.info .info is een uitgave van KPN Lokale Overheid en brengt nieuws, opinies en achtergronden over elektronische communicatie in de publieke sector.
19e jaargang | juni 2013
Lokale Overheid
Werken in de cloud: ‘niks nieuws onder de zon’ Cloud computing wordt steeds bepalender voor de gemeentelijke bedrijfsvoering. Er zijn genoeg positieve voorbeelden van te vinden, maar toch aarzelen veel lokale overheden over de overstap naar de cloud. Niet nodig, vindt productmanager Edwin Bax van KPN Lokale Overheid. “De cloud is niks nieuws onder de zon. Die toekomst waar iedereen het over heeft, die is er nú al.” “Werken in de cloud klinkt misschien modern en innovatief, maar het bestaat al veel langer”, meent Bax. “Bijna twintig jaar geleden, in 1996, gaf Hotmail al de eerste e-mailadressen in de cloud weg. En wie kan zich nu nog een leven voorstellen zonder Facebook, Twitter of Dropbox, allemaal cloud-diensten waar de meeste overheidsmedewerkers ook gebruik van maken?” Maar ook het al veel voorkomende gebruik van ASP diensten, waarbij applicaties vanuit een datacenter beschikbaar zijn, is volgens de productmanager feitelijk een opstapje naar cloud computing. “En zo hebben veel gemeenten, zonder dat ze er zich bewust van zijn, eigenlijk al een grote stap naar de cloud gezet.” .Balans De overstap is dus eigenlijk niet zo wereldschokkend meer, maar toch moeten gemeenten zorgvuldig te werk gaan. “Een goede inventarisatie is noodzakelijk”, aldus Bax. “Gemeenten hebben verschillende motieven om in de cloud te willen. De een gebruikt de cloud om
“Alle ICT in eigen beheer houden is geen optie meer, net zo min als het volledig uitbesteden aan één externe partij. Het gaat erom dat je een goede balans vindt.”
flexibeler te zijn, de ander zet in op goed werkgeverschap of kostenbesparing. Daarom moeten gemeenten zich steeds afvragen welke taken ze overhevelen, en welke juist niet.” Een goede voorzet is het devies ‘deel waar het kan, eigen waar het moet’. “Alle ICT in eigen beheer houden is geen optie meer, net zo min als het volledig uitbesteden aan één externe partij. Het gaat erom dat je een goede balans vindt.” .Eenvoudig KPN Lokale Overheid helpt graag bij het vinden van die balans. Met advies en met cloud-diensten, zoals TelefonieOnline, WebSign, GemBox
en Beheerde Firewall. Ook heeft KPN Lokale Overheid de GemeenteCloud ontwikkeld: een beveiligde online omgeving waarmee gemeenten in hun eigen tempo ontwikkelingen kunnen omarmen, waarbij bestaande en nieuwe technologieën in harmonie samenwerken. Zo kunnen gemeenten eenvoudig van de cloud gebruikmaken, zonder dat daarvoor de hele bedrijfsvoering op zijn kop moet. Wilt u weten wat de GemeenteCloud voor uw gemeente kan betekenen? Neem dan contact op met uw accountmanager. .info
Lokale Overheid 1
15 jaar Gemnet Verbinding
‘Een stabiele plek in een veranderende wereld’
De Gemnet Verbinding biedt al meer dan vijftien jaar een vertrouwd en veilig platform. Toch zijn er diverse ontwikkelingen en trends die van invloed zijn. Hoe ziet de toekomst van het bekende netwerk eruit? De verbinding met het Gemnet netwerk, waarop alle Nederlandse gemeenten zijn aangesloten, biedt veilig toegang tot landelijke voorzieningen, ICT-diensten en andere diensten van commerciële aanbieders. “Dit aanbod is continu in ontwikkeling, net als de onderliggende infrastructuur.” Aan het woord is Jan Lammerts, ICT-architect
