeldring: ‘JeugdzorgPlus wordt gezien als een laatste redmiddel binnen de totale keten van jeugdzorg. Hier verblijven namelijk de jongens en meisjes bij wie eerdere vormen van jeugdzorg niet voldoende hebben geholpen. Het gaat om jongeren met complexe problematiek uit vaak probleemgezinnen. Het zijn jongeren die zonder uitzondering direct bescherming en behandeling nodig hebben, omdat zij op meerdere leefgebieden (persoonlijkheidsontwikkeling, sociale inbedding, opleiding en werk) een groot risico lopen op blijvende uitval. Naast jeugdzorgPlus zijn er ook in andere sectoren vormen van behandeling onder dwang. Bij de jeugd-GGZ en de LVB-zorg gaat het om jongeren die geplaatst zijn met een
BOPZ-maatregel (Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen). De overlap tussen de behandeling van deze jongeren is groot. Om die reden is er een belangrijke meerwaarde te halen als genoemde sectoren nadrukkelijk gaan samenwerken op het vlak van intramurale dwangbehandeling. De jeugdzorgPlusinstellingen streven ernaar om de dwangbehandeling die nu gescheiden plaatsvindt in verschillende sectoren in samenhang met elkaar aan te bieden om zo tot een integrale zorg voor deze kwetsbare doelgroep te komen. Kennis en kunde worden dan gebundeld tot een multidisciplinaire behandeling. Als dit lukt zullen deze werksoorten niet fungeren als last resort, maar als een dynamisch zorgcircuit, van waaruit jongeren een doorstart kunnen maken.’
15
16
HET VERHAAL VAN SANDRA (III) Ilse Hessels, behandelcoördinator van Juzt: ‘Toen we het verhaal van Sandra kenden hebben we een nieuw behandeltraject uitgezet. We hebben Sandra geholpen om haar gevoel op een gezonde manier onder controle te krijgen. Een drugsconsulent heeft hierbij geholpen. Gezinshulpverlening heeft geholpen om de vertrouwensrelatie tussen de ouders en Sandra te herstellen, waardoor haar ouders ook konden helpen met het omgaan met gevoelens. Dat was een heel proces. Toen Sandra zich wat stabieler voelde, is traumabehandeling gestart. Dat bracht weer een hoop teweeg.’ Sandra: ‘Op de groep werd ik ‘gedwongen’ om een ritme te hebben en mee te doen aan activiteiten. Ik had het idee dat ik geen vluchtmogelijkheden meer had. En ik voelde me ook veilig. Ik was erg opgelucht dat ik eindelijk durfde te vertellen wat het geheim was waar ik al zo lang mee rond liep. Ik wilde erg graag van die beelden af die ik steeds in mijn hoofd had en kon daar nu eindelijk behandeling voor volgen. Maar door die behandeling viel ik wel terug in negatief gedrag. Op de groep hebben ze me goed opgevangen. Maar op een gegeven moment was mijn machtiging afgelopen. Van het idee dat ik naar huis moest werd ik zo gek dat ik weer gedachten kreeg aan zelfmoord.’ Gezinsvoogd Bureau Jeugdzorg Noord-Brabant: ‘Ik vond het echt een moeilijke beslissing wat te doen. Een machtiging gesloten plaatsing is zeer ingrijpend. Die wil je zo kort mogelijk laten duren. In dit geval heb ik er uiteindelijk, in overleg met de ouders en met Sandra, toch voor gekozen om een verlenging aan te vragen. Het was nog wel even spannend wat de kinderrechter zou doen. Want de ondersteuning op de groep was steeds voldoende om het gedrag van Sandra niet uit de hand te laten lopen. Ze was gemotiveerd en liep niet weg. Zou dat ook niet ambulant kunnen? Uiteindelijk is de machtiging gelukkig afgegeven.’ Sandra is negen maanden behandeld binnen Juzt. Aan het eind van het verblijf is er een overgangsperiode geweest, waarin thuis veel is geïnvesteerd om haar veiligheidsgevoel te herstellen. Sandra is nu met Functionele Gezinstherapie thuis. Ze volgt nog onderwijs op het behandelterrein van Juzt. Ze heeft weer ruimte in haar hoofd om aan haar studie te denken en wil graag haar certificaten halen om in september naar een kappersopleiding te kunnen gaan.
17
PROVINCIES: JEUGDZORGPLUS ONONTBEERLIJK Per 1 januari 2015 dragen de provincies in bestuurlijke zin de jeugdzorg over aan de gemeenten. Vanuit hun huidige rol brengen de provincies de jeugdzorg onder de aandacht bij de gemeenten in Zuid-Nederland.
Peter Boonen, senior beleidsmedewerker provincie Limburg: “Een goede positionering van de plaatsings coördinatie is essentieel, omdat provincies van mening zijn dat specialismen als jeugdzorgPlus ook bij een gemeentelijke verantwoordelijkheid onontbeerlijk zullen blijken te zijn binnen de getransformeerde jeugdzorg.”
Gerdien de Wal, programmamanager jeugdzorg van de provincie Noord-Brabant, sluit zich aan bij de woorden van Peter Boonen:
18
“De provincie Noord-Brabant overlegt intensief met de Brabantse gemeenten over de transitie jeugdzorg. Het gedwongen kader en de manier waarop dit goed kan worden vormgegeven in de toekomst is een belangrijk onderwerp. Als deze intensieve en gedwongen vorm van zorg nodig is, is het extra belangrijk dat de jongeren snel op de goede plek terechtkomen. Wachtlijsten moeten zoveel mogelijk voorkomen worden. Een goed georganiseerde plaatsingscoördinatie op de juiste schaal is een voorwaarde. Dit draagt ook bij aan een optimale bezetting van
de beschikbare plaatsen. Wat er weer voor zorgt dat de kosten zo laag mogelijk worden gehouden.” Stuurgroep jeugdzorgPlus: Voor de komende jaren staat wat ons betreft de continuïteit van zorg voorop. Jongeren moeten kunnen blijven rekenen op snelle plaatsing op een passende plek in de jeugdzorgPlus. Wij streven naar een landelijke of bovenregionale regeling voor de plaatsingscoördinatie jeugdzorgPlus. Zo blijft de kwaliteit en de continuïteit voor de jongeren in stand en kunnen ze direct uit een bedreigende situatie gehaald worden. Daarna kan meteen het behandeltraject starten. Daarin gaat de jongere samen met zijn of haar familie aan de slag voor een betere toekomst. Snel kunnen plaatsen en een passend traject blijven de belangrijkste voorwaarden. Door de decentralisatie wordt de zorg in meer regio’s georganiseerd, maar met net zoveel instellingen. We gaan er daarom vanuit dat het aantal instellingen dat gaat aanmelden groter wordt. De spilfunctie van de plaatsingscoördinatie zal daardoor nog meer groeien. De trajecten gaan leiden tot een (waar mogelijk) korter verblijf in de jeugdzorgPlus met een naadloze overgang naar de vervolgstap voor de jongere. Dus naar huis, pleeggezin, of een open behandel- of woonvoorziening.
Samen maken we ons sterk voor jongeren met complexe gedragsproblemen. Waar behoefte en aanbod één worden.
19
Dit is een uitgave van de Stuurgroep JeugdzorgPlus Zuid-Nederland
Tekst en productie: Simone Legtenberg Tomas van den Boom Redactie: Aukje Eggenhuizen Vormgeving en druk: Provincie Limburg
maart 2014 14-534
