INDUSTRIEEL PRODUCTONTWERPEN

VERVANG DIT VLAK DOOR EEN AFBEELDING VAN JE PROJECT

RINOO LIGHTING Duurzame led-verlichting voor landelijk Afrika

PROJECT AANGEBODEN DOOR

De Hulsters Kristof VOOR HET BEHALEN VAN DE GRAAD VAN BACHELOR

INDUSTRIEEL PRODUCTONTWERPEN HOWEST | ACADEMIEJAAR 2014-2015

1

2

VOORWOORD Voor mij was dit dé opportuniteit om een project te kiezen dat aansluit bij mijn persoonlijke interesse en een verschil kan maken voor mensen onder de armoedegrens. Graag wil ik daarom voornamelijk Filip Tousseyn en Solar Zonder Grenzen bedanken, voor hun toewijding aan het project en het vlot contact tussen Howest en het kantoor. Ook wil ik Dries Laperre bedanken voor zijn professionele feedback en beschikbaarheid als ik vragen had. 3

4

INHOUD Abstract 1 Project Solar Zonder Grenzen: in het kort 3 Solar Zonder Grenzen & Mali Lumière 3 Het systeem achter het project 4 Gebruikersomgeving 8 Voorgaande modellen 9 Centrale probleemstelling 10 Gebruiksgericht ontwerpen 10 Planning 10 Opdrachtstelling 13 Eisenpakket 14 Marktstudie 18 Conceptuele ideegeneratie 20 Eén caviteit in mal 20 Twee caviteiten in mal 25 Definitief ruw concept 35 Uitwerking van het concept 35 Gebruik 37 Technische voorzieningen 38 Spuitgietoptimalisatie 41 Technische documentatie 42 Individuele stukken 42 Totaal 46 Prototype 47 Materiaalkeuze 50 Behuizing 50 Transparant scherm 51 Reflector 52 Afdichting schakelaar 53 Ruwe prijsschatting 54 Naamsverandering Mali Lumière 54 Conclusie 55 Antwoord op het eisenpakket 55 Vervolg 55 Mogelijke projectuitbereidingen 58 Opdrachtstelling 59 Levensstijl Togo 60 Analyse bestaande projecten 63 Voorstellen voor solar zonder grenzen 66 Eindmodel 73 Aanzet tot implementatie 73 Conclusie 74 Persoonlijke mening over de stage 74 Partners 74 Bijlagen 75

5

6

ABSTRACT Solar Without Borders, a project of vzw BISZ, is active since 2008 and is focused on leasing led-lights to the rural communities of Togo as substitution for fossil-fueled based lighting. The LED-lights are sold for a low price to the Togolese population through “solar kiosks”, small buildings equipped with a solar-panel on the roof, at a central position in the villages. The project currently uses calabashes: hollowed out, local fruits as housing for the LEDlights. The assignment is presented by Mali Lumière, a project that wants to use the Solar Without Borders-leasing-model in other African countries, and works closely with Solar Without Borders. For this internationalisation a new lamp-housing is needed because the calabashes don’t grow everywhere, are too fragile and the lamps are difficult to fabricate in large quantities. The new housing has to be sturdy, low priced, user-friendly and a feeling of “third world country-help” by the user-group should be avoided. The new lamp, which is called Rinoo for its sturdiness and shape, can be used with the internal components from the calabash as well as the new, more efficient components. Alongside these features, the lamp is developed to give the user different options in usage. Rinoo can be used as a flashlight, reading-light, hanglamp, etc. through strategically placed surfaces. 1

CONTEXT

2

Brugge: CEO + 1 werknemer + vrijwilligers

Togo: 1 gedelegeerd bestuurder

Togo: 50 atelier-technici

Togo: 249 kioskuitbaters

Togo: 62 250 klanten *Momentele cijfers mei 2015

PROJECT SOLAR ZONDER GRENZEN: IN HET KORT

SOLAR ZONDER GRENZEN & MALI LUMIERE

Solar Zonder Grenzen is sinds 2008 een project van vzw BISZ. De vzw ijvert voor de bevordering van de interculturele samenwerking met het Zuiden. Met het project Solar Zonder Grenzen helpt BISZ gemeenschappen in het Zuiden door zonnesystemen te installeren. Het project werd opgestart in Lome, Togo waar ze initieel zonnecellen installeerden op scholen, ziekenhuizen, weeshuizen en gebouwen voor algemene doeleinden. Lokale financiering van het onderhoud bleek moeilijk, dus investeerden ze in een meer duurzaam model. Het nieuwe model heeft als doel mensen via een oplaadbare LED-lamp een alternatief te geven voor petroleumlampen en zaklampen met wegwerpbatterijen.

Solar Zonder Grenzen (project van vzw BISZ) telt slechts twee vaste werknemers in België, die instaan voor de administratie, zoeken van sponsors en uitbereiding-coördinatie. In Togo werken ondertussen +- 50 mensen vast in het atelier voor Solar Zonder Grenzen, dat daar bekend staat als Solergie. Daar staan ze in voor de productie en opvolging van het project onder een gedelegeerd bestuurder. Ook werken er regelmatig 1-3 vrijwilligers, die uit interesse voor het project kennis doorgeven en helpen met het sturen van het project. Eén van deze vrijwilligers is Filip Tousseyn. Hij zag potentieel in het project en heeft Mali Lumière (project van vzw Les Quatres Eaux, bedrijf van Filip Tousseyn) opgestart. Het doel van Mali Lumière is de manier van werken over te nemen in andere Afrikaanse landen. Omdat de calabaslampen niet geschikt waren voor een internationalisering met grote hoeveelheden, diende hij de stage-aanvraag in voor de ontwikkeling van een synthetische LED-lamp. Het kantoor ligt momenteel in het Katelijnepoort Business Center in Brugge, waar het deel uitmaakt van een co-working project om kleine bedrijven samen te brengen en te kunnen voorzien van een werkplaats.

In 2010 werd een eerste lokaal productie-atelier van zonnepanelen, lampen en laders opgestart in Togo. De LEDlamp bestaat uit een calabasvrucht (flescalabas) en afvalproducten zoals oude fietsbanden. Echter, hoe goedkoop de producten ook waren, ze bleven te duur voor een groot deel van de bevolking. De oplossing werd gevonden in een verhuurmodel van lampen. Die kunnen worden opgeladen in één van de “zonnekiosken”, een gebouw voorzien van zonnecellen.

3

HET SYSTEEM ACHTER HET PROJECT OPLAADEENHEID, DE ZONNEKIOSK

Zonnekiosken zijn doorgaans centraal gelegen gebouwen, voorzien van een zonnepaneel en in staat om 60 lampen op te laden en te verhuren aan de dorpelingen. Omwonenden kunnen er een oplaadbare lamp huren (€0.075/herlading). Ook andere batterijen, bijvoorbeeld van gsm’s, kan men er tegen een kleine vergoeding (€0.15/herlading) herladen. De zonnekiosk wordt uitgebaat door een zelfstandige die wekelijks huurgeld betaald, wat zorgt voor werkgelegenheid. Een inspecteur komt dit geld ophalen en zorgt voor de schakeling tussen het atelier en de kiosk. Door de lampen te verhuren werd het niet enkel meer toegankelijk voor de bevolking, ook kon Solar Zonder Grenzen nu onderhoud, herstelling en recyclage garanderen. Solar Zonder Grenzen zorgt voor de installatie van de kiosk en voorziet dat op vijf jaar het geld hiervan is terugverdiend. De zonnekiosk is een beter alternatief dan een lamp met eigen zonnesysteem omdat deze meestal van erg lage kwaliteit is en de fabricage van al die onderdelen een extra last is op het milieu. De kiosk heeft onderdelen die van betere kwaliteit zijn waardoor de batterijen langer functioneren. Met dit systeem is er ook meer controle over recyclage en het terugbrengen van de lampen. Met de steun van investeerders zijn er in oktober ‘14 al 180 kiosks in gebruik en worden meer als 45 000 mensen voorzien van duurzaam licht. Solar Zonder Grenzen verwacht tegen eind 2015 400 kiosken geplaatst te hebben.

REPARATIE- EN PRODUCTIE-EENHEID, HET ATELIER

Het productie-atelier assembleert de lampen en werkt daarnaast als herstellingsdienst en recyclagepunt. Het atelier zorgt voor de opleiding van de kioskhouders en is voorzien van een technische ploeg die de zonnekiosken gaat installeren en eventueel defecten kan herstellen. Solar Zonder Grenzen houdt hierop toezicht, voorziet scholing voor de werknemers en zorgt voor aanvoer van de componenten en installatiematerialen.

ENERGY KIOSKS (VENNOOTSCHAP)

Om het zonnekioskenproject op grote schaal uit te bouwen richt het project in juli 2013 de coöperatieve vennootschap ‘Energy Kiosks‘ op. Energy Kiosks is opgericht als investeerplatform, dat uitsluitend investeert in het project van Solar Zonder Grenzen. Solar Zonder Grenzen zet pilootprojecten op. Indien kan aangetoond worden dat een bepaalde regio of dienst sociaal-economisch interessant is, dan worden de pilootprojecten verkocht aan Energy Kiosks cvba die het dan op grote schaal zal uitrollen. Nu de verdere uitbouw en installaties van zonnekiosken in Togo gegarandeerd wordt door Energy Kiosks, ontfermt Solar Zonder Grenzen zich over de verdere ontwikkeling van het model en de sensibilisering in België. Solar Zonder Grenzen wil ook, in de nabije toekomst, het kiosken systeem gebruiken om water te filteren of koeling voor medicijnen te voorzien.

Een zonnekiosk met de typische, blauwe calabaslampen.

4

Atelier-technieker installeert zonnepanelen op een nieuwe kiosk. Lokale bewoners vertrouwen andere Togolezen meer dan Europeanen, Solar Zonder Grenzen speelt hier handig op in, ze willen het project zoveel mogelijk door Togolezen voor Togolezen maken. 5

Vuur

Zaklampen (wegwerpbatterij) Solarlamp of herlaadbare batterij Gloeilamp

Kaarsen

INVESTEREN, GEEN DONATIE

Solar Zonder Grenzen werkt op basis van investeringen en niet op donaties. Het project ligt uiteindelijk in de handen van de lokale medewerkers. Solar Zonder Grenzen zorgt enkel voor de opstart en de supervisie. Nadat kiosken zichzelf hebben terugverdiend komt er geld vrij voor andere investeringen. Het streefdoel is om tegen eind 2016 1000 kiosken te hebben waar ongeveer 60 000 lampen voor nodig zijn.

WERKGELEGENHEID VOORZIEN Kerosinelamp met lont

Verdeling van verlichtingsoorten in Ghana (2008). Bron: a

Met dit project voorziet Solar Zonder Grenzen lokale mensen van werkgelegenheid: - Boeren die calabassen verbouwen: voor elke lamp is er één calabas nodig. - Werknemers atelier: lokale mensen die zorgen voor de assemblage en reparaties. - Kioskhouders: zelfstandigen die de lampen verhuren en gebruikers controleren. Hierdoor vergaart de lokale bevolking meer kennis over techniek, boekhouding en recyclagebeheer. Dit systeem is een van de grote redenen waarom het project bij de bevolking zo in de smaak valt: ze zijn zelf verantwoordelijk. Het is geen ontwikkelingshulp maar een bedrijf dat rendeert en een status geeft aan zijn werknemers.

VERVANGING VOOR DE BESTAANDE LAMPEN Directe CO-verwarming van de atmosfeer door het gebruik van residentiële kerosineverlichting (Augustus 2014). Bron: a

Vooraleer het project werd uitgerold gebruikten de meeste Togolezen petroleumlampen en zaklampen met wegwerpbatterijen. Deze toestellen zijn echter zo verouderd: ze geven te weinig licht en zijn zeer schadelijke voor de gebruiker en milieu. De voordelen van de led-verlichting maakt een groot verschil voor de gebruiker: - De calabas geeft veel helderder licht - Er worden geen schadelijke dampen verspreid. - Er is geen kans op brand in tegenstelling tot de petroleumlamp - De calabas huren is goedkoper dan het betalen voor petroleum. - De batterij gaat veel langer mee tegenover petroleumlampen.

6

PETROLEUMLAMP

VS

Jongen gebruikt een petroleumlamp om zijn moeder te helpen met koken: de lamp geeft weinig licht, geeft schadelijke gassen af en de petroleum is kostelijker dan een oplaadbeurt bij de zonnekiosk. Studeren is ‘s avonds mogelijk: De led-lampen geven helderder licht zonder schadelijke dampen te verspreiden. Eén oplaadbeurt voorziet de gebruiker van 12 uur licht.

CALABASLAMP

7

GEBRUIKERSOMGEVING - platteland - bakstenen huisjes - beperkt transport

b

8

EVOLUTIE VAN DE CALABASLAMP EERSTE ONTWERP

Een glazen pot voorzien van een 12V (7Ah) batterij waarin drie LEDS geplaatst zijn. Het ontwerp had een GSM aansluiting en diende thuis opgeladen te worden door een afzonderlijke zonnecel. Problemen hierbij waren: - De kostprijs: €50. Enkel de rijkste klasse kon deze betalen. Het doel van het project is de armsten te voorzien van duurzaam licht wat door de kostprijs achterhaald was. - De batterij was zeker niet duurzaam: er was geen begrenzing op diep-ontladen voor de batterij waardoor deze volledig leeg kwam te staan. Hierdoor was de gemiddelde levensduur van een batterij slechts een jaar. - De drie LEDS gaven voldoende licht maar werden niet tot hun vol potentieel gebruikt. Door middel van reflectoren kon de lamp met één LED dezelfde lichtsterkte geven.