Het aanbod van ICTdiensten is continu in ontwikkeling, net als de onderliggende infrastructuur. Jan Lammerts, ICT-architect bij KPN Lokale Overheid
bij KPN Lokale Overheid. De meest recente aanpassing betreft telefonie, zo legt hij uit. “We hebben het Gemnet netwerk aangepast, zodat we bij gemeenten TelefonieOnline kunnen aansluiten. Op die manier 2 .info
Lokale Overheid
kunnen ze online bellen, mét behoud van de gesprekskwaliteit.” .Eén koppeling Een tweede aanpassing betreft de aansluiting op Diginetwerk. “Het Gemnet netwerk is met de Haagse Ring, BKWI en Rinus gekoppeld via het BasisKoppelNetwerk. Daarmee is het Diginetwerk samen met Logius gerealiseerd. KPN levert hiermee de noodzakelijke beveiligde connectiviteit naar het Diginetwerk. Gemeenten kunnen hierdoor elektronisch samenwerken met andere overheidsorganisaties met het Digikoppelvak. Dit levert naast veel gemak ook een kostenbesparing op.” Een waarschuwing is volgens Lammerts echter wel op zijn plaats. “Het systeembeheer binnen de technische inrichting van de gemeente is een aandachtsgebied. Gemeenten zijn zélf verantwoordelijk voor de beveiliging in hun infrastructuur met een aansluiting op het Diginetwerk. Zij moeten een firewall hebben tussen de Gemnet aansluiting en de interne infrastructuur.
.Nabije toekomst Ook in de nabije toekomst worden er diensten aan het Gemnet netwerk toegevoegd. “De wereld om ons heen verandert en dus veranderen wij mee”, aldus Lammerts. Hij verwijst naar de dienst Machine-toMachine - kortweg M2M - die naar verwachting vanaf eind 2013 ook op het Gemnet netwerk wordt aangesloten. “Hiermee is het mogelijk om alleen geautoriseerde partijen apparaten te laten bedienen. Dus: gemeente X kan bijvoorbeeld alleen de eigen straatverlichting besturen via zijn Gemnet Verbinding en niet die van gemeente Y. Ook hackers of andere ongewenste bezoekers kunnen zich geen toegang tot M2M oplossingen, zoals bruggen of sluizen verschaffen. DDoS-aanvallen behoren dan tot het verleden voor dit soort infrastructuren.” Tenslotte krijgt de Gemnet netwerk aan het einde van het jaar een andere positionering. Lammerts: “Op de centrale infrastructuur is nu alles redundant uitgevoerd, maar er komt ook nog een uitwijklocatie.
Bovendien wordt de toegang vanaf internet naar de Gemnet diensten op het internet dual stack en dus bereikbaar via IPv4 én IPv6. Hiermee kan de continuïteit van de gemeentelijke dienstverlening gewaarborgd blijven. .Ambitie Alle Nederlandse gemeenten zijn aangesloten op het breedbandige, besloten glasvezelnetwerk voor tenminste hun informatievoorziening en data-uitwisseling. Maar een groeiend aantal gemeenten haalt meer uit hun Gemnet Verbinding. Zoals de Noord-Hollandse gemeente Naarden. “Wij vinden het belangrijk dat onze medewerkers kunnen flexwerken”, legt Bart van Oostrum, technisch beleidsmedewerker automatisering bij de gemeente, uit. Zij moeten dus overal en altijd bij de programma’s en applicaties kunnen die zij nodig hebben om hun werk te doen. Daarvoor gebruiken wij Corporate Internet met actieve uitwijk voorziening met Beveiligde E-mail via de Gemnet Verbinding. Deze dienst past volledig binnen onze ambitie om plaats- en tijdsonafhankelijk te kunnen werken. KPN Lokale Overheid begrijpt dat en weet steeds het aanbod af te stemmen op de nieuwste technische mogelijkheden.”
