INCONTINENTIE. CURION EN ABSORIN Afvoerende en absorberende incontinentiesystemen. De incontinentie systemen van Medeco maart 2007

INCONTINENTIE CURION EN ABSORIN Afvoerende en absorberende incontinentiesystemen

1 De incontinentie systemen van Medeco

maart 2007

Inhoudsopgave Pag. Inleiding

4

Hoofdstuk 1 Anatomie en fysiologie

5

Hoofdstuk 2 De catheter

8

2.1 Wat is een catheter 2.2 Wanneer catheter 2.3 Curion CuriSoft en CuriCat afnamecatheter 2.4 Curion CuriStay verblijfscatheter 2.5 Kenmerken catheter 2.5.1 Cathetertip 2.5.2 Balloninhoud 2.5.3 Charrière 2.5.4 Latex,siliconen of hydrogel gecoate verblijfscatheter 2.6 Suprapubische catheter 2.7 Spoelen van de blaas

8 8 9 10 11 11 11 12 12 13 14

Hoofdstuk 3 Diverse producten te gebruiken bij een catheter 3.1 Instillagel 3.2 Curion blaascatheterisatieset 3.3 Curion catheterventiel 3.4 Curion catheterstop 3.5 Curion catheterklem 3.6 Curion blaasspuit

15 15 15 15 15 15 15

Hoofdstuk 4 Antwoorden op veel gestelde vragen bij gebruik van catheter 4.1 Het recept 4.2 Niet leeglopen ballon 4.3 Vastzittende catheter 4.4 Spontaan losgeraakte catheter 4.5 Lekkage langs verblijfscatheter 4.6 Verstopte catheter

16 16 16 16 16 16 16

Hoofdstuk 5 Urinezakken 5.1 Soorten urinezakken 5.1.1 Curion beenzakken 5.1.2 Curion bedzakken 5.2 Kenmerken urinezak 5.2.1 Terugslagventiel 5.2.2 Aftap of kraantje 5.2.3 Kleinverpakkingen 5.3 Fixatiemateriaal

17 17 17 18 19 19 19 19 19


maart 2007

Hoofdstuk 6 Speciale afvoerende incontinentie materialen voor mannen 6.1 Curion externe catheters 6.2 Penis Pouch 6.3 Curion urinalen

20 20 21 21

Hoofdstuk 7 Speciale afvoerende incontinentie materialen voor vrouwen 7.1 Externe urinecollector 7.2 Curion urinalen

22 22 22

Hoofdstuk 8 Fecesincontinentie 8.1 Wat is fecesincontinentie 8.2 Curion Anaaltampon 8.3 Fecesopvangzak 8.4 Absorin incontinentieverband

25 25 25 25 24

Hoofdstuk 9 Infectiepreventie en latexallergie 9.1 Infectiepreventie in gezondheidszorg 9.2 Latexallergie

25 25 25

Hoofdstuk 10 Absorberende incontinentieproducten 10.1 Soorten hulpmiddelen 10.2 Grondstoffen Absorin absorberende producten 10.3 Opbouw Absorin absorberende producten 10.4 Advisering 10.4.1 Mate van incontinentie 10.4.2 Mate van zelfredzaamheid 10.4.3 Voorkeur cliënt

26 26

Hoofdstuk 11 Adviesfunctie 11.1 Advies apotheek 11.2 Advies thuiszorgwinkel, medisch speciaalzaak of bandagist 11.3 Advies thuiszorg 11.4 Advies huisarts 11.5 Samenwerking apotheek-huisarts-wijkverpleegkundige

30 30 31 31 32 32

Hoofdstuk 12 Fixatieroutines absorberende verbanden

33

Hoofdstuk 13 Keuze absorberend versus afvoerend 13.1 Wanneer adviseert men verband en wanneer catheter

35 35

Hoofdstuk 14 Interessante websites

37

26 27 28 28 29 29


maart 2007

Inleiding Schattingen geven aan dat er in Nederland ongeveer 1 miljoen mensen wonen met een incontinentieprobleem. Plassen is een belangrijke, lichamelijke functie. Het verlies van deze functie kan diep ingrijpen op het lichamelijk en sociaal functioneren van mensen. Bovendien is incontinentie van urine en feces een ingrijpende, psychische ervaring die vaak gepaard gaat met gevoelens van angst, verdriet en schaamte. Veel mensen schamen zich voor hun incontinentie en behelpen zich met hulpmiddelen die daar niet voor bestemd zijn, zoals bijvoorbeeld maandverband. Men houdt de incontinentie vaak verborgen voor familie en huisarts. Het is voor mensen een hoge drempel om te praten over hun incontinentieprobleem. Adviseer daarom deze drempel zo laag mogelijk te houden door bijvoorbeeld iemand uit te nodigen voor een persoonlijk gesprek. Met een ander over het incontinentieprobleem praten, kan helpen bij het acceptatieproces. Daarnaast is het goed te weten dat veel mensen die blijvend incontinent zijn, toch een prettig leven leiden. Door het juiste incontinentiemateriaal te gebruiken, kunnen zij alle normale activiteiten (van werken tot en met sport) verrichten zonder dat zij daarbij noemenswaardige beperkingen ondervinden. De huisarts, apothekersassistente, incontinentieverpleegkundige etc. kan bij het vinden van het juiste incontinentiemateriaal een belangrijke rol spelen. In grote lijnen zijn er twee soorten hulpmiddelen ten behoeve van incontinentie; namelijk de absorberende en afvoerende hulpmiddelen. In deze reader staat beschreven welke soorten hulpmiddelen er zijn en wordt de anatomie van de urinewegen behandeld. Wij hopen dat deze reader ondersteuning kan geven voor bij begeleiding en voorlichting aan mensen met een incontinentieprobleem. Medeco heeft een uitgebreid en compleet assortiment incontinentiematerialen Raadpleeg de bestelhulpen voor meer informatie, of neem contact op met de Professionele Informatielijn 0800-022.82.33