TWEEDE ONTWERP

Men tracht kosten te reduceren door het gebruiken van plaatselijk materiaal (de calabas). De drie LEDS zijn vervangen door één LED met reflector (binnenkant drankblikje) en de 12V batterij is vervangen door een duurzamere Lithiumbatterij waar wel een diep-ontladingsbegrenzing (geleverd door Timelab vzw) was op aangesloten. Problemen bij dit ontwerp waren: - De lamp was niet waterdicht. - Reparatie was moeilijk omdat het PE-folie vastgelijmd was op de calabas. De PE-folie moest bij defect afgesneden worden. - Het ontwerp kon enkel opgehangen worden. Er was geen mogelijkheid dat het op zichzelf kon staan en licht geven.

DERDE ONTWERP

Deze oplossing werd ontworpen door Timelab vzw. Er werd een houder voorzien zodat de lamp op zichzelf kon staan. De PE-folie en reflector werden vervangen door een blikje waardoor een fijnere meer geconcentreerde straal kwam vanuit een opening in het blik. Het voordeel hierbij was dat wanneer de calabas met de lamp naar beneden stond het product waterdicht was. Wanneer dit getest werd bij de mensen in Togo waren er klachten dat kinderen het blik open prutsten. Hierdoor werd afgestapt van dit idee.

VIERDE ONTWERP

De PE-folie wordt niet meer vastgelijmd maar met een oude fietsband vast gegespt. Hierdoor is reparatie gemakkelijker. De calabas werd vanaf hier ook blauw geverfd. De Togolezen zagen het product als een voorziening voor de armen. Door het schilderen kreeg de lamp een professionelere look en droeg dit ook bij aan de waterdichtheid van de kalebas. Het product is goedkoop maar heeft zwakke punten: - Schimmelvorming in vochtige omstandigheden - De schil van de calabas is breekbaar aan de boring voor de schakelaar en aansluitfiche. - De schil varieert van dikte waardoor de aansluiting van de schakelaar en aansluitfiche omslachtig is. - Elke calabas verschilt van vorm en afmetingen waardoor voor de assemblage enige handigheid en ervaring vereist is. - Calabassen zijn niet overal beschikbaar. voorbeeld: Siërra Leone - Oude fietsbanden en PE-folie zijn geen afval zoals in het Noorden. 9

CENTRALE PROBLEEMSTELLING Mali Lumière en Solar Zonder Grenzen willen ter vervanging van de calabas-lampen volledig overgaan op een synthetische, spuitgietbare behuizing. Dit om een degelijker product aan te bieden dat duurzamer is en in massaproductie kan gefabriceerd worden.

GEBRUIKSGERICHT ONTWERPEN Bij het ontwerpen komt voor mij altijd de gebruiker op de eerste plaats. Daarom ben ik gestart met ontwerpen aan de hand van functionaliteiten. Eerst is er een lijst opgemaakt in samenspraak met Filip Tousseyn naar functies waar vraag naar is in Togo (andere, meer technische eisen lagen al voordien vast). Aan de hand van deze lijst ben ik modellen beginnen maken die voldoen aan deze functies. Uiteindelijk is er een oplossing ontworpen die aan alle gebruikerseisen voldoet, compact is en een sympatiek uiterlijk heeft.

PLANNING Start Bachelorproef

Februari

Selectie van eerste ideeën naar drie basisontwerpen, uitwerken afmetingen, concretisering, bepalen nieuwe electronische componenten

Maart

Selectie van drie basisontwerpen naar één ontwerp, verdere afmetingbepaling, eerste 3D print

April Afstellen van nieuwe inzichten vanuit het 3D model, vlakken aanpassen naar betere invulling functionaliteiten, concreet opmaken van alle afmetingen en alle interne oplosingen, vastleggen schakelaar en positie Juni

Analyse concurrentie, opmaak designbrief, eerste ideegeneratie en opentrekken van de mogelijkheden

Mei

Afwerken model, 3D printing eindmodellen, presentatie en dossier ver werken.

Voorstelling

10

11

ONTWERPPROCES

12

?

OPDRACHTSTELLING De initiële vraag voor een nieuwe behuizing werd gesteld door Mali Lumiere. Het project staat in voor de internationalisering van het Solar Zonder Grenzen-systeem in landen zoals Kameroen, Mali, Benin, Sierra Leone, ... Tevens wil het een antwoord geven op de vraag naar verlichting gesteld door 4de-pijler organisaties. Het gebruik van een synthetische lamp in vluchtelingenkampen behoort eveneens tot de mogelijke projecten. Aangezien de calabas niet overal groeit en de teelt tijdrovend is moest er voor deze internationalisering dus een nieuwe, massaproduceerbare behuizing ontwikkeld worden. Deze ontwikkeling gebeurt in nauwe samenwerking met Solar Zonder Grenzen. Na een nieuw bezoek (8 feb 2015) aan Togo en het project concludeerde Solar Zonder Grenzen dat de calabassen niet voldoen aan de verwachtingen. Lampen komen te vaak binnen voor reparatie, voornamelijk aan de behuizing zelf. Daarom wilt Solar Zonder Grenzen de calabassen langzaamaan uit de omloop nemen en ook in Togo vervangen door de nieuwe behuizing. De nieuwe behuizingen gaan in Togo zo geïmplementeerd worden dat elke kiosk of enkel calabassen verhuurd of enkel nieuwe behuizingen. Dit om jaloezie binnen de gebruikersgroep tegen te gaan.

VOORBEREIDEND WERK Tijdens de oriëntatiestage is er al duidelijk gecommuniceerd wat de eigenlijke vraagstelling is. Aan de hand daarvan is er een oplijsting gebeurd wat de gewenste eisen waren voor de nieuwe behuizing. Zo is er een ruw eisenpakket opgesteld. Dit pakket is in februari dan verder bijgesteld naar nieuwe informatie in verband met de elektronische componenten en bezoek aan Togo. Om de markt van led-lampen voor ontwikkelingslanden beter te begrijpen moest er een analyse gemaakt worden van bestaande producten. Deze producten hebben inzicht gegeven welke insteek vernieuwend zou zijn en welke vormtaal het beste ontvangen wordt bij de gebruikersgroep. Aan de hand van deze analyse is het nieuwe ontwerp afgesteld kunnen worden zodat bepaalde problemen vermeden worden en troeven beter worden uitgespeeld.

CONCREET ONTWERP EEN SPUITGIETBARE BEHUIZING VOOR LED-LAMPEN IN SUB-SAHARISCH AFRIKA DIE GOEDKOOP GEPRODUCEERD KAN WORDEN EN MEER MENSEN AANSPREEKT DOOR MULTIFUNCTIONALITEIT EN UITERLIJK. 13

EISENPAKKET GEBRUIKER: Mali Lumiere moet een duurzaam en ecologisch alternatief bieden voor de bestaande petroleumlampen. De interne componenten garanderen dit al maar dit moet verder door getrokken worden naar de behuizing. De behuizing moet ecologisch verantwoord zijn, zonder de prijs erg te verhogen. Het eindproduct moet gebruiksvriendelijk zijn. Mali Lumière wilt daarom dus multifunctionaliteit. De lamp moet gebruikt kunnen worden als: - zaklamp - hanglamp (opgehangen aan plafond) - klemlamp (geklemd achter een rand, unieke feature) - leeslamp (op een stapel boeken) De stevigheid van de lamp is absolute prioriteit, na het bezoek van Solar Zonder Grenzen aan Togo blijkt dat de lampen erg ruw gebruikt worden. Elk fragiel onderdeel moet dus vermeden worden. De behuizing moet optimaal getransporteerd kunnen worden, dit zowel in afzonderlijke helften (pre-assembly) als volledig geassembleerde vorm. Het ontwerp moet gemakkelijker te assembleren (DFA) zijn dan de calabassen door het plaatselijk atelier en achteraf herstelbaar (DFD) zijn. Door een plat vlak te voorzien kan de lamp op de zijkant worden gelegd tijdens assemblage zonder dat deze wegrolt of verschuift. Het moet een volwaardig eindproduct zijn: de calabaslampen worden door veel gebruikers nog ervaren als een product voor de armen. Met de nieuwe lamp wil Mali Lumiere de mensen hier in tegemoet komen en het product een statuut geven als volwaardig werktuig dat voor iedereen bestemd is, niet enkel voor de aller armste.

14

TECHNISCH: Er zal een printplaat met nieuwe componenten (bijlage 1) voorzien worden voor de nieuwe behuizing (surface mounted voor stevigheid). Toch moeten de oude printplaten (bijlage 2) nog steeds blijven passen mits kleine aanpassingen (schakelaar en oplaadfiche worden op printplaat gelijmd maar met kabels vastgesoldeerd). De printplaat moet afgesloten kunnen worden voor esthetische redenen en om vandalisme te voorkomen. Stabiliteit moet verzekerd kunnen worden. De programmeeraansluitingen moeten weggewerkt zitten zodat ze enkel toegankelijk zijn wanneer de lamp gedeässembleerd is. Deze aansluitingen moeten beschermd worden door een uitsparing in de behuizing. De batterij moet worden ingewerkt zodat deze niet kan bewegen binnenin de behuizing. Deze moet niet rechtstreeks bevestigd worden op de printplaat (zoals voordien). Doordat er twee batterijen in omloop zijn moet het mogelijk zijn beide in de behuizing te plaatsen (bijlage 3). De nieuwe lamp zal twee LED’s gebruiken (bijlage 1) van 3x3 mm die 1.5mm boven de printplaat uitsteken. De nieuwe solarlampen moeten ook in aanmerking komen voor Carbon Credits waarvoor dezelfde voorwaarden gelden als de calabaslampen (bijlage 4) De oplaadfiche en schakelaar moet zo goed mogelijk beschermd worden tegen water (IP41 of hoger, bijlage 4). De lichtspreiding van de LED’s moet optimaal benut kunnen worden. Er moet een stempel gedrukt worden in de behuizing van: - Energy Kiosks - “Niet bij het restafval werpen” aanduiding - Een aanduiding dat alle krediet gaat naar Solar Zonder Grenzen (wanneer andere projecten de lampen zouden gebruiken moet het nog steeds duidelijk zijn van waar ze origineel afkomstig waren) Binnenin wordt een plakker bevestigd met een serienummer (bestaande uit 2 nummers van het land, 3 nummers van de kiosk en 2 nummers van de individuele lamp) en CDM gecertificeerd logo.

15

FABRICAGE: Er moet rekening gehouden worden met een erg lage verhuursprijs, dit wil zeggen: de matrijs zo eenvoudig mogelijk houden, zorgen dat het materiaal goedkoop kan aangeleverd worden en extra niet essentiële onderdelen vermijden. De behuizing mag niet meer kosten dan €1.50 (materiaalkost + toolingkost). De behuizing moet zoveel mogelijk in gerecupereerd ABS worden spuit gegoten. Dit materiaal is na bespreking met ETAP (partnerbedrijf Solar Zonder Grenzen), Katrijn Sabbe (docent Moderne Productie) en Hubert De Backer (Spuigietfabrikant) uit de bus gekomen als het meest geschikte materiaal voor de behuizing. De keuze viel hierop omdat: - Ongeveer 80% gerecupereerd materiaal kan gebruikt worden, waaraan 20% nieuw granulaat moet worden toegevoegd. Dit is een belangrijke factor in het ecologisch verhaal. - Een van de meest gebruikte kunststoffen: goedkoop en overal te verkrijgen. - Gerecupereerd ABS kan schildiktes van 2mm benaderen tegenover HDPE wat diktes van 4mm vraagt. Dit is een halvering in materiaal en dus halvering van de kost van materiaalaanvoer. - Gerecupereerd ABS is veel steviger als gerecupereerd PP, wat belangrijk is voor de duurzaamheid van het product. Het transparante scherm is een eenvoudig uitgesneden stuk plexiglas. Dit is mogelijk geworden na de beslissing de behuizing in twee helften te maken. Dit geeft meer ontwerpmogelijkheden en kan erg goedkoop gefabriceerd worden.

16

c

BIJKOMEND: Een nieuwe naam moet gezocht worden voor de internationalisering. Mali Lumière is ontstaan wanneer Solar Zonder Grenzen wou uitbreiden naar Mali (buurland van Togo) met de calabassen. Dit is echter nooit in praktijk omgezet. Mali Lumière is nu het project dat het Solar Zonder Grenzen-systeem in andere Afrikaanse landen wil introduceren. De naam Mali Lumière is dus achterhaald en dient vervangen te worden. Bij deze nieuwe naam moet een logo ontworpen worden dat het nieuwe ontwerp symboliseert.

WERKEN BINNEN PARAMETERS Door met Filip samen de eisen op te stellen en vroegtijdig keuzes te maken is het duidelijker geworden welke oplossing dat ze zoeken. Deze eisen zorgen dat er genoeg parameters zijn waarbinnen gewerkt kan worden om zo doelgerichter te kunnen ontwerpen. Achteraf gezien bleef zo de sfeer op het werk ook positief. Grote conflicten werden vermeden doordat iedereen op dezelfde golflengte zat waar we naartoe werkten.

17

MARKTONDERZOEK LED-lampen ter vervanging van petroleumlampen in ontwikkelingslanden is geen nieuw concept. Er zijn reeds heel wat toestellen op de markt, deze zijn meestal met een individueel zonnepaneel en verschillen dus van het Solar Zonder Grenzen-systeem. Toch is het nuttig de concurrentie te bekijken om voordelen te implementeren in het nieuw ontwerp en nadelen te vermijden. Aan de hand van dit marktonderzoek konden we ook confirmeren dat onze lamp daadwerkelijk een nieuwe inbreng is in deze reeds uitgebouwde markt.