‘KPN weet steeds het aanbod af te stemmen op de nieuwste technische mogelijkheden’ Bart van Oostrum, technisch beleidsmedewerker automatisering, gemeente Naarden. .Efficiencyslag Naarden gebruikt verder ook de Uitwijkdienst van KPN Lokale Overheid. Hiermee kan bij calamiteiten het netwerkverkeer van het stadskantoor worden omgerouteerd naar de gemeentewerf. “Door gebruik te maken van de bestaande Gemnet Verbinding en de centraal ingerichte voorzieningen is dit operationeel en beheertechnisch een voordelig alternatief voor een aparte internet verbinding.” Desondanks had de keuze voor de verbinding de nodige voeten in de aarde. Van Oostrum: “In eerste instantie hadden we een wirwar van lijnen om verschillende nevenlocaties met elkaar te verbinden. Bovendien waren de oude lijnen op met name die nevenlocaties erg traag en moest je soms minutenlang wachten om een mail te kunnen lezen. Vorig jaar is daarom besloten dat we alle lijnen zouden vervangen door een goede verbinding op basis van glasvezel.
Deze vervanging vereiste weliswaar een eenmalige investering, maar door de efficiencyslag is het uiteindelijk nog steeds goedkoper dan het onderhouden van de oude verbinding. Nu hebben we een gegarandeerd stabiele en veilige verbinding en hebben we een hogere bandbreedte van 30 Mb/s. Het was de investering zeker waard.” .Laagdrempelig en hoogwaardig “Wat de behoefte ook is, voor iedere gemeente is er wel een passende oplossing”, sluit Jan Lammerts af. “Wij zijn uniek in de zin dat we al deze oplossingen via één netwerk kunnen laten lopen en daarbij de hoogst mogelijke veiligheid realiseren. Met dit platform als basis maken wij de koppelingen. En we ontwikkelen precies die voorzieningen die nodig zijn om overheden in hun informatiebehoefte tegemoet te komen. Laagdrempeligheid en hoogwaardigheid zijn daarbij de kernwoorden.”
.info
Lokale Overheid 3
Ongekende mogelijkheden met Machine-to-Machine Apparaten inregelen alsof je ernaast staat. Met de dienst Machine-to-Machine (M2M) van KPN kan dat. Door het plaatsen van een simkaart in bijvoorbeeld lantaarnpaal, brug of sluis kunnen beheerders op afstand het verkeer tussen deze apparaten regelen. Steeds meer lokale overheden zien de voordelen.
“We hadden een ratjetoe van hard- en software, kriskras door de hele provincie”, vertelt Leon Verhaegen van Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). “Vereenvoudiging en standaardisering van processen was noodzakelijk.” Met 18 zuiveringinstallaties en 145 gemalen door heel Limburg was dat echter geen eenvoudige klus. Door simkaarten te plaatsen in de afzonderlijke apparaten kan het waterschapsbedrijf nu alles centraal regelen. “We sturen alle rioolwaterzuiveringsinstallaties aan vanuit één datacentrum, met slechts een handjevol computers. Uniek in Europa.” .Droge voeten Ook het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is sinds april dit jaar ‘live’ met de dienst. “Onze gemalen, stuwingen, bruggen en molens hebben vaste IP-adressen, maar we liepen tegen problemen aan. Zo konden we vanuit de centrale in Heerhugowaard niet met twee apparaten in het veld tegelijk communiceren. Dat was een gevaar voor de bedrijfscontinuïteit”, zegt projectleider en technisch adviseur Gabor Verputten.” De oplossing werd ook nu weer gevonden in Machine-to-Machine. “Door het plaatsen van een simkaart hebben we per apparaat eenvoudig grip en inzicht. Zo zorgen we voor droge voeten en schoon drinkwater, óók in de toekomst.” 4 .info
Lokale Overheid
Waterschapsbedrijf Limburg: “We sturen alle rioolwaterzuiveringsinstallaties aan vanuit één datacentrum, met slechts een handjevol computers. Uniek in Europa.” .Kostenbesparend Ondanks de complexe implementatie zijn beide klanten erg te spreken over de dienst. “Het is een state of the art oplossing die aansluit bij internationale trends. Bovendien is de dienst eenvoudig op- en af te schalen en op die manier kostenbesparend”, aldus Verputten. Ook over de samenwerking met KPN Lokale Overheid, die de infrastructuur voor de datacommunicatie leverde, zijn het waterschapsbedrijf en het
hoogheemraadschap tevreden. Verhaegen: “Het was geen eenvoudige klus. Mede dankzij de expertise van KPN en de manier waarop het project werd uitgevoerd – korte lijntjes, één aanspreekpunt – is het ons toch gelukt.” Meer weten over de mogelijk heden van M2M? Neem dan contact op met uw accountmanager.
