Index - Onderzoek en Verantwoording

BROEKLANDEN Onderzoek & verantwoording VAN HET ARNHEMSE BROEK

JANUARI 2009

Onderzoek & Verantwoording

Index - Onderzoek en Verantwoording A. Sociaal Wijkbeeld van het Arnhemse Broek 1. Typering van het Arnhemse Broek

4 5

a. Typering volgens de bewoners: een gemengde buurt waar men elkaar de ruimte geeft

5

b. Gemengde wijk met goede ligging

5

2. De bewoners van het Arnhemse Broek

6

a. Leeftijdsopbouw: veel jongeren, weinig ouderen

6

b. De leeftijdsopbouw in het Arnhemse Broek is iets veranderd

7

c. Huishoudensamenstelling: veel alleenstaanden

8

d. Etnische groepen: veel allochtonen van Turkse afkomst

8

e. Besteedbaar inkomen: Lager dan Arnhems gemiddelde, daarnaast veel werkloosheid

9

f. Arnhemse Broek gezien vanuit de hulpverlening

10

3. Leefbaarheid

11

a. Binding aan de wijk: het gevoel van de bewoners is verdeeld

11

b. Rapportcijfer voor het samenleven in de wijk

13

c. Meningen verdeeld over de vooruitgang of achteruitgang van de wijk

13

d. Rapportcijfer voor de woonomgeving

13

e. Bewoners voelen zich veilig in de wijk

13

f. Rapportcijfer voor de veiligheid

14

g. Overlast: de meeste mensen hebben last van zwerfvuil, jongeren en verkeer

15

h. Leefregels in het Arnhemse Broek

15

i. Toekomstwens: meer groen en de overlast aanpakken

15

4. Wonen in het Arnhemse Broek a. Woningvoorraad: veel woningen in het bezit van corporaties b. Woningcorporaties: Volkshuisvesting, Vivare, Portaal en Openbaar Belang De Drie Gasthuizen

16 16 17

»» Volkshuisvesting

17

»» Vivare

18

»» Portaal

18

»» Openbaar Belang De Drie Gasthuizen

18

c. Type woningen: veel boven- en benedenwoningen

18

d. Gemiddelde woningwaarde ligt relatief laag

19

e. De bewoners over het wonen in de wijk:

19

f. Mensen komen in het Arnhemse Broek wonen vanwege de beschikbare woningen

19

g. Rapportcijfer voor de woning

20

h. Verhuisplannen: vaak wil men naar een koopwoning

20

i. Wie hebben veel of juist weinig binding met de wijk?

21

j. Verhuizingen van en naar het broek

21

k. Toekomstwens: kwaliteitsverbetering woningen

21

« Terug naar Index - Naar Website

2

Onderzoek & Verantwoording 5. Werken en voorzieningen in het Arnhemse Broek

22

a. Welke voorzieningen zijn er in het Arnhemse Broek?

22

b. Basisschoolbezoek kinderen Arnhemse Broek

23

»» Uit welke buurt komen de kinderen?

24

»» Speciaal onderwijs

24

»» Verzuim en schooluitval

24

»» Voorzieningen: te weinig voorzieningen voor jongeren

24

c. De Symfonie: Veel mensen hebben geen behoefte om er naartoe te gaan

25

d. Rapportcijfer voorzieningen: gemiddeld een 6,9

25

e. Toekomstwensen voorzieningen: meer winkels en meer voorzieningen voor jongeren

25

B. PROCES - FYSIEK WIJKBEELD (Ruimtelijke inventarisatie)

26

1. Gevarieerd wijkbeeld

27

2. Beknopte historische ontwikkeling

28

3. Wonen

30

»» Van Verschuerwijk

30

»» Het Statenkwartier

31

»» Het Broek

32

4. Verkeer en infrastructuur »» Verbindingen en barrières

33 33

»» Herinrichting Johan de Wittlaan

34

»» Doorgaande fietsroute

34

»» Parkeren

34

»» Groen en water

34

5. Winkelvoorzieningen en bedrijvigheid

35

»» Winkels en voorzieningen

35

»» Bedrijvigheid

35

6. Relevante beleidsstukken

36

»» Tussenrapportage Structuurplan Arnhem 2010

36

»» Bestemmingsplan Arnhems Broek

36

»» Structureringsprogramma duurzame bedrijventerreinen Arnhem

36

»» Arnhemse Woonvisie 2015

36

»» Welstandsnota Gemeente Arnhem

37

»» Ontwikkelingsvisie het Oostelijk Centrumgebied

37

»» Parkeernota 2003 – 2010,

37

7. Conclusies RUIMTELIJKE SITUATIE »» De wijk is ruimtelijk over het algemeen van goede kwaliteit.

38 38

C. SOCIALE SWOT- Analyse: STERK, ZWAK, KANS en BEDReiGING

39

D. SOCIALE SWOT- Analyse: STERK, ZWAK, KANS en BEDReiGING

40

E. COLOFON

43


3


A. Sociaal Wijkbeeld van het Arnhemse Broek In de wijkvisie geven we aan waar we met de wijk naartoe willen in de toekomst en wat er voor nodig is om deze doelen te bereiken. Voor we bepalen waar het met de wijk in de toekomst naar toe zou moeten gaan, hebben we eerst een goed beeld van de wijk nodig, zoals deze er nu uitziet. Een belangrijke eerste stap in het proces naar de wijkvisie was dan ook het opstellen van een wijkbeeld van het Arnhemse Broek nu.. Hierbij hebben we gebruik gemaakt van een aantal bronnen: »»

Statistische informatie die we hebben gekregen van de gemeente, de woningbouwcorporaties en het centraal bureau voor de statistiek (CBS).

»» »»

De resultaten van een telefonische enquête die is gehouden onder circa 300 bewoners in de wijk. De resultaten van consultatiegesprekken met professionals en diverse bewonersgroepen in de wijk. In de groene kaders zijn enkele uitkomsten van deze gesprekken terug te vinden.

Het beeld van de wijk beschrijven we aan de hand van een vijftal thema’s: 1.

Typering van het Arnhemse Broek

2. Bewoners van het Arnhemse Broek 3.

Leefbaarheid in Arnhemse Broek

4. Wonen in het Arnhems Broek 5. Voorzieningen in het Arnhemse Broek


4


1. Typering van het Arnhemse Broek a. Typering volgens de bewoners: een gemengde buurt waar men elkaar de ruimte geeft Aan de bewoners van de wijk is in de enquête gevraagd hoe zij hun buurt zouden typeren. Onderstaande figuur toont de resultaten. Figuur 1.1: Het Arnhemse Broek. Typering van de buurt door bewoners.

Het Broek

Statenkwartier

Van Verschuerwijk

In mijn buurt kent iedereen elkaar en is er een grote samenhorigheid Ik woon in een levendige stadsbuurt waar altijd iets te doen is Ik woon in een gemengde buurt waar mensen elkaar de ruimte geven Geen van allen 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Bron: Bewonersenquête Companen, 2007. »»

Ruim de helft van de bewoners vindt de typering ‘ik woon in een gemengde buurt waar mensen elkaar de ruimte geven’ het meest van toepassing. In het Statenkwartier en de Van Verschuerwijk liggen deze percentages nog een stuk hoger. Bij deze typering is het van belang om te realiseren dat de ruimte die men elkaar geeft ook een negatieve uitwerking kan hebben. Men laat elkaar als het ware zijn gang gaan, ook bij illegale of criminele activiteiten.

»»

In Het Broek vindt ook een behoorlijk deel van de bewoners dat men in een levendige stadsbuurt woont waar altijd iets te doen is.

»»

Mensen die niet konden kiezen uit de voorgelegde typeringen, geven vaak aan dat men elkaar niet kent en alleen met zichzelf bezig is. Daarnaast wordt ook gezegd men elkaar niet, respecteert. In het Broek worden deze meningen het meest geuit.

b. Gemengde wijk met goede ligging Sterke punten van de wijk zijn volgens bewoners de centrale ligging, waardoor veel voorzieningen dichtbij zijn en de wijk ook goed bereikbaar. Een ander sterk punt is dat met vindt dat Arnhemse Broek een gemengde wijk is, zowel qua leeftijden als culturen. Opvallend is wel dat 21% geen sterk punt kan noemen of vindt dat de wijk geen sterke punten heeft.


5


2. De bewoners van het Arnhemse Broek Hoe is de bevolking samengesteld in het Arnhemse Broek? Welke leeftijdsopbouw zien we? Welke ontwikkelingen hebben zich de afgelopen tijd voorgedaan en wat kunnen we voor de toekomst verwachten? In deze paragraaf brengen we de bevolkingssamenstelling van de wijk in beeld.

a. Leeftijdsopbouw: veel jongeren, weinig ouderen In het Arnhemse Broek wonen in totaal 5.839 mensen (peildatum: 1 januari 2007). Daarvan wonen er 2.779 in Het Broek, 2.247 in het Statenkwartier en 422 in de Van Verschuerwijk. Als we kijken naar de leeftijdsopbouw van de buurten ten opzichte van de hele gemeente Arnhem, vallen de volgende dingen op (zie tabel 2.1): Tabel 2.1: Het Arnhemse Broek. Bevolkingsopbouw naar leeftijd (%), Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk,

gemeente Arnhem, 2007.

Leeftijds-klassen:

Het Broek

Staten-kwartier

Van Verschuerwijk

Gemeente Arnhem

0- 17 jr.

23%

19%

17%

19%

18-24 jr.

13%

12%

6%

10%

25- 39 jr.

35%

32%

40%

26%

40-49 jr.

14%

14%

18%

15%

50-64 jr.

10%

14%

13%

17%

65+

6%

8%

7%

13%

Bron: Gemeente Arnhem 2007 »»

Kinderen en jeugd. In de buurt Het Broek wonen in verhouding tot de andere buurten en de gemeente Arnhem veel kinderen tot 18 jaar. De jeugd van 18 tot 25 jaar is in vergelijking met de andere buurten en de gehele gemeente ondervertegenwoordigd in de Van Verschuerwijk.

»»

Veel jonge huishoudens. Relatief veel bewoners van Het Arnhemse Broek hebben een leeftijd tussen de 25 en 39 jaar. Dit geldt voor alle buurten in de wijk het Arnhemse Broek, maar het sterkst voor de Van Verschuerwijk.

»»

Weinig ouderen. Relatief weinig mensen in de wijk zijn ouder dan 65 jaar. Ook de leeftijdsgroep tussen de 50 en 64 jaar is relatief kleiner dan in de gemeente Arnhem.


6


b. De leeftijdsopbouw in het Arnhemse Broek is iets veranderd In figuur 2.1 geven we aan hoe de leeftijdsopbouw in de buurten en in Arnhem als geheel de afgelopen tien jaar is veranderd. Figuur 2.1: Het Arnhemse Broek. Ontwikkeling leeftijdsopbouw, Statenkwartier, Het Broek, Van Verschuerwijk

en gemeente Arnhem 1997-2007

1997

2002

Het Broek

2007

50% 40% 30% 20% 10% 0% 0- 17 jr. 18-24 jr. 25- 39 jr. 40-49 jr. 50-64 jr.

1997

2002

2007

65+

1997

2007

Statenkwartier

50% 40% 30% 20% 10% 0% 0- 17 jr. 18-24 jr. 25- 39 jr. 40-49 jr. 50-64 jr.

