info Overgewicht kinderen in Overvecht gedaald Committment gemeente, zorg en welzijn geeft kracht Veneca Info in 3 minuten

Secretariaat Veneca Postbus 693 4200 AR Gorinchem

Telefoon 0183 626 172 E-mail [email protected] www.veneca.nl

Veneca Info is het informatieblad van de Vereniging Nederlandse Cateringorganisaties en verschijnt drie maal per jaar

info

10e jaargang nummer 35 December 2010

Veneca Info in 3 minuten KrachtCatering opent weg naar werk

Het project KrachtCatering in de wijk Kanaleneiland in Utrecht werd een succes: 12 cursisten ontvingen in mei 2010 het certificaat cateringmedewerker. Een aantal van hen heeft al een baan gevonden. De opleiding is erop gericht oplossingen te creëren voor het werkloosheidsprobleem in aandachtswijken. KrachtCatering is een initiatief van arbeidsbemiddelaar TempoTeam, die samenwerkt met o.a. het Horeca College en zes grote cateraars.

Lees het artikel op pagina 2

Paul Tijs: ‘Overheid, respecteer gemaakte afspraken’

In zijn column neemt bestuurslid Paul Tijs de betaaltermijnen op overheidscontracten onder de loep. Crisesmaatregelen ten spijt, lopen de betaaltermijnen weer op. EU en Nederland maken zich op voor extra wetgeving op dit punt. Met gezond verstand en houden aan afspraken zouden we er ook zijn. Dat scheelt wetten, regels en financiële zorgen.

Lees het interview op pagina 3

Koolzaadolie zit in de lift

Het gebruik van koolzaadolie als culinaire spijsolie zit in de lift. Nederland blijft nog een beetje achter, maar niet lang meer als het ligt aan Colzaco, de koolzaadvereniging die flink aan de weg timmert met Brassicaolie. Koolzaadolie is gezond, smakelijk en wordt duurzaam geproduceerd, legt Colzaco-voorzitter Antoon Kleverkamp uit.

Lees het artikel op pagina 4

Overgewicht kinderen in Overvecht gedaald

Foto: Olga Boh

Committment gemeente, zorg en welzijn geeft kracht In 2005 kampte ruim een kwart (27%) van de kinderen in de Utrechtse wijk Overvecht met over gewicht. Nu is dit percentage teruggelopen tot 20%. Een streep aan de balk voor het project Gezond Gewicht Overvecht (GO). ‘Een mooi resultaat’, zegt wethouder Victor Everhardt (Volksgezondheid en Welzijn). ‘Alle reden dus om met dezelfde methodiek door te gaan in de andere Utrechtse aandachts wijken.’

In Nederland focussen we op de verkeerde kant van voeding

Om het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties te betrekken bij het ontwikkelen en op een goede manier inzetten van kennis, heeft het voormalig Ministerie van LNV in 2008 Kenniskamers opgericht. Ondernemer in cressen en experiences Rob Baan nam afgelopen jaar deel aan de Kenniskamer met doel te komen tot een Strategische Kennis en Innovatie Agenda. Zijn pleidooi voor de gezondheidsbijdrage en weerstand verhoging van goed, gevarieerd en eerlijk voedsel vond weinig weerklank.


Karin Luiten: ‘Zelf koken is al een dieet op zich’

Het nieuwe kookboek van Karin Luiten ‘Koken met Karin: zónder pakjes en zakjes’ bevat een duidelijke boodschap: we moeten de keuken in! Dit eerste antipakjeskookboek van Nederland wil ons bewust maken dat zelf koken makkelijk is en veel lekkerder dan kant- en klaarhappen die bovendien veel meer ingrediënten bevatten dan nodig is als je zelf in de keuken staat.


Veneca Info | Nummer 35 | December 2010

De lokale Gezondheidsmonitor bracht vijf jaar geleden duidelijk in beeld dat er in de stad Utrecht sprake was van overgewicht onder kinderen/jongeren van 0 tot en met 18 jaar. Het signaal werd onmiddellijk opgepakt door drie partijen: de gemeente, welzijnsorganisatie Cumulus en zorgorganisatie Aveant. Uit de bus kwam het project Gezond Gewicht Overvecht, waarbij Overvecht als pilot diende. Wethouder Everhardt: ‘Doel is een gezonde leefstijl te bevorderen bij kinderen, jongeren en hun ouders. Het is duidelijk dat het hier een project van langere adem betreft. Een project starten is één ding, maar er moet ook kracht van uitgaan om het doel te bereiken. Het committment tussen gemeente, zorg en welzijn geeft die kracht en schept vertrouwen. De samenwerking begon kleinschalig met drie partijen en groeide in de loop van de jaren uit tot een netwerk van zo’n dertig partijen.’ Victor Everhardt: ‘In de praktijk

betekent GO het creëren van een omgeving voor kinderen én ouders waarin gezond gedrag voorop staat: thuis, op school, in de sport, in de buurt… Gezonde voeding én bewegen zijn daarbij essentieel. In Overvecht zien we daar goede voorbeelden van. De afgelopen jaren kwamen 600 activiteiten van de grond voor kinderen, ouders en intermediairs. We moeten ze allemaal meekrijgen, ze moeten als een olievlek met elkaar verbonden worden! Zo hebben alle peutergroepen en basisscholen ‘fruitbeleid’ ingevoerd: in de ochtendpauze is alleen nog fruit of rauwkost toegestaan. En veel scholen doen mee aan de ‘Lekker Fit projectweken’ met extra sportlessen en aandacht voor voeding en bewegen.’

Is de GO-formule anders dan die van het Deelconvenant Intersectoraal lokaal beleid Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG)? ‘Utrecht is aangesloten bij het Deelconvenant en wil een JOGG-gemeente worden. Daar werken wij nu naartoe. We kunnen leren van de JOGG-methodiek, bijvoorbeeld de inzet van marketingtechnieken om de boodschap over te dragen en de samenwerking met private partners’, benadrukt de wethouder.

Landelijk uniek Hij vervolgt: ‘Het GO-concept is – gezien de bereikte resultaten – landelijk uniek. Een belangrijk onderdeel is eenduidige, vooral

We brengen de boodschap op een hele positieve manier.

1

duidelijke communicatie. Alle deelnemers dragen steeds dezelfde boodschap uit. En… het is de toon die aan moet slaan. We brengen deze boodschap op een hele positieve manier.’