maart 2007

Hoofdstuk 1

Anatomie & fysiologie

Om een idee te krijgen hoe bijvoorbeeld een catheter in het lichaam geplaatst wordt, is het nodig om de anatomie van de urinewegen uit te leggen. De nieren zijn boonvormige organen, ongeveer 10-12cm groot, gelegen hoog achterin de buikholte, naast de wervelkolom. Ons bloed wordt in een continu proces in de nieren gefilterd, ongeveer 180 liter per 24 uur. De afvalstoffen uit het bloed verlaten de nieren in de vorm van urine (afvalstoffen en water) via de twee urineleiders(ureteren). Deze monden uit in de blaas (bovenzijde/achterzijde). De urineproductie per 24 uur is ongeveer 1 tot 1,5 liter. Wanneer men meer drinkt zal men natuurlijk ook meer urine produceren.

De blaas, gelegen achter het schaambeen, is een holle spier, die in lege toestand ongeveer zo groot is als een tennisbal. De blaas heeft als functie de urine op te slaan (reservoirfunctie) en de urine te lozen (ontledigingsfunctie). Als er een bepaald volume bereikt is, zo’n 400 ml, dan voelen wij aandrang tot plassen. Dit gevoel verdwijnt na korte tijd zodat men in staat is een toilet te zoeken. De blaas zal zich verder vullen zodat het gevoel te moeten plassen terugkomt. De blaas heeft aan de onderzijde de zogenaamde blaashals. Hierin liggen spiergroepen die van belang zijn bij het “dichthouden” van de blaas, de binnenste sluitspier. De blaashals gaat over in de urinebuis, ofwel de urethra. Deze voert de urine af naar buiten. Bij de vrouw is de urinebuis ongeveer 4 centimeter lang; bij de man ongeveer 20 centimeter. De urinebuis loopt door een netwerk van spieren, gelegen in de bekkenbodem, de bekkenbodemspieren. Daar waar de plasbuis door de bekkenbodem heen gaat, bevindt zich de buitenste sluitspier. Bij het plassen ontspannen de bekkenbodemspieren en de sluitspier zich, daarna trekt de blaasspier zich samen en de urine loopt via de plasbuis naar buiten. Bij de man bevindt zich vlak onder de blaas de prostaat. Deze klier ligt rondom de urinebuis en is bij een jongeman ongeveer zo groot als een walnoot.


maart 2007

Als op oudere leeftijd de prostaat in omvang gaat toenemen kan de passage van urine belemmerd worden. De prostaat heeft als functie het produceren van prostaatvocht dat een onderdeel vormt van het zaad.

Een vrouw heeft een verhoogde kans op een blaasontsteking. De urinebuis is korter dan bij een man, waardoor de weg voor opstijgende infecties korter is. Ook hebben vrouwen drie uitgangen dicht bij elkaar. Bacteriën uit de anus (e-coli) kunnen makkelijker in de plasbuis terecht komen, zeker bij het verkeerd afvegen (van achter naar voren). Onder invloed van hormonen en door het krijgen van kinderen heeft de vrouw ook eerder kans op verzakking van de bekkenbodem en infecties. Zowel de blaas als de urinebuis hebben een wand van verschillende lagen. Aan de binnenzijde de slijmvlieslaag, daarachter bevinden zich de spierbundels die in diverse richtingen lopen, rondom en in de lengterichting. De spiergroepen in de blaashals en in de urinebuis samen met de bekkenbodemspieren zorgen voor een waterdichte afsluiting van de blaas. Een stoornis in een van deze onderdelen veroorzaakt incontinentie. Incontinentie op zich is geen ziekte, maar een gevolg van een ziekte of handicap. De algemene definitie die we gebruiken voor incontinentie is: Het ongewild verlies van urine en/of ontlasting, dat objectief aantoonbaar is en dat leidt tot hygiënische of sociale problemen. (ICS/Bates 1976) We onderscheiden 5 typen incontinentie: 1. Stress incontinentie: bij deze vorm van urineverlies is het probleem het afsluitmechanisme. De oorzaak hiervan is een verstoorde anatomie (zwakke bekkenbodemspieren door bijvoorbeeld ouderdom, bevallingen of overgewicht) of door een probleem met de urethra (aangeboren afwijking). De symptomen variëren van zeer licht tot zeer ernstig urineverlies bij inspanning. Behandeling: spieroefeningen, operatie. 2. Urge incontinentie: het probleem is een niet te onderdrukken samentrekken van de blaas, waardoor de patiënt urine verliest. De blaas vervult zijn reservoirfunctie niet goed. Er kunnen meerdere oorzaken zijn: blaasontsteking, blaasstenen, tumoren, verhoogde urineproductie, verblijfscatheter of aandoeningen aan het zenuwstelsel (MS, Parkinson, spina bifida, en letsel aan het ruggenmerg en hersenen). Urge incontinentie is een onverwacht, zich plotseling voordoend verschijnsel. Een ander symptoom is het niet goed kunnen uitplassen, wat weer leidt tot urineweginfectie. Behandeling: medicatie, operatie en blaastraining. 3. Overloop incontinentie: combinatie van een blaasprobleem (verminderde samentrekking) en een probleem met het afsluitmechanisme. De oorzaak is een overvolle blaas ( beschadiging van zenuwuiteinden bij diabetes of bijvoorbeeld een vrachtwagenchauffeur die te lang zijn plas ophoudt) of een langdurige obstructie in de plasbuis (zoals een vergrote prostaat). Mensen plassen steeds kleine beetjes urine en bij anderen loopt de blaas letterlijk over (inspanningen). Behandeling: plastechniek, catheteriseren en operatie(TUR). 6 De incontinentie systemen van Medeco