Van Verschuerwijk

50% 40% 30% 20% 10% 0%

2002

1997

2002

2007

65+

Gemeente Arnhem

50% 40% 30% 20% 10% 0% 0- 17 jr. 18-24 jr. 25- 39 jr. 40-49 jr. 50-64 jr.

65+

0- 17 jr. 18-24 jr. 25- 39 jr. 40-49 jr. 50-64 jr.

65+

Bron: Gemeente Arnhem, 2007. »»

De leeftijdsopbouw van de buurt Het Broek is de afgelopen tien jaar niet sterkt veranderd. De groep 18-24 jarigen is wat afgenomen (3%) en de groep 40-49 jarigen is met 4% toegenomen. Hoewel de toename van deze laatste groep in alle buurten van de wijk het Arnhemse Broek zichtbaar is, is deze niet terug te zien in de gemeente Arnhem als geheel.

»»

Ook in het Statenkwartier is de leeftijdsopbouw van de bevolking nagenoeg gelijk gebleven. Ook hier is de groep 40-49 jarigen iets toegenomen (2%). Daarnaast is het aandeel 65-plussers, een groep die relatief al weinig vertegenwoordigd is binnen alle buurten van de wijk, met 3% afgenomen.

»»

In de Van Verschuerwijk is de leeftijdsopbouw van de bevolking het meest gewijzigd van alle buurten. De groep tot en met 17 jaar is iets afgenomen (3%), net als het aandeel 25-39 jarigen (4%). Het aandeel 40 tot 50 jarigen is echter juist sterk toegenomen (8%).

Bewoners van het Industrieterrein: veel jonge huishoudens In het gebied Industrieterrein wonen 281 mensen, daarvan wonen ongeveer 150 mensen in Rijnwijk. De meeste mensen zijn tussen de 25 en 40 jaar en tussen de 50 en 64 jaar (ieder 22%). Het aantal 40 tot 65 jarigen is hoger dan in de rest van het Arnhemse Broek. De groep jonger dan 25 jaar omvat 30% van de bevolking. Net als in de rest van de wijk is de groep van 65 jaar en ouder klein (6%). In de periode tussen 1997 en 2007 is het aantal 25 tot 40 jarigen sterk afgenomen. De leeftijdsgroepen 18-24 en 50-64 zijn juist in omvang toegenomen.


7


c. Huishoudensamenstelling: veel alleenstaanden Qua huishoudensamenstelling vertonen de drie buurten gelijkenissen, maar ook verschillen (zie figuur 2.2). In alle buurten wonen vooral alleenstaanden, procentueel is deze groep ook overal groter dan in de gemeente Arnhem. Gezinnen met kinderen wonen juist veel minder in de wijk. Enkel Het Broek wijkt hierin af, daar is het percentage gezinnen met kinderen juist iets hoger dan in de gemeente Arnhem. Gezinnen zonder kinderen zijn in Het Broek juist minder vertegenwoordigd. Figuur 2.2: Het Arnhemse Broek. Huishoudensamenstelling, Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk, Gemeente Arnhem.

Het Broek

Statenkwartier

Van Verschuerwijk

Gemeente Arnhem

60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Gezin zonder kinderen

Gezin met kinderen

Eenoudergezin

Alleenstaande

Bron: Gemeente Arnhem, 2007.

Huishoudensamenstelling op het Industrieterrein: vergelijkbaar met Het Broek Qua huishoudensamenstelling verschilt het Industrieterrein niet veel van de buurt Het Broek. Ook in deze buurt wonen veel gezinnen met kinderen. Een verschil is dat er op het Industrieterrein daarnaast ook veel tweepersoonshuishoudens zonder kinderen wonen.

d. Etnische groepen: veel allochtonen van Turkse afkomst In figuur 2.3 is per buurt de afkomst van de bevolking weergegeven. Helemaal rechts is het aandeel Nederlanders weergegeven en links is het aandeel allochtonen naar afkomst uitgesplitst. Figuur 2.3: Het Arnhemse Broek. Bevolking naar afkomst, Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk, Gemeente Arnhem. Het Broek

Statenkwartier

Van Verschuerwijk

Gemeente Arnhem

80%

30%

70%

25%

60%

20%

50% 40%

15% 10%

30%

5%

20% 10%

0% Turken

Marokkanen

Surinamers

Antillianen

Overig nietwesters

Overig Westers

0% Nederlands

Bron: Gemeente Arnhem, 2007.


8


De groep allochtone bewoners is groot binnen de wijk het Arnhemse Broek. In Het Broek is de helft van de inwoners niet van Nederlandse komaf. In het Statenkwartier en de Van Verschuerwijk zijn deze aandelen respectievelijk 36% en 41%. De groep allochtonen in de wijk is met name van Turkse afkomst. In Het Broek is 28% van de inwoners Turk, ten opzichte van tien jaar geleden is dit een forse toename, in 1997 was dit percentage 18. Met betrekking tot de andere etnische groepen is er de afgelopen jaren weinig veranderd.

Etnische groepen op het Industrieterrein: weinig allochtonen In het gebied Industrieterrein wonen veel mensen van Nederlandse afkomst. 86% van de mensen is hier autochtoon. De meeste allochtonen komen uit westerse landen (11%).

»»

Het CBS rekent personen tot de allochtonen als ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Daarnaast is op basis van geboorteland een onderscheid gemaakt tussen Westerse en niet-westerse allochtonen. Tot de categorie ‘nietwesters’ behoren allochtonen uit Turkije, Afrika, Latijns-Amerika en Azië met uitzondering van Indonesië en Japan. Tot de categorie “overig Westers” behoren allochtonen uit Europa, Noord-Amerika, Oceanië, Indonesië en Japan.

e. Besteedbaar inkomen: Lager dan Arnhems gemiddelde, daarnaast veel werkloosheid Het gemiddeld inkomen per inkomensontvanger ligt in het Arnhemse Broek aanzienlijk lager dan in de gemeente Arnhem. Binnen het Arnhemse Broek liggen het Statenkwartier en Het Broek op ongeveer hetzelfde gemiddeld inkomensniveau, ruim €14.000. In de Van Verschuerwijk ligt het gemiddeld inkomensniveau nog wat lager, zo’n €13.000 (zie tabel 2.2). Tabel 2.2: Het Arnhemse Broek. Gemiddeld besteedbaar inkomen per jaar (2004) en niet-werkende werkzoekenden als percentage van de potentiële beroepsbevolking (2007), Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk, Gemeente Arnhem. Het Broek Gemiddeld inkomen Niet-werkende werkzoekenden

Statenkwartier

Van Verschuerwijk

Gemeente Arnhem

€ 14.300

€ 14.500

€ 12.900

€ 16.900

12%

12%

19%

8%

Bron: Gemeente Arnhem 2007 Alle buurten van het Arnhemse Broek kennen een hoger percentage werklozen dan de gemeente Arnhem. Daarbij ligt het percentage werklozen dat op zoek is naar een baan, in de Van Verschuerwijk aanzienlijk hoger dan in het Statenkwartier en Het Broek. Verder is het aandeel werkzame personen onder de niet-westerse allochtone bevolking relatief laag. (ca. 40%) in verhouding tot de autochtone bevolking (ca. 70%) en de westers allochtonen (ca. 60%). Daarnaast moet worden opgemerkt dat in de wijk ook veel verborgen werkloosheid aanwezig is. Schoolverlaters bijvoorbeeld, die zich niet als werkzoekend hebben aangemeld. In de cijfers kan alleen de geregistreerde werkloosheid in beeld worden gebracht.

Inkomen en werkloosheid op het Industrieterrein: hoger inkomen en werkloosheid gedaald In gemiddeld inkomen ligt in het Industrieterrein met € 16.500 bijna gelijk aan het gemiddelde van de gemeente Arnhem. De werkloosheid in deze buurt is met 12% gelijk aan het Statenkwartier en Het Broek. Wel moet worden opgemerkt dat de werkloosheid hier de afgelopen jaren met 10% is gedaald.


9


f. Arnhemse Broek gezien vanuit de hulpverlening Arnhemse Broek is ook een aandachtswijk voor de hulpverlening. Enerzijds kunnen bewoners, net als overal in de stad, bij de hulpverlening aankloppen als ze ondersteuning nodig hebben bij het aanpakken van hun problemen, die op velerlei gebied kunnen liggen. Anderzijds heeft de gemeente, maar ook bijvoorbeeld de woningcorporatie Volkshuisvesting, bijzondere projecten opgezet om de problematiek van individuele huishoudens te leren kennen en deze huishoudens te begeleiden bij de aanpak van hun problemen. De gemeentelijke projecten passen in de aanpak van de ‘sociale herovering’ met behulp van Pechtoldgelden. Onder andere Rijnstad, organisatie van welzijn en hulpverlening in Arnhem, voeren deze projecten uit. Ervaringen van Rijnstad leren dat Arnhemse Broek naar aantal hulpvragen een ‘gewone’ achterstandswijk is. Rijnstad heeft gedurende een kalenderjaar met een op de acht gezinnen contact voor kleine tot grote hulpvragen. 6,3% van de dossiers van Rijnstad, maatschappelijk werk en sociaal raadsliedenwerk, komen uit Arnhemse Broek, terwijl in deze wijk 3,7% van de Arnhemse bevolking woont. De thema’s die de sociale raadslieden behandelen, hebben bijna allemaal te maken met schulden en andere problemen die met een laag inkomen te maken hebben. Bij het maatschappelijk werk gaat het ook vaak om schuldenproblematiek. Daarnaast vaak problemen in de sfeer van relaties (tussen partners, tussen ouders en kinderen, tussen buren) , echtscheidingen, psychische en psychiatrische problematieken, verslavingsproblematiek.


10


3. Leefbaarheid Contact tussen bewoners, woonomgeving, overlast, veiligheid; allemaal zaken die de leefbaarheid van een buurt beïnvloeden. Hoe staat het met de leefbaarheid in Het Broek, het Statenkwartier en de Van Verschuerwijk? Wat zeggen de bewoners hier zelf over?

a. Binding aan de wijk: het gevoel van de bewoners is verdeeld In de bewonersenquête hebben we de binding van bewoners gemeten aan de hand van diverse vragen. Zo is gevraagd in hoeverre men gehecht is aan zijn buurt (zie figuur 3.1) en de mate waarin men sociale contacten met medebewoners onderhoudt (zie figuur 3.2). Ook hebben we een stelling voorgelegd over hoe men de omgang met elkaar ervaart. Figuur 3.1: Het Arnhemse Broek. Gehechtheid van bewoners aan de buurt, Het Broek, Statenkwartier en Van Verschuerwijk.

Het Broek Statenkwartier Van Verschuerwijk 0%

10%

20%

Zeer gehecht

30%

40%

Gehecht

50%

60%

Niet gehecht

70%

80%

90%

100%

Helemaal niet gehecht


Ongeveer de helft van de bewoners geeft in de bewonersenquête aan gehecht of zeer gehecht zijn aan de buurt. De andere helft zegt juist niet gehecht of helemaal niet gehecht te zijn. Binnen de buurten zijn er verschillen in gehechtheid. Zo valt op dat binnen Het Broek de mensen minder gehecht zijn aan de buurt dan in de andere buurten. Bijna 65% is hier niet of helemaal niet gehecht. In het Statenkwartier en de Van Verschuerwijk is juist ruim 60% gehecht of zeer gehecht aan de buurt.