Victor Everhardt

KrachtCatering opent weg naar werk Twaalf cursisten gecertificeerd cateringmedewerker Met stralende gezichten nam op 11 mei 2010 in Utrecht de eerste groep van 12 cursisten het certificaat in ont vangst wegens het met succes doorlopen van het project KrachtCatering. Daarmee ligt voor deze nieuwe catering medewerkers de weg naar een baan open, zoals een aantal van hen inmiddels heeft ervaren. Het project KrachtCatering is een initiatief van Tempo-Team, de tweede arbeidsbemiddelaar in Nederland en marktleider binnen Catering. Branchemanager Hospitality Josée Blanken van Tempo-Team vertelt over het project. ‘De gedachte is ondersteuning te bieden aan aandachtswijken – ook wel krachtwijken genoemd – en daar oplossingen te creëren voor het werkloosheids-

‘

Josée Blanken

probleem. Midden 2009 zijn we gestart in Kanaleneiland in Utrecht, in nauwe samenwerking met de gemeente en Stichting Doenja Dienstverlening. De opleidingen zijn verzorgd door het Horeca College en de begeleiding door Tempo-Team Employability. Voor de werkstages stelden zes grote cateraars plaatsen beschikbaar. De eerste stap was een kritische selectie van cursisten onder de inwoners van Kanaleneiland. Er is met 40 vrouwen en mannen gesproken. 16 mensen werden geselecteerd en uiteindelijk hebben 12 cursisten glorieus de eindstreep bereikt: 9 vrouwen en 3 mannen, allen in de leeftijds categorie tussen 25 tot 40 jaar.’ Wat houdt de opleiding in? ‘Het is een praktisch opleidingsprogramma dat bestaat uit theoretische basiskennis catering, training praktijkvaardigheden, werkstage van vier weken bij

een cateringbedrijf en sollicitatietraining. Een aantal gecertificeerden heeft al een baan gevonden, rechtstreeks bij een cateraar of via bemiddeling door Tempo-Team.’ Toegevoegde waarde Is het project eenmalig? Josée Blanken: ‘Het project was op zichzelf staand, maar van het een komt het ander… De toegevoegde waarde van de pilot aan de aanpak van werkloosheid heeft er mede toe geleid dat eind juni 2010 een convenant is gesloten tussen het Ministerie van VROM en Tempo-Team. Deze uitzendorganisatie gaat het Rijk en gemeenten ondersteunen bij de aanpak van de hoge jeugdwerkloosheid in 40 aandachtswijken. Er starten extra leerwerktrajecten in overleg met gemeenten en UWV Werkbedrijf. Inmiddels zijn er gesprekken in Rotterdam voor een tweede project KrachtCatering. Meer steden sluit ik voor de toekomst niet uit. Het uiteindelijke succes is een vaste baan voor de cursisten en goede begeleiding is hierin een vereiste. Hiermee halen we mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt uit hun isolement.’

Serie: Producten met een toekomst Deel 3: Duurzaam in interieur(architectuur)

Bron: Tempo-Team

Utrechtse pilot heeft toegevoegde waarde voor aanpak werkloosheid.

Vijfentwintig jaar Veneca ‘Madonna bleef, het oranje licht verdween’ Herinnert u zich Like a virgin van Madonna nog? Of Dancing in the street van Mick Jagger en David Bowie? Dan luisterde u in 1985 waarschijnlijk naar de Tros Top 50. Sindsdien veranderde niet alleen de muziek, al tre den Madonna, Jagger en Bowie nog steeds op. Ook in de cate ring gaat er nu anders aan toe dan in ’85. Tussen het Venecaoprichtingsjaar en nu evolueer den arbeidsomstandigheden met de muziek mee. Vijfentwintig jaar geleden droeg de kok een wit katoenen schort en luisterde hij naar de Arbeidsvitaminen op Hilversum 3. Tegenwoordig staat hij of zij, want ook dat is veranderd, in brandvertragende, zelfreinigende kunstvezels mee te swingen met @work op 3FM. Waar is dat hard oranje knopje gebleven? Dat niet knipperende knipperlicht, waar twee glazen kannen op stonden. Dat knopje is uit bijna alle cateringlocaties verdwenen, samen met het solo of duo koffiezetapparaat waarvan het de aan/ uit switch was. Met de apparaten verdwenen ook een hoop ongelukken op de werkvloer. Betere, zowel qua smaak als duurzaamheid, per kop gezette koffie en veiligheid kwamen er voor in de plaats.

Foto: Mirjam van der Linden

Duurzaam is sexy, cradle to cradle, design en draait om materialisering. Hebben duurzame interieurs de toekomst? In het derde deel van de serie ‘Producten met een toekomst’ geeft Marco Dees, mede-eigenaar van duurzaam interieurarchitectuurbureau Sensid, antwoord op deze vragen. ‘In een van onze projec ten worden de ruimtes gekoeld met in het plafond en de muren verwerkte zoutkristallen. De toekomst is al begonnen.’ Sexy ‘De tijd dat duurzaam stoffig betekende ligt achter ons. Duurzaam is sexy, cradle to cradle, design en

draait om materialisering.’ Vol passie deelt Marco Dees zijn visie. ‘Begin 2010 zijn we gestart met duurzaam interieur ontwerpen als uitgangspunt. De drie P’s betekenen dat mensen zich prettig voelen in een duurzame omgeving die economisch rendabel is voor een opdrachtgever. Wij zien een bedrijfsrestaurant als een heel communicatieve ruimte. Wanneer je aan je medewerkers en klanten wilt laten zien wat jouw MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (red.)) intenties zijn, is een duurzaam interieur een logische keuze. Het


is een sterker statement dan een folder of een tekst over MVO op je website. Duurzaam staat ook voor ‘puur’ en ‘natuurlijk’. Dat zijn twee eigenschappen die je - in tegenstelling tot ‘kunstmatig’ - ook graag in je voeding wilt zien. Bedrijven en cateraars die onderstrepen dat hun producten puur en natuurlijk zijn, hebben met een duurzaam interieur een sterk communicatiemiddel in handen.’ Ketenmanagement ‘Ten aanzien van duurzame interieurarchitectuur komen aller-