+ lichtsterkte + statussymbool - weinig posities - fles wordt nooit gebruikt - kostelijk

+ compact + goedkoop - kinderachtig - weinig montagemogelijkheden

d1

d2

+ abstract statief (++ materiaal) + eenvoudige vorm + goedkoop - zonder statief niet te positioneren?

d3

- te groot handvat - benutting van 6 leds? - lomp - kostelijk

d4

+ eenvoudige vorm + stevige vorm + goedkoop - materiaaldikte - zonder statief niet te positioneren?

d5

18

+ duurzame materialen - GoPro? - halsband, belachelijk? - kostelijk

d6

+ bekende vorm van petroleumlamp + lichtsterkte + 360° licht - enkel staand positioneren? - kostelijk - muggenlamp?

d7

+ compact + goedkoop - ergonomie: poging maar niet ok - geen duurzame materialen

d8

+ duurzame materialen - fragiel ontwerp - kostelijk - enkel leeslamp - weinig aangepast aan gebruiker

d9

+ hoogwaardig statussymbool + multifunctionaliteit - kostelijk - statief is niet nodig

d10

+ goedkoop - slechts één positie - goedkope materialen

d11

+ aansprekend ontwerp + juist kleurgebruik + goedkoop - fragiel

d12

- ontwerp spreekt niet aan - goedkope materialen - lomp ontwerp - kostelijk

d13

+ multifunctionaliteit + hoogwaardig statussymbool - kostelijk

d14

19

DOELBEWUST ONTWERPEN Nu alle parameters vastlagen en de markt bekend was kon het eigenlijke ontwerpproces beginnen. Met vooral de focus op het gebruiksvriendelijk ontwerpen (de vier basisfunctionaliteiten) is de ideegeneratie van start gegaan.

EEN CAVITEIT IN DE MAL Om de fabricage zo goedkoop mogelijk te maken is er een poging ondernomen de behuizing in één caviteit te fabriceren met behulp van enkele extra schuiven. Op deze manier werden de productiekosten gedrukt omdat het materiaal voor de mal zelf gehalveerd kon worden.

20

21

22

23

Conclusie Door één caviteit te gebruiken was vormvrijheid echter zeer gelimiteerd. Alle basisfuncties waren mogelijk maar de behuizing werd te groot waardoor het goedkope prijskaartje van de mal met één caviteit achterhaald werd door het benodigde spuitgietmateriaal. Daarom is er beslist over te gaan op twee caviteiten (in dezelfde mal). 24

TWEE CAVITEITEN IN DE MAL Wanneer de behuizing in twee helften wordt opgedeeld kan er een veel grotere vormvrijheid bekomen worden. Hierdoor wordt het mogelijk de basisfuncties van de lamp te integreren en toch de gehele behuizing compact genoeg te houden.

25

26

27

28

In overleg met Solar Zonder Grenzen en ETAP (bedrijf groene verlichting) is er beslist voorstel 2 te gebruiken. De vorm straalt robuustheid uit, kan compact alles integreren en kan zonder ondersnijdingen uitgewerkt worden. 29

30

Functioneel tussenmodel Leeslamp: de arm zorgt voor onstevige positionering in langs richting. De hoek waaronder het licht schijnt is goed.

Haaklamp: stevige positionering. De hoek waaronder het licht schijnt is goed.

Hanglamp (nagel): wanneer er op een ruwe manier getrokken wordt aan de lamp, wanneer deze rond een nagel is geklemd in het sleutelvormig gat, kan de behuizing scheuren.

Hanglamp (rond touw): geen klachten. De juiste hoek van licht wordt bereikt.

Zaklamp: ergonomisch degelijk genoeg. De lamp heeft een foute lichthoek en kan dus hinder veroorzaken voor de gebruiker (verblinding door heldere led).

31

32

33

34

DEFINITIEF RUW CONCEPT Leeslamp: stevige positie op twee vlakken en één punt. Het licht schijnt onder de juiste hoek.

Haaklamp: kortere arm zorgt dat minder grote diktes kunnen overbrugt worden. In Togo is een grotere arm niet nodig, er zijn genoeg mogelijkheden waar een voorziening van 30 mm voldoende is. Het licht schijnt onder de juiste hoek.

Hanglamp (nagel): Door een uitsparing (spie) te voorzien en geen gat is er geen kans op schade door ruw gebruik. De lichthoek is correct en wordt bereikt door de coniciteit in de langs richting.

Hanglamp (rond touw): minder stevige positie maar zal ook minder gebruikt worden. De lichthoek is correct.

Zaklamp: Door de smallere vorm kunnen grotere handen volledig rond de lamp grijpen. Kleinere handen kunnen de arm gebruiken. De lichthoek is optimaal benut.

UITWERKING VAN HET CONCEPT Vanuit het schuimmodel hierboven is er een CAD-model opgebouwd. In dit model zijn technische details uitgewerkt die in volgende hoofdstukken aan de hand van het eindresultaat worden uitgelegd. 35

RESULTAAT

36

GEBRUIK Doordat alle vlakken strategisch geplaatst zijn wordt de lamp juist gebruikt en wordt de multifunctionaliteit bereikt. Met deze functionaliteiten kan de lamp als lees-, zak-, klem-, en hanglamp gebruikt worden en doordat elk vlak zorgvuldig gekozen is wordt fout gebruik vermeden. Zowel de schakelaar als de oplaadfiche worden voorzien in het lichtgroen, zo wordt meteen duidelijk hoe het toestel bediend wordt. 37

3

2 5

4

TECHNISCHE VOORZIENINGEN ALGEMEEN 1. Doordat de behuizing rond de printplaat en batterij is ontworpen, blijft deze zo compact mogelijk, wat transport en materiaalkosten aanzienlijk drukt. 2. Vooraan wordt er een transparant scherm voorzien in plexiglas om de led en interne componenten te beschermen tegen zand, water, ... De plaat wordt gepositioneerd in een sleuf die verder wordt vastgeklemd door de tweede helft bij het assembleren. 3. Een rubber klemt tussen behuizing en batterij (deze wordt gebruikt van de oude calabaslamp). Dit vangt nodige schokken op voor de batterij, zorgt dat gerammel niet kan voorkomen en (minimale) spelingen in dikte van de batterij worden opgevangen. Het is zo ook mogelijk de oude, kleinere batterijen in de behuizing te gebruiken. 4. De uitsparing voor LED’s is voorzien zodat printplaten met twee LED’s (nieuw) en één grote LED (oud) passen. De nieuwe LED’s zijn gepositioneerd op de plaats van de soldeerpunten van de oude LED’s. 5. De helften worden gemonteerd door middel van twee m2-schroeven. Omdat de vorm zo klein mogelijk is gehouden en de wanddikte 2mm is, is dit voldoende. 38

11

9

7

10

6

6. De behuizing heeft een relatief vlakke kant, zo is assembleren eenvoudiger (de behuizing kan niet rondschommelen). 7. De bovenkant van de lamp is volledig rond zodat de lamp nooit gepositioneerd kan worden met de schakelaar onderaan en de oplaadfiche bovenaan. Zo kan een minder waterdichte, goedkopere fiche gebruikt worden. 8. De ribben zijn zo gepositioneerd dat de ze de printplaat en batterij op zijn plaats houden en tevens meer stevigheid bieden aan de behuizing. De ribben in het handvat zorgen dat deze niet kan afbreken. 9. In beide helften is een positioneringshulp voorzien ter hoogte van de schroefpunten om de assemblage verder te vergemakkelijken en stukgedraaide schroefdraad te vermijden. 10. Een dubbele rand (trapsgewijs) zorgt dat zand, water, ... ook langs andere kanten moeilijker kan indringen. 11. Uitsparing voor de transistor op de printplaat. Hierover komt een sticker die tevens functioneert als extra reflectie voor de LED(‘s).

39

DETAILLERING 3 Oud

3

De oude schakelaar en oplaadfiche werden in de calabassen aan de oude printplaat vastgesoldeerd met kabeltjes. Dit was een oorzaak van defecten doordat de soldering loskwam. Het plan bestaat erin, wanneer calabassen met oude printplaten binnenkomen, de oude schakelaar en fiche te verwijderen en de nieuwe componenten op de oude printplaat te lijmen. Daarna worden met korte stukken kabel solderingsverbindingen gemaakt. Op deze manier kan er geen trekkracht op de solderingen worden uitgeoefend waardoor defecten aanzienlijk verminderd worden. De nieuwe printplaten worden voorzien van een gelijkaardige schakelaar en fiche maar worden via SMD aangebracht. Zo is soldering enkel nog maar nodig bij de batterij (dit kan niet vermeden worden). De grootte van printplaten blijft hetzelfde. Deze kunnen een maximale afwijking hebben van 0.2mm. Hiervoor is extra speling voorzien. De transistor zit op dezelfde plaats zowel bij de oude als nieuwe printplaten. 40

Nieuw

Verschillen in elektronische componenten 1. De oude batterij is vervangen door een grotere en efficiëntere batterij zodat er meer branduren zijn per oplaadbeurt. Zowel oude als nieuwe batterij past in de behuizing. 2. De nieuwe printplaat kan zowel gebruik maken van nieuwe kleinere LED’s als de oude grotere led. 3. De programmeerpinnen worden in de nieuwe behuizing omgeplooid. Bij de nieuwe printplaat wordt dit gedaan bij fabricage, bij de oude printplaten manueel wanneer ze binnenkomen om in met een nieuwe behuizing geassembleerd te worden.

De afdichting van de schakelaar is zo ontworpen dat deze volledig is ingewerkt in de behuizing. Dit is vooral om schade te voorkomen (spelende kinderen proberen de afdichting los te peuteren). Daarnaast geeft deze manier van afdichten een betere water-resistentie.

Onderaan heeft de behuizing een uitsparing voor de oplaadfiche. De fiche klemt zich vast door groeven die standaard in de component aanwezig zijn. Verder zijn er ook ribben voorzien zodat de printplaat en batterij slecht op één (bij de batterij twee) punt contact maakt onderaan met de behuizing. Zo kunnen componenten beter hun warmte laten afvloeien.

SPUITGIETOPTIMALISATIE De behuizing is zo ontworpen dat beide helften zonder ondersnijdingen kunnen gefabriceerd worden. Zo worden kosten tot een minimum gehouden. Latere vervorming van het origineel ontwerp door drafts bij de spuitgietoptimalisatie door de fabrikant, wordt laag gehouden doordat de vorm zo veel mogelijk gebruik maakt van afgeronde vlakken naar de snijlijn toe.

41

TECHNISCHE DOCUMENTATIE INDIVIDUELE STUKKEN

42

43

44

45

TOTAAL

46

PROTOTYPE OPBOUW Opbouw van het 3D model met Ultimaker 2. Totale tijd: 14u 27min Gewicht: 72g

Afschuren steunstructuur met schuurpapier (korrel: 120, 200, 400)

Opvullen oneffenheden met polyesterpasta (herhaling afschuren).

Grijze lak aanbrengen op spuitgietonderdelen.

47

Groene lak aanbrengen op fiche en schakelaarafdichting.

Uitsnijden sticker.

reflecterende

Uitlaseren transparant scherm, daarna randen bijvijlen tot gewenste dikte.

Assembleren

48

RESULTAAT

49

MATERIAALKEUZE TRANSPARANT SCHERM: ACRYLAAT (PLEXIGLAS) Eisen De transparante plaat functioneert als afscherming voor de LED. De voornaamste eisen zijn krasvastheid en stevigheid.

Ponsen De afschermingen worden ter plaatse in het atelier geponst door een simpele manueel bediende machine. Dit is een redelijk eenvoudige techniek en met een juist gefabriceerde ponsvorm kan er weinig fout lopen. Dit onderdeel wordt ter plaatse gefabriceerd, wat bijdraagt aan het verhaal van Solar Zonder Grenzen.

Eigenschappen + Optisch hoogwaardig materiaal + Licht gewicht + Weer- en UV-bestendig + Gemakkelijk bewerkbaar + Gemakkelijk vervormbaar + Gemakkelijk verlijmbaar + Goede warmte-isolatie + Slag- en breukvast - Brandbaar - Minder hittebestendig dan PS - Duurder alternatief

Toepassingen Beglazing Lichtreclame Vitrines Medische Apparatuur Speelgoed Bron: e

50

Keuze en verantwoording De transparante plaat wordt gefabriceerd in acrylaat, deze is minder flexibel dan bijvoorbeeld PP en kan dus minder snel uit de behuizing worden geduwd. Dit is wel een kostelijker alternatief maar is nodig om een duurzaam product te bekomen.

BEHUIZING: GERECYCLEERD ABS Eisen De behuizing is de “schil” die zorgt dat alle gevoelige onderdelen beschermd zijn van buiten af en moet tegen een stootje kunnen. Zoals voordien gezegd moet Mali Lumière een duurzaam, groen alternatief geven op de petroleumlamp. Daarom moet de fabricage van de lamp ook zowel ecologisch verantwoord zijn als goedkoop blijven zodat het project zoveel mogelijk mensen kan helpen.

Spuitgieten Vooraf was er gekozen voor een spuitgietbare behuizing. Naast de voordelen dat zeer snel grote hoeveelheden kunnen worden geproduceerd, krijgen producten van synthetisch materiaal ook meer aanzien in Togo.