Figuur 3.2: Arnhemse Broek. Contacten met medebewoners, Het Broek, Statenkwartier en Van Verschuerwijk

Vraag: Hoe vaak hebt u sociale contacten met medebewoners in uw wijk? Het Broek

50%

Statenkwartier

Van verschuerwijk

40% 30% 20% 10% 0% Vaak

Regelmatig

Zelden

Nooit

Bron: Bewonersenquête Companen, 2007.


11


»»

54% van de bewoners heeft regelmatig of vaak contact met de buurtbewoners. Daarnaast zien we dat een grote groep mensen (42%) zelden sociale contacten heeft met buurtbewoners. 5% van de bewoners geeft aan nooit sociale contacten met wijkbewoners te hebben. Als we dit op buurtniveau bekijken, valt op dat in het Broek de kleinste groep vaak of regelmatig contact heeft. En dat de onderlinge contacten in het Statenkwartier het sterkst zijn. Van de mensen die zelden of nooit sociale contacten hebben met buurtbewoners, is 50% alleenstaand. Ontmoetingsplekken in het Arnhemse Broek: Op straat en in de Symfonie De belangrijkste plaatsen in de wijk waar mensen elkaar ontmoeten zijn op straat (29%), in het wijkcentrum de Symfonie (23%) en in winkels (16%). De Symfonie is voor de bewoners van de buurten Het Broek en het Statenkwartier een ongeveer even belangrijke ontmoetingsplek. Voor de bewoners van de Van Verschuerwijk is de Symfonie geen belangrijke ontmoetingsplek, zij ontmoeten elkaar juist vaker in de Paperclip. Slechts een klein deel van de bewoners heeft behoefte aan meer ontmoetingsmogelijkheden in de wijk.

»»

Ruim de helft van de bewoners in het Arnhemse Broek geeft aan dat de mensen in de wijk op een prettige manier met elkaar omgaan. Als we kijken naar de verschillende buurten, valt op dat slechts 46% van de bewoners van Het Broek het eens is met deze stelling. In het Statenkwartier en de Van Verschuerwijk is ongeveer 65% van de bewoners het eens met de stelling.

Concluderend kunnen we zeggen dat de helft van de bewoners in het Arnhemse Broek gehecht is aan de eigen buurt. Ook heeft de helft van de respondenten regelmatig tot vaak sociale contacten met medebewoners. Op de stelling dat men in de wijk op een prettige manier met elkaar omgaat, antwoordt de helft bevestigend. Wel zijn er verschillen per buurt waarneembaar. Zo is men in het Broek duidelijk minder gehecht aan de wijk. Ook heeft men minder sociale contacten met medebewoners en vindt men minder vaak dat men prettig met elkaar omgaat. Een kwart van de respondenten beantwoordt alle drie de vragen positief. Over hen kunnen we zeggen dat zij een sterke binding met de wijk voelen.


12


b. Rapportcijfer voor het samenleven in de wijk Voor het samenleven in de wijk geven de bewoners een gemiddeld rapportcijfer van 6,3. Voor Het Broek valt het gemiddelde met een 6,0 iets lager uit dan in de andere buurten. Mensen die een hoog cijfer geven, zeggen vaak dat men goed met elkaar om gaat. Mensen die een laag cijfer geven, doen dit vaak omdat zij vinden dat er onderling weinig contacten zijn en mensen niet sociaal met elkaar omgaan.

c. Meningen verdeeld over de vooruitgang of achteruitgang van de wijk De bewoners hebben in de bewonersenquête kunnen aangeven of ze vinden dat de wijk vooruit of achteruit is gegaan. Zoals figuur 3.3 weergeeft, liggen de antwoorden sterk uiteen. Figuur 3.3: Het Arnhemse Broek. Vooruitgang/achteruitgang van de wijk, Het Broek, Statenkwartier en Van Verschuerwijk. Het Broek

Statenkwartier

Van Verschuerwijk

50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% vooruit

gelijk gebleven

achteruit

weet niet

Bron: Bewonersenquête Companen, 2007.

De meeste mensen vinden de wijk niet voor- of achteruit gegaan, maar gelijk gebleven (37%). In Het Broek is men duidelijk positiever over de vooruitgang van de wijk dan in de andere twee buurten. Redenen die vaak worden genoemd als oorzaak van de vooruitgang is de verbetering van de woningen en beter onderhoud van de woonomgeving. Opvallend is dat de mensen die vinden dat de wijk achteruit is gegaan (28%) juist vaak zeggen dat de woonomgeving en tuinen slecht zijn onderhouden.

d. Rapportcijfer voor de woonomgeving Voor de kwaliteit van de woonomgeving geven de bewoners een gemiddeld rapportcijfer van 6,5. De bewoners van het Statenkwartier geven met een 6,8 het hoogste cijfer. Het Broek scoort met een 6,3 het laagst. Voor de woonomgeving geeft men vaak een laag cijfer, omdat men overlast heeft van verkeer of vindt dat er te weinig groen in de wijk is.

e. Bewoners voelen zich veilig in de wijk De bewoners van het Arnhemse Broek voelen zicht over het algemeen veilig in hun wijk.


13


Tabel 3.1: Het Arnhemse Broek. (On)veiligheidsgevoel en rapportcijfer veiligheid, Het Broek, Statenkwartier,

Van Verschuerwijk, Gemeente Arnhem. Arnhemse Broek Onveiligheidsgevoelens in de buurt Rapportcijfer veiligheid

Spijkerkwartier

Presikhaaf-West

Gemeente Arnhem

35%/17%

53%/43%

37%/39%

30%/29%

6

5,7

6,2

6,6

Bron: Gemeente Arnhem 2005/2007 »»

Cijfers van de gemeente (zie tabel 3.1) tonen aan dat het onveiligheidsgevoel in de wijk Arnhemse Broek flink toeneemt t.o.v. de gemeente Arnhem als geheel. Uit de cijfers blijkt dat 35% van de bewoners zich wel eens onveilig voelt in eigen buurt.

»»

Uit de bewonersenquête blijkt dat de meeste mensen zich nooit onveilig voelen in de wijk (67%). In Het Broek voelt men zich het meest onveilig (39%) en in het Statenkwartier het minst (25%). Als het gevoel van onveiligheid wordt bekeken voor verschillende leeftijdsgroepen kan niet worden geconcludeerd dat de ouderen zich onveiliger voelen in de wijk, deze groep heeft juist het minst vaak een onveilig gevoel (26%). De groep 30 tot 50 jarigen voelt zich het meest onveilig in de wijk (37%).

Ouderen voelen zich veilig in de wijk Ook tijdens de buurtconsultatie gaven ouderen aan dat zij zich veilig voelen in hun wijk. Ook ’s avonds hebben zij geen onveilig gevoel. Wel werd gezegd dat naar hun gevoel de veiligheid de afgelopen 2 tot 3 jaar is verbeterd. Er zijn weinig concrete plekken waar men zich onveilig voelt. Uit de bewonersenquête blijkt meer een gevoel van onveiligheid in bepaalde situaties. Voor de meeste bewoners die zich onveilig voelen, is dit overal het geval (14%). Daarnaast krijgen mensen een onveilig gevoel in en om de eigen flat (12%), doordat het donker of slecht verlicht is (10%) of door groepjes (hang)jongeren (8%).

f. Rapportcijfer voor de veiligheid Voor de veiligheid in de wijk geven de bewoners een gemiddeld rapportcijfer van 6,4. Dit cijfer valt iets hoger uit dan door de gemeente is gemeten (zie tabel 2.3). In Het Broek wordt gemiddeld het laagste cijfer gegeven, namelijk een 6,1. Het Statenkwartier en de Van Verschuerwijk scoren met respectievelijk gemiddeld een 6,7 en 6,6 wat hoger. Mensen die een laag cijfer geven, zeggen vaak dat zij zich onveilig voelen door drugsoverlast en overlast van jongeren.

Weinig meldingen en aangiftes De meldingen aangiftebereidheid in het Arnhemse Broek is laag. De politie geeft aan dat de wijk op basis van de cijfers de meest veilige wijk van Arnhem lijkt. Echter vermoedt men dat het aantal meldingen laag is doordat bewoners bang zijn om overtredingen te melden.


14


g. Overlast: de meeste mensen hebben last van zwerfvuil, jongeren en verkeer We hebben de bewoners een aantal mogelijke veroorzakers van overlast voorgelegd. De meest voorkomende vorm van overlast is zwerfvuil. 60% van de bewoners ervaart overlast door zwerfvuil. Daarnaast hebben we voor een aantal onderdelen gevraagd of men daar last van heeft (zie figuur 3.4) Figuur 3.4: Het Arnhemse Broek. Overlastveroorzakers Verkeer Jongeren Drugsgebruik / drugs dealen Buren 0%

10%

20%

30% Vaak

40%

50%

Soms

60%

70%

80%

90%

100%

(Bijna) nooit


Men ervaart verschillende vormen van overlast. Overlast van verkeer en jongeren komen, naast overlast van zwerfvuil, het meest voor. De overlast die men door het verkeer ondervindt, bestaat uit te hard rijden en geluidsoverlast.

»»

Van drugsgebruikers of –dealers ervaart men minder overlast. En van buren lijkt men bijna nooit last te hebben. Mensen die wel overlast van buren hebben, geven aan dat dit met name betrekking heeft op geluidsoverlast.

h. Leefregels in het Arnhemse Broek Maar liefst 66% van de bewoners vindt het nodig dat mensen gewezen worden op bepaalde leefregels in de wijk. Dat geeft men aan in de bewonersenquête.

i. Toekomstwens: meer groen en de overlast aanpakken 22% van de bewoners van het Arnhemse Broek zou graag in de toekomst meer groen in de wijk hebben. Met name in de buurt Het Broek is dit een belangrijke wens (29%). In de Van Verschuerwijk zou men ook graag meer parkeergelegenheid in de buurt hebben (33%). In de Van Verschuerwijk is nu erg veel overlast van centrumbezoekers en werknemers van de kantoorgebouwen die hun auto in de wijk parkeren. Tot op heden wordt er geen parkeerbeleid gevoerd in de wijk. Op het gebied van overlast en veiligheid, komen de eerder besproken thema’s terug. De bewoners in het Arnhemse Broek zouden graag zien dat in de toekomst verkeersoverlast door te hard en agressief rijden wordt aangepakt (27%). Als we dit voor de verschillende buurten bekijken, dan komt naar voren dat men in de Van Verschuerwijk veel overlast heeft van verkeer (37%) en parkeren (24%). Daarnaast zien we dat de bewoners van Het Broek graag zouden zien dat de rondhangende jongeren worden aangepakt (20%) en in Het Broek en de Van Verschuerwijk drugsoverlast door dealen en gebruik worden aangepakt (Het Broek17%, Van Verschuerwijk 24%).