2

Het verdwijnen van het oranje knopje staat symbool voor een van

lei aspecten aan de orde: Bij de inrichting van bedrijfsrestaurants kijken we naar materiaalgebruik, luchtkwaliteit, afvalmanagement en energieconcepten. Samen met EcoSmart, onderdeel van afval verwerker Van Gansewinkel, werken we bijvoorbeeld aan het integreren van gescheiden afvalinzameling in ontwerpen. Ketenmanagement is de sleutel wanneer je het hebt over duurzaam. Fabrikanten claimen al snel dat hun producten duurzaam zijn, maar wanneer je doorvraagt over materiaalgebruik, productiemethoden, recyclingaanpak, energiegebruik en productielogistiek is er nog veel te

de grootste verschuivingen in de contractcatering in de afgelopen vijfentwintig jaar: veilige arbeidsomstandigheden. Van koffiezetapparaat via een stokbroodsnijmachine naar brandvertragende kleding. En niet te vergeten het verbieden van roken op de werkplek. De aandacht voor en kennis over arbeidsomstandigheden zijn in de loop der jaren enorm toegenomen, resulterend in de handzame arbocatalogus contractcatering. Terwijl de werkomstandigheden veranderden, bleven ook de gasten niet hetzelfde. Steeds vaker liet men de boterham met kaas thuis om aan te schuiven in het bedrijfsrestaurant. Daarnaast veranderden smaak en verwachtingen. De contractcatering ontwikkelde mee van ‘eenvoudig doch voedzaam’ naar ‘vers, verantwoord en vitaminerijk’. Gezonder en bewust eten zijn wapens die de branche inzet tegen welvaartsaandoeningen als obesitas en hart- en vaatziekten. In vijfentwintig jaar heeft de contractcatering zowel op het gebied van arbeidsomstandigheden als verantwoorde voeding veel in gang gezet. De branche is nog lang niet uitontwikkeld. Er staan innovaties voor de deur die voor gasten en personeel het leven nog aangenamer zullen maken. De branche blijft zichzelf, net als Madonna, continu vernieuwen.

winnen. Bepalen of iets duurzaam is of niet, vraagt het nodige recherchewerk en dat is precies waar wij in investeren.’ Toekomst ‘Onze toekomst ligt bij duurzaamheid. We moeten bewuster omgaan met de beperkte grondstoffen op onze aarde. Dit vraagt om innovatie en creativiteit. Daar is Nederland sterk in. Vloerbedekking die de lucht zuivert, zoutkristallen die ruimtes koelen en verwarmen en duurzaam design. De toekomst is er en we werken er mee. Dus rest de vraag: Waarom zou je slecht willen zijn voor je leefomgeving als je voor het zelfde geld ook duurzaam kan zijn?’

ISVV: Transparante database verduurzaming

Agro- en foodketen pakt verduurzaming aan Transparant zijn over de verduurzamingsinspanningen voor milieu, dierenwelzijn en eerlijke handel. De wens van het bedrijfsleven gecombineerd met het actieve LNV-beleid op het terrein van verduurzaming van voedsel vormen de achtergrond van het Informatie Systeem Verduurzaming Voedsel (ISVV), bestemd voor consumenten en alle andere schakels in de agro- en foodketen. Kortom, transparant zijn over de mate van verduurzaming van eigen bedrijfsprocessen en producten. De database wordt door bedrijven zelf ingevuld en is door iedereen in te zien. ISVV wordt op het ogenblik ontwikkeld door de agro- en foodketen, georganiseerd in het Platform Verduurzaming Voedsel. Het Platform onderzocht op verzoek van oud-minister Verburg van het voormalig Ministerie van LNV hoe op de beste en meest transparante manier informatie gegeven kan worden over verduurzaming van voedingsmiddelen en productie- en distributieprocessen. Het Platform is een regie- en uitvoeringsorganisatie, en vormt een samenwerkingsverband van het voormalig Ministerie van LNV, de koepelorganisaties van boeren en tuinders (ZLTO), fabrikanten (FNLI) en hun afnemers de supermarkten (CBL), cateraars (Veneca) en de horeca (KHN).

uitbreiding van het aantal duurzame producten. Daarbij spelen belangrijke thema’s: water- en energieverbruik, CO2- en transportreductie, afvalpreventie, dierenwelzijn, duurzame teelt, betrokkenheid medewerkers en eerlijke handel.’ Effecten Wat kunnen we nu al merken van ISVV? Wouter de Bruin: ‘De platformdeelnemers hebben samen-

gewerkt om de basis van een groeimodel te formuleren. De contouren van dit model zullen de komende maanden verder ontwikkeld gaan worden. We maken regelmatig tussenstops en testen de werking van het systeem bij de gebruikers en de verstrekkers van de informatie. Het Platform vindt het belangrijk dat ISVV een breed draagvlak van het bedrijfsleven heeft en gaat de komende tijd ook in dialoog met maatschappelijke organisaties.’

column Strafkolonie Veenhuizen Noordenveld is een Drentse gemeente met zo’n 30.000 inwoners. Met meer dan 100 rijksmonumenten is één van de locale attracties de voormalige strafkolonie Veenhuizen. Mocht u besluiten te gaan kijken, uw bezoek zal worden gewaardeerd. Want de gemeente Noordenveld heeft te maken met een krimpende bevolking en dito begroting en elke euro telt. Paul Tijs

Tot slot zegt Wouter de Bruin: ‘Deelname aan het systeem gebeurt op basis van vrijwilligheid. Om die reden doen we er alles aan om het zo laagdrempelig, transparant en betrouwbaar mogelijk te maken voor bedrijven. Als ze dan toch niet meedoen, hebben ze ook iets uit te leggen...’

Deelname gebeurt op basis van vrijwilligheid.