Eigenschappen + Goede sterkte + Krasvast, hard en stevig + Goede chemische weerstand + Weinig vervorming bij spuitgieten + Kruipbestendig + Slagvast + Goede hoog- en laagtemperatuur prestaties + Resistent tegen de meeste weekmakers - Slecht UV-bestendig - Weinig solvent resistent - Veel rook bij verbranding

Toepassingen Toepassingen: Behuizingen Speelgoed Koffers Buizen Bumpers

Keuze en verantwoording In samenspraak met ETAP (partnerbedrijf Solar Zonder Grenzen), Katrijn Sabbe (docent Moderne Productie) en Hubert De Backer (spuitgietfabrikant) is gekozen de behuizing in ABS (Acrylonitril-butadieen-styreen) regranulaat te fabriceren. De keuze ligt bij ABS omdat: Ongeveer 80% gerecupereerd kan gebruikt worden voor het materiaal waaraan 20% nieuw granulaat moet worden toegevoegd. Dit is een belangrijke factor in het ecologisch verhaal. ABS is een van de meest gebruikte kunststoffen en is relatief goedkoop en overal te verkrijgen. Gerecupereerd ABS kan schildiktes van 2mm benaderen tegenover HDPE wat diktes van 4mm vraagt. Dit is een halvering in materiaal en dus halvering van de kost van materiaalaanvoer. ABS is slagvast zodat de behuizingen minder snel ouderdomsverschijnselen zullen vertonen.

Bijkomstig De ABS wordt bij fabricage behandeld met additieven: - Lichtstabilisatoren, zodat ABS UV-bestendig is. In Togo en omliggende landen kan de UV-straling een enorme invloed hebben op kunststoffen. De lamp wordt overal gebruikt en moet grote hoeveelheden UV-straling kunnen weerstaan. - Omdat regranulaat bestaat uit verhakseld materiaal in allerlei kleuren is er een beperking in kleur voor de nieuwe lamp. Er wordt extra kleurstof toegevoegd om een constante donkergrijze kleur te bekomen.

Bron: f

51

REFLECTOR: SPIEGELFOLIE Eisen De reflector moet zorgen dat verloren licht uitgezonden door de LED wordt weerkaatst en zo de lamp efficiënter maakt. Deze zit ingewerkt in de behuizing waar ze beschermd wordt. De belangrijkste eisen zijn dat het materiaal reflecteert en zo goedkoop mogelijk is.

Ponsen Net als het scherm worden de reflectors geponst om een precieze uitsnijding te hebben die juist aansluit op de behuizing. Hiervoor kan dezelfde machine gebruikt worden als de transparante plaat, enkel dient er een extra opzetstuk (stempel) aangekocht te worden. Dit onderdeel wordt ook dus ter plaatse gemaakt.

Eigenschappen + Gemakkelijk te versnijden + Flexibel + Goedkoop - Lage smelttemperatuur

Toepassingen Inkijkfolie ramen

52

Keuze en verantwoording Na een brainstorm is er beslist om de basis voor de reflector in de behuizing mee te spuitgieten. Zo worden kosten gedrukt en kan er een assemblagestap overgeslagen worden. Door de grote spreidingshoek van de LED en de positie van de LED tegenover de behuizing is een reflector een verbetering en geen noodzaak. Toch kan deze reflector een meerwaarde geven voor de gebruiker: de lamp heeft meerdere materialen, wat luxueuzer toont.

AFDICHTING SCHAKELAAR: SILICONEN RUBBER Eisen De afdichting voor de schakelaar moet zorgen dat regen, zand, ... niet zijn weg kan vinden naar de elektronische componenten binnenin. Tevens moet deze ook een goede ergonomie hebben en aangenaam voelen om te gebruiken. Daarvoor is een zachter materiaal geschikter. Kinderen mogen ten slotte niet in staat zijn de afdichting los te peuteren.

Spuitgieten Na het zoeken van een geschikte reeds bestaande afdichting is er toch geopteerd zelf de afdichting te spuitgieten, zo kan de afdichting aangepast worden aan de gebruikerstoestand en het de behuizing zelf.

Keuze en verantwoording Hiervoor waren weinig mogelijkheden die voldeden aan alle eisen. Een silicone afdichting was de standaard oplossing en ook de beste.

Eigenschappen + Thermisch vormvast + Flexibel + Kruipbestendig + Slagvast + Goede thermische weerstand + Goedkoop

Toepassingen Verzegelingen Keukengereedschappen Schoeisel Bron: g

53

RUWE PRIJSSCHATTING Een accurate prijsbepaling voor het gehele pakket is in deze fase moeilijk te bepalen, aangezien er nog moet onderzocht worden waar de productie gaat gebeuren, hoeveel de nieuwe printplaten gaan kosten, ... Daarom is er een slechts een erg ruwe schattig gemaakt om een referentie te geven of de quota van minder als €1.50 per lampbehuizing (materiaal en mal) gehaald is. De schatting gaat over de eerste serie die 15 000 stuks en omvat enkel . Onderdeel

Fabricage (€)

Kost per stuk (€)

Acrylaat

186 + 1000= 1186

0.08

Behuizing2

813 + 15 000=15 813

1.05

47 + 300= 347

0.02

Afdichting schakelaar

253.94 + 2000= 2253.94

0.15

Totaal

19599.94

1.30

1

Reflector

3 4

€1.30/ per stuk 1. €186 aan materiaal (bron h). €700 ponsmachine (schatting Filip) 2. €513 aan materiaal (bron i)+ €300 additieven (schatting Hubert De Backer). €15 000 malkost (schatting Hubert De Backer) 3. €47 aan materiaal (bron j). €300 pons opzetstuk (schatting Filip) 4. €201 aan materiaal (bron k)+ €52.94 kleurstofadditief (bron l). €2000 malkost (schatting Hubert De Backer) De prijs voor de nieuwe behuizing is dus net laag genoeg. Toch is het belangrijk om te weten dat vele kosten wegvallen indien achteraf een tweede en derde reeks volgen.

NAAMSVERANDERING MALI LUMIERE Mali Lumière is ontstaan wanneer Solar Zonder Grenzen wou uitbreiden naar Mali (buurland van Togo) met de calabassen. Dit is echter nooit in praktijk omgezet. Mali Lumière werd achteraf verantwoordelijk voor de verdere internationalisering van het zonnekioskproject. De naam Mali Lumière is dus achterhaald en dient vervangen te worden.

NAAM Mali Lumière wordt vanaf nu Rinoo Lighting, verwijzend van de uitgesproken haak of hoorn die de lamp kenmerkt. Er is gekozen voor Rinoo en niet Rhino omdat Rinoo vriendelijker overkomt, iets wat het bedrijf zeker wilt uitstralen naar de gebruikersgroep toe. Een extra voordeel is dat zowel in het Frans als in het Engels deze naam kan gehanteerd worden en mensen direct de verwijzing zullen begrijpen.

LOGO Voor het logo is er geopteerd voor een minimalistische voorstelling van de neushoorn. Door de afgeronde hoeken en het lettertype is het een zakelijk logo dat toch vriendelijk overkomt.

54

RINOO

CONCLUSIE

ANTWOORD OP HET EISENPAKKET

Met Rinoo Lighting wilt Solar Zonder Grenzen de internationalisering inzetten. De nieuwe behuizing is enthousiast ontvangen door het bedrijf. Mits kleine aanpassingen zal het model worden doorgegeven aan een spuitgietfabrikant (nog te zoeken, eventueel Hubert De Backer als de productieprijs het toelaat) die dan het model optimaliseert voor spuitgieten (Rinoo houdt al grotendeels rekening met optimalisatie hiervoor door ondersnijdingen te vermijden en een ronde schelp bovenaan te gebruiken). Doorheen het eindwerk heb ik veel kennis opgedaan in verband met spuitgieten. Daarnaast heb een goede oefening gehad om het volledig ontwerpproces altijd actief in vraag te durven stellen en stappen terug te nemen om tot een betere oplossing te komen. Ten slotte was het ook een positieve ervaring om een echt project mee op te volgen en uit te werken wat meestal veel ingewikkelder is dan een praktische opdracht vanuit de hogeschool.

Het feit dat Solar Zonder Grenzen wil verdergaan met het huidige ontwerp zegt dat er voldaan is aan de gestelde eisen. De multifunctionaliteit is de troef die de Rinoo onderscheidt van andere led-lampen. Daarnaast is de lamp goedkoop en ecologisch (gerecycleerd ABS) te produceren. Tenslotte voldoet de lamp ook aan de technische eisen: ze is goedkoop te transporteren door de compactheid en kan zowel de oude als nieuwe printplaten gebruiken.

VERVOLG In het laatste gesprek met Bert en Filip is er besloten dat er nog hier en daar kleine aanpassingen moeten gebeuren om de multifunctionaliteit te verbeteren en toch de compactheid van het laatste model te behouden. Dit zal gebeuren door de arm +-2 cm te verlengen en de uitsparing voor het touwtje een volledige uitsparing te laten worden in de arm. Zo zullen de functionaliteiten een stevigere basis hebben om in Afrika te implementeren. Dit nieuw model zal in samenwerking met Yannick Christiaens worden getest om te spuitgieten in kleine serie (tijdelijke mal). Daarna moet er een spuitgietfabrikant worden aangesproken om het model daadwerkelijk in productie te krijgen (eerste serie van 15.000 stuks). Hiervoor zijn al contacten gelegd doorheen de stage met Hubert De Backer (spuitgietfabrikant in Sint-Niklaas), die tevens advies heeft gegeven in verband met wat mogelijk is qua materialen en implementatie in Afrika. Deze zal ook het ontwerp verder optimaliseren voor het spuitgieten en de stempels van Energy Kiosks, ... aanleveren.

55

56

MOGELIJKE PROJECTUITBEREIDINGEN

57

OPDRACHTSTELLING Korte omschrijving De economische mogelijkheden voor uitbreidingen van het Solar Zonder Grenzen-systeem in West-Afrika onderzoeken. Momenteel werkt het systeem voor led-lampen en gsm-batterijen op te laden met fotovoltaïsche cellen. Dit onderzoek werd gestart op vraag van Solar Zonder Grenzen die extra mogelijkheden zoekt om het verhuursysteem toe te passen op andere noden in Togo en omstreken en zo hun klantenbestand beter te kunnen voorzien. Doelstellingen: Een analyse maken van mogelijke solarprojecten die toepasbaar zijn zowel qua levensstijl en gedrag als economische toestand op het Solar Zonder Grenzen-systeem. Onderzoeken hoe er op een efficiënte manier veranderingen kunnen gemaakt worden om meer mensen te overtuigen van een initiatief. Solar Zonder Grenzen een mogelijk uitbereidingsproject bezorgen dat in de toekomst realiteit kan worden.

Doelstelling

Omschrijving

Hoe evalueren?

Analyse levensstijl

Foto’s bekijken, interview opmaken met verschillende mensen van Solar Zonder Grenzen.

Realistische omschrijving van de levensstijl in Togo (en omstreken).

Analyse bestaande projecten

Wat maakt bestaande projecten succes- Vergelijking tussen verschillende provol? Hoe pakken ze dingen aan? jecten qua prijs, gebruikersgemak, … Punten op vijf.

Businessmodellen opstellen voor het implementeren van gepaste projecten in het Solar Zonder Grenzen-systeem. (ontwerpfase)

Voorstellen opmaken aan de hand van een Business Model Canvas.

Opstelling en uitwerking businessmodel.

Aftoetsen van businessmodellen aan realiteit

Door met zowel Solar Zonder Grenzen hier te spreken als met medewerkers vanuit Togo kan het model worden afgetoetst aan de werkelijke situatie en de haalbaarheid ingeschat worden.

Solar Zonder Grenzen geeft mening over de modellen. Zij kunnen precies zeggen hoe een model zal ontvangen worden bij de gebruikers.

Conclusie

Wat het onderzoek kort inhoud en verworven kennis.

Oplijsting van insights in het thema.

Input

Output

Informatie bestaande projecten

Zicht krijgen op de sterktes en zwaktes van bestaande projecten en businessmodellen opstellen dat de sterktes benadrukt en zwaktes vermijdt.

Informatie levensvoorzieningen Togo

Afstellen van de businessmodellen op de manier van leven in dergelijke landen.

Feedback van Solar Zonder Grenzen

Haalbaarheid model aftoetsen

58

Key performance indicator

SOLAR ZONDER GRENZEN ZIET POTENTIEEL IN EEN UITGEWERKT BUSINESSMODEL. Projectgrenzen Enkel onderzoek naar mogelijkheden rond zonenergie. De expertise gebruiken van Solar Zonder Grenzen over de toestand in Togo en omstreken, ik onderneem dus geen reis naar Togo om het zelf te ondervinden. Geen concrete prijzen toekennen aan uitbreidingen. Het onderzoek blijft volledig conceptueel.

Work Breakdown Concrete feedback op gevonden modellen van Solar Zonder Grenzen.

1

De levenstoestand van dergelijke landen in kaart brengen.

5

2

Analyseren van bestaande succesvolle en minder succesvolle projecten.

6

Bijsturen van geschikt(e) model(len) (DEADLINE week van 4 mei).

3

Lijst opmaken van mogelijke voorzieningen die potentieel hebben in de regio.

7

Nabespreking met Solar Zonder Grenzen.

4

Aan de hand van een business model canvas, modellen opstellen voor bovenstaande lijst die realiseerbaar zijn (ontwerp fase) (DEADLINE paasvakantie).

8

Conclusie opmaken en opmaken van dossier (tegen examen).