15


4. Wonen in het Arnhemse Broek Wat voor woningen staan er in de buurten van het Arnhemse Broek? Verschillen de drie buurten hierin van elkaar? En hoe beleven de bewoners het wonen in de buurt? Wat vinden zij goed gaan en wat minder? In deze paragraaf schetsen we een beeld van het wonen in het Statenkwartier, Het Broek en de Van Verschuerwijk.

a. Woningvoorraad: veel woningen in het bezit van corporaties In het Statenkwartier staan 1.073 woningen, in Het Broek 1.201 en in de Van Verschuerwijk 247. In alle buurten is een groot deel van de woningen corporatiebezit (zie figuur 4.1). Figuur 4.1: Het Arnhemse Broek. Eigendomsverhouding, Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk, Gemeente Arnhem. Statenkwartier

Van Verschuerwijk

Gemeente Arnhem

29% 40%

41%

56% 15%

Koop

Particuliere huur

100%

19%

Corporatie bezit

Bron: Gemeente Arnhem 2007 »»

In vergelijking met de gemeente Arnhem als geheel ligt het aandeel sociale huurwoningen in het Arnhemse Broek erg hoog en het aandeel koopwoningen en particuliere huurwoningen juist laag.

»»

Tussen de buurten Statenkwartier en Het Broek zijn wat betreft eigendomsverhouding geen grote verschillen waar te nemen. In beide buurten is ongeveer tweederde van de woningvoorraad huurwoning. Daarvan is het merendeel corporatiebezit.

»»

In de Van Verschuerwijk zijn nagenoeg alle woningen corporatiebezit. De corporatie Volkshuisvesting bezit in deze buurt veel woningen.


16


b. Woningcorporaties: Volkshuisvesting, Vivare, Portaal en Openbaar Belang De Drie Gasthuizen In het Arnhemse Broek zijn vier corporaties actief (zie figuur 4.2). Volkshuisvesting en Vivare hebben het meeste bezit in de wijk. Figuur 4.2: Het Arnhemse Broek. Corporatiebezit in het Arnhemse Broek.

Bron: Gemeente Arnhem 2007

Volkshuisvesting »»

Woningcorporatie Volkshuisvesting heeft veel bezit in de buurten Het Broek (550 woningen) en de Van Verschuerwijk (246 woningen). Daarnaast bezit zij ook woningen in Rijnwijk (58 woningen).

»»

De woningen van Volkshuisvesting zijn veelal (portiek)flats en eengezinswoningen. Volkshuisvesting heeft geen specifieke seniorenwoningen, maar heeft de nieuwbouw in Broekhoven en Rietlanden wel aanpasbaar gebouwd.

»»

De oudste woningen van Volkshuisvesting dateren uit 1936 en staan in de Stadhoudersstraat. Ook bezit de corporatie woningen van eind jaren ’40 tot eind jaren ’50. Daarnaast staan woningen uit 1998 aan Van Diemenhof en Le Mairehof (Broekhoven). Onlangs herbouwde woningen (2003) staan aan de Rietlanden.

»»

De huurprijzen van de oudere portiekflats variëren van €249 tot €263 per maand. De huurprijs voor een nieuwere portiekflat bedraagt €371 per maand. De huurprijzen van de oudere eengezinswoningen in Het Broek liggen rond de €370 per maand. De nieuwere eengezinswoningen kennen iets hogere huren, deze woningen kosten per maand respectievelijk €430 en €530.

»»

De mutatiegraad van de woningen ligt tussen de 12% en 16%. Enkel aan de Stadhoudersstraat, Van Linschotenstraat en de Rietlanden ligt de mutatiegraad, met ruim 5%, een stuk lager.

»»

Bij de Stadhoudersstraat en Van Linschotenstraat is dan ook te zien dat bij de reactie op de woningen in het woonruimteverdeelsysteem de gemiddelde meettijd een stuk hoger ligt.


17

Onderzoek & Verantwoording Vivare »»

Deze corporatie heeft veel bezit in Het Broek (145) en in het Statenkwartier (380). Het totaal aantal woningen in het Arnhemse Broek bedraagt 525.

»»

Vivare bezit grotendeels eengezinswoningen. Daarnaast bezit zij ook appartementen bij de Symfonie en seniorenappartementen aan de Heinsiushof.

»»

De meeste huurprijzen in Het Broek liggen tussen de €350 en €450. De meeste appartementen voor senioren kennen huren onder de €400.

»» »»

De mutatiegraad van de woningen van Vivare ligt tussen de 2% en 12%. Starters hebben gemiddeld een meettijd van 4,5 jaar voor zij in het Arnhemse Broek een woning van Vivare betrekken. De meettijd van doorstromers is gemiddeld iets langer dan 7 jaar.

Portaal »»

Deze corporatie is met 136 woningen minder vertegenwoordigd in het Arnhemse Broek. Alle woningen zijn gelegen in de buurt Het Broek.

»»

Het bezit van Portaal in het Arnhemse Broek bestaat uit eengezinswoningen (13%), benedenwoningen (30%) en bovenwoningen (57%).

»»

De meeste woningen van Portaal dateren uit 1934 (71%). Het andere deel van de woningen dateert uit 1941.

»»

Het grootste deel van de woningen kent een huur tussen de €250 en €300. Een klein deel van de woningen kent een huur tussen de €300 en €420. Van een aantal woningen bedraagt de huur minder dan €250.

»»

De mutatiegraad van de woningen van Portaal in het Arnhemse Broek ligt voor 2005 gemiddeld lager dan het gemiddelde voor woningen van Portaal in heel Arnhem (Arnhemse Broek 9%, Arnhem 10%). Wel moet worden opgemerkt dat dit percentage de voorgaande jaren in het Arnhemse Broek juist hoger lag dan in heel Arnhem (2003: Arnhemse Broek 13%, Arnhem 9%).

Openbaar Belang De Drie Gasthuizen »»

Deze corporatie bezit rond het Sint Peters Gasthuis 58 woningen voor senioren. Het zijn echter geen nultredenwoningen. Volgens de huidige normen zijn de woningen dan ook niet speciaal geschikt voor senioren.

»»

De woningen zijn gebouwd in 1938 en in 1999 heeft er renovatie plaatsgevonden.

»»

De huren van de woningen liggen tussen de €280 en €384.

»»

De mutatiegraad van de woningen van Openbaar Belang rond het Sint Peters Gasthuis is 9%. Wanneer er een woning vrij komt reageren er gemiddeld zo’n 20 mensen, daarvan weigeren gemiddeld de eerste vier belangstellenden de woning en wordt hij uiteindelijk toegewezen aan de vijfde persoon op de wachtlijst.

c. Type woningen: veel boven- en benedenwoningen Figuur 4.3 geeft voor de totale woningvoorraad per buurt weer hoe deze is opgebouwd uit diverse woningtypen. Figuur 4.3: Het Arnhemse Broek. Woningtype, Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk, Gemeente Arnhem. Statenkwartier

Het Broek

Gemeente Arnhem

Van Verschuerwijk 24%

24%

33%

35%

43% 3%

52%

24%

73%

12%

24%

eengezins

boven/benedenwoning

53%

Flatwoning/appartement



18

Onderzoek & Verantwoording »»

In de Van Verschuerwijk lijken de huidige gegevens niet te kloppen. Volkshuisvesting typeert de woningen in tegenstelling tot de gemeente Arnhem niet als appartementen maar als boven/benedenwoningen.

»»

In de gehele wijk zijn in vergelijking met de gemeente Arnhem weinig appartementen te vinden. In deze buurten is het percentage boven / benedenwoningen juist weer hoger dan in de gemeente Arnhem.

»»

M.u.v. de Heinsiushof zijn er geen specifiek voor ouderen geschikte woningen in het Arnhemse Broek. Openbaar Belang / de Drie Gasthuizen bezit verouderde seniorenwoningen die niet voldoen aan het keurmerk seniorenwoning. De nieuwbouwwoningen in Broekhoven en Rietlanden zijn aanpasbaar gebouwd.

Meer gelijkvloerse woningen gewenst Tijdens de buurtconsultatie vertelden de ouderen dat gelijkvloerse woningen in de wijk zeer gewenst zijn.

d. Gemiddelde woningwaarde ligt relatief laag De gemiddelde WOZ-waarde ligt in alle buurten van het Arnhemse Broek een stuk lager dan in de gemeente Arnhem (zie tabel 4.1). Tussen de verschillende buurten van het Arnhemse Broek zijn wel verschillen zichtbaar. De woningen in het Statenkwartier en de Van Verschuerwijk kennen ongeveer dezelfde gemiddelde woningwaarde. In Het Broek ligt de gemiddelde woningwaarde met € 151.232 juist wat hoger dan in de andere twee buurten. Tabel 4.1: Het Arnhemse Broek. gemiddelde WOZ-waarde, Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk, Gemeente Arnhem. Gemiddelde WOZ-waarde

Gemiddelde WOZ-waarde

Het Broek

€ 151.000

Geitenkamp

€ 144.000

Statenkwartier

€ 137.000

Klarendal

€ 142.000

Van Verschuerwijk

€ 136.000

Malburgen (West en Oost)

€ 122.000 tot €128.000

Het Arnhemse Broek*

€ 144.000

Presikhaaf (West en Oost)

€131.000 tot € 157.000

Gemeente Arnhem € 184.000 * WOZ-waarde exclusief het Industrieterrein en Bij de John Frostbrug. WOZ-waarde van de gehele wijk is €145.000. Bron: Gemeente Arnhem 2007 •

De WOZ-waarde is de waarde van de woning volgens de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ) en wordt door de gemeente ieder jaar opnieuw vastgesteld.

e. De bewoners over het wonen in de wijk: In de bewonersenquête hebben we een aantal vragen opgenomen over het wonen in de wijk. Hoe lang woont men er al? Waarom is men er komen wonen? En nog belangrijker, heeft men het naar de zin in de woning?

f. Mensen komen in het Arnhemse Broek wonen vanwege de beschikbare woningen De meeste mensen (34%) wonen 2 tot 5 jaar in de wijk (zie figuur 4.4). Daarnaast woont bijna 15% van de bewoners al langer dan 30 jaar in de wijk. Wel is het mogelijk dat deze mensen binnen de wijk zijn verhuisd. De meeste mensen (51%) zijn in het Arnhemse Broek komen wonen, omdat ze hier een woning naar de zin konden krijgen. Daarvan woont 69% in een huurwoning en 31% in een koopwoning. Daarnaast woont bijna 20% van de mensen in de wijk, omdat zij nergens een andere woning konden krijgen. Van deze mensen woont 92% in een huurwoning.


19


Figuur 4.4: Het Arnhemse Broek: Woonduur in de wijk, Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk.

Langer dan 30 jaar 20-30 jaar 10-20 jaar 5-10 jaar 2-5 jaar 1-2 jaar minder dan 1 jaar 0%

10% Het Broek

20% Statenkwartier

30%

40%

50%

Van Verschuerwijk

Bron: Bewonersenquête Companen, 2007

g. Rapportcijfer voor de woning Voor de kwaliteit van de woning geven de bewoners een gemiddeld rapportcijfer van 6,9. Als we het gemiddelde cijfer voor koopen huurwoningen naast elkaar zetten, zien we dat de koopwoningen aanzienlijk hoger gewaardeerd worden. De kwaliteit van de koopwoning wordt gemiddeld gewaardeerd met een 7,9 en de huurwoning met een 6,4. De mensen die een laag cijfer geven voor de kwaliteit van hun woning, doen dit vaak omdat zij vinden dat hun woning slecht is onderhouden. Ook op buurtniveau zijn er verschillen waar te nemen. Zo waardeert men de kwaliteit van de woning in het Statenkwartier met gemiddeld een 7,3 en in Het Broek met gemiddeld een 6,7. In de Van Verschuerwijk ligt het cijfer voor de kwaliteit van de woning met een 6,0 gemiddeld nog een stukje lager.

h. Verhuisplannen: vaak wil men naar een koopwoning 51% van de bewoners van het Arnhemse Broek heeft plannen om binnen 5 jaar uit de wijk te verhuizen. De meeste mensen die willen verhuizen wonen nog niet lang in de wijk. 68% van de mensen die 1 tot 2 jaar in de wijk wonen, 76% van de mensen die 2 tot 5 jaar in de wijk wonen en 56% van de mensen die 5 tot 10 jaar in de wijk wonen heeft verhuisplannen. Het gaat vaak ook om jonge mensen tot 30 jaar. Van hen is 74% verhuisgeneigd. Van de mensen die in een huurwoning wonen heeft 56% plannen om binnen 5 jaar uit de wijk te verhuizen. Van de mensen in een koopwoning heeft 38% deze plannen. Verder blijkt dat van de mensen die zelden of nooit sociale contacten met medebewoners hebben, 71% verhuisplannen heeft. Ruim één derde van de mensen die willen verhuizen heeft deze plannen omdat hij/zij een woning wil gaan kopen. Ongeveer één op de vijf mensen met verhuisplannen noemt de wijk als reden om te willen verhuizen.