maart 2007

4.

5.

Functionele incontinentie: het onvermogen om de benodigde handelingen op de juiste plaats en het juiste tijdstip uit te voeren. De reden hiervan kan zijn een verminderde mobiliteit en/of cognitieve stoornissen. De symptomen zijn dat de patiënt in één keer zijn urine verliest, bewust of onbewust. Behandeling: toilettraining, opvangmateriaal en oorzaak opheffen. Denk aan mensen met reuma, dementie en Parkinson. Reflex incontinentie: onderbreking van de zenuwbanen in het ruggenmerg, zodat men niet meer bewust kan plassen of urine ophouden. De blaas gaat een eigen leven leiden. De oorzaak is een onderbreking in het ruggenmerg door bijvoorbeeld een spina bifida, dwarslaesie, MS of tumoren. De blaas ledigt zich met regelmatige tussenpozen, waarbij een prikkel om te urineren ontbreekt. Het ledigen gebeurt buiten de wil van de patiënt om en er blijft een residu achter (urineweginfecties). Behandeling: blaaskloppen en catheteriseren.


maart 2007


maart 2007

Hoofdstuk 2

De catheter

2.1 Wat is een catheter Een catheter is een slangetje waarmee men urine uit de blaas kan laten aflopen. Een ingang tot de blaas is de urinebuis, maar er kan ook via de buikwand een toegang tot de blaas verkregen worden. 2.2 Wanneer een catheter De belangrijkste reden waarom iemand een catheter moet hebben is omdat de blaas onvolledig of helemaal niet de urine kan lozen. We spreken dan van een “overloop”blaas. Omdat de blaas letterlijk gaat overlopen verliest men druppels urine en daarom noemt men deze vorm ook wel “druppelincontinentie”. De oorzaken van het niet of onvolledig kunnen lozen zijn: De urine kan niet afgevoerd worden omdat er een belemmering is in de afvoer door bijvoorbeeld een obstructie in de urinewegen (een steen of gezwel) of een vergrootte prostaat bij mannen. De blaasspier krijgt te weinig of soms helemaal geen prikkel meer om samen te trekken. De oorzaak hiervan is meestal van neurologische aard, zoals bijvoorbeeld bij een dwarslaesie of MS. In deze gevallen zal niet kunnen worden volstaan met het dragen van absorberend materiaal, noch met een externe catheter. De blaas moet door middel van een catheter geleegd worden. Bij urine incontinentie met een andere oorzaak, bijvoorbeeld aandrangincontinentie of bij doorlopend urineverlies, wordt soms ook een catheter geplaatst. Het absorberend materiaal is soms niet afdoende en een catheter kan dan uitkomst bieden.

Zijaanzicht van een verblijfscatheter via de urinebuis


maart 2007

2.3 Curion CuriSoft en CuriCat afnamecatheters De afnamecatheter dient voor het éénmalig afnemen van urine uit de blaas, bijvoorbeeld om een urineonderzoek te doen. Vaker wordt dit type gebruikt door mensen die zichzelf één of meerdere keren per dag moeten catheteriseren in verband met een onvolledige blaaslediging. We noemen dit zelfcatheterisatie of intermitterende catheterisatie. De catheter, meestal gemaakt van medisch PVC, wordt via de urinebuis in de blaas gebracht. De urine kan via de catheter de blaas verlaten. Dit kan men doen boven het toilet of er kan een urinezak gekoppeld worden aan de connector van de catheter. Na lediging wordt de catheter weer verwijderd. Voor sommige mensen is het mogelijk op deze wijze “droog” te blijven. Men moet zichzelf dan 4 tot 6 maal per dag catheteriseren. Voor een catheterisatie wordt bij mannen vaak een lange dunne Nelaton catheter gebruikt, bijvoorbeeld CH 12, 14 of CH 16 (zie pagina 8). Voor vrouwen wordt een “vrouwen”catheter gebruikt CH 12 of CH 14. Een vrouwencatheter is kort in verband met de korte urinebuis. Voor mannen met een prostaat vergroting die moeite hebben met het inbrengen van een Nelaton catheter, bestaat een Tiemann catheter met een gebogen punt. De dikte (CH) of de soort catheter wordt door de arts of verpleegkundige bepaald. Er zijn twee typen afnamecatheters: Curion ongecoate catheters (men gebruikt hierbij een steriel glijmiddel om de catheter pijnloos in te brengen en beschadiging van het weefsel te voorkomen) CuriCat gecoate catheters. Deze catheter is al voorzien van een hydrogel coating. Door de catheter eerst 30 seconden in de verpakking, gevuld met water uit een stromende kraan, te houden ontstaat een supergladde buitenlaag.