Werkmethode Voornamelijk is het opzoekwerk rond bestaande projecten gedaan via internet. Doordat projecten voor derdewereldlanden vaak deels of volledig steunen op donaties moeten zij zorgen voor veel publiciteit. Via deze publiciteit kon ik gemakkelijk informatie verzamelen rond het onderzoeksthema. Om te bekijken of de informatie voorzien door de projecten zelf correct was, heb ik gebruik gemaakt van persberichten. Doordat de schrijvers van de persberichten bijna altijd extern zijn wordt er een objectievere uitspraak gedaan terwijl projecten zelf vaak hun situatie rooskleuriger laten uitschijnen dan dat het werkelijk is (voornamelijk om meer sponsors te trekken). Daarnaast heb ik ook de kennis gebruikt van Lighting Africa. Een organisatie die jaarlijks onderzoeken doet rond het specifiek thema van verlichting in Afrika. Zij waren een bron van informatie voor zowel dit onderzoek als de bachelorproef in het algemeen. Ook was de kennis van Solar Zonder Grenzen een grote hulp bij het aftoetsen van projectmodellen aan de realiteit. Aangezien ik nooit in Afrika ben geweest is het erg moeilijk om het doelpubliek echt goed te begrijpen. Solar Zonder Grenzen heeft hier wel ervaring mee en kon me dus een insteek geven in het leven daar door het verschaffen van fotomateriaal en ervaringen. Ze konden mij ook exact zeggen hoe bepaalde projecten zouden ontvangen worden in Togo (en omstreken). 59

LEVENSSTIJL TOGO Algemeen

Economische situatie

Mensen in de westerse wereld hebben meestal een vertekend beeld van derdewereldlanden. Derdewereldlanden worden allemaal over dezelfde kam geschoren en bekeken als landen waar mensen in hutjes wonen en niet openstaan voor innovatie en vernieuwing. Deze term is echter veel te algemeen en daarom achterhaald. Alhoewel in sommige landen mensen niet openstaan voor deze vernieuwing, zijn er een heleboel “arme landen” waar er wel industrialisering, een vooruitstrevende mentaliteit en innovatieve ideeën in de bevolking aanwezig zijn. Daarom is het erg belangrijk elk derdewereldland afzonderlijk te bekijken. Net zoals Spanje verschilt van Duitsland, verschillen regio’s in Afrika enorm van elkaar qua cultuur, industrie, economie, etc. Met dit in het achterhoofd wordt hieronder de situatie beschreven in Togo, meer bepaald het platte land, dit is de regio waar Solar Zonder Grenzen voornamelijk actief is. Hier konden zij dan ook het meeste informatie over meegeven. Benin en Ghana hebben mits kleine verschillen (Ghana heeft een grotere kunststofindustrie) dus een gelijkaardige mentaliteit en situatie als Togo maar deze is niet direct vergelijkbaar met bijvoorbeeld Kameroen of Congo.

Deze sub-Sahara economie is hoofdzakelijk afhankelijk van de landbouw, die voor 65% van de werkgelegenheid voor zijn rekening neemt. Nog steeds moeten sommige basis voedselproducten ingevoerd worden. Cacao, koffie, en katoen genereert 40% van de export, waarbij katoen de meeste significante “cash crop” is ondanks de dalende prijzen op de wereldmarkt. In de industriële sector is fosfaatwinning de meest belangrijke activiteit. Togo is vierde grootste producent van de wereld en om geologische reden zijn de productiekosten laag. Het recentelijk geprivatiseerde mijnbedrijf, Office Togolais des Phosphates, hersteld zich langzaam van de diepe terugval van de wereldprijzen in de beginjaren ‘90, maar er is een fikse concurrentie en een teruglopende markt. Togo functioneert als een regionaal commercieel en handelscentrum. Togo gaat door met het uitbreiden van een vrijhandelszone, waarmee zij in 1989 zijn begonnen. Dit heeft ondertussen ondernemingen aangetrokken uit Frankrijk, Italië, Scandinavië, de VS, India en China en zorgt voor werkgelegenheid voor inwoners van Togo. Het ontbreken van buitenlandse hulp, de achteruitgang van de financiële sector, tekort aan energie, en de verlaging van de prijzen van de exportproducten verhinderen een goede economische groei; toch, realiseerden Togo 3% groei van het BNP in 1999. De overname van het nationale energie bedrijf door een Frans-Canadees consortium in 2000 zal gemakkelijk de energiecrisis verlichten en als de democratisering door zet, zal de buitenlandse hulp ook weer toenemen. Bron: m

Voorzieningen van het gemiddelde landbouwgezin Huisvesting: lemen huis met golfplaat dak, tafel met stoelen Faciliteiten: één gemeenschappelijke ruimte in het dorp (café en feestzaal)

b

Water en elektriciteit: één pomp centraal in het dorp voor water. Geen elektriciteitsnet, voornamelijk gebruik van elektronische toestellen met wegwerpbatterijen. Inkomsten: er wordt voornamelijk buiten gewerkt (de meeste mensen als landbouwer) Meestal beschikt één iemand per gezin over een gsm. Vervoer: voornamelijk per bus, sommige mensen in het dorp bezitten een brommer (of uitzonderlijk een wagen) waarmee ze als koerier fungeren.

60

61

Personen met statuut laten dit aan iedereen zien: hun klederdracht, positie bij feestelijkheden en huisvesting verschilt duidelijk van de gewone bevolking.

Attitude Statuut is voor iedereen belangrijk, ook voor de Togolezen. Net zoals hier is iemand die een grote koopkracht heeft en zichzelf goed kan verzorgen een persoon van aanzien. De Togolese bevolking wil daarom ook kunnen instaan voor het beheer en vooruitgang van zijn eigen economie. Er wordt vaak sceptisch gekeken naar een ontwikkelingshulp door Westerse mensen. Ze ervaren deze organisaties als een vader die een kind helpt wat dus zeker geen boost is voor hun stand in de maatschappij. Door het verschil in onderwijs zijn de Togolezen minder stipt. Ze leven meer van de ene dag op de andere. Wanneer er een probleem ontstaat, zullen ze dit op hun manier oplossen terwijl dat de Westerse mens dit eerder geanticipeerd had en voorzorgen had genomen zodat het probleem vermeden kon worden. Ondanks de goedkope werkkrachten, zorgt deze minder precieze werkwijze dat vele Westerse bedrijven nog altijd voor China kiezen voor productie wat een demping is op de economie van Togo. 62

Samengevat Togo heeft een stabiele situatie qua geweld en is een voornamelijk landbouwgerichte economie. Togolezen hebben toegang tot voorzieningen voor hun basisbehoeften. Waar ze zich bevinden in de sociale piramide is erg belangrijk voor hen. Ontwikkelingshulp wordt vaak sceptisch bekeken.

ANALYSE BESTAANDE PROJECTEN Probleem 1: hulp voor de armen Zoals voordien beschreven staat worden hulpprojecten door westerlingen bekeken als iets voor de allerarmste, daarom slagen veel projecten niet in hun doelstellingen. Toch zijn er veel kansen waarin de situatie in derdewereldlanden kan verbeterd worden. Het grote probleem is dat vele projecten zuiver “hulp” zijn. Door deze manier van aanpakken fungeert de Afrikaanse bevolking als bodemloze put voor geld omdat ze geen interesse hebben in “de witte man” die de “arme zwarte” komt helpen. Info Solar Zonder Grenzen

Probleem 2: conservatieve opvattingen Een ander probleem is dat veel Afrikaanse landen niet openstaan voor groene energie (waar de meeste ontwikkelingshulp op werkt). Dit komt door: - Een gecentraliseerde kool en petroleum industrie wordt via de politiek opgedreven. - Diesel is duurder maar de bevolking beschikte vaak nooit over andere middelen waardoor overtuigen vaak moeizaam gaat. - Afrikaanse overheden zien nog niet het nut in van groene energie. Er moet dus een tastbare en economische verbetering zichtbaar zijn vooraleer een lokale overheid geïnteresseerd is. Bron: n

63

SUCCESVOLLE PROJECTEN Greenlight Planet (goedkoop product door de locals voor de locals: 5/5)

o1

Greenlight Planet verkoopt LED-lampen, met afzonderlijk zonnepaneel, aan ontwikkelingslanden. Hun grote sterkte is dat hun ontwerp zo eenvoudig is dat de meeste mensen zonder subsidies de lamp kunnen aanschaffen. Daarnaast wordt het volledige proces gerunt door lokale mensen. Hierdoor creëert Greenlight Planet overal nieuwe jobs en wordt de verdienste van de lampen terug in de lokale economie gepompt. Deze nieuwe jobs bevatten ook technici voor latere opvolging, wat zorgt dat de gebruiker altijd iemand heeft om te bereiken bij een defect. Doordat het kopen gebeurt van lokale mensen bekeken mensen dit niet meer als ontwikkelingshulp maar als handel, wat zorgt dat iedereen geïnteresseerd is, niet enkel degene die geen andere optie hebben.

Waka Waka (ontwerp met karakter, goede mediapositie: 4/5)

Waka Waka staat ook in voor het verkopen van LED-lampen aan ontwikkelingslanden. Hun lampen zijn kostelijker als die van Greenlight Planet maar hebben een ontwerp met meer karakter (statuut verhogend) en zijn veel duurzamer: het zonnepaneel zit in de behuizing verwerkt en het model is degelijk genoeg om te verkopen in het Westen. Ze zijn gestart te distribueren via sponsoring uit het westen (zuiver ontwikkelingshulp dus) maar daarna overgestapt op een vereenvoudigde versie: winkelketens verkopen de Waka Waka onder de slogan “één kopen, één opsturen naar een gezin in nood”. Samen met de juiste media aandacht konden zij zo inspelen op het gevoel van de koper hier, wat bewezen heeft zeer effectief te zijn. Tot slot kunnen zij via dit systeem projecten opstarten voor het verkopen van de Waka Waka in het westen om in te spelen op noodsituaties (bijvoorbeeld Syrië) waardoor er nog meer media-aandacht ontstaat.

o3

o2

Azuri (wekelijks goedkoop tarief in plaats van grote eenmalige investering: 4/5)

Azuri voorziet een Pay&Go model voor LED-verlichting in Sub Saharisch Afrika. Het systeem werkt zo dat de lokale bevolking een Azuri systeem (zonnepaneel met controlesysteem) gratis kunnen laten installeren. Het controlepaneel zorgt ervoor dat er een code nodig is om de elektriciteit, opgewekt door het zonnepaneel en opgeslagen in een batterij, te gebruiken. Deze code kan verkregen worden bij de lokale Azuri verdeler voor een lage prijs. Door dit wekelijks bedrag wordt dan het systeem systematisch terugbetaald. Dit systeem blijkt duidelijk goed te werken: mensen hebben geen probleem met wekelijks een klein bedrag te betalen. Dit schrikt veel minder af dan een eenmalige grote investering te maken. Doordat er in elk participerend dorp een Azuri verdeler is, kunnen technische problemen ook snel vastgesteld en opgelost worden. 64

FALENDE PROJECTEN o4

Barefoot Power (ontworpen met een westerse mentaliteit: 2/5)

Barefoot Power verkoopt tevens LED-lampen aan ontwikkelingslanden. Ondanks het duurzame, luxueuze ontwerp is gebleken dat deze lamp veel te kostelijk is. Ze werken net als Waka Waka met westerse sponsors (zuiver ontwikkelingshulp) maar door het prijskaartje kunnen er weinig lampen verscheept worden voor hetzelfde geld waar een grotere hoeveelheid Waka Waka’s mee verkocht kunnen worden. Ook bieden ze geen opvolging aan: de gebruiker krijgt een lamp, na een tijdje ontstaat er een defect en omdat er niemand is om de gebruiker te helpen belandt het product op een vuilnishoop. Doordat de lokale gebruikersgroep nergens bij betrokken is, is het ook moeilijk voor hen de lampen naar waarde in te schatten.

Solar 2 Africa (over-engineered en moeilijk verstaanbaar: 3/5)

Solar 2 Africa distribueert oplaadbare accu’s met zonnepaneel voor verkoop aan Sub Saharisch Afrika. Dit project verkoopt voor een eenmalige investering een zonnepaneel. In dit pakket zit een zonnepaneel voor op het dak, dat verbonden wordt met een accu die gebruikt kan worden om lampen, gsm’s, etc. op te laden. Het nadeel van dit project is dat zo’n grote investeringen door maar weinig mensen gemaakt kan worden. Daar komt dan nog bij dat de lampen en dergelijke zelf nog niet betaald zijn. Ook heeft het gehele project weinig karakter en is moeilijk begrijpbaar.

o5

Solar Cooking (gewoonweg niet functioneel: 1/5)

Solar Cooking doneert solar cookers (spiegel die warmte geleid naar één punt – bakplaat) aan Sub Saharisch Afrika. Ondanks het aansprekende concept, goedkope prijs en dezelfde manier van “één kopen, één doneren aan Afrika” kan Solar Cooking nooit op grote schaal geïmplementeerd worden, dit voornamelijk door de extreem slechte user-experience. Het concept is leuk voor één keer te gebruiken voor plezier maar zeker geen duurzame en blijvende oplossing. Net zoals in het westen is het onmogelijk voor de gebruiker zijn/haar dag af te stemmen naar het tijdstip wanneer er voldoende licht is om de solar cooker te gebruiken. Daarom zullen solar cookers nooit een oplossing bieden voor het koken op dagelijkse basis. o6

65

Info: Solar Zonder Grenzen weet welke concurrenten sterk zijn en welke niet, zo kunnen zij een realistisch beeld geven over het succes van andere projecten, op basis van deze informatie ben ik dan succesvolle met falende projecten gaan vergelijken om de verschillen duidelijk te maken.

Conclusie Succesvolle projecten doen het volgende: Betrekken zoveel mogelijk de lokale bevolking bij hun project. Zo ontstaan er jobs in de lokale economie. Deze werknemers hebben veel meer overtuigingskracht op de nieuwe potentiële klanten. Er moet opvolging aanwezig zijn na distributie. De gebruikers moeten het gevoel hebben dat ze op iemand kunnen terugvallen als er iets misgaat, zodat hun investering niet verloren gaat. Het merendeel wil geen ontwikkelingshulp maar voor een goedkoop alternatief betalen op wat ze nu hebben. Ze willen klant zijn, niet hulpbehoevende. Het ontwerp moet karakter hebben en een onmiddellijk zichtbaar verschil geven (meer dan enkel “Je spaart geld uit op lange termijn.”). Solar Zonder Grenzen speelt hier met hun verhuursysteem al volledig op in wat zorgt dat ze goed renderen en uitbreiding mogelijk is.