20


i. Wie hebben veel of juist weinig binding met de wijk? Als we kijken naar de mensen die minder dan 5 jaar in de wijk wonen, zelden of nooit sociale contacten hebben en ook binnen 5 jaar weer willen verhuizen, zien we dat deze groep voor een groot deel bestaat uit alleenstaanden (59%), dat men vaak jonger is dan 30 jaar (56%) en dat deze groep met name van Nederlandse afkomst is (83%). Kijken we naar de mensen die langer dan 20 jaar in de wijk wonen en vaak of regelmatig sociale contacten hebben, zien we dat deze mensen vooral in Het Broek (46%) en het Statenkwartier (44%) wonen. Deze groep bestaat voornamelijk uit alleenstaanden (41%) en tweepersoonshuishoudens zonder kinderen (40%), het grootste deel kent een leeftijd tussen de 50 en 65 jaar (50%), is van Nederlandse komaf (87%) en is gehecht (40%) tot zeer gehecht (44%) aan de wijk.

j. Verhuizingen van en naar het broek In 2006 hebben er ruim 1.100 verhuisbewegingen plaatsgevonden vanuit het Arnhemse Broek. 56% van deze mensen is na verhuizing binnen de gemeente Arnhem blijven wonen. Ruim één op de drie personen verhuist naar een Nederlandse woonplaats buiten Arnhem en zo’n 10% vertrekt naar het buitenland. Deze verdeling van verhuisbestemmingen is vrijwel gelijk aan de verdeling binnen de gemeente Arnhem als geheel. Van de mensen die binnen Arnhem verhuizen vindt circa 19% een woning in de huidige woonwijk het Arnhemse Broek. Dit aandeel ligt een stuk hoger dan het gemiddelde vestigingspercentage in het Arnhemse Broek vanuit de overige Arnhemse wijken (5%). Maar ook dit is een vergelijkbaar beeld ten opzichte van de andere wijken in Arnhem. Bij een verhuizing richten relatief veel mensen zich op de huidige woonwijk. . De herkomst van vestigers in het Arnhemse Broek komt voor een groot gedeelte overeen met de bestemming van de vertrekkers, 59% komt uit Arnhem, 32% komt uit een Nederlandse gemeente buiten Arnhem en 9% uit het buitenland. Wederom vergelijkbaar met het Arnhemse gemiddelde. De vestigers die vanuit Arnhem komen, komen voor het grootste gedeelte uit het Arnhemse Broek zelf. Daarnaast trekt het Arnhemse Broek ook vanuit het Spijkerkwartier en Presikhaaf-West relatief veel bewoners aan.

k. Toekomstwens: kwaliteitsverbetering woningen 34% van de bewoners wenst dat in de toekomst de kwaliteit van de woningen verbetert. Voor de Van Verschuerwijk en Het Broek is dit percentage een stuk hoger dan voor het Statenkwartier. 51% van de bewoners van de Van Verschuerwijk zegt dat de kwaliteit van de woningen in de toekomst moet verbeteren, 39% in Het Broek en 22% in het Statenkwartier.


21


5. Werken en voorzieningen in het Arnhemse Broek

a. Welke voorzieningen zijn er in het Arnhemse Broek? In figuur 5.1 zijn de verschillende voorzieningen in het Arnhemse Broek ingetekend. »»

Er bevinden zich twee basisscholen in de wijk. De Hugo de Grootschool ligt aan de rand van het Statenkwartier. De Sint Paulusschool ligt in Het Broek.

»»

De Sint Paulusschool valt binnen het M.F.C. De Symfonie (Multi Cultureel Centrum). In dit M.F.C. zijn naast de Sint Paulusschool, het wijkcentrum, een peuterspeelzaal (Stichting Rijnstad) en een gymnastieklokaal (Sportbedrijf Arnhem) samengebracht.

»»

In de wijk zijn twee buurtcentra te vinden. In Rijnwijk ligt buurtcentrum Rijnwijk en in de Van Verschuerwijk buurthuis De Paperclip. Daarnaast is er nog de Blokhut, een speelhonk voor kinderen, waarnaast ook een Playground gelegen is.

»»

Stichting Welzijn Ouderen Arnhem (SWOA) heeft zich gevestigd in het Sint Peters Gasthuis aan de Stadhoudersstraat.

»»

Commerciële voorzieningen (winkels) zijn vooral aan de Johan de Wittlaan te vinden. Ook de supermarkt ligt aan deze straat. In de supermarkt bevindt zich een pinautomaat. Dit is de enige pinautomaat in de wijk.

»»

De overige wijkvoorzieningen die zijn aangegeven in de figuur bestaan uit kinderopvang Kakelbond, het Sint Peters Gasthuis en de wijkwinkel van het Arnhemse Broek.


22

Onderzoek & Verantwoording Figuur 5.1: Het Arnhemse Broek: Woonduur in de wijk, Het Broek, Statenkwartier, Van Verschuerwijk.

Bron: Bewonersenquête Companen, 2007

b. Basisschoolbezoek kinderen Arnhemse Broek De 499 schoolgaande kinderen uit het Arnhemse Broek gaan niet allemaal in hun eigen wijk naar school. In tabel 5.1 is te zien naar welke basisscholen de meeste kinderen uit de wijk gaan.

Tabel 5.1: Het Arnhemse Broek. Leerlingenstromen van basisscholieren in het Arnhemse Broek. Basisschool

Wijk (ligging)

Leerlingen uit het Arnhemse Broek 1-10-2006

1-10-2007

Hugo de Grootschool

Het Arnhemse Broek

157

147

Paulusschool

Het Arnhemse Broek

84

88

Totaal basisscholieren op een school in de eigen wijk

Het Arnhemse Broek

241

235

De Arcade

Centrum

51

55

De Arcade

Spijkerkwartier

76

75

IBN-I-SINA

Klarendal

42

32

Totaal basisscholieren op een school in Arnhem

Binnen Arnhem

410

501

Totaal basisscholieren op een school buiten Arnhem

Buiten Arnhem

89

12

Totaal basisscholieren in het Arnhemse Broek

Binnen en buiten Arnhem

499

513



23


De helft van de kinderen uit het Arnhemse Broek zitten op school in eigen wijk (48%). Hiervan zitten de meeste kinderen op de Hugo de Grootschool. De Arcade, zowel in het centrum als Spijkerkwartier, wordt ook vaak bezocht door kinderen uit het Arnhemse Broek. De IBN-I-SINA is een islamitische school in de wijk Klarendal waar ook veel leerlingen uit het Arnhemse Broek naar toe gaan.

Uit welke buurt komen de kinderen? Op de Hugo de Grootschool zitten kinderen uit (het oosten van) Het Broek en Statenkwartier. De kinderen die basisonderwijs volgen op de Paulusschool zijn veelal afkomstig uit Het Broek. De kinderen die op de Arcade in het Centrum zitten komen overal uit de wijk vandaan. Op de Arcade in het Spijkerkwartier komen juist veel kinderen uit (het westen van) het Statenkwartier en de Van Verschuerwijk. Op de IBN-I-SINA zitten veelal kinderen uit Het Broek, daarnaast zit ook een aantal kinderen uit het Statenkwartier op deze school.

Speciaal onderwijs Als we kijken naar het speciaal basisonderwijs, dan zien we dat daar 37 kinderen naar toe gaan. De meeste kinderen gaan naar de Arnhemse Buitenschool in Monnikenhuizen.

Verzuim en schooluitval Uit de statistieken van Leerplichtzaken Arnhem blijkt dat 230 van de 1000 meldingen van schoolverzuim betrekking heeft op de leerplichtige jeugd uit het Arnhemse Broek. Schoolverzuim komt niet alleen voor bij jongeren op de middelbare school maar ook al bij kinderen die naar de basisschool gaan.

Voorzieningen: te weinig voorzieningen voor jongeren »»

31% van de bewoners van het Arnhemse Broek vindt dat er onvoldoende parkeerplaatsen in hun directe woonomgeving aanwezig zijn.

»»

Een groot deel van de bewoners van het Arnhemse Broek (72%) is tevreden met het openbaar groen in hun directe woonomgeving.

»»

35% van de bewoners zegt dat er te weinig speelmogelijkheden in hun woonomgeving zijn voor kinderen tot 12 jaar. Een groot deel van de bewoners (74%) zegt dat er te weinig voorzieningen voor jongeren in hun woonomgeving aanwezig is.

»»

Slechts 23% is van mening dat er een voorziening mist in de wijk. Deze bewoners zeggen vaak dat zij winkels in de wijk missen.

»»

Een overgrote meerderheid (89%) is tevreden over de kwaliteit van de voorzieningen in de wijk.

Een plek voor jongeren De meeste activiteiten in wijkcentrum de Symfonie zijn voor de jeugd tot en met 14 jaar. De Symfonie mag wat de jongeren betreft vaker geopend zijn. Voor jongeren vanaf 15-16 jaar is er weinig te doen in de wijk. Deze groep zorgt wel eens voor overlast. Voor deze groep zou een eigen hangplek in de wijk moeten komen.

Sport Opvallend is dat er in de wijk geen sportverenigingen zitten. Tijdens de buurtconsultatie bleek dat dit ook niet past in de wijk, omdat mensen andere (financiële) prioriteiten stellen. Tijdens deze gesprekken bleek ook dat men in de wijk erg blij is met het Krajicekveldje (Richard Krajicek Playground) dat bij de Blokhut is aangelegd. Dit veldje kan worden gebruikt voor tennis, maar ook voor basketbal, voetbal, slagbal of hockey.


24


c. De Symfonie: Veel mensen hebben geen behoefte om er naartoe te gaan Figuur 5.2: Hoe belangrijk vinden de bewoners het wijkcentrum? Hoe belangrijk vindt u het dat er een wijkcentrum in de wijk is? zeer belangrijk belangrijk noch belangrijk / noch onbelangrijk onbelangrijk zeer onbelangrijk 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Bron: Bewonersenquête Companen, 2007 »»

Slechts 17% komt wel eens in wijkcentrum de Symfonie.

»»

Van de mensen die er komen bezoeken de meesten dit wijkcentrum minder dan één keer per maand (52%). Toch bezoekt ook 7% de Symfonie dagelijks.