Afnamecatheter A. punt B ogen/openingen C connector D diameter/doorsnede

Verblijfscatheter A punt B ogen/openingen C ballon D catheterwand

E lumen F kanaal voor vullen ballon G ventiel, voor het vullen van ballon met luer spuit


maart 2007

2.4 Curion CuriStay verblijfscatheters Als de catheter continue de urine moet afvoeren blijft deze in de blaas liggen. We noemen dit een verblijfscatheter. Synoniemen voor een verblijfscatheter zijn: Balloncatheter Dauercatheter Catheter à Demeure Tweeweg catheter Foley catheter

De verblijfscatheter heeft twee kanalen waarvan één dient voor het vullen van de ballon. De ballon heeft als functie de catheter in de blaas te fixeren. Dit gebeurt door na het inbrengen van de catheter, aquadest (met 10 % glycerine) via het ventiel van het vulkanaal in de ballon te spuiten. Men gebruikt hiervoor een spuit (zonder naald) gevuld met ca. 8 tot 10 ml aquadest. Als men de catheter wil verwijderen dan wordt de ballon leeg gezogen met een lege spuit. Het andere kanaal van de catheter dient als afvoerkanaal voor de urine. Aan dit kanaal wordt een urinezak gekoppeld, of men kan het sluiten door middel van een catheterstop. Er bestaat ook een drieweg catheter. Deze heeft een derde kanaal voor intensieve irrigatie van de blaas (na bijvoorbeeld een prostaatoperatie). Deze catheter wordt niet gebruikt bij het “blaasspoelen” in de thuissituatie.

Eenmalige catheterisatie heeft altijd de voorkeur boven een verblijfscatheter. Het infectierisico is aanmerkelijk geringer en men heeft niet het ongemak van een verblijfscatheter. De handeling is makkelijk aan te leren. Echter voor mensen met een slechte handfunctie of andere handicap kan het eenmalig catheteriseren problemen geven en gaat men over op een verblijfscatheter.

De verblijfscatheter veroorzaakt een reeks bijwerkingen die als onaangenaam of schadelijk ervaren worden. 1. Urineweginfectie: doordat bij het inbrengen van de catheter bacteriën in de blaas worden gebracht is de kans op een urineweg infectie erg groot. Bovendien kunnen, tijdens het dragen van de catheter, bacteriën langs de buitenzijde van de catheter in de urineweg en blaas komen. Ook kunnen bacteriën vanuit de urinezak door de catheter in de blaas komen. 2. Steenvorming: een gevolg van de infectie, en dus van de catheter, kan steenvorming zijn door de aanwezigheid van zouten die in de urine voorkomen. Omdat deze zouten neerslaan tegen een vreemd voorwerp, zal dit in eerste instantie een verstopping van de catheter veroorzaken. Enerzijds zal de urine langs de catheter gaan lekken, anderzijds zal stuwing optreden in de urinewegen met het risico van opstijgende infecties. 3. Blaaskrampen: deze treden vaak op bij neurologische aandoeningen. De blaas reageert door middel van krampen op het ingebrachte lichaamsvreemde voorwerp. Dit kan zoveel 11 De incontinentie systemen van Medeco

maart 2007

mogelijk worden tegengegaan door gebruik te maken van een dunne catheter en de ballon niet te ver op te blazen.


maart 2007

4.

Schrompelblaas Wanneer een verblijfscatheter is ingebracht vult de blaas zich niet meer. De blaasspier werkt niet meer en “verschrompelt”. Om dit tegen te gaan wordt wel eens door de specialist geadviseerd om in plaats van een urinezak aan de catheter te koppelen, er een stopje of ventiel aan te zetten. Enkele keren per dag wordt de blaas als het ware kunstmatig geleegd en behoudt zijn reservoirfunctie. ’s Nachts wordt wel een urinezak aangekoppeld.

2.5

Kenmerken van een catheter

2.5.1 De cathetertip De tip, of ook wel de punt, van de catheter kan recht of gebogen zijn. De catheter met rechte tip heet een Nelaton catheter en wordt gebruikt bij mannen en vrouwen. De gebogen punt wordt de Tiemann catheter genoemd. Deze wordt gebruikt bij mannen met prostaat vergroting. Dus alleen bij speciale gevallen. De gebogen punt van de catheter maakt, in dit geval, het passeren van de urinebuis ter hoogte van de prostaat makkelijker, als het niet meer lukt met een Nelaton catheter. Deze uitvoering wordt door de arts voorgeschreven en de gebruiker dient op de hoogte te zijn van de juiste manier van inbrengen. De zogenaamde vrouwen- of female catheter is een Nelaton catheter in een verkorte uitvoering, 18 20 cm.