DDoS-aanvallen geen ‘ver-van-mijn-bed-show’
Dit voorjaar hebben door DDoS-aanvallen de websites van DigiD, Rijksoverheid en andere bedrijven plat gelegen. “Dit soort cyberaanvallen zijn ook voor gemeenten een mogelijke dreiging”, zegt sales consultant Stefan de Wit van KPN Lokale Overheid. Voor gemeenten is het raadzaam na te denken over de risico’s en maatregelen.” Het uitvoeren van een DDoS-aanval – het bestoken van een website met extreem veel dataverkeer – was voorheen vooral een daad van vandalisme. “Maar nu hebben de aanvallers vaak specifieke doelen, zoals afpersing of ideologische motieven”, aldus De Wit. Ook gemeenten lopen het risico slachtoffer te worden van zo’n aanval. De DDoS-aanval op de gemeente Weert in april dit jaar is daar een voorbeeld van. Bij die aanval was de website van de gemeente een aantal uur uit de lucht. “Wanneer de digitale dienstverlening van een gemeente
niet beschikbaar is, kan dat de organisatie ontregelen en imagoschade opleveren.” .Nadenken Ondanks media-aandacht staat dit onderwerp bij de meeste gemeenten nog niet hoog op de agenda. De Wit: “De awareness ontbreekt, net als de handvatten om dit pragmatisch op te pakken. Mensen denken dat dit hun gemeente niet zal overkomen. Of dat ze tegen dit soort aanvallen toch weinig kunnen doen. Dat is niet zo.” Ook minister Opstelten trok eerder dit jaar aan de bel. Volgens hem is de overheid nog onvoldoende bewapend tegen cyberaanvallen. De Wit: “Zonder gelijk overhaaste beslissingen te nemen, is het daarom belangrijk dat overheden nadenken over risico’s en mogelijke maatregelen.” .Inventariseren DDos aanvallen hebben vooral betrekking op online dienstverlening, zoals de gemeentelijke website, e-mail en telewerkvoorzieningen. De Gemnet Verbinding,
waarop alle gemeenten zijn aangesloten, is dankzij de beslotenheid nagenoeg niet vatbaar voor DDoS-aanvallen. Gemeenten kunnen zelf actie ondernemen. “Ga alvast na welke diensten gevoelig zijn voor een mogelijke aanval, inventariseer je infrastructuur en werk vooraf een aantal scenario’s uit. En vergeet ook niet buiten de gemeentedeuren te kijken. Onderzoek welke maatregelen de provider, hoster, isp of proxy-dienstverlener getroffen heeft.” Daarna kan een gemeente er voor kiezen maatregelen te nemen. “Dit kunnen complexe anti-DDoSdiensten zijn, maar ook eenvoudige maatregelen, zoals het verhogen van de capaciteit van de online dienstverlening. Ook is het mogelijk om verkeersstromen inzichtelijk te maken. Afwijkingen in het dataverkeer zijn dan meteen te traceren.” Meer weten? Neem dan contact op met uw accountmanager of lees het factsheet Continuïteit van onlinediensten van het Nationaal Cyber Security Centrum op www.ncsc.nl. .info
Lokale Overheid 5
COLUMN
Heimen Visser Directeur KPN Lokale Overheid
Keuzes
Niet zo lang geleden belandde ik in een interessante discussie met een burgemeester. Zijn gemeente had het financieel zwaar en hij stond voor een lastige keuze: of fors besparen op het ICT budget van zijn gemeente - en dus mogelijk ook eigen mensen ontslaan - of het gemeentelijke zwembad dicht. Hij neigde naar de eerste optie, want de ICT was te complex geworden, en de kosten stegen de pan uit. En tja, om daar de burger nu de dupe van te laten worden. Helaas staat het voorbeeld van de burgemeester niet op zichzelf. Veel meer gemeenten worstelen met de vraag hoe zij hun ICT eenvoudiger, beheersbaar en goedkoper kunnen maken. Niet zelden wordt het mes gezet in de infrastructuur, applicaties of het onderhoud ervan. Zonde, want zo beperk je niet alleen medewerkers in hun mogelijkheden, ook hol je je eigen dienstverlening uit. Gelukkig bewijzen steeds meer gemeenten dat het ook anders kan.