»» »»

De mensen die het wijkcentrum bezoeken komen hier vaak om te vergaderen of om te werken (als vrijwilliger). Mensen die niet in de Symfonie komen hebben hier veelal ook geen behoefte aan (76%). Van de andere redenen die worden gegeven, komt vaak naar voren dat men het niet kent of de activiteiten onbekend zijn.

»»

Op de vraag wat er zou moeten veranderen antwoordt nog 62% dat hij/zij er geen behoefte aan heeft. Voor 14% zou het uitmaken als er meer activiteiten voor volwassenen zouden zijn.

»»

Ondanks dat een groot deel niet in het wijkcentrum de Symfonie komt, vindt 82% toch dat een wijkcentrum in de wijk belangrijk of zeer belangrijk is (zie figuur 2.15).

»»

Van de mensen die niet naar het wijkcentrum de Symfonie gaat, bezoekt slechts 4% andere ontmoetingsplekken zoals de Paperclip en het Sint Peters Gasthuis.

d. Rapportcijfer voorzieningen: gemiddeld een 6,9 Voor de voorzieningen in de wijk geven de bewoners een gemiddeld rapportcijfer van 6,9. Bewoners uit de Van Verschuerwijk geven hiervoor een opvallend lager cijfer dan bewoners van de andere twee buurten, namelijk een 5,9. Bewoners van Het Broek en het Statenkwartier geven respectievelijk een 6,9 en 7,1 voor de voorzieningen in de wijk. Mensen die een hoog cijfer geven doen dit vaak omdat ze vinden dat alles in de buurt is. De mensen die een laag cijfer geven vinden juist dat er te weinig winkels zijn.

e. Toekomstwensen voorzieningen: meer winkels en meer voorzieningen voor jongeren Opvallend is dat 50% van de bewoners ‘weet niet’ antwoordde op de vraag welke toekomstwensen hij/zij heeft op het gebied van voorzieningen. De bewoners die het wel wisten antwoordden vaak dat zij meer winkelvoorzieningen willen (13%). Als we dit uitsplitsen per buurt zien we dat dit in de Van Verschuerwijk de grootste wens is (31%). In Het Broek en het Statenkwartier zijn deze percentages respectievelijk 12% en 10%. Dit verschil tussen de buurten is te verklaren uit het feit dat de bewoners in de Van Verschuerwijk verder van de winkelvoorzieningen in de Spijkerbuurt en de Albert Heijn in Het Broek wonen dan de bewoners uit de andere buurten. Voor de gehele wijk zien we daarnaast dat men graag zou zien dat er meer voorzieningen voor jongeren komen (12%).


25


B. PROCES

FYSIEK WIJKBEELD (Ruimtelijke inventarisatie)


26


1. Gevarieerd wijkbeeld Het Arnhemse Broek is een omvangrijk stadsdeel van Arnhem. Het bestaat uit een mix van verschillende woonwijken en werkgebieden. Het is moeilijk als één gebied te benaderen door de grote verschillen in sfeer, gebruik en kwaliteit. Het Arnhemse Broek bestaat uit de volgende gebieden (van noord naar zuid): »»

Statenkwartier

»»

Woonbuurt Het Broek

»»

Van Verschuerwijk

»»

Rijnwijk

»»

Industrieterrein ’t Broek (inclusief Rijnwijk en buurtje “Bij de John Frostbrug”)

»»

Industrieterrein De Kleefse Waard

Wijkindeling


27


2. Beknopte historische ontwikkeling Het westelijk deel van de Arnhemse Broek is in de eerste helft van de vorige eeuw ontwikkeld ter plaatse van de oorspronkelijke Arnhemse Broeklanden, de laaggelegen natte gronden vlak bij de rivier. In dit gebied is het inmiddels gesaneerde bedrijfsterrein Westervoortsedijk gelegen, alsmede het Statenkwartier en de eveneens inmiddels gesaneerde buurt Het Broek. De meer naar het oosten gelegen bedrijfsterreinen zijn na de tweede wereldoorlog ontwikkeld. Om het bouwen in het gebied mogelijk te maken is het gebied partieel opgehoogd met zand dat afkomstig was van Alteveer. Nog steeds zichtbaar is dat de wegen en de bouwstroken voor de woningen zijn opgehoogd, maar dat de achtertuinen, de achterpaden en de bergingen op het oorspronkelijke maaiveld zijn geplaatst. In de eerste decennia was er sprake van een hechte band tussen de woonbuurten en de bedrijven. Veel arbeiders en kantoorpersoneel van onder andere de Billitonfabriek en de AKU woonden in het Statenkwartier en Het Broek.

Uitbreidingsplan uit 1917


28


Wervingsaffiche industrieterrein uit omstreeks 1924

Luchtfoto van het Arnhemse Broek


29


3. Wonen Het Arnhemse Broek omvat de woonbuurten Statenkwartier, Het Broek, de Van Verschuerwijk en de Rijnwijk. Deze buurten hebben ieder een eigen karakter. Omdat voor Rijnwijk vervangende nieuwbouw zal worden gerealiseerd, wordt deze wijk in dit hoofdstuk niet verder beschreven. Een groot gedeelte van de woningen in de wijk, is corporatiebezit. Een uitzondering vormt het westelijk deel van het Statenkwartier en een gedeelte van de nieuwbouw in Het Broek.

Corporatiebezit in woonwijk Het Broek en het Statenkwartier: rood is Portaal, blauw is Volkhuisvesting, groen is Vivare

Van Verschuerwijk Deze wijk is gebouwd tussen 1911 en 1913 en bestaat in totaal uit 213 arbeiderswoningen, drie (voormalige) winkels, één (voormalige) werkplaats en een school, die verdeeld zijn over acht woonblokken. Opvallend is de toepassing van het hoftype. Het bestaat uit een half-open hoge buitenring met boven- en beneden-woningen en een half-open lage binnenring met eengezinswoningen rondom een plein. Typerend zijn verder het centrale plein, de poorten, de verspringende straat-assen en de inspringende hoeken. De architectuur wordt gekenmerkt door traditionele hoofdvormen en materialen, zoals gesloten bakstenen gevels, steil hellende pannendaken, houten kozijnen met schuiframen (oorspronkelijk met roedenverdeling), topgevels, rondboogpoorten en benadrukte ingangspartijen. De Van Verschuerwijk is in de loop van 2007/2008 gerenoveerd en is eigendom van Volkshuisvesting.


30


Het Statenkwartier Het Statenkwartier ligt ten noorden van de Johan de Wittlaan en is gebouwd in de jaren dertig van de twintigste eeuw. Het merendeel bestaat uit korte straatjes met grondgebonden rijenwoningen in twee bouwlagen met kap. De huurwoningen zijn bezit van Vivare. Langs de Johan de Wittlaan liggen boven- en benedenkoopwoningen in drie lagen met kap. Aan de Statenlaan liggen ook boven- en benedenkoopwoningen en grondgebonden koopwoningen in twee lagen met kap. De Statenlaan is ruimer van opzet dan de overige woonstraten in het Statenkwartier. Het gebogen straatbeloop heeft een breed profiel en een groene inrichting met voortuinen en een volwassen laanbeplanting. De architectuur van de woningen is typisch voor de jaren dertig met ruimte dakoverstekken, erkers en stedenbouwkundige accenten op de hoeken. Het voormalig gebouw van het Stedelijk Gymnasium is een rijksmonument en zal worden herbestemd tot woongebouw in het groen.

Typisch woonstraatje in het Statenkwartier

Boven- en benedenwoningen aan de Johan de Wittlaan

Woningen aan de Statenlaan

Voormalig schoolgebouw van het Stedelijk Gymnasium


31


Het Broek Evenals het Statenkwartier, is Het Broek gebouwd vanaf de jaren dertig van de twintigste eeuw. In het westelijk deel zijn enkele bijzondere woningbouwcomplexen gebouwd in ambachtelijke tuindorpstijl. Deze complexen zijn bezit van Portaal en Openbaar Belang. De overige woningen zijn eigendom van Volkshuisvesting en Vivare. Het Broek bestaat voor het merendeel uit grondgebonden woningen in twee lagen met kap. Een groot deel van het middendeel van Het Broek is recentelijk door Volkshuisvesting geherstructureerd. In enkele straatjes is daartoe vervangende nieuwbouw gerealiseerd. Een deel van deze nieuwbouwwoningen is verkocht aan particulieren. De openbare ruimte in de wijk is ingrijpend gewijzigd en ter plaatse van de Pauluskerk is een brede school met bovengelegen appartementen (Vivare) gebouwd. De woningen in het oostelijk deel van Het Broek liggen erg geïsoleerd door de inklemming tussen het spoorwegtracé, Johan de Wittlaan en Voetiuslaan (deze hoek valt formeel niet onder het Arnhemse Broek). Het Broek is een levende wijk waar men elkaar in het publieke gebied kan ontmoeten. Bewoners zitten bij mooi weer graag in de voortuin en hebben zo zicht op wat er in de straat gebeurd. De sociale contacten met buren en andere buurtbewoners worden makkelijk onderhouden. In sommige gevallen ontstaan er spanningen omdat groepen jongeren die elkaar in het openbare gebied ontmoeten, overlast veroorzaken.

Woningbouwcomplex van Openbaar Belang

Oorspronkelijk, typisch woonstraatje in Het Broek

Het Jan van Riebeeckplein; recente herstructurering

Woningen in de geïsoleerde oostpunt van Het Broek


32


4. Verkeer en infrastructuur Verbindingen en barrières De doorgaande hoofdverbindingen door Het Broek lopen vooral in de richting oost-west. De Johan de Wittlaan/Voetiuslaan en de Westervoortsedijk zijn de voornaamste verbindingen. De interne ontsluitingen van het gebied lopen met name in noord-zuidelijke richting. Veel van deze ontsluitingen zijn voor autoverkeer geblokkeerd. Hierdoor wordt met name Het Broek geïsoleerd. De Johan de Wittlaan/Voetiuslaan, de spoorlijn Arnhem-Zevenaar en het centraal in het gebied gelegen spoorwegemplacement vormen fysieke barrières die de afzonderlijke woon- en werkgebieden van elkaar scheiden.

Johan de Wittlaan

Gebied bij spoorweg en Voetiuslaan

In de gebieden zelf zijn veel routes afgesloten voor het autoverkeer. Paaltjes, hekken, éénrichtingsverkeersborden en betonnen versperringen moeten het verkeer tegenhouden. Deze defensieve ingrepen zijn niet bevorderlijk voor de sfeer in het gebied en voor de ruimtelijke kwaliteit.

Afsluiting van de Broekstraat

Afsluiting van de Willem Barentszstraat

Hekkencircuit achter de Symfonie

Paaltjes, blokken en borden langs de Stadhoudersstraat


33


Herinrichting Johan de Wittlaan Voor de Johan de Wittlaan wordt een nieuwe inrichting ontworpen, met als uitgangspunten, lagere snelheid van autoverkeer, geen verkeerslichten of rotondes, grotere verkeersdoorstroming en een aantrekkelijk beeld. De versmalling van de weg van vierbaans naar tweebaans kan de barrière tussen het Statenkwartier en Het Broek verminderen.

Doorgaande fietsroute Parallel aan de Johan de Wittstraat loopt een doorgaande fietsroute door Het Broek. Op deze route hebben de fietsers voorrang boven het autoverkeer dat over de Willem Barentszstraat en de Van Oldenbarneveldstraat rijdt. De route verbindt het fietsverkeer tussen de Buitensingel en Het Broek.