VOORSTELLEN VOOR SOLAR ZONDER GRENZEN Brainstorm rond mogelijke cases - Applicaties voor kleine werkplaatsen - Applicaties voor openbare gebouwen zoals scholen, feestzaal, … - Landbouwapplicaties: graanmaler, ploeg, hakselaar, … - Hygiëne: waterpomp, add-on voor waterbidon, … - Computers - Radio - Oplaadbare batterijen - Koeler - Oven, cooker - Couveuse

Realistische selectie voor het Solar Zonder Grenzen-systeem - Graanmaler (voorstel Solar Zonder Grenzen) - Computers - Oplaadbare batterijen - Koelersysteem Rond deze vier scenario’s zijn volledige modellen uitgebouwd die zijn besproken met Solar Zonder Grenzen ter evaluatie.

66

Business model 1: graanmaler Er wordt een extra “winkeltje” opgestart rond een graanmaler op zonne-energie. Boeren kunnen hier langskomen om tegen een kleine vergoeding hun teelt in bloem om te laten zetten. Initiatie: - Direct duidelijk maken aan het dorp wat de voordelen zijn van de nieuwe graanmaler tegenover handmalen. - Als initiatie moet er een week iemand meedraaien na installatie in de winkel om te kunnen verifiëren dat het apparaat juist gebruikt wordt (engineer). Inkomsten en voordelen: - De verantwoordelijke van de graanmaler is niet de uitbater van de zonnekiosk, staat er volledig los van. - Graanmaler bevindt zich in een centraal gelegen dorp, zo kunnen meerdere dorpen gebruik maken van het toestel. - 2 of 3 mensen in het dorp zijn in staat het apparaat te gebruiken, zodat er altijd iemand beschikbaar is voor een boer die van verder komt verder te helpen. - 2 mensen moeten te allen tijde aanwezig zijn in de winkel, zo is er steeds sociale controle en is fraude gemakkelijker tegen te gaan. - Het gewicht van de bloem wordt via een uitgestalde weegschaal gemeten. Zo heeft de boer zekerheid dat geen bloem wordt achtergehouden. - Net als zonnekiosk wordt een deel van de inkomsten doorgegeven aan het atelier als terugbetaling voor het apparaat. Assistentie achteraf: - De reserve-onderdelen voor de graanmalers worden in het atelier bewaard. - Maandelijkse controle om te bekijken of er onderdelen aan vervanging toe zijn en algemene situatie superviseren. Graanmaler

- Fabricage unit maler & zonnepaneel - Transportnetwerk (SZG) - Controleurs (SZG) - Installatiepersoneel - Uitbater graanmaler-shop

-

-

Installatie Initiatie Controleren Repareren Transporteren Verwerken graan

-

Transportnetwerk Technici Reserve onderdelen Reparatietooling Volledige graanmaler-kits

Graanmaler opstelling (zonnepaneel en maler zelf ) Reparatiekosten Vervoer van maler naar het dorp Controlekosten Opleidingskosten Loon uitbater

- Gemakkelijkere manier van graan malen (momenteel nog manueel) - Jobcreatie - Opleidingen voor deze jobs - Grotere omzet voor lokale boeren

- SZG Dorpen: vertrouwen in het project - Hulplijn - Opleiding voor het apparaat te hanteren - Controle van het apparaat - “Community equipment”

- Afzetmarkt: de inwoners van het dorp krijgen nieuwe middelen tot modernisering - Technici worden opgeleidt en uitbetaald door SZG

- Vrachtwagen voor levering - Telefonisch contact - Reparatietechnici via brommer

- Huurgeld voor maler te mogen gebruiken - cashgeld - gelijkaardig aan lampensysteem

Bron template business model canvas: p 67

Businessmodel 2: Computers Computers worden in België samengesteld vanuit onderdelen van verschillende defecte computers. Deze worden daarna opgestuurd naar het atelier, die dan verder kunnen distribueren naar de zonnekiosken. Hierdoor wordt de zonnekiosk een eenvoudig “internetcafé” (WIFI is mogelijk, ook in Sub Saharisch Afrika). Initiatie: - Initiatie over het gebruik van laptops en de mogelijkheden door Solar Zonder Grenzen. - Laptops worden vast geïnstalleerd in de zonnekiosken, ze blijven hier ten aller tijden en worden niet meegenomen door de klanten. Inkomsten en voordelen: - Mensen betalen voor het gebruik van de laptops per uur. - Toezicht wordt gehouden door kioskhouder. - Geeft mogelijkheid voor een versnelde post en “banksysteem” Assistentie achteraf: - 1 of 2 personen worden opgeleid als basis IT-personeel, bij grotere problemen kan iemand van het atelier bereikt worden.

Laptops

-

IT unit (België) Transportnetwerk (SZG) IT’er (in de zonnekiosk) 2de handswinkels Begeleiding (initiatie-unit) Uitbater zonnekiosk

-

Installatie Initiatie Repareren (ter plekke) Repareren (initieel België) Transporteren Verhuren

- Transportnetwerk - IT personeel - Laptops

-

68

Betaling laptops Betaling reparaties (België) IT’ers in Togo (zowel Atelier als zonnekiosk) Transport van laptops naar dorp Transport technici naar het dorp voor hulp Opleidingen

- Nieuwe opportuniteiten voor de gebruikersgroep - Meer jobs - Opleidingen voor jobs - Postsysteem wordt enorm versnelt Inte - Internationaal contact verbeteren

- SZG Dorpen: vertrouwen in het project - IT contact netwerk - Opleidingen - Ter plekke assisteren

- IT jobs voor toekomstgerichte mensen - Volledig dorp krijgt extra mogelijkheden

- Brommer voor levering - Telefonisch - Online - Bij grotere problemen IT’er van het atelier

- Huurgeld voor laptops te mogen gebruiken - cashgeld - gelijkaardig aan lampensysteem

Businessmodel 3: Batterijen Solar Zonder Grenzen verhuurt oplaadbare battery-packs in de behuizing van een C-batterij (voornamelijk gebruikt in Togo) via het zonnekiosk systeem. Wanneer de batterijen plat zijn kunnen deze daar tegen een kleine vergoeding terug opgeladen worden. Initiatie: - Eenvoudige initiatie waar focus ligt op het financieel verschil van deze oplaadbare batterijen. - Gelijkaardig aan het lampensysteem. Dit maakt het heel gemakkelijk te begrijpen voor de gebruikersgroep. Inkomsten en voordelen: - Zelfde inkomstensysteem als het lampenproject. - Gebruikers maken gebruik van oplaadbare batterijen wat voor hen goedkoper uitkomt dan wegwerp C-batterijen aan te kopen. - Directe invoeging van deze service kan onmiddellijk in de zonnekiosk. - Zonnekioskhouder superviseerd het project en zorgt dat alle batterijen terug bij de zonnekiosk terecht komen. Assistentie achteraf: - Zonnekiosk heeft een grote reeks batterijen, wanneer een batterij defect is kan de klant een nieuwe aanvragen, daarna worden de oude batterijen op vaste tijdstippen opgehaald en naar het atelier gebracht voor recyclage.

Oplaadbare batterijen

- Fabricage units battery packs - Transportnetwerk (SZG) - Uitbater zonnekiosk - Atelier (tussenstop vervanging oude batterijen)

-

Verhuren Vervangen Recycleren Transporteren Initiatie (erg kort) Gebruiken

- Transportnetwerk - Batterijaanvoer op lange termijn

-

Betaling batterijen Transportkosten Opvolging van het systeem Uitbater kiosk loon

- Ecologische manier van elektrische apparaten te gebruiken - Goedkoper voor de gebruiker - Eerlijke prijzen voor de klanten (omdat SZG controle houdt) - Reeds aangekochte apparaten kunnen blijven gebruikt worden

- SZG houdt project in de gaten - Kioskhouder contacteert SZG bij interne problemen van de batterijen - Constante aanvoer van batterijen - Hulplijn

- Zelfde klanten als het lampenproject maar meer toepassingen

- Brommer of vrachtwagen voor levering - Telefonisch contact

- Huurgeld voor batterijen te gebruiken - cashgeld - gelijkaardig aan lampensysteem

69

Bron: q

Op de opendeurdag van Product Ontwikkeling (Masteropleiding) in Antwerpen, kwam ik in contact met de Wakati, een project dat zeer energie-efficiënt groenten, fruit en medicatie kan bewaren (en op winst gericht, dus geen ontwikkelingshulp) en werd uitgewerkt door een student als masterproef. Na wat opzoekwerk vond ik dit project unieker met meer voordelen dus is het businessmodel rond het koelersysteem bijgesteld. Het businessmodel is gelijkaardig maar geeft meer mogelijkheden voor Solar Zonder Grenzen. Wakati in Uganda

70

Businessmodel 4: Wakati (koelersysteem) Solar Zonder Grenzen verhuurt in samenwerking met Wakati “koelzakken” via het zonnekiosksysteem. Na initiatie kan een boer zijn Wakati aanvragen en dan wordt deze via het zonnekiosksysteem tot bij hem gebracht. Hij betaalt een wekelijkse huur voor het toestel waarmee reparatie en opvolging gefinancierd worden. Initiatie: - Eén Wakati bij de zonnekiosk laten staan en onder toezicht van de projectverantwoordelijke (lokaal) laten gebruiken. Hierdoor worden de voordelen op concrete wijze duidelijk zonder dat de bewoners en boeren moeten betalen. - Duidelijk uit te leggen aan klanten: zoveel betaal je per maand voor het gebruik, zoveel winst krijg je per maand van verkoop van extra fruit of groenten (dat anders verrot zou geraakt zijn). Inkomsten en voordelen: - Bij verdere interesse door de boeren kan ook een “koelzak” geïnstalleerd worden op hun akker. Deze betalen daarna een wekelijkse huur. - Voordeel voor Solar Zonder Grenzen en Wakati: Solar Zonder Grenzen kan een extra inkomstenbron verkrijgen via een innovatief ontwerp bij hun reeds bestaand klantenbestand. Wakati heeft nog geen groot klantenbestand en heeft nog niet veel ervaring met de Togolese mentaliteit, Solar Zonder Grenzen kan hen hiermee helpen groeien. - Voordelen van de Wakati-zakken - Gebruiken 1% van wat een normale koelkast gebruikt - Werkt op basis van een gesteriliseerd microklimaat waardoor voedsel langer vers blijft. - Grote capaciteit van 400 kg groenten of fruit - Zonnekioskhouder komt rond voor de wekelijkse betaling en controleert of de Wakati’s wel juist gebruikt worden. Assistentie achteraf: - Solar Zonder Grenzen biedt een noodlijn aan wanneer er defecten zouden komen aan de producten. Wakati One

-

Fabricage units Wakati’s Transportnetwerk (SZG) Uitbater zonnekiosk Atelier

-

Verhuren Transporteren Initiatie Repareren Preserveren

- Transportnetwerk - Wakati-implementatie

- Betaling voor de Wakati’s - Transportkosten - Kioskhouder loon (- Eventuele supervisie)

- Eten kan langer vers gehouden worden - Boeren draaien meer omzet op markten - Extra aanbieding door de zonnekiosk

- SZG monitort het project - Probleemoplossing door SZG - Hulplijn

- Boeren die langer groenten en fruit willen preserveren (geen vlees!)

- Brommer of vrachtwagen voor levering - Telefonisch contact

- Huurgeld voor Wakati’s te gebruiken - cashgeld - gelijkaardig aan lampensysteem

71

Reactie & selectie Solar Zonder Grenzen op modellen

Bijsturing Ronald Bastiaens en vastleggen einddoel

Graanmaler: De graanmaler zou bestaan uit te fragiele onderdelen, daardoor zouden er snel defecten ontstaan. Uiteindelijk zal dit dan meer op een extra kost uitdraaien omdat er regelmatig iemand moet uitgestuurd worden om reparaties te doen.

Om een einddoel te stellen voor het onderzoek werd er besloten het Wakati-model concreter op te stellen om Solar Zonder Grenzen een definitief voorstel te kunnen doen voor de toekomst. Na het eindmodel concreet uit te schrijven heb ik met succes contact kunnen opnemen met de beheerders van het Wakati-project en een afspraak kunnen maken om samen de twee projecten te bespreken. Als einddoel van het onderzoek heb ik een meeting opgezet tussen Gilles Loobuyck en Bert Bernolet (Solar Zonder Grenzen) en Arne Pauwels en Arno Nurski (Wakati).

Computers: Het is geen eenvoudige taak om zoiets complex als een computer en het internet uit te leggen. Alhoewel dit in steden (waar Solar Zonder Grenzen niet actief is) wel meer nieuwe opportuniteiten zou kunnen bieden is het platteland nog niet klaar voor deze technologie. Hierdoor zal er waarschijnlijk weinig interesse zijn voor het project. Batterijen: Realistische, simpele oplossing. Dit kan in de toekomst geïmplementeerd worden. Filip Tousseyn gaf de indicatie dat hij dit in de toekomst nog zou willen aanvatten. Wakati: Net als de batterijen ook een realistische oplossing voor een bestaand probleem. Ook goed dat het Wakati-project nog niet groot is, hier kan Solar Zonder Grenzen mee helpen. Dit model kan een win-win zijn voor beide partijen.

VOORKEUREN GINGEN NAAR: BATTERIJEN, WAKATI.