‘Aanvankelijk werd gedacht aan een logo op verpakkingen, maar al snel bleek dat de vele facetten van verduurzaming niet in één symbool kunnen worden samengevat. Bovendien sluit het doel aan bij een veel bredere doelgroep: alle schakels in de keten. Een integraal informatiesysteem is veel beter geschikt voor een complex thema als dit’, zegt Wouter de Bruin, voorzitter van het Platform Verduurzaming Voedsel. Hij legt uit: ‘Het Platform richt zich zowel op de verduurzaming van processen in de voedselketen als op

Mijn interesse in het dorp werd een paar maanden geleden gewekt toen ik in de krant stuitte op een artikel over Noordenveld. De gemeenteraad had besloten de betaaltermijn van facturen op 60 dagen te stellen. Tenzij leveranciers 2% korting gaven. Een besparing van tonnen! Dit Drents ondernemerschap stond binnen no time op de agenda van de Tweede Kamer: Ongewenst bankieren bij bedrijven in tijden van crisis! Dat was niet de bedoeling. Want de regering heeft mede om de economie te stimuleren de verschillende overheden gemaand betalingstermijnen te verkorten. Maar het omgekeerde gebeurt. Het betaalgedrag verslechtert! Het nieuwe kabinet heeft nu afgesproken dat de overheid binnen dertig dagen facturen betaalt. Anders volgen ’in beginsel boetes’. En ook Brussel beweegt. Begin oktober sprak Europa af dat overheden in

principe een betaaltermijn van dertig dagen hanteren. Goede initiatieven, maar waarom nieuwe wetten of regelgeving als overheden de contractueel afgesproken betalingstermijnen met hun leveranciers kunnen respecteren? Juist van de overheid mag je verwachten dat zij zich aan haar afspraak en eigen richtlijnen houdt! Doen ze dat niet, dan stellen zij zich in feite boven wet en gebod. Ik doe daarom een beroep op goed verstand en bestuurlijk fatsoen: Respecteer gemaakte afspraken. Dat scheelt wetten, regels en financiële zorgen. En bezoekt u in de tussentijd strafkolonie Veenhuizen, vergeet dan niet 2% korting op de toegangsprijs te vragen bij contante betaling! Paul Tijs, bestuurslid van Veneca

Juist van de overheid mag je verwachten dat zij zich aan haar afspraak en eigen richtlijnen houdt! Wouter de Bruin

´t Gras van de buren is... Verduurzaming in andere branches

Deel 5: De Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie In het vijfde deel van ’t Gras van de buren is... kijkt Veneca Info over de schutting bij de ZLTO. Met 18.000 leden en een historie die teruggaat tot 1843, dé vertegenwoordiger van de land- en tuinbouw in Noord-Brabant, Zeeland en ZuidGelderland.

Gerard van Oosten

Sinds 1998 staat Gerard van Oosten als directeur aan het roer van de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO). In twaalf jaar zag hij verduurzaming veranderen van voetnoot tot hoofdthema. ‘In ons visiedocument 2020 staat duurzaamheid centraal.’

2020 De ZLTO visie voor 2020 is ambitieus en duidelijk over de uitdagingen voor en rol van de leden: ‘Voor de agrarische sector zijn de uitdagingen op wereldschaal bijzonder groot. De voorspelling is dat er in 2050 ongeveer negen miljard mensen gevoed moeten worden. Behalve de problematiek van voedseltekorten neemt het probleem van voedsel gerelateerde ziektes zoals obesitas in de hele wereld toe. Daarnaast is het noodzakelijk te stoppen met produ-

In 2050 moeten 9 miljard mensen gevoed worden!


ceren en consumeren op een manier die de natuurlijke bronnen uitput en de biodiversiteit onherstelbaar beschadigt.’ Gerard van Oosten: ‘Met negen miljard mensen en de verschuiving van welvaart wordt verduurzaming noodzaak. Onze sector heeft de afgelopen tien jaar de impact op de omgeving verminderd als het gaat om mineralen, geur en geluid. Nu is de tijd aangebroken voor diezelfde omgeving meerwaarde te creëren. Om met onze visie te spreken: ‘De agrarische sector heeft de verantwoordelijkheid om een zo groot mogelijke bijdrage te leveren aan de oplossing van de mondiale vraagstukken rond voedselvoorziening, gezondheid van mens en dier, natuurlijke hulpbronnen, water, energie, klimaat en biodiversiteit.’ Nieuwe standaard De duurzame ZLTO koers wordt uitgezet middels het ‘duurzaamheidkompas’. Initiatieven van leden,

3

Bron: ZLTO

derden en medewerkers staan aan de basis van in het oog springende projecten. Gerard van Oosten: ‘We zijn bijvoorbeeld medeaandeelhouder van BMC Moerdijk, een energiecentrale die per jaar circa 440.000 ton pluimveemest omzet in energie. Verder ligt sinds juni het Rondeelei in de schappen van Albert Heijn, een kipvriendelijk ei dat wordt ondersteund

door de Dierenbescherming. Ook hebben we samen met een aantal partijen de Volwaard kip ‘ontwikkeld’. Wederom ondersteund door de Dierenbescherming en een succes bij Jumbo en onder het Eerlijk & Puur label van Albert Heijn. En we zijn medeorganisator van het Real Food festival met als boodschap dat duurzaam eten lekker eten is. Kortom: duurzaam is voor de ZLTO de nieuwe standaard.’

Wet- en regelgeving werken derving in de hand

Onderzoek door Wageningen UR naar wetgeving die voedselverspilling veroorzaakt ‘In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I voorheen LNV) doet de Universiteit van Wageningen onderzoek naar wetgeving die voedselverspilling veroorzaakt of hergebruik bemoeilijkt. Deel van het onderzoek zijn twee workshops met bedrijven en organisaties, waaronder Veneca, die mogelijk tegen dit soort wetgeving aanlopen. Duidelijk is dat er ook in de catering knelpunten zijn.’ Vlakbij het Vredespaleis in Den Haag geeft onderzoeker Sustainable Chain Development, van de Universiteit van Wageningen Yuca Waarts toelichting op het onderzoek en de workshops. Na een flinke dosis fileleed schuift ook Han Soethoudt, wetenschapper Supply Chain Management in Wageningen aan. 4.400.000.000 euro Gebleken is dat wetgeving inderdaad voedselverspilling veroorzaakt. ‘Maar ook interpretatie van weten regelgeving door nVWA en het bedrijfsleven zorgt voor problemen’, volgens Yuca Waarts. ‘En economische beslissingen’, vult Han Soethoudt aan. ‘Kleine verpakkingseenheden worden als duur ervaren, maar reduceren derving. Wetgeving staat verandering hier niet in de weg.’

Voedselverspilling is de spil waarom het onderzoek van EL&I en Wageningen UR draait. Maar liefst dertig tot vijftig procent van ons voedsel gaat verloren. Per jaar gooien we alleen al minimaal 4,4 miljard euro weg. De doelstelling van het Ministerie van EL&I is om deze verspilling met twintig procent te reduceren. Yuca Waarts: ‘Bedrijven en organisaties moeten ook een bijdrage leveren.’