Parkeren De woonbuurten zijn over het geheel genomen matig voorzien van parkeerplaatsen. Met name in de Van Verschuerwijk is sprake van extra parkeerdruk door de kantoren in de directe omgeving en de ligging nabij het centrum.

Groen en water In de woongebieden in Het Arnhemse Broek is weinig bruikbaar openbaar groen aanwezig. Met name grotere groengebieden met bijvoorbeeld trapveldjes ontbreken.


34


5. Winkelvoorzieningen en bedrijvigheid Winkels en voorzieningen In de wijk zijn twee concentraties van winkelvoorzieningen aanwezig. Het betreft voldoende functionerende buurtwinkelcentra van beperkte omvang ten behoeve van de dagelijkse winkelbehoeften. Het eerste buurtwinkelcentrum is gelegen aan de noordzijde van de Johan de Wittlaan, ter hoogte van het westelijk deel van het Statenkwartier. Het tweede is gelegen rond het kruispunt van de Voetiuslaan en de Johan de Wittlaan, ter hoogte van de Symfonie. Achter de Symfonie is een supermarkt gelegen. De daar gevestigde Albert Heijn is opgeheven. Hierdoor ontstaat ruimte voor een nieuwe supermarkt, mogelijk een discounter.

Bedrijvigheid In het Arnhemse Broek ligt een aantal werkgebieden. Tussen de Eusebiusbuitensingel, Boulevard Heuvelink, Rietgrachtstraat en Westervoortsedijk ligt het terrein van de (voormalige) gemeentewerken. Vanaf het einde van de negentiende eeuw zijn hier de stadskantoren gebouwd en andere gemeentelijke diensten gehuisvest. Een groot deel van dit terrein wordt ingenomen door de busremise. Ten westen van de Van Oldenbarneveldstraat ligt het deel van industrieterrein Het Broek, dat binnen het plan Oostelijk Centrumgebied herontwikkeld zal worden tot stedelijk woon- en werkgebeid. Het Cobercokwartier is in de planvorming het meest ver gevorderd. Het gebied tussen de Van Oldenbarneveldstraat en de Dr. C. Lelyweg wordt momenteel ontwikkeld tot een gebied met grootschalige detailhandel. ook het Eroscentrum is hier gepland. Oostelijk van de Dr. C. Lelyweg ligt het grootse deel van industrieterrein Het Broek. Ten zuiden van de Westervoortsedijk, westelijk van de Nieuwe haven, ligt industriepark Kleefse Waard. Dit terrein wordt momenteel door Schipper Bosch ontwikkeld. Het voormalige BASF-terrein, dat tegen de Pleijroute aanligt, wordt door de gemeente Arnhem geherstructureerd.


35


6. Relevante beleidsstukken Tussenrapportage Structuurplan Arnhem 2010 Deze tussenrapportage is vastgesteld op 13 februari 2006 en omvat een voortgangsanalyse van het in oktober 2000 vastgestelde Structuurplan 2010. Tevens zijn er enkele bijstellingen opgenomen en is een visie voor hoogbouw uitgewerkt. Voor het Arnhemse Broek zijn er enkele relevante bijstellingen opgenomen: »»

Het verwerken van de ontwikkelingsvisie Oostelijk Centrumgebied op de plankaart 2010 en het verankeren van deze visie binnen het structuurplan.

»» »»

Mogelijke keuze voor windenergielocatie in Het Arnhemse Broek. Het deel van het Oostelijk Centrumgebied dat grenst aan de binnenstad wordt gerekend tot de categorie centrum-stedelijke verdichting. Hiermee zal dit gebied een zwaartepunt gaan vormen in de stedelijke hoofdstructuur. Tevens is in het hoogbouwbeleid opgenomen dat in het Oostelijk Centrumgebied één of meerdere hoogteaccenten van meer dan 30 meter zijn toegestaan.

Bestemmingsplan Arnhems Broek Dit vigerende bestemmingsplan, dat op 18 maart 2004 onherroepelijk is verklaard, omvat de buurten Statenkwartier, Van Verschuerwijk, Het Broek en de gebieden ten zuiden van het spoortraject Arnhem-Westervoort. Het bestemmingplan is het juridischplanologische kader voor ruimtelijke ontwikkelingen. De bestemmingsplannen voor de bedrijventerreinen zijn in het kader van het wijkperspectief minder relevant.

Structureringsprogramma duurzame bedrijventerreinen Arnhem Dit programma is vastgesteld in 2001 en richt zich op economische, milieutechnische, ruimtelijke en logistieke aspecten van duurzaamheid. Voor Het Broek zijn een aantal projecten omschreven: »»

Stimuleren gezamenlijke faciliteiten/parkmanagement

»»

Stimulering duurzame bouw voor bedrijven

»»

Realisatie dijktracé Nieuwe Havenweg

»»

Uitwerking ROC Koningspleij

»»

Duurzame ontwikkeling Koningspleij

»»

Bodemrevitalisering Het Broek fase 2 en 3

»»

Herontwikkeling Gasfabriekterrein

»»

Haalbaarheidsstudie bedrijventerrein Oude Veerweg

»»

Haalbaarheidsstudie bedrijventerrein Spoordriehoek

»»

Intensivering op Cobercoterrein

»»

Social Facility Point op Billitonkade

»»

Revitalisering Het Broek

»»

Herschikking Het Broek

Arnhemse Woonvisie 2015 De gemeenteraad van Arnhem heeft de visie op het woonbeleid voor de komende jaren vastgesteld. Onder het motto “Arnhem aantrekkelijke woonstad in balans” wil de gemeente een ruime en gevarieerde keuze aan woningen bieden. De behoefte van de woonconsument speelt een belangrijke rol. Tot 2015 moeten er zo’n 12.000 nieuwe woningen worden bijgebouwd. Er is vooral behoefte aan duurdere woningen om de doorstroming van ‘scheefwoners’ te verbeteren. Daardoor komen goedkopere woningen weer beschikbaar voor doelgroepen die daarvan afhankelijk zijn. De voorraad van goedkope en betaalbare woningen in Arnhem is ruimschoots voldoende om alle huishoudens met een lager inkomen te kunnen huisvesten. Ook wil Arnhem hogere inkomensgroepen aantrekken die nu vanwege het ontbreken van voldoende duurdere woningen vaak naar de regiogemeenten verhuizen. Om beter tegemoet te kunnen komen aan de woonconsument wil Arnhem ook meer variatie en diversiteit in het woningaanbod bieden. Speciale aandacht gaat uit naar de leefbaarheid en kwaliteit van de binnenstad.


36


Welstandsnota Gemeente Arnhem Vanaf 1 juli 2004 heeft de gemeente Arnhem een nieuw welstandsbeleid, vastgelegd in de gemeentelijke welstandsnota. Alle Arnhemse wijken hebben een eigen welstandsniveau: zwaar, normaal of licht. Voor deze welstandsniveaus gelden aparte gebiedsgerichte criteria. In Het Arnhemse Broek worden verschillende welstandsniveaus gehanteerd. De Van Verschuerwijk en een deel van de Boulevard Heuvelink valt onder het zware niveau vanwege de monumentale status. Het merendeel van de woonstraten valt onder het niveau normaal. Het overgrote deel van industrieterrein ’t Broek valt onder de categorie licht.

Ontwikkelingsvisie het Oostelijk Centrumgebied Het plangebied is gelegen tussen de Rijn/ de Nieuwe kade, de John Frostbrug, Boulevard Heuvelink, en de Van Oldenbarneveldtstraat. Een groot deel van dit gebied had vanaf het begin van de 20e eeuw een bedrijvenbestemming. Het gebied is sterk in ontwikkeling. Ruimtelijk is het een pluriform gebied; er bestaat weinig samenhang tussen de diverse functies die zich in het gebied bevinden. Het plangebied was voorheen een gebied in de stedelijke periferie waar moeilijk plaatsbare functies een plek kregen. Een voorbeeld hiervan zijn de voormalige gasfabriek op Fluvium (de driehoek tussen Westervoortsedijk, Van Oldenbarneveldtstraat en Broekstraat) en een houtzagerij op het latere Coberco-terrein. Het Oostelijk Centrumgebied maakt nu een transformatie door naar een nieuw stedelijk gebied met een mix aan functies; een overgangsmilieu tussen binnenstad en bedrijventerrein. De Ontwikkelingsvisie schetst een perspectief voor de ruimtelijke en programmatische invulling van het gebied tot 2020.

Parkeernota 2003 – 2010, De Parkeernota van de gemeente Arnhem dateert van juli 2003. In de parkeernota wordt het beleid aangegeven met betrekking tot het aantal en soort parkeerplaatsen, alsmede de parkeertarieven. Met betrekking tot Het Arnhemse Broek maakt de parkeernota onderscheid tussen de Van Verchuerwijk en de overige wijkdelen. De Van Verschuerwijk wordt bestempeld als tegen het centrum aanliggende wijk, waarbij vraag en aanbod van parkeerplaatsen niet in balans is. Op verzoek van bewoners kan, waar nodig en bij voldoende draagvlak, gratis parkeren worden omgezet in vergunninghoudersparkeren.


37


7. Conclusies RUIMTELIJKE SITUATIE De wijk is ruimtelijk over het algemeen van goede kwaliteit. Enkele tekorten vallen op: »»

De begrenzing van de wijk is niet overal logisch, met name aan de oostzijde bij de Voetiuslaan, en aan de noordzijde bij het Statenkwartier. Ook de naam van de wijk Arnhemse Broek schept verwarring in relatie tot de buurt Het Broek.

»» »»

De buurt Het Broek ligt erg geïsoleerd, door de Johan de Wittlaan, de verkeerscirculatie en het emplacement. De inrichting van de openbare ruimte in Het Broek kenmerkt zich door een verdedigende houding ten opzichte van foutparkeren, hardrijden e.d. De inrichting komt derhalve wat agressief over.

»»

De parkeersituatie is niet optimaal, met name in de Van Verschuerwijk en het oostelijk deel van Het Broek

»»

Er is sprake van een structureel tekort aan groen, met name ten behoeve van spelen en recreëren.

»»

De kwaliteit van de oudere huurwoningen laat in enkele complexen te wensen over, vooral met betrekking tot de isolatie van de buitenschil.


38


C. SOCIALE SWOT- Analyse: STERK, ZWAK, KANS en BEDReiGING Sterk »» Het gevoel van binding met de wijk en vooral de eigen groep geeft een veiligheidsgevoel. »» Prijs/kwaliteit koopwoningen. »» Ligging van de wijk ten opzicht van het stadscentrum. »» Binnen familieverbanden is de onderlinge hulp-relatie sterk ontwikkeld.

Zwak »» Geslotenheid bewonersgroepen, geen contacten buiten de eigen groep. »» Turkse gemeenschap ontwikkelt zich niet, blijft hangen in de eigen turkse cultuur. Van hieruit ook geen initiatieven voor contacten met andere groepen. »» Sterk waarden en normenbesef binnen de eigen groep, met veelal ook negatieve uitstraling naar de andere groepen. »» Wantrouwen instanties. »» Grote groep bewoners zonder wijkbinding: hiervan een deel die de wijk als transitiezone gebruiken: korte woonduur en wens om buiten de wijk te verhuizen »» Wijk heeft zwak imago voor buitenstaanders. »» Concentratie in delen van straten van probleemgezinnen. »» Slechte woningen. »» Geen individuele redzaamheid -> gemarginaliseerd in de samenleving.