72

EINDMODEL Voorstel voor Solar Zonder Grenzen & Wakati Verhuren van Wakati- “koelzakken” aan de lokale plattelandsbevolking via het zonnekiosksysteem. - Alhoewel de Wakati’s relatief goedkoop zijn is een verhuurmodel optimaal. Zo wordt er een kleine bijdrage elke week gevraagd in plaats van een plotse investering. - Implementatie van Wakati in Benin en Kameroen (Solar Zonder Grenzen wil hier sowieso met het lampen systeem starten). Model kan samen worden geïnstalleerd. - Dorpschef (“burgemeester”) of lokale gemeenschapsprojecten helpt met het opstarten van de Wakati’s. - Initiatie waarbij ze één bak groenten vergelijken met één Wakati-zak met groenten. Zo wordt heel concreet duidelijk wat de voordelen zijn. - Het Wakati-onderhoudteam is een volledig ander team en staan niet in voor de installatie van de zonnekiosken noch het lampensysteem. - Workflow: atelier bewaart Wakati’s – Promotieteam komt rond en legt aan dorpschefs of gemeenschappen de voordelen uit (focus op directe winst) – Ze laten één Wakati achter als test – Experiment gedurende +-4 weken. – Geeft duidelijk resultaat en voordeel weer. – Bestelmoment voor boeren en omwonenden voor verhuur. – Latere bestelling kunnen gebeuren via de zonnekiosken. – Hulp bij defecten gebeurt elektronisch, technieker op brommer kan dan gestuurd worden om het op te lossen. – Huurgeld betaalt de hulplijn, vervangonderdelen en lonen.

AANZET TOT IMPLEMENTATIE Gesprek Wakati De algemene indruk was dat Wakati zeker interesse had. Ze hebben juist het project in een vzw omgezet en zien zeker de voordelen in van het gebruik maken van het Solar Zonder Grenzen-netwerk om uit te breiden. Ze hadden eerst gedacht aan een verkoop model via het netwerk maar dit is afgeraden aangezien een investering van $65 (prijs een Wakati) kan afschrikken voor de lokale boer. Door te verhuren wordt de winst veel concreter. Hier stonden ze dan ook voor open. Momenteel doen ze experimenten in Kenya, die vlot verlopen. Ook is het opvallend hoeveel prijzen Wakati heeft gewonnen. Hierdoor wordt het nog interessanter om bij dit project als eerste bij te zijn. Dit was een goed eerste contact om verder op te bouwen.

Vervolg voor beide projecten Het contact is gelegd tussen Solar Zonder Grenzen en Wakati. De planning is om wanneer de Rinoo volledig op punt staat en een eerste serie is spuitgegoten, te focussen op het neerzetten van proefopstellingen in Togo, Benin en Kameroen. Van daaruit kan dan verder geëvalueerd worden voor volgende stappen en een eventuele grotere bestelling Wakati’s geplaatst worden door Solar Zonder Grenzen.

73

CONCLUSIE ONDERZOEK Het volledige onderzoek is een goede aanwinst geweest voor Solar Zonder Grenzen. Het eindresultaat kan een uitbreiding zijn voor het bestaande systeem. Doorheen de stage had het onderzoek geen directe invloed op de bachelorproef, aangezien deze zeer concreet was. Het onderzoek was meer een zijproject, maar zeker nuttig. Door projecten op een afstand te bekijken en actief naar voor- en nadelen te zoeken is het duidelijk geworden wat projecten in dergelijke landen nu doet slagen of doet falen. Dit heeft nieuwe inzichten gegeven, een bredere kijk op initiatieven gelijkaardig aan Solar Zonder Grenzen en de mogelijkheid gegeven om projecten op te stellen met grote slaagkans. Dit onderzoek is openbaar en mag gebruikt worden door derden.

PERSOONLIJKE MENING OVER DE STAGE Over het algemeen ben ik zeer tevreden over de stage bij Solar Zonder Grenzen. Het onderwerp was een interessant en ambitieus gegeven waarin ik veel tijd en moeite wou en kon steken. Het gehele team: Filip, Bert, Gilles en Fernand waren erg behulpzaam en hun kritische mening heeft ervoor gezorgd dat de behuizing bleef verbeteren. Het contact met dit team liep ook (meestal) heel vlot. Ik kon ze telkens dagelijks bereiken en ondanks dat er weinig expertise was van hun kant, was het aangenaam te horen dat zij van de samenwerking ook konden bijleren. Ten slotte is het ook aangenaam te horen dat je werk geapprecieerd wordt en dat er wordt verder gegaan met het project waar je zelf erg veel tijd in hebt gestoken. Zo ben ik ook geëngageerd om in mijn vrije tijd nog tijd vrij te maken om het project mee te helpen opvolgen. Naar de toekomst toe is dit project zeker een mooie toevoeging op mijn curriculum vitae.

PARTNERS

74

BIJLAGEN

75

PERSBERICHT

In het kader van duurzame ontwikkeling-initiatieven in Togo heeft Kristof De Hulsters, student Industrieel Productontwerp (BA, Kortrijk) samen met Solar Zonder Grenzen een nieuwe LED-lamp ontwikkeld. De nieuwe lamp is ontworpen als gebruiksvriendelijk, low-cost en ecologisch verantwoord alternatief op petroleumlampen. Met deze troeven wil Solar Zonder Grenzen meer mensen bereiken en verder internationaliseren buiten Togo. Solar Zonder Grenzen verhuurt sinds 2008 LED-lampen aan de Togolese bevolking via een “zonnekiosk”-systeem. Deze kiosk is een centraal gelegen gebouw voorzien van een zonnepaneel, in staat om 60 lampen op te laden. Met het verhuursysteem is Solar Zonder Grenzen een nieuwe generatie van ontwikkelingswerk. Ze implementeren het project in de bestaande cultuur, leggen de verantwoordelijkheid bij de lokale bevolking en benaderen de gebruiker als klant, niet als hulpbehoevenden. Voordien gebruikten ze uitgeholde en gedroogde calabassen (een lokale vrucht) als behuizing voor de lampen. Deze waren echter te fragiel en niet snel in grote oplage te produceren. Het nieuwe ontwerp , dat om zijn stevigheid en vorm Rinoo word genoemd, kan gebruikt worden als zaklamp, leeslamp, hanglamp,… en zal beter aansluiten op het innovatieve verhaal van het project. Door deze extra multifunctionaliteit zal Solar Zonder Grenzen in de toekomst het klantenbestand beter kunnen voorzien in zijn noden en sneller kunnen inspelen op de markt zonder de prijs voor de gebruiker te verhogen. Kristof De Hulsters +32 497 905 471 [email protected]

Persbericht geschreven voor Glo.be (http://www.glo-be.be/nl/), een online platform met nieuws omtrend Belgische ontwikkelingssamenwerkingen. 76

BRONNENLIJST A Lighting Africa (2015) geraadpleegd 6 mei 2015 via https://www.lightingafrica.org/resources/all-resources/ b. Togo (2015). Wikipedia. Geraadplaagd 9 juni 2015 via http://en.wikipedia.org/wiki/Togo c. J. Eagle. Faster injection molding machine for plastic manufacturers. Geraadpleegd 6 juni 2015 via http://www.foodproductiondaily.com/Processing/Faster-injection-molding-machine-for-plastic-manufacturers d1. M. Leigh. WakaWaka – Share the Sun. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://rhinecapital.com/investmentinsights/wakawaka-share-the-sun/ d2. C. Cameron. Olafur Eliasson’s Little Sun is an Affordable Solar-Powered LED Lamp. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://inhabitat.com/olafur-eliassons-little-sun-is-an-affordable-solar-powered-led-lamp/ d3. C. Shea. LED Lights Are A ‘Transformative Technology’ In The Developing World. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2014/10/13/354845893/led-lights-are-a-transformative-technology-in-the-developing-world d4. Admin. INDUSTRIAL DESIGNER CONCEIVES HAWK SOLAR LIGHT FOR SOUTH AFRICA’S IMPOVERISHED CITIZENS. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://www.ecofriend.com/industrial-designer-conceives-hawk-solar-light-south-africas-impoverished-citizens.html d5. T. Moore. Solar lights for harvest time. Geraadpleegd 23 februari 2015 via https://www.indiegogo.com/projects/solar-lightsfor-harvest-time#/story d6. B. Dumaine. Lighting up Africa. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://archive.fortune.com/2010/06/25/technology/ brainstorm_green_lighting_africa.fortune/index.htm d7. D. Kammen. Kenya Steps Ahead Into Solar Future. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://energyblog.nationalgeographic. com/2011/01/17/kenya-steps-into-solar-future/ d8. A. Danigelis. Solar-Powered Bulbs Brighten Off-Grid Homes. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://news.discovery.com/ tech/alternative-power-sources/solar-powered-bulbs-brighten-off-grid-homes-130117.htm d9. Admin. Ennovent Invests In Barefoot Power. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://blog.ennovent.com/2011/11/ennovent-invests-in-barefoot-power/#sthash.zqC2zEa9.dpbs d10. Barefoot Go. 2015. Geraadpleegd 23 februari 2015 via https://www.facebook.com/BarefootPower/photos/ pb.175409479169668.-2207520000.1433691043./869952479715361/?type=3&theater d11. Empowering Indonesians in Remote Areas of Sumba and Sabu Islands with 1,000 Solar Lanterns. 2014. Geraadpleegd 23 februari 2015 via http://news.panasonic.com/global/stories/2014/26696.html d12. T. Staedter. Africa’s Largest Solar Farm Comes Online. Geraadpleegd 24 februari 2015 via http://news.discovery.com/tech/ alternative-power-sources/africas-largest-solar-farm-comes-online-141118.htm d13. Qingdao Sunflare New Energy Co., Ltd. Camping solar lantern with phone charger. Geraadpleegd 24 februari 2015 via http://sunflare.en.alibaba.com/product/718743523-213064238/Camping_solar_lantern_with_phone_charger_table_lamp.html d14. Bright Products. SunBell Solar Lamp and Phone Charger. Geraadpleegd 24 februari 2015 via http://urbanfarmtech.com/ products/sunbell-solar-lamp-and-phone-charger

77

e. NKI Leidingsystemen. Eigenschappen en toepassingen van kunststofplaten. Geraadpleegd 20 mei 2015 via http://www.nkineede.nl/techinfo/platen f. Paragon Webs, LCC. ABS Material. Geraadpleegd 20 mei 2015 via http://www.absmaterial.com/ g. Silicone rubber (2015). Wikipedia. Geraadpleegd 20 mei 2015 via https://en.wikipedia.org/wiki/Silicone_rubber h. W. Tome. PLEXI GLASS size 2050*3050 mm. Geraadpleegd 7 juni 2015 via http://www.alibaba.com/product-detail/PLEXIGLASS-size-2050-3050-mm_1879865976.html i. M. Gou. Plastic Price Recycled Abs Plastic Granules. Geraadpleegd 7 juni 2015 via http://www.alibaba.com/product-detail/ Plastic-Price-Recycled-Abs-Plastic-Granules_60190899065.html j. L. Yang. self adhesive aluminum foil. Geraadpleegd 7 juni 2015 via http://www.alibaba.com/product-detail/self-adhesive-aluminum-foil_1780711268.html k. S. Chen. gieten silicone voor grc molding. Geraadpleegd 7 juni 2015 via http://dutch.alibaba.com/product-gs/casting-silicone-for-grc-molding-1974201112.html l. NedForm BV. Siliconen kleurstof (Niet FDA). Geraadpleegd 7 juni 2015 via http://www.siliconesandmore.nl/nl/products/kleurstof.html m. I. & P. Kersten. Gegevens van Togo. Geraadpleegd 2 mei 2015 via http://afrikatour.nl/togo/gegevenstogo/ n. M. Hankins. Why Africa is Missing the Solar Power Boat. Geraadpleegd 4 mei 2015 via http://www.renewableenergyworld. com/articles/2013/04/why-africa-is-missing-the-solar-electricity-boat.html o1. Kakute LTD. Solar Lanterns. Geraadpleegd 15 mei 2015 via http://www.kakute.org/products/solar-lanterns/ o2. P1eter. 20.000 WakaWaka solar lampen naar de Filipijnen. Geraadpleegd 15 mei 2015 via http://plazilla.com/page/4295108817/20-000-wakawaka-solar-lampen-naar-de-filipijnen o3. Design Fax. Electrical/Electronic News & Products. Geraadpleegd 15 mei 2015 via http://www.designfax.net/cms/dfx/opens/ article-view-dfx.php?nid=4&bid=254&et=electrical&pn=01 o4. M. Kariuki. Barefoot Power product Launch. Geraadpleegd 15 mei 2015 via https://mikekaryuki.wordpress.com/2014/01/29/ barefoot-power-product-launch/ o5. Power2Africa. The Package. Geraadpleegd 15 mei 2015 via http://www.powerforafrica.com/the-package.php o6. S. Tackeff. Project Surya: Solar Cookers to Change the World. Geraadpleegd 16 mei 2015 via http://greenupgrader.com/4295/ project-surya-solar-cookers-to-change-the-world/ p. M. Klitsie. Dutch version of the Business Model Canvas (Nederlandse versie). Geraadpleegd 18 mei 2015 via http://businessmodelhub.com/forum/topics/dutch-version-of-the-business-model-canvas-nederlandse-versie q. A. Peters. This Clever Device Keeps Food Fresh Without A Refrigerator. Geraadpleegd 2 juni 2015 via http://www.fastcoexist. com/3040190/this-clever-device-keeps-food-fresh-without-a-refrigerator

78

Bijlage 1: nieuwe printplaat

79

Bijlage 2: oude printplaat met verbeteringen

80

Nieuw

0

Oud

Bijlage 3: batterijen

Batterijen 81

Wat zijn Carbon Credits?