2.5.2 Balloninhoud Er bestaan verblijfscatheters met verschillende ballongroottes. De meest gangbare verblijfscatheter is uitgerust met een balloninhoud van 5-10 ml. Deze wordt meestal gevuld met 7-8 ml aquadest met 10 % glycerine. De glycerine legt een filmlaag aan de binnenkant van de ballon, zodat de ballon niet langzaam leeg kan lopen (vooral bij siliconen). Voor kleine kinderen kan de ballon van 3 ml worden gebruikt. Een ballongrootte van 30 ml wordt meestal alleen gebruikt na een prostaatoperatie (in het ziekenhuis). Algemeen kan gesteld worden dat een te grote ballon niet de voorkeur heeft; het slijmvlies wordt geïrriteerd, de kans op blaaskrampen neemt toe en er blijft meer residu in de blaas achter. Als iemand al blaaskrampen heeft dan is juist een kleine ballon aan te raden. De ballon dient gevuld te worden met aquadest inclusief 10 % glycerine. Indien men de ballon vult met lucht kan deze gaan drijven op de urine. De punt van de catheter kan dan gaan irriteren tegen de blaaswand. Ook adviseert men om geen leidingwater te gebruiken, omdat deze bacteriën kan bevatten.


maart 2007

2.5.3 Charrière De dikte ofwel diameter van een catheter wordt weergegeven met de maat charrière (wordt aangeduid met de afkorting “CH” of “FR”). Dit is 1/3 van een mm, dus bijvoorbeeld een catheter CH 18 heeft een doorsnee van 6 mm. De maten lopen van Charrière 8 tot en met 26. De meest gangbare maten voor een catheter zijn: voor verblijfscatheters CH 14 of CH 16 voor afnamecatheters CH 12, 14 of 16 Een te dikke catheter veroorzaakt een verrekking van het toch al kwetsbare slijmvlies. Dit geeft een pijnlijk gevoel en bevordert bovendien urineweg infecties. De maat van de catheter wordt op de connector weergegeven door middel van een internationale kleurcode. CH 8 = blauw CH 10 = zwart CH 12 = wit CH 14 = groen CH 16 = oranje CH 18 = rood CH 20 = geel CH 22 = paars De arts beslist welke maat catheter er gebruikt gaat worden. Indien er geen maat op het recept staat moet er contact op genomen worden met de voorschrijver. 2.5.4 Latex, siliconen of hydrogel gecoate verblijfscatheter Er bestaan verschillende materialen waaruit de catheter vervaardigd kan zijn. In grote lijnen is dat • latex met siliconenlaagje • 100 % siliconen • hydrogel gecoate catheter De latex catheter (met een siliconenlaagje aan de buitenkant) van Curion is soepel en draagt daardoor prettig. Is ook goedkoop, maar zal vaker verwisseld moeten worden. Er wordt een gebruiksduur geadviseerd van 2 weken. Het nadeel is dat urinekristallen zich vrij snel hechten aan het latex. Omdat het lumen bovendien kleiner is te opzichte van de siliconencatheter is de kans op dichtslibben groter. Er zijn tegenwoordig meer en meer mensen overgevoelig voor latex. De Curion siliconen catheter is stugger, maar op het gladde oppervlak hecht zich minder snel kalkaanslag. Deze catheter is weliswaar duurder dan de latex, maar kan langer blijven zitten, namelijk 50 dagen. De siliconencatheter heeft ook een groter lumen waardoor de urine beter kan aflopen (bijvoorbeeld bij vlokjes in de urine). Bij langdurig gebruik van een catheter heeft de siliconen catheter de voorkeur.


maart 2007

Een hydrogel gecoate catheter is een van latex vervaardigde catheter met een coating op en aan de binnenkant van de catheter. Na onderdompeling in water wordt de catheter glad en kan makkelijk ingebracht worden. De coating blijft intact tijdens het dragen van de catheter en daardoor vermindert de kans op aanslag. Daarnaast zorgt de coating ervoor dat bacteriën minder snel “omhoog” kunnen lopen via de catheter de blaas in; dit voorkomt urineweginfecties. De gecoate catheter kan 30 dagen blijven zitten.