Kans »» Beïnvloedbaarheid van de mensen: negatieve houding is gemakkelijk om te turnen bij een goede persoonlijke aanpak en opbouwen van een persoonlijke hulpverleningsrelatie. »» Nieuwe Broekenaren behouden (kader voor de wijk) door aanpassen woningvoorraad.

Bedreiging »» Beïnvloedbaarheid kan ook negatief werken bij verkeerde invloeden. »» Groei spanningen tussen oud-Broekenaren (eigen normen) en nieuw-Broekenaren (investeren in relatie, elkaar respecteren) »» Laag inkomen, geen draagvlak voor commerciële voorzieningen. »» Lage huur woningen -> vraagt gestuurde toewijzing? »» Regelgeving rond woonruimteverdeling te beperkend voor gestuurde toewijzing?


39


D. SOCIALE SWOT- Analyse: STERK, ZWAK, KANS en BEDReiGING Sterk »» Duidelijk herkenbare buurten. »» Veel grondgebonden woningen met flinke tuinen, vlak bij het centrum. »» In het Broek/De Rietlanden zijn recent veel mooie, ruime woningen gebouwd. »» Het ruimtelijk beeld van Het Arnhemse Broek heeft geen grote ingrepen nodig. Op onderdelen kunnen verbeteringen plaatsvinden. »» De Statenlaan is een prachtige straat. »» Verbetering van de uitstraling van de voortuinen door het ‘hekjesproject’. »» Goede mix van huur en koop, grondgebonden en appartementen.

Zwak »» Fysieke isolement van Het Broek door insluiting tussen de drukke weg Johan de Wittlaan en het emplacement. »» Slechte toegankelijkheid voor autoverkeer van Het Broek. »» Het Broek heeft geen duidelijke entree. »» De inrichting van de openbare ruimte in Het Broek kenmerkt zich door een verdedigende houding ten opzichte van foutparkeren, hardrijden e.d. De inrichting van het openbaar gebied in Het Broek wordt te veel gedomineerd door paaltjes, betonnen driehoeken, eenrichtingsverkeer, versmallingen e.d. »» De Broekstraat ziet er rommelig uit. Dit komt voor een groot deel door de lelijke hekken aan de kant van het emplacement. »» De inrichting als woonerf van de Daendelsstraat en de Van Imhoffstraat is verouderd en gedateerd. »» De ontsluitingsroute achter de winkelstrip tussen de Johan de Wittlaan en het Stedelijk Gymnasium, is rommelig en onveilig. »» De achterpaden aan de noordzijde van de bebouwing aan de Johan de Wittlaan en de bevoorradingsroute ten noorden van de flats aan de Voetiuslaan, zijn sociaal onveilig. »» Het parkeerplein bij de voormalige AH bij de Symfonie is onaantrekkelijk vormgegeven. »» Sommige delen van de wijk hebben een slechte parkeersituatie: •

Van Verschuerwijk (door parkeerders voor het centrum en het stadskantoor)

»» Stuyvesanthof en Van Diemenhof (door relatief weinig parkeerplaatsen). »» Er is in de wijk sprake van een structureel tekort aan groen, met name ten behoeve van spelen en recreëren. Vooral voor grotere kinderen is weinig ruimte aanwezig voor spelen, zoals trapveldjes. »» In enkele straten ontbreekt een goede groene aankleding b.v. met bomen. »» Onaantrekkelijke hoek Broekstraat-Van Oldenbarneveldtstraat door de functie en uitstraling van het Peja-bedrijfsgebouw.


40

Onderzoek & Verantwoording »» Winkelstrips zijn vaak voorzien van gesloten rolhekken. »» Rommel en hondenpoep op straat. »» Illegale bouwsels langs de spoordijk bij Eilandje Urk. »» Illegale bewoning door huisjesmelkers aan Johan de Wittlaan. »» De kwaliteit van de oudere huurwoningen laat in enkele complexen te wensen over, vooral met betrekking tot de isolatie van de buitenschil. »» Onvoldoende gelegenheid voor kleinschalige niet hinderlijke werkgelegenheid aan huis (ambachten, handel). »» De oudere grondgebonden en flatwoningen zijn moeilijk toegankelijk voor mensen die slecht ter been zijn.

Kans »» Verbetering van de kwaliteit van het openbaar gebied in samenhang met Buiten Gewoon Beter (BGB) »» Het pleintje tegenover het St. Peters Gasthuis tot aan Johan de Wittlaan, kan aantrekkelijker worden ingericht »» Het groen kan worden versterkt. Op groengebieden van corporaties, bijvoorbeeld diverse plekken in Eilandje Urk, noordzijde Voetiuslaan, kunnen speelplekken, trapveldjes/ en verblijfsplekken voor alle leeftijden, worden ingericht. »» Mogelijk biedt het binnenterrein tussen de Heemskerckstraat, Stadhouders-straat en Willem Barentszstraat de mogelijkheid voor een openbare groenplek. »» Er kunnen Hondenuitlaatplaatsen en hondenuitlaatroutes worden aangelegd, bijvoorbeeld tussen de flats op de Voetiuslaan en het spoortalud. »» Verdere verbeteringen van de uitstraling van voortuinen door uniforme hekjes of hagen. »» Vriendelijker maken van de wijk door het toepassen van gevelgroen. »» Verbetering van de inrichting en het gebruik van het Jan van Riebeeckplein. »»

Verbeteren van de centrale fietsroute door Het Broek door brommen en snorren te verbieden.

»» Verbeteren van de oversteekbaarheid van de Johan de Wittlaan en de verblijfskwaliteit in dit gebied door de herinrichting van de Johan de Wittlaan. »» Herontwikkelen van het emplacement tot stedelijk gebied, waardoor het woongebied een veel betere relatie met de Rijn kan krijgen en Het Broek uit zijn isolement kan komen. »»

Mogelijke fietsbrug naar Malburgen tussen Van Oldenbarneveldt straat-Visserslaan.

»» De ontwikkeling van het Oostelijk Centrumgebied tot centrumgebied met ca. 1.500 woningen, kantoren en werken, biedt de mogelijkheid om extra voorzieningen, zoals een school, sociaal-cultureel centrum en een supermarkt, in te passen die mede ten goede komen aan de huidige bewoners. »» In de wijk zijn verschillende locaties aanwezig die in aanmerking komen voor inpassing van nieuwe woningen, zoals het gebied achter bouwbedrijf Van Amerongen aan de Van Oldenbarneveldtstraat en de locatie van de Apostolische Kerk op de hoek Johan de Wittlaan/Willem Barentzstraat. »» De plannen voor de Spijkerhoek maken een groene koppeling mogelijk van de wijk met het groengebied ten noorden van de Thorbeckeschool.


41

Onderzoek & Verantwoording Kans »» De kwaliteit van de buitenschil van de oudere corporatiewoningen kan worden verbeterd m.b.t. warmte-isolatie, geluidisolatie en ventilatie. »» De corporaties kunnen extra inspanningen doen om de CO2 reductie te beperken door toepassing van b.v. HRe-c.v.’s, in overleg met de bewoners. »» De mix van koopen huurwoningen werkt goed. In grotere huurcomplexen kan een deel van de woningen worden verkocht. »» De flats aan de Voetiuslaan/Johan de Wittlaan kunnen worden aangewezen als gemeentelijk monument. »» Het gebouwtje aan Voetiuslaan tegen het spoor aan, kan een nieuwe min of meer publieke functie krijgen, wellicht mede ten behoeve van de buurt. »» Vereenvoudiging van de regelgeving kan bijdragen om (eigen) woningen aan te passen tot seniorenwoning.

Bedreiging »»

Door het emplacement op ad hoc wijze te benutten voor te verplaatsen functies uit het Oostelijk Centrumgebied, zonder daarbij rekening te houden met de potenties van de locatie als stedelijk gebied, kunnen blokkades ontstaan die een goede stedelijke ontwikkeling van het gebied decennia lang blokkeren.

»»

Het Oostelijk Centrumgebied dreigt de oorspronkelijke sfeer van, alsmede de herinnering aan de Rijnwijk te elimineren.

»»

De basisvoorzieningen in de buurt, zoals de winkel voor dagelijkse voorzieningen,

»»

postkantoor en brievenbus, staan onder druk.

»»

Door de opheffing van de AH bij de Symfonie is dit deel van de wijk niet meer voorzien van een supermarkt. Als de vrijgekomen winkelruimte voor iets anders dan voor winkels voor dagelijkse voorzieningen gebruikt gaat worden, neemt de aantrekkelijkheid van dit deel van de wijk sterk af, met name voor ouderen.

»»

Nieuwbouw op de locatie van het Stedelijk Gymnasium aan de Statenlaan, vermindert de toch al geringe hoeveelheid groen in de wijk.

»»

Door het onderbreken van doorgaand verkeer op de Thorbeckestraat, ontstaat mogelijk extra parkeerdruk in het aansluitende deel van het Statenkwartier ten gevolge van de hier aanwezige scholen.

»»

Het contrast tussen de nieuwe woningen van de Rietlanden en de oude witte woningen aan de Daendelsstraat en Van Imhoffstraat is groot, terwijl de hoogte van de huren minder uiteenloopt, dan verwacht mag worden bij een dergelijk verschil tussen de woningen. Hierdoor wordt een gevoel van onvrede bij de huidige bewoners van de witte woningen gevoed.

»»

Verbetering van corporatiewoningen kan niet automatisch worden doorberekend in de huur.


42


E. COLOFON Werkgroep »»

Gemeente Wijkzaken, Jan Jans/Marielle Peeters - programmaleider

»»

Gemeente Wijkzaken, Chris Zeevenhooven - wijkmanager

»»

Rijnstad, Ids Breeuwsma, opbouwwerker

»»

K3 architectuur en planning b.v., Peter Koelewijn, architect/stedenbouwkundige

»»

Companen

»»

Bas Roodbergen

Interviews/overleg »»

Gemeente SO, Jos Verweij

»»

Gemeente SO, Albert Mattijsen

»»

Gemeente SO, Jantien Doornbos

»»

Gemeente SO, Eline Dekkers

»»

Gemeente SO, Verkeer Han Temmink

»»

Gemeente SO, Verkeer Lambert Denessen

»»

Gemeente SB, Jaap van Steenbeek, Frans Gooren

»»

Gemeente SB, Harrie van Winsen

»»

Gemeente SB, Robert van den Dikkenberg

»»

Politie, Marcel Koning

»»

Politie, Theo Berndsen

»»

Politie, Frans Nijholt

»»

Vivare Arnhem, Maarten van Gessel

»»

Vivare, Gonda Versteeg

»»

Volkshuisvesting, Gerrit Breeman

»»

Volkshuisvesting, Henk van Ramshorst

»»

Volkshuisvesting, Geertje Nijnens

»»

Portaal Arnhem, Marco de Wilde

»»

Portaal, John Coppens

»»

Rijnstad, Karin Veldkamp

»»

Ondernemers Kontakt Arnhem, Rita Diets

Foto’s »»

Ruben Ruwhof, Peter Koelewijn

Vormgeving »»

Joost van Ingen - Grootlicht Interactive Design

Coördinatie »»

Jos van Beek Communicatie


43

Index - Onderzoek en Verantwoording

Recommend Documents