Bron: Ministerie van EL&I

TGT en 2-uursborging werken derving in de hand.

Productaansprakelijkheid In de contractcatering heeft weten regelgeving die voedselverspilling veroorzaakt gestalte gekregen in de ‘TGT-datum’ (tenminste gebruiken tot) en de ‘2-uurs borging’. Volgens Yuca Waarts: ‘Wat betreft de ‘2-uursborging’ is de vraag die we zullen moeten beantwoorden of het niet om te strikte interpretatie van de wet gaat. Ook zou de 2-uursborging veel meer over productgroepen moeten gaan. De cateraars stellen dat daar uitgebreid onderzoek naar moet worden gedaan per productcategorie en dat het beter zou zijn als er met nVWA gekeken wordt welke productgroepen uitgezonderd kunnen worden van deze regeling.’ Vervolg Men zal in samenspraak met EL&I voor een aantal weten regelgeving teksten onderzoeken wat de consequenties zijn van aanpassing en of aanpassing van wetgeving alleen voldoende is om verspilling te verminderen. Dit onderzoek zal in december 2010 zijn afgerond. Yuca Waarts: ‘Of TGT en 2-uursborging effect ondervinden kan ik nu nog niet zeggen. Maar het kan zijn dat nadere bestudering van de huidige weten regelgeving de weg baant voor minder voedselverspilling in de contractcatering.’

Koolzaadolie zit in de lift Het lekkerste geheim van Nederlandse bodem

Bron: Colzaco

met Brassicaolie, afgeleid van de Latijnse naam (Brassicaceae) voor deze telg van de kruisbloemenfamilie. En met succes: Brassica werd in januari 2010 winnaar van de presti-


gieuze Horecava Innovation Award, categorie Food&Beverages. Ik ben er reuze trots op, voor mij ‘als boertje’ ging er een heel nieuwe wereld open.’

4

Het is weer december. En de leden van mijn twee- en vierpotig, gevederde en behaarde gezin bereiden zich ieder op hun eigen manier voor op de feestdagen. Wederhelft Ronald koopt de grootste kerstboom die hij kan vinden (zonder te overleggen) en nodigt (zonder te overleggen) al onze vrienden, bekenden en collega’s uit voor een kerstdiner op zowel eerste als tweede kerstdag. De katten liggen de hele dag in porno-poses voor de houtkachel te kroelen, zo dichtbij dat hun snorharen schroeien. De konijnen maken zich –onnodig– toch een tikje ongerust. Bob, normaal gesproken onweerstaanbaar mollig en zacht, gaat opeens op dieet en laat zijn brokjes staan. Echtgenote Biba en dochter Marcella verschansen zich achter een muur van hooi met een doorgeefgaatje voor de wortels. Langoorkonijn Fluf maakt zich niet druk: mocht de nood aan het konijn komen, dan kan hij altijd nog zijn ik-ben-eigenlijk-een-poedel-act opvoeren. Maar de kippen hebben een actiegroep gevormd en hangen vastbesloten rond bij de brievenbus. Bij elke aanbiedingsfolder klinkt hun gekakel harder en verontwaardiger. Kijk nou! Konijn in braadzak! Kalkoen! Varkenshaas! En, schande boven schande, gevulde KIPfilet! Ze hebben natuurlijk wel een punt. Want hoe is het nou zo gekomen dat we juist in de maand van liefde, mededogen en vrede ons volstoppen met dieren die een gruwelijk leven hebben gehad? Konijnen in traliehokjes, zo krap dat ze er vergroeiingen van krijgen. ‘Plof’kippen die door hun poten zakken en kalkoenen met z’n vijftienen op één vierkante meter. Varkens waarvan de staarten en tanden worden afgeknipt, omdat ze zo gestrest zijn dat ze elkaar zouden verwonden. En eenden en ganzen die met geweld worden volgepropt tot hun lever er ziek van wordt. Vee-industrie heet dat: de nieuwe naam voor bio-industrie. En alle lachende varkentjes en hulsttakjes in supermarkt en slagerij ten spijt, leeft

Koolzaadolie als culinaire spijsolie zit in de lift. In Duitsland heeft koolzaadolie olijfolie al van de eerste plaats verdrongen. Ook de verkoopcijfers in Canada spreken boekdelen, daar omvat het product 40% van alle oliën. Nederland blijft nog een beetje achter, maar niet lang meer als het ligt aan Colzaco-voorzitter Antoon Kleverkamp die zich fulltime bezighoudt met de promotie van: ‘Het lekkerste geheim van Nederlandse bodem’. Na een haalbaarheidsonderzoek naar koolzaadteelt in Oost-Nederland, werd in 2006 door een aantal boeren – onder wie Kleverkamp – de Coöperatieve Koolzaadvereniging Colzaco opgericht. De afgelopen jaren is flink geïnvesteerd in de nieuwe culinaire spijsolie van vaderlandse bodem. Inmiddels telt Colzaco 120 leden. Kleverkamp: ‘Colzaco timmert flink aan de weg

column Hangpoezen, actiekippen en poedelkonijnen

Gezond en smaakvol Is koolzaadolie gezonder dan andere oliën? Is het duurder? Kleverkamp: ‘Om een paar gezonde eigenschappen te noemen: koolzaadolie bevat het laagste percentage verzadigde vetzuren van alle plantaardige oliesoorten, een hoog percentage Omega 3 plus de vitamines A en E, waardevolle antioxidanten en een goede verhouding Omega 3 en 6. Brassica is erg smaakvol, de olie heeft een nootachtige smaak. De prijs ligt in de buurt van andere oliën en Brassica is zuinig in gebruik. Kortom koolzaadolie is een perfect alternatief voor olijfolie. Verkoopadressen staan op onze