Lumen van een latex catheter

/

Lumen van een siliconen catheter bij dezelfde charrière

2.6 Suprapubische catheters (buikcatheters) Een catheter wordt meestal via de urinebuis (urethra) in de blaas geplaatst. Een andere methode is om de catheter via de buikwand, vlak boven het os pubis (schaambeen), in de blaas te leggen. De voordelen zijn: minder irritatie aan het slijmvlies van de urinebuis minder kans op besmetting door bacteriën uit de ontlasting minder kans op blaasresidu, dat wil zeggen dat er minder urine in de blaas achterblijft met minder kans op infectie geen beperking voor seksueel actieve mensen eenvoudige verzorging Het inbrengen van een catheter via de urinebuis (transurethraal) heeft als voordeel dat het inbrengen relatief eenvoudig is. Het kan door de huisarts of wijkverpleegkundige gedaan worden. Een suprapubische catheter wordt meestal door een uroloog onder plaatselijke verdoving door middel van een trocar ingebracht. Vaak zorgt de wijkverpleegkundige verder voor het regelmatig verwisselen van de catheter, ongeveer om de 6 tot 8 weken. Mensen die veel last hebben van blaaskrampen zullen nog last hebben van urineverlies via de urinebuis. Hier is in principe weinig tegen te doen, een catheter met een kleinere CH en een ballon die minimaal gevuld is kan soms een oplossing zijn.


maart 2007

Men maakt veelal gebruik van een hydrogel gecoate catheter, omdat deze zacht en soepel is en de gel goed aansluit om de fistel. Er wordt vaak een grotere CH gebruikt 18 of 20 om de fistel goed af te sluiten.

Inbrengen van een suprapubische catheter door middel van een trocar

Zijaanzicht van de suprapubische catheter in het lichaam

2.7 Spoelen van de blaas Blaasspoelen gebeurt op de volgende indicaties: verontreinigingen uit de blaas en catheter wegspoelen met behulp van Natriumchloride 0,9 % (mechanisch reinigen: vloeistof inbrengen en direct weer verwijderen, geen inwerkperiode) het oplossen van stenen of steenaanslag. Hiervoor worden vloeistoffen gebruikt met een lage pH (amandelzuur, Solutio R of G). Met name de fosfaat neerslagen lossen hierin op (chemisch reinigen: de vloeistof moet ten minste 15 minuten inwerken) desinfectie van de blaas met Chloorhexidine oplossing (twijfelachtige werking) Het inbrengen van de spoelvloeistof in de blaas gebeurt via de verblijfscatheter. Het zakje, meestal 100 ml wordt gekoppeld aan het kanaal waar de urine uit komt. De urinezak moet daarom even afgekoppeld worden. De frequentie van het spoelen wordt bepaald door de voorschrijver. Sommige mensen moeten 3 maal per week spoelen, anderen elke dag. Nadelen spoelen De Werkgroep Infectie Preventie geeft aan dat het mechanisch spoelen geen effect heeft ter voorkoming van een infectie. Door het inbrengen van een lichaamsvreemde stof en door het ontkoppelen van de catheter en urinezak bestaat er juist meer kans op bacteriegroei, met infecties als gevolg. Daarnaast zou mechanisch spoelen pas zin hebben als je continue “flusht” met grote hoeveelheden (3 liter) en niet de spoeling even laat zitten. Als je de spoeling inspuit en even laat zitten ontstaan er juist vlokken.


maart 2007

Solutio R alleen in hardnekkige situaties gebruiken, het zuur irriteert en geeft weer vlokken. Solutio R bevat een hoge concentratie citroenzuur en gluconolacton Suby G of Solutie G is een mildere vloeistof, bevat magnesium en is beter voor te schrijven.


maart 2007

Hoofdstuk 3

Diverse producten te gebruiken bij de catheter

3.1 Instillagel Als de (niet gecoate) catheter in de plasbuis wordt ingebracht dient daaraan voorafgaand altijd eerst Instillagel te worden gebruikt. De meest efficiënte manier is om deze in de plasbuis in te brengen. In de gel zit een anesteticum, lidocaïne, voor een lokaal verdovende werking en een desinfecteermiddel, chloorhexidine, waardoor de kans op urineweginfecties vermindert. Daarnaast installeert het glijmiddel de blaas, zodat de catheter veiliger kan worden ingebracht. Geadviseerd wordt voor mannen 11 ml spuit te gebruiken, voor vrouwen 6 ml, bij een suprapubische catheterisatie 4 ml. 3.2 Curion blaascatheterisatiesets Het uitvoeren van een catheterisatie door bijvoorbeeld een wijkverpleegkundige wordt meestal gedaan aan de hand van een protocol. Hierin staat de werkwijze en daarbij te gebruiken materialen. Per organisatie kan dat wisselen, maar meestal wordt wel gebruik gemaakt van een standaard setje waar deze materialen in voorverpakt zijn. Een voorbeeld van het Medeco setje 8972 is: nierbekken (opvangbakje) steriel veld 2 paar latexvrije handschoenen 1 lege spuit 10 ml (voor het leegtrekken van de oude ballon) 1 spuit gevuld met aquadest inclusief 10 % glycerine, 10 ml Instillagel 11 ml 3.3 Curion catheterventiel 8400A Deze dient voor het tijdelijk afsluiten van de catheter en men kan het ventiel openen om de blaas leeg te laten lopen. Wordt soms overdag gebruikt in plaats van een beenzak 3.4 Curion catheterstop 8403 Dit is een echt dopje waarmee de catheter wordt gesloten 3.5 Curion catheterklem 8402 Dit is een klemmetje waarmee de catheter tijdelijk kan worden afgesloten