Bijlage 4: oude printplaat met verbeteringen

Carbon Credits zijn certificaten die gegeven worden aan landen of groepen naar aanleiding van elke ton CO2 die vermeden of vermindert wordt (CC=1metrische ton CO2). Deze kunnen dan op de internationale markt verhandelt worden aan een bepaalde marktprijs. Deze internationale markt is tot stand gekomen in 2008 naar voorbeeld van het Kyoto-mechanisme onder de naam “European Trading Scheme” (EU ETS) en heeft de Europese commissie als validerende autoriteit. In de VS en Australië worden nu ook gelijkaardige systemen overwogen. Uitstoot verhandeling is een marktaanpak dat wordt gebruikt om vervuiling te reduceren door economische voordelen te geven waar CO2 uitstoot vermindert wordt. Een centrale autoriteit geeft de limiet voor vervuiling dat mag uitgestoten worden. De limiet wordt toegewezen of verkocht aan bedrijven en geeft hen het recht een specifiek volume aan CO2 uit te stoten. Wanneer bedrijven toch deze limiet overschrijden moeten ze extra vergunningen kopen van bedrijven die minder vergunningen nodig hebben. Carbon Credits is het valuta hiervan. In principe moet het vervuilend bedrijf(koper) extra CC’s kopen terwijl het milieuvriendelijk bedrijf(verkoper) beloond wordt door CC’s te kunnen verkopen. Er zijn echter meerdere voorwaarden waar een bepaald project aan moet voldoen om Carbon Credits te kunnen verkrijgen (zie verder).

Implementatie Het project is al sinds 2008 actief en omdat deze voordien niet aan de voorwaarden voldeed om Carbon Credits te ontvangen zullen enkel de kiosken en lampen die vanop heden gebouwd worden in aanmerking komen voor CC’s. Het is financieel niet interessant om de 170 reeds bestaande kiosken (en lampen) te gaan aanpassen waardoor deze dus geen extra CC’s zullen opleveren.

Toegevoegde waarde Financieel: Als Solar Zonder Grenzen Carbon Credits ontvangt zullen ze deze kunnen doorverkopen aan vervuilende industrieën zodat zij ook hun Kyoto-quota’s halen. Dit zou voor Solar Zonder Grenzen een nieuwe bron van inkomsten zijn om het project nog verder uit te breiden. Schatting bedrag aan CC’s: zie algemene voorwaarden Imago: Solar Zonder Grenzen wilt op een duurzame manier een alternatief bieden voor vervuilende olielampen. Als het project Carbon Credits ontvangt is dit nog een manier om aan de wereld te laten zien dat het een duurzaam, groen project is waar een toekomst in zit.

Hulp van externe Partners CO2 Logic CO2logic heeft zich gespecialiseerd in het berekenen, verminderen en compenseren van de CO2-uitstoot. Ze begeleiden en helpen bedrijven bij het identificeren, rapporteren en uitvoeren van hun strategie voor duurzame ontwikkeling. Carbon Credits is een van deze strategieën. Ze bieden expertise, ervaring en knowhow om deze strategie in praktijk om te zetten. CO2 Logic specificeert de voorwaarden opgelegd door de United Nations waaraan voldaan moet worden door het voorzien van documentatie (AMS-III.AR & AMS-II.J) voor Solar Zonder Grenzen. Deze voorwaarden zijn echter nog niet 100% aan het project aangepast en moeten via CO2 Logic in samenspraak met United Nations worden verwerkt. ETAP ETAP is een verlichtingsbedrijf en Solar Zonder Grenzens partner voor het testen van de projectlampen. Ze zijn gespecialiseerd in het bouwen van proefopstellingen, analyses en geven daarbij ook persoonlijk advies om testresultaten te verbeteren.

82

Voorwaarden waaraan het project moet voldoen United Nations schrijft de norm voor aan wat een project moet voldoen om in aanmerking te komen voor Carbon Credits. Via CO2 Logic wordt documentatie doorgestuurd zodat aanpassingen en testen gedaan kunnen worden. Deze documentatie wordt in volgende hoofdstukken beschreven (zie AMS-III.AR & AMS-II.J voor de volledige versie). Niet alle artikels zijn in deze paper verwerkt. Enkel degene waar keuzes voor moesten gemaakt worden, aandachtspunten of onduidelijkheden.

AMS-II.J AMS-II.J is het hoofdbestand of algemeen document waarin United Nations beschrijft welke vormen van projecten in aanmerking komen voor Carbon Credits. Solar Zonder Grenzen beschrijft zichzelf als volgt: - Distributie van efficiënte LED verlichting opgeladen door zon energie aan residenties. - Typisch(e) project(en) LED verlichting op zon energie is beschikbaar te verhuren aan residenties aan een lage prijs ter vervanging van verlichting die gebruik maakt van fossiele brandstoffen. - Type van uitstoot Energie besparend. Vervanging van minder efficiënte verlichting door meer efficiënte verlichting. Energy efficiency. - Belangrijke voorwaarden die moeten gelden als de methodologie uitgevoerd zal worden: De residenties zijn binnen een vastgelegd geografisch gebied en geen ander LED verlichting door zon energie projecten zijn geregistreerd in dat bepaald gebied. Er is geen maximum aan lampen dat één residentie kan huren. Project lampen moeten efficiënter zijn en meer lumen generen dan de lampen op fossiele brandstoffen. Het gebruik van de lampen moet opgevolgd worden binnen een project sample groep. De project coördinator voert een steekproef uit na een bepaalde tijd om te bewijzen dat de lampen efficiënter en duurzamer blijven werken. - Belangrijke parameters Bij invoer van het project: De gemiddelde stroom, spanning en vermogen van de project-lampen en de mini-grid aangesloten op de zonnepanelen zijn bepaald voor het starten van het project; De totale hoeveelheid van projectlampen binnen het bepaald geografisch gebied. Achteraf: Het totaal aantal projectlampen in gebruik na een bepaalde tijd. Verloren projectlampen door defecten. - Baseline Scenario Weinig efficiënte verlichting op basis van fossiele brandstoffen wordt gebruikt in residenties wat leidt tot een grotere CO2-uitstoot en vervuiling van de lucht binnen de residentie.

83

- Project Scenario Efficiëntere verlichting is beschikbaar voor verhuur aan de residenties wat zorgt voor minder CO2-uitstoot en minder vervuilde lucht in de residentie.

Uit dit soort project vloeit dan AMS-III.AR voort, wat meer concrete voorwaarden oplegt, aangepast aan de aard van het project. AMS-III.AR Scoop: deze methodologie is enkel geschikt voor projecten die een directe vervanging aanbieden voor brandstoflampen (voorbeeld: Kerosinelampen) door LED-lampen met batterijen. Deze batterijen dienen opgeladen te worden via: a. een hernieuwbare bron van energie, b. een standalone distributie systeem (voorbeeld: dieselgenerator) of mini-grid of c. het regionaal/nationaal elektriciteitsnet. Het cijfer (en de letter) voor de voorwaarde verwijst naar het artikel in het originele document AMS-III.AR.pdf. - 3b Gebruik van een hernieuwbare energiebron. Er wordt gebruik gemaakt van zonnecellen, maar deze zijn geen geheel met de lampen. De lampen worden naar de kiosk gebracht waar ze opgeladen worden samen met Gsm’s. Deze zijn verbonden met de zonnecellen door middel van een mini-grid. - 6 Er moet een garantie van minimum één jaar gegeven worden op projectlampen naar de eindgebruiker toe waarin gratis reparatie en vervanging vervat zit. - 8a Project moet een directe vervanging van lampen die fossiele brandstoffen of wegwerpbatterijen gebruiken zijn. - 8b Boosten van het gebruik van projectlampen en hoarding moet voorkomen worden. Door het verhuren van de lampen en de sociale rol dat de kioskhouder speelt kunnen lampen niet bijgehouden worden. Het project heeft al bewezen dat dit realiteit is. - 8c Carbon Credits mogen niet dubbel aangerekend worden. Solar Zonder Grenzen ontvangt deze en heeft controle over het volledige project zodat ze kunnen garanderen dat Carbon Credits niet dubbel geteld worden. - 8d Het moet gegarandeerd kunnen worden dat de batterijen op een juiste manier gerecycleerd worden. Zoals in 8b besproken helpt het huursysteem dit te garanderen. - 9 Project Design Document houdt al de juiste informatie in (zie AMS-III.AR) -10 Er treden verminderingen op voor de hoeveelheid CC’s die gegeven worden aan het project wanneer de reductie < 60kt CO2 per jaar.

84

- 15a+b De grens van het project houdt ook de zonnekiosken in en dienen in het Project Design Document betrokken te worden. - 18 Lamp uitstoot factor: DV= FUR x O x U x EF / 1000 x LF x n x NTG Waarin: DV: lamp uitstoot factor (tCO2e) FUR: brandstof gebruik (l/u) O: gebruik (u/dag) U: jaarlijks gebruik (dag/jaar) EF: brandstof uitstoot (kgCO2/l) DV=0.03 x 3.5 x 365 x 2.4= 0.092 - 19 Basisuitstoot BE= DV x GF x DB Waarin: BE: basisuitstoot per lamp/jaar GF: grid factor (opladen via artikel 3b =1) DB: optie 1 standaard Dynamic Baseline Factor wordt gebruikt wanneer er geen informatie is rond de lokale groeifactor van fossiele brandstof verlichting (=1) BE= 0.092 x 1 x 1=0.092 - 21 Project uitstoot 3b Er zijn geen project uitstoten wanneer de lampen worden opgeladen via een bron van hernieuwbare energie. - 24 Jaarlijkse uitstoot reductie ER= N x (BE-PE) x OF Waarin: ER: uitstoot reductie/jaar N: hoeveelheid lampen gedistribueerd aan eindgebruikers OF: percentage lampen in gebruik (gedurende jaar 1-3 moet dit 100% zijn) ER= 60 x 0.092 x 100%= 5.52 CC/kiosk Totaal besparing per nieuwe kiosk CC gecertificeerd per jaar: 5.52 x €7.92 (momentele prijs van 1CC, 15 oktober 2014) = €43.72 per jaar/kiosk - 27a Er moet bijgehouden worden hoeveel lampen er in omloop zijn. Per jaar moet er controle uitgevoerd worden hoeveel lampen nog functioneren. De eerste 3 jaar moet dit 100% zijn. Het huursysteem vergemakkelijkt deze survey. Klanten komen wekelijks langs waardoor er eenvoudig kan gecontroleerd worden of de lampen nog werken. - 27b De gebruikers moeten geregistreerd zijn zodat het verloop van het systeem op een juiste manier gemonitord kan worden. - 28a De grootte van de test is minstens 100 lampen met foute marge 10%. Testen moeten lokaal gebeuren waarbij de betrokkenen minstens 12 jaar zijn.

85

- Voorwaarden batterij Voorwaarden CC Calabas 7b1 Dagelijks gebruik >3.5u 14u 7b2* Aantal uren licht >5.25u 12u 7b5 Batterij opgeladen na <8u +-1.5u Info voor normen van de batterij: IEC61960 Resultaten worden door de fabrikant van de lamp (Solar Zonder Grenzen) gegarandeerd. Na veel discussie over het al dan niet op papier bewijzen van deze voorwaarden neemt Solar Zonder Grenzen de verantwoordelijkheid op zich om aansprakelijk te zijn bij het falen van deze voorwaarden. Ze gebruiken deze opstelling al jaren en weten dus wat het risico inhoudt. *Noot: 7b2 wordt gekozen aangezien het project gebruikt maakt van 3b (vorige): een hernieuwbare bron van energie. - 14h4 Verdere specificaties worden gekeurd door de fabrikant en voldoen dus al aan de normen. - 17c2 Om Carbon Credits te ontvangen moeten de projectlampen minstens een IP41 keuring hebben. “For lamps with integrated energy storage, recharged in a weather-protected external battery-recharging station, the IP class of the lamp shall be 41 or greater; or alternatively the lamp shall be protected from an equivalent level of environmental exposure;” lijkt een duidelijker alternatief. Het eerste getal wijst op het aanraken van onderdelen binnen de behuizing die kunnen zorgen dat het product niet meer bruikbaar is: IP Toegang van gereedschap Toegang van personen 0x Niet beschermd Niet beschermd 1x >50mm Bol (50N) Rug van de hand 2x >12.5mm stang (30N) Vinger 3x >2.5mm naald (3N) Gereedschap 4x >1.0mm naald (1N) Naald Info voor het testen van IP-klassen: IEC 60529 Het 2de getal wijst op de waterdichtheid van de behuizing: IP Waterdichtheid x0 Niet beschermd x1 Verticaal druppelen Info voor het testen van IP-klassen: IEC60529 Voorbeeld: Om een IP-keuring te krijgen van IP41 moet de behuizing de toegang van een naald van 1mm met een kracht van 1N kunnen weerstaan op alle mogelijke plaatsen van de behuizing en beschermd zijn tegen verticaal druppelen op de behuizing voor minstens 10min. (IEC60529). Om een IP41 te krijgen moeten alle lagere IP-klassen ook voldoen. M.a.w. IP41 is ook IP31, IP21 en IP11. Besluit en verdere opvolging Als al deze voorwaarden voldaan zijn moet Solar Zonder Grenzen de aanvraag van de Carbon Credits naar CO2 Logic sturen. Deze zullen het bestand controleren en daarna doorsturen naar United Nations. United Nations zal daarna terug contact opnemen met Solar Zonder Grenzen via CO2 Logic om een contract op te stellen wat hen ertoe recht geeft op Carbon Credits. Kristof De Hulsters Filip Tousseyn voor Solar Zonder Grenzen 31 Oktober 2014

86

87

Rinoo Lighting

Rinoo is een multifunctionele lamp ontwikkeld voor gebruik in Togo en omstreken. De lamp maakt gebruik van strategisch geplaatste vlakken om zowel functionaliteit als esthetiek te combineren in een simpele compacte behuizing. Deze lampen zullen worden gebruikt in het Solar Zonder Grenzen verhuursysteem. Dit project wilt een groen alternatief bieden op petroleumlampen voor landelijk Afrika dat betaalbaar is voor iedereen. De Hulsters Kristof

88