Loethe Olthuis

ruim vijfennegentig procent van al onze ‘nutsdieren’ nog steeds op zo’n mensen dieronterende manier. Misschien toch iets om over te denken als we de kerstboodschappen doen. Kies voor biologisch vlees, bijvoorbeeld. Een verantwoord visje met MSC-logo smaakt ook naar meer en de supermarkten hebben zelfs allerlei kant-en-klaar vegetarisch lekkers in de aanbieding. En voor de diehard vleeseter zijn er prima vleesvervangers, zoals Quorn. De Vegetarische slager (www. devegetarischeslager.nl) heeft zelfs ‘vlees’, dat niet te onderscheiden is van kip. Al maakt het voor de kippen zelf wel degelijk verschil. Wat ga ik eigenlijk eten met de feestdagen? Nou, een beetje hetzelfde als elk jaar. Lekker, en geen vlees. Een soepje van wortel of pompoen met sinaasappel, basilicum en witte wijn, bijvoorbeeld. Van die heerlijke, gegrilde biologische geitenkaasjes met tijm en honing, al jaren favoriet bij Ronald. Paddestoeltaartjes met truffelolie en saffraansaus en gegratineerde knolselderij. En toe? Mmmm… geroerbakte druiven met karamel. Ronald en ik, konijnen Bob, Biba, Marcella en Fluf, kippen Trui, Klaartje en de Burka Babes én katten Persil en Donder wensen u in ieder geval alvast heel fijne, gezellige, lekkere én diervriendelijke feestdagen toe!

website www.brassicaolie.nl.’ Geen afval Voldoet het product ook aan duurzame criteria? ‘Zeker. Het transport tussen de boeren en de oliemolen – wij persen in een nabijgelegen Duitse installatie – is kort. De teelt van koolzaad is goed voor de bodem en neemt veel CO2 op. Het product kent geen afval, alles wordt gebruikt, zelfs de koek die na het persen overblijft, levert een hoogwaardig eiwitproduct voor diervoeding. En last but not least: ook de bijenhouders zijn blij met de prachtige goudgele velden die de zoemertjes goed bezighouden…’

Koolzaadolie is een perfect duurzaam alternatief voor olijfolie.

‘In Nederland focussen we op de verkeerde kant van voeding’ ‘Koppert Cress’ Rob Baan gelooft in de intrinsieke waarde van voedingsproducten Om het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties te betrekken bij het ontwik kelen en op een goede manier inzetten van kennis, heeft het voormalig Ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij (LNV) in 2008 Kenniskamers opgericht. Ondernemer in cressen en experiences Rob Baan nam afgelopen jaar deel aan de Kenniskamer met doel te komen tot een Strategische Kennis en Innovatie Agenda. Zijn pleidooi voor de gezondheidsbijdrage en weerstand verhoging van goed, gevarieerd en eerlijk voedsel vond weinig weerklank. Veneca Info sprak met de kleurrijke ondernemer over innovatie in gezondheid en voeding. Rob Baan is al dertig jaar werkzaam in de agrarische sector. Sinds 2002 als eigenaar van cressen (microgroenten) specialist Koppert Cress. De onderneming heeft een kwekerij met demonstratiekeuken in Monster en een kwekerij op Long Island bij New York. Baan gelooft heilig in het principe ‘voorkomen is beter dan genezen’. De rol die voeding speelt verdient volgens de ondernemer meer wetenschappelijke aandacht. Maar twee van de meest belangrijke partijen in agrarisch Nederland, voormalig LNV en de Universiteit van Wageningen, geven nog niet thuis.

Baan: ‘Deze twee spelers concentreren zich op productie, voedselveiligheid en efficiëntie. Er is vrijwel geen wetenschappelijke aandacht voor wat je met gevarieerde voeding allemaal aan ziektes bij de mens kunt voorkomen. In plaats van onderzoek naar de werkzame stoffen in groenten en fruit en de samenhang, kijkt men naar de toxologische kant: hoeveel spinazie moet je eten om nitraatvergiftiging op te lopen? Meer dan je op kunt is het antwoord.’ Baan had gehoopt door zijn deelname aan de Kenniskamers de focus op veel en goedkoop produceren

te kunnen doorbreken. ‘Nederland behoort tot de agrarische wereltop. Alleen hebben we te weinig aandacht voor de intrinsieke waarde van voeding. Dit moet veranderen om onze toppositie vast te houden. Verbetering van de samenwerking op dit gebied tussen voormalig LNV en Wageningen aan de ene kant en het Ministerie van Volksgezondheid, Wetenschap en Sport en de universiteiten van Rotterdam, Groningen, Leiden en Maastricht aan de andere kant zou hier een grote bijdrage aan kunnen leveren. Landbouwproducten kunnen van grote invloed zijn op de volksgezondheid. Wanneer we weten welke

Talent Award 2010 voor Linda de Regt van Farm Pack BV

Veneca voorzitter Hans Rijnierse lichtte de keuze voor het toekennen van de prijs van € 10.000 toe tijdens het Veneca Jaardiner 2010 in het nieuwe LantarenVenster in Rotterdam: ‘Linda de Regt is een jonge en vernieuwende ondernemer in de conveniencefood. De afgelopen jaren bouwde zij uit een boerenbedrijf een onderneming op die in eigen beheer duurzaam produceert en een betrouwbaar en kwalitatief hoogwaardig Nederlands product wereldwijd afzet. Ook deelt

Foto: Kobalt Fotografie BFN

zij met ons de gezamenlijke droom dat generaties kinderen weer leren wat lekker en gezond eten is dankzij contractcatering in het onderwijs.’ Bij het in ontvangst nemen van de Talent Award 2010 onderstreepte Linda de Regt het belang dat zowel Veneca als Farm Pack BV hechten aan een duurzame en gezonde toekomst: ‘De recente geboorte van mijn dochter heeft mij nog meer doen realiseren hoe belangrijk het is dat wij, en daarmee bedoel ik onze generatie en wij als ondernemers, er voor zorgen dat onze kinderen weer leren om gezond en vooral lekker te eten. Dit brengt een belangrijke verplichting met zich mee; duurzaam en verantwoord produceren.’ De geldprijs zal omgezet worden voor een Cradle to Cradle project binnen Farm Pack BV.


Dankzij contractcatering in het onderwijs leren kinderen weer wat lekker en gezond eten is.


stoffen een heilzame werking hebben, kunnen we natuurlijke supergroenten gaan verbouwen. Nu moeten we het doen met resistente, snel groeiende massa producten als resultaat van veel productie gerelateerd, wetenschappelijk onderzoek.’ Cateraars kunnen volgens Rob Baan fungeren als bruggenbouwer tussen wetenschap en consument.

‘In tegenstelling tot supermarkten, hebben cateraars persoonlijk contact met hun gasten. Zij kunnen de positieve gezondheidseffecten van gevarieerde voeding onder de aandacht brengen. Bijvoorbeeld op scholen en in ziekenhuizen als het gaat over de samenhang tussen goed, gevarieerd en eerlijk voedsel en obesitas of een versneld genezingsproces.’