6 .info
Lokale Overheid
Door samen te werken bijvoorbeeld. En door niet alleen óp ICT, maar ook mét ICT te besparen. Kortom: door de zaken anders aan te pakken en slimmer te werken. Slimmer samenwerken is ook iets dat we met onze partners doen. De vragen van overheden zijn tegenwoordig zo expliciet en complex, dat we steeds vaker de handen ineen slaan en elkaars expertise gebruiken. In deze .Info kunt u bijvoorbeeld lezen over onze samenwerking met Liaan, Redora en Solviteers in de GemeenteCloud. En zo zijn er nog veel meer. Partners van KPN Lokale Overheid die willen helpen uw zaken eenvoudiger te maken. En waarmee u dilemma’s zoals die van de burgemeester in de toekomst kunt voorkomen.
Liaan, Cale Netherlands en Solviteers kiezen voor GemeenteCloud
KPN Lokale Overheid heeft de eerste commerciële partners voor de GemeenteCloud binnengehaald. Met drie aanbieders van software is een samenwerkingscontract gesloten. Ze brengen elk een eigen applicatie in waar gemeenteambtenaren gebruik van kunnen maken. In de toekomst zullen er nog veel meer aanbieders volgen. De directies van Liaan, Cale Netherlands en Solviteers hebben tijdens Overheid & ICT 2013 in Utrecht hun handtekeningen onder het document ‘Samen op weg naar de Cloud’ gezet. “Wij willen met de GemeenteCloud een volledige omgeving bieden aan gemeenten”, legt Paul Bloemers van KPN Lokale Overheid uit. “Het opnemen en ontsluiten van gemeentelijke aanbieders is daarom een eerste vereiste voor succes. Deze samenwerking met drie van onze partners is een eerste stap.” .Marktplaats De GemeenteCloud is een gebruikersvriendelijke omgeving waarin Nederlandse gemeenteambtenaren eenvoudig toegang krijgen tot applicaties die zij nodig hebben om goed te kunnen werken. Dit kunnen applicaties van KPN Lokale Overheid zijn, zoals TelefonieOnline en GemBox. “Maar onder bepaalde
voorwaarden laten we ook diensten van partners toe”, aldus Bloemers. “In feite is het een open marktplaats voor gemeenten, aanbieders van hoogwaardige cloud-diensten en partners van gemeenten.” .Applicaties Met de ondertekening dit voorjaar wordt de GemeenteCloud uitgebreid met een aantal specifieke gemeenteapplicaties. Cale Netherlands brengt applicaties in die handhavers ondersteunen bij het schrijven van waarschuwingen en processenverbaal voor fiscale, strafrechtelijke en bestuurlijke overtredingen. Solviteers stapt in de Cloud met WIZportaal, een applicatie die de integrale cliëntbenadering en de wijkgerichte aanpak ondersteunt door de betrokken partijen binnen het WIZ-domein te ondersteunen en met elkaar te verbinden. Liaan zet de applicatie Vergunningen in, waarmee handhavers onderweg
actuele vergunninggegevens kunnen raadplegen. .Volgen Een goedgevulde GemeenteCloud is daarmee weer dichterbij gekomen. Bloemers: “Het gaat nu om een paar apps, maar op korte termijn zullen er veel volgen. Zodat gemeenten uiteindelijk in één beveiligde, online omgeving terecht kunnen voor al hun applicaties.” Aanbieders kunnen hun applicaties overigens niet alleen op eigen verzoek laten opnemen in de GemeenteCloud, gemeenten kunnen daar ook zelf om vragen. Naar verwachting is de Gemeente Cloud dit najaar beschikbaar voor lokale overheden. Wilt u weten wat de GemeenteCloud voor uw gemeente kan betekenen? Neem dan contact op met uw accountmanager. .info
Lokale Overheid 7
Serious Ambtenaren
versterken beleid social return en duurzaamheid Vijfduizend euro doneren aan de actie Serious Request van 3FM. En in ruil daarvoor tien ambtenaren over de vloer krijgen die in twee dagen een bedrijfsvraagstuk behandelen. Dat is Serious Ambtenaar. Een prima deal, vond Johan van Marle, manager commercie bij KPN Lokale Overheid. “En de opbrengst van de twee dagen was boven verwachting.”