3.6 Curion blaasspuit Een 60 ml spuit met cathetertip. Kan gebruikt worden voor het toedienen van vloeistof via de catheter in de blaas. Daarnaast kan deze spuit gebruikt worden bij een dichtgeslibde catheter.


maart 2007

Hoofdstuk 4 Antwoorden op veel gestelde vragen bij het gebruik van een catheter 4.1 Het recept Indien iemand met een recept komt, is het belangrijk om te weten of men een afname- of een verblijfscatheter gaat gebruiken. Indien er een balloninhoud op staat gaat het om een verblijfscatheter. Bij twijfel altijd de voorschrijver raadplegen. Belangrijk om te weten is de charrière balloninhoud soort catheter (vrouw, Nelaton, Tiemann) materiaal van de catheter (latex, siliconen, gecoat of ongecoat) lengte van de catheter (vrouwencatheters zijn korter) 4.2 -

Niet leeglopen van de ballon ventiel afknippen, vaak ontledigt de ballon zich dan spontaan, ballon bijspuiten om te laten knappen (door arts) eventueel 1 ml ether in het vulkanaal spuiten waardoor de ballon oplost (door arts)

4.3 Vastzittende catheter Catheters hebben een verblijfsduur dat ze in het lichaam mogen zitten. Als de catheter verwisseld wordt, wordt eerst het ballontje leeg gezogen. De catheter moet dan in principe spontaan losraken. Indien dit niet het geval is kan er 1 cc water teruggespoten worden (door de druk bestaat er een mogelijkheid dat de catheter losraakt van de wand). Als dit niet helpt moet men contact opnemen met de huisarts of de eerste hulp van het ziekenhuis. 4.4 Spontaan losgeraakte catheter Door het langzaam leeglopen of knappen van de ballon kan de catheter uit de blaas glijden. Er moet dan een nieuwe catheter geplaatst worden. Suprapubische catheters moeten onmiddellijk weer worden vervangen; de opening kan zich binnen enkele uren sluiten waardoor een simpele catheterwisseling niet meer mogelijk is. 4.5 Lekkage langs de verblijfscatheter Dit ontstaat ten gevolge van een verstopte catheter (dan verwijderen en een nieuwe plaatsen). Ook kan het lekken van urine ontstaan door blaaskrampen als reactie op de catheter (de balloninhoud verminderen en eventueel een kleinere maat catheter inbrengen). 4.6 Verstopte catheter Bij een bepaalde groep patiënten raakt de catheter, ondanks uitgebreide maatregelen (spoelen) zeer frequent verstopt. De siliconencatheter heeft bij deze groep geen duidelijk langere levensduur. Verwisselen van de catheter, bijvoorbeeld 1 maal per week, zal dan nodig kunnen zijn.


maart 2007

Hoofdstuk 5

Urinezakken

Een urinezak dient om urine op te vangen. De urinezak wordt aangesloten op een verblijfscatheter of een externe catheter. 5.1

Soorten urinezakken

5.1.1 Curion beenzakken Bestemd om aan het boven- of onderbeen gedragen te worden. Voor de bevestiging van de beenzak aan het been zijn er verschillende oplossingen: beenbandjes of Fixette beenzakhouders in verschillende uitvoeringen (Fixette en Fixette Plus). Vrouwen die rokken dragen, geven er meestal de voorkeur aan om de urinezak op het bovenbeen te dragen. Mensen die lange broeken dragen, vinden het prettiger om de urinezak op het onderbeen te dragen in verband met het legen van de urinezak. Voor rolstoelgebruikers heeft het dragen op het onderbeen ook de voorkeur, omdat de urine dan beter af kan lopen via de catheterslang naar de urinezak. Inhoud van de beenzakken is meestal 500 of 750 ml. De beenzakken kunnen verschillende slanglengtes hebben: 10 cm voor bovenbeen CuriBag 2021 en Soft Careline 2040 45 cm voor de kuit CuriBag 2025 en Soft Careline 2046/2048 60 cm voor de enkel CuriBag 2027 en Soft Careline 2046/2048 Variabele slang welke op de gewenste maat te knippen is Soft Careline 2046/2048 De Soft Careline urinebeenzakken zijn doorkoppelbaar naar een urinebedzak. Voor de nacht wordt de Soft Careline aangesloten op een urinebedzak. Het kraantje van de urinebeenzak staat dan open en het kraantje van de urinebedzak staat dicht. Het voordeel hiervan is dat de beenzak enkele dagen (3-5 dagen) te gebruiken is en niet van de catheter afgekoppeld hoeft te worden. Ook zijn er standaard urinezakken (CuriBag 20 en CuriBag 80), die iedere dag verwisseld moeten worden en urinezakken van zwaardere kwaliteit, geschikt voor meerdaags gebruik (de P425).