Wanneer we weten welke stoffen heilzaam zijn, kunnen we supergroenten maken.

eten is liefde!

‘Toekomst 40 miljard euro groene omzet in handen van jonge ondernemers’ De toekomst van de Nederlandse groene sector, goed voor een jaaromzet van 40 miljard euro, is aan jonge ondernemers. Innovatie, verduurzaming, inves teringen in kennis, productie en werkgelegenheid liggen in han den van de nieuwe generatie. De Nederlandse contractcateraars, verenigd in Veneca, onderschrij ven deze toekomstvisie met het toekennen van de Talent Award 2010 aan Linda de Regt (32) van Farm Pack BV.

Foto: Koppert Cress

5

Eten is liefde en dat vierden we op donderdag 18 november 2010. Directieleden in de keu ken, een explosie van liefde op de werkvloer en een eet-drinkdoe-streek-agenda gemaakt door cateringmedewerkers uit alle provincies. Het zijn maar een paar voorbeelden van wat mede werkers en bezoekers te wachten stonden op de Nationale Dag van de Cateringmedewerker.

cateringmedewerkers zijn hiervan het levende bewijs.

Dagelijks geven ruim 17.000 cateringmedewerkers twee miljoen stukjes liefde in de vorm van een maaltijd aan hun gasten. Op de zevende Nationale Dag van de Cateringmedewerker kregen ze een extra stukje liefde terug.

––

Cateringmedewerkers zijn het visitekaartje van een branche die bij uitstek een spiegel is van een gezond, divers en innovatief Nederland. Biologisch, duurzaam, vrouw, man, school, ziekenhuis, overheid, bedrijfsleven, bewust eten, minder zout en vet, jong, oud, parttime, fulltime, overdag, ’s nachts, niets is de branche vreemd. 17.000

Veneca vroeg bezoekers, opdrachten werkgevers op 18 november 2010 de cateringmedewerker flink in het zonnetje te zetten. Er waren veel initiatieven in gang gezet door opdrachten werkgevers: ––

––

––

Een speciale site waarop o.a. e-cards en posters konden worden geprint; Back to Basic – de directie ging aan de slag op de werkvloer; Uitdelen van hervulbare waterflessen met een drinkbeker als deksel t.b.v. afval reductie; Lancering van een unieke agenda, waarin medewerkers uit alle provincies vertellen over ‘hun’ provincie, tips geven voor uitstapjes en typische streek gerechtrecepten aanreiken.

Dit en veel meer konden medewerkers en bezoekers verwachten op 18 november 2010. U leest er meer over op www.nationaledagvande cateringmedewerker.nl.

We moeten de keuken in!

Recept Saffraanrisotto uit de oven

Karin Luiten: ‘Zelf koken is een dieet op zich’ Eind september verscheen een nieuw kookboek van Karin Luiten ‘Koken met Karin: zónder pakjes & zakjes’. De strekking is kort en krachtig: we moeten de keuken in. ‘Zelf koken is de sleutel naar een gezonde voeding. Ik houd me niet bezig met diëten: zelf koken is al een dieet op zich’, zegt de schrijfster. In april 2005 ging Karin het internet op met Kokenmetkarin.nl en ruim vijf jaar later kan zij bogen op ‘een imperium van kookactiviteiten’. Ze heeft vier boeken en drie kalenders op haar naam staan, schrijft voor kranten en tijdschriften, kookt voor fotoshoots en organiseert kookworkshops. Naast de website heeft ze ook een drukbezocht weblog (koken. blogo.nl). Haar boeken gaan als de

spreekwoordelijke ‘warme broodjes’ over de toonbank.

getjes op de site. Een half jaar later heb ik mijn baan opgezegd.’

Waar komt je inspiratie vandaan? Karin: ‘Ik heb vertaalwetenschap Frans en Spaans gestudeerd, maar het leek me een vrij eenzaam beroep. Ik kon aan de slag in de muziekwereld. Ik werkte bij een impressariaat en hield me jarenlang bezig met de casting van operazangers. Op den duur kreeg ik de kriebels, ik wilde meer zakelijk bezig zijn. Die kans kreeg ik bij een uitgeverij in sponsored magazines. Maar de kriebels kwamen terug en ik vroeg me serieus af waar nu eigenlijk mijn échte interesses lagen. Dat was de driehoek: schrijven, tekenen en koken. Na een tip van een vriend begon ik een website. Ik zette een aantal recepten met leuke tekenin-

Zit er in je kookboeken een ‘ontwikkeling’? ’Ja. Mijn eerste boek ‘Koken met Karin - Kleine moeite, groot effect’ was met de hand geschreven. Het bevatte makkelijke recepten die gewoon niet kunnen mislukken. Voor mijn tweede boek ‘Alles uit de kast – slim koken met vers & voorraad’ koos ik een iets andere insteek: minder eten weggooien, je creativiteit gebruiken, efficiënter boodschappen doen. Boek 3 is een speels geschreven kookboek voor kinderen vanaf 6 jaar. De titel ‘Lekker opscheppen!’ moet ook figuurlijk worden opgevat. Het bevat ‘eet weetjes’ waarmee kinderen indruk kunnen maken aan tafel.’

Met lijnen stop je op een gegeven moment, koken doe je je hele leven.

Bewust maken ‘Mijn vierde boek is het eerste antipakjeskookboek van ons land, met 75 kant- en klaargerechten als uitgangspunt maar…om zélf te maken. Ik wil mensen bewust maken dat zelf koken makkelijk is en vooral veel lekkerder. Staan we er wel eens bij stil dat kant- en klaarhappen schrikbarend veel meer ingrediënten bevatten dan nodig zijn als je zelf in de keuken staat? Denk alleen al aan verdikkings- en conserveringsmiddelen en smaakverbeteraars.’ En ze besluit: ‘Mijn ambitie is dat ‘Koken met Karin’ een begrip wordt. Met lijnen stop je op een gegeven moment, maar koken doe je je hele leven!’