De tien ambtenaren, zowel afkomstig van lokale overheden als van ministeries, hebben zich voor Serious Ambtenaar vrijwillig twee dagen vrijgemaakt. Van Marle mocht hen inzetten op welk vraagstuk dan ook. “Maar we hebben wel vraagstukken gekozen die te maken hebben met maatschappelijk verantwoord ondernemen, namelijk social return en duurzaamheid”, vertelt Van Marle. “Ons MVO-beleid is heel goed, maar het betaalt zich nog niet uit in klinkende munt of een krachtig imago. We wilden graag van de ambtenaren horen hoe we daar meer uit kunnen halen.” .Social return De lokale overheden stellen in aanbestedingen steeds vaker eisen aan ‘social return’. “Onze accountmanagers vonden het lastig daaraan invulling te geven”, aldus Van Marle. “De ambtenaren hebben zich
hierover gebogen en vervolgens aanbevelingen gedaan. Sommige nemen we nu al over. We stellen bijvoorbeeld al tijdens een aanbesteding vragen aan de organisatie: ‘Hoe willen jullie social return precies ingevuld hebben? Welke eisen worden er echt gesteld?’ KPN Lokale Overheid heeft nu dankzij de Serious Ambtenaren een steviger beleid op dit gebied.” .Duurzaamheid Ook op het gebied van duurzaamheid hebben de ambtenaren aanbevelingen gedaan. “We hebben een heel duurzaam bedrijf. Maar de Serious Ambtenaren maakten ons duidelijk dat we dat nog te weinig uitdragen.” Daarnaast kreeg Van Marle het advies om in aanbestedingsprocedures van lokale overheden vragen te stellen over duurzaamheid. “De overheid stimuleert duurzaamheid, maar in een aanbesteding levert het geen
Lokale Overheid
punten op. We willen nu vragen wat de organisatie belangrijk vindt op dat gebied. Daar kunnen we dan op inspelen, in de hoop dat we ons hiermee bijvoorbeeld als leverancier aan gemeenten kunnen onderscheiden.” .Fanatiek Van Marle is blij met de opbrengsten van de actie. “Die zijn boven verwachting. Dit komt door de fanatieke club ambtenaren. Ze waren van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat bezig en kwamen met nuttige aanbevelingen waarmee we direct aan de slag zijn gegaan. Echt een mooie actie, omdat we de kennis bij de overheid goed konden benutten. En intussen hebben we ook nog een goed doel gesteund.” Kijk voor meer informatie op de website www.seriousambtenaar.nl
Volg ons ook via
COLOFON Uitgave: KPN Lokale Overheid, Maanplein 110, 2516 CK Den Haag | Telefoon (070) 343 69 00 | Voor reacties en redactionele bijdragen:
[email protected] | Vormgeving, illustraties & beeld: Hoogteyling BNO, Schiedam.
8 .info
Lokale Overheid