Hoofdgerecht voor 4 personen, bereiden: 15 minuten / in de oven: 30 minuten. Nodig: –– 300 g risottorijst –– 900 ml groente- of kippenbouillon –– 1 zoete aardappel (+ 400 g) –– 1 gele paprika –– 1 ui

–– –– –– –– –– ––

• Oven voorverwarmen op 175 °C. • Laat de saffraandraadjes weken in de wijn. • Verwarm de bouillon tot kokend heet. • Snipper de ui. • Verhit een klontje boter in een brede, lage pan die ook in de oven kan. Fruit hierin de ui zacht en glazig op laag vuur. • Schil intussen de zoete aardappel en snij samen met de paprika in kleine blokjes. Laat beide 5 minuten meefruiten. • Voeg de rijst toe en schep 1 minuut goed om op hoog vuur. Blus af met de wijn met saffraan. • Giet vervolgens in één keer alle hete bouillon erbij. Doe zout en flink peper erbij. Wacht tot de bouillon weer pruttelt. • Zet de pan zonder deksel 30 minuten in de oven tot het vocht helemaal is opgenomen door de rijst. Roer alles halverwege een keertje goed om.

• Rasp de kaas en hak de peterselie fijn. Meng samen met een klontje zachte boter door de gare risotto.

Verschillende culturen Omdat Canada verschillende klimaatvormen, gronden en (sub-) culturen kent, verschillen de eetgewoonten per provincie, stad en wijk. In het Noorden wordt van oudsher anders gegeten dan aan de kusten en de ‘warme’ Amerikaanse grens. Het land kent sterke Engelse en Franse invloeden en in Vancouver valt op dat een groot deel van de bevolking Aziatische wortels heeft. Canada is continue in beweging en is veel dynamischer dan menig Amerikaanse komiek beweert.

Ongezonde levensstijl ‘Studenten hebben een meal plan. Zij betalen per semester of studiejaar een vaste som, vaak verplicht, en krijgen ontbijt, lunch en avondeten op de campus. Eén van de gedachten hierachter is de positieve rol van uitgebalanceerd eten op studieresultaten. En zeker eerstejaars studenten die op de campus komen wonen hebben een nogal ongezonde levensstijl. Een beetje hulp is dan wel welkom...’

ik een Toscaanse soep genaamd ribollita en als hoofdgerecht kies ik meestal voor ravioli met truffel. Maar op de huid gebakken zeebaars gaat er ook goed in.’

In een interview in de Veneca Info nr. 29 noemde Wouter Stolwijk (directeur PIANOo en gedelegeerd opdrachtgever voor TenderNed) onder meer Italië als een land waar wij in Nederland nog een hoop van kunnen leren als het gaat om onderzoek en methodiekontwikkeling op het complexe terrein van aanbestedingen. Maar Italië betekent meer voor hem, het land levert hem, als hij er zakelijk of privé heen gaat, ook zijn favoriete lunch! ‘Ja, daar kan ik echt van genieten’, zegt hij. Hierbij zijn keuze: ‘Als voorgerecht neem

colofon Veneca, Gorinchem tekst Ineke Geraerdts, Journalistiek en PR, IDHD, Secretariaat Veneca vormgeving BURO18, Gorinchem druk Bergman Mediagroup, Gorinchem uitgave

De seizoenen hebben invloed op onze lunchgewoontes. Veneca Info | Nummer 35 | December 2010


Het klinkt allemaal voortreffelijk, maar als hij in eigen land is, waaruit bestaat dan zijn lunch? Wouter Stolwijk: ‘In het VNO-NCWgebouw aan de Bezuidenhoutseweg in Den Haag, waar ik werk, beschikken we over een bedrijfsrestaurant dat gerund wordt door een goede cateraar. Ik ben iemand die in het dagelijks leven op de calorieën let, dus daar beperk ik me in m’n keuze. Het liefst heb ik twee bruine boterhammen met kaas, maar af en toe val ik voor zalm of paling als beleg. Daarbij drink ik altijd karnemelk.’ Hoort bewegen ook bij zijn caloriebewuste levensstijl? ‘Jazeker: lopen’, klinkt het enthousiast. ‘Dat probeer ik er zo veel mogelijk in te houden. Ik heb vorig jaar de City-Pier-City in Den Haag/Scheveningen gelopen en een 20 km-afstand loop in Brussel.’

Bewegen hoort ook bij mijn caloriebewuste levensstijl.

Wijngaard Derek Muggeridge: ‘De seizoenen hebben invloed op onze lunchgewoontes. In de zomer eet je buiten meegebrachte sandwiches op. ’s Winters eten de meeste mensen

TIP: Heb je geen pan die ook in de oven kan? Fruit de groente dan in een koekenpan en schep na het afblussen met de wijn alles over in een ovenschaal die je hebt voorverwarmd in de oven (wanten aan!).

Wouter Stolwijk

In de miniserie ‘Wie verre reizen maakt...’ geeft onze ‘reizende reporter’ Robert de Koning (in het dagelijks leven eigenaar van het designlabel ReyPaca en van IDHD) zijn indrukken van de lunchgewoonten in Canada. achter hun bureau. Het universiteitsrestaurant fungeert vooral als koffiebar. Wanneer er samen wordt gegeten tussen de middag, dan is het aan de Westkust een lichte lunch. Soep, salade, vers brood en standaard gerookte zalm. Wijn komt op tafel als een gast aanschuift. Maar liever nemen we onze gasten in plaats van naar de faculteitsclub of het universiteitsrestaurant offcampus. Bijvoorbeeld naar een restaurant op een golfbaan of naar een restaurant op een wijngaard.

Serveren: Schep op voorverwarmde borden. Maal er wat zwarte peper over. Garneer eventueel nog met wat krullen Parmezaanse kaas.

De favoriete lunch

Wie verre reizen maakt… (5) Canada. Qua oppervlakte het op één na grootste land ter wereld. De lunchgewoonten in dit land zijn niet op één hand te tellen. Tijdens een eetafspraak met emeritus professor Ocean Engineering Derek Muggeridge borrelen de Canadese academische lunchtradities omhoog.

1 plukje saffraandraadjes 1 handje platte peterselie 200 ml droge, witte wijn 50 g Parmezaanse kaas (stukje) 2 klontjes boter zout & peper uit de molen

6

Veneca Info is het informatieblad van de Vereniging Nederlandse Cateringorganisaties en verschijnt drie maal per jaar.

info Overgewicht kinderen in Overvecht gedaald Committment gemeente, zorg en welzijn geeft kracht Veneca Info in 3 minuten

Recommend Documents