Soft Careline 2046


maart 2007

5.1.2 Curion bedzakken Bedzakken zijn bestemd om urine op te vangen gedurende de nacht of bij bedlegerige gebruikers. De bedzakken kunnen aan het bed worden gehangen met behulp van een Curion bedbeugel (bijvoorbeeld de CuriClip, 8918). Men gebruikt meestal een twee liter urinezak voor de nacht. Adviseer i.v.m. hygiëne altijd een urinebedzak met een aftap en een terugslagventiel (alle Curion urinezakken hebben een terugslagventiel!). De bedzak moet altijd lager geplaatst zijn dan het niveau van de blaas, zodat de urine goed kan aflopen in de urinezak. Indien men iedere nacht een schone urinezak wil gebruiken adviseer je de 2019, voor langer gebruik de P425 (geschikt voor bedlegerige mensen). I.v.m. hygiëne mag een urinezak nooit worden hergebruikt! Bij de bedzakken urinezak hangt aan het bed urinezak ligt in het bed

90 cm CuriBag 2019 of P425 10 cm (niet aan te bevelen) CuriBag 2021

Aan een urinezak onderscheiden we: A Connector en beschermhuls B Toevoerslang C Terugslagventiel: voorkomt dat de urine weer terugloopt in de toevoerslang; vormt bovendien een extra barrière tegen bacteriën. D Sealnaden E Maatverdeling F Bevestigingsopeningen, voor de beenbandjes of de bedbeugel G Aftap, hiermee kan men de urine uit de zak laten lopen. Er bestaan verschillende aftappen: push pull, een trekkraantje = CuriBag 80 cross valve, een kruiskraantje = CuriBag 20, Soft Careline (doorkoppelbaar) en P425 klapkraan = InCare urinezakken voor mensen met een slechte handfunctie

A.

B.

C. D.

E.

F. G.


maart 2007

5.2

Kenmerken van een urinezak

5.2.1 Terugslagventiel Alle Curion urinezakken hebben een terugslagventiel. Er zijn goede redenen om altijd urinezakken met terugslagventiel te gebruiken. De urine kan namelijk niet teruglopen in de slang van de urinezak en het vormt een extra barrière voor bacteriën om via de urinezak naar boven te “lopen”. 5.2.2 Aftap of kraantje In een thuissituatie zullen vrijwel altijd urinezakken met aftap gebruikt worden. In verpleeg- of verzorgingshuizen worden ook wel urinezakken zonder aftap gebruikt (is niet aan te bevelen in het kader van de infectiepreventie). Met de aftap kan de urinezak regelmatig geleegd worden (liefst bij ¾ vulling). Als de urinezak niet regelmatig geleegd wordt en te vol is, komt er veel druk te staan op de naden van de urinezak. Soms kan een urinezak dan gaan lekken. Daarnaast is een te volle urinezak niet goed omdat de urine uit de blaas niet goed kan aflopen.

Kruiskraan

Trekkraan

5.2.3 Kleinverpakkingen Kleinverpakkingen zijn praktisch voor de consument. De verpakking bestaat dan uit 25 of 50 stuks in plaats van 100 of 200 stuks. 5.3 Fixatiemateriaal Het bevestigen van de beenzak gebeurt door middel van 2 beenbandjes. Een mooiere oplossing is een Fixette beenzakhouder die als kous rondom het been zit en waar de beenzak als het ware in hangt. De Fixette Plus kan gesloten worden door middel van klittenband en is daarom makkelijker aan te brengen voor mensen met een slechte handfunctie Is het bovenbeen extreem taps toelopend dan kan een beenzakhouder met een tailleband een uitkomst bieden. Ditzelfde geldt bij vaatproblemen.

Fixette Plus


maart 2007

Hoofdstuk 6 mannen

Speciale afvoerende incontinentie materialen voor

6.1 De externe catheters van Curion Een externe catheter is een condoom met afvoer. Het condoom wordt aangebracht om de penis en daarna aangesloten op een urinezak. Men gebruikt een externe catheter: als men zelf de plas niet meer kan ophouden bij mannen die moeite hebben om naar het toilet te gaan, bijvoorbeeld rolstoelgebruikers bij mannen die ongemerkt urine verliezen, door een ziekte of handicap. Er zijn externe catheters van latex of siliconen. Bij de siliconen uitvoering kan men de huidconditie waarnemen. De siliconen catheter is ook geschikt voor mensen met een latex allergie. Er zijn twee systemen: bevestiging aan de buitenzijde van de externe catheter door middel van een kleefband (externe fixatiestrip) = Curion externe catheters bevestiging aan de binnenzijde van de externe catheter door middel van een dubbelzijdige kleefband, die op de huid geplakt wordt, waarna de catheter over de kleefstrip wordt gerold en gefixeerd = Curion externe catheters Of de externe catheter kan van een zelfklevende laag zijn voorzien = InView externe catheters (InView Standaard is een standaard externe catheter, InView Special is een externe catheter met verkorte schacht en de InView Extra is een externe catheter met extra brede kleeflaag).

Externe catheter met urinezak

Belangrijk is dat men een goede maat externe catheter gebruikt. Indien de externe catheter te groot is, kan er urine teruglopen in de schacht, waardoor het de huid aantast en de catheter los laat. 23 De incontinentie systemen van Medeco

maart 2007

Als men een te kleine catheter heeft, kan dit irritatie geven aan de huid. Een goede maat wordt bepaald door een maatkaartje. Dit kaartje gaat om de penis en geeft het aantal mm aan. Aan de hand van deze maat kan een externe catheter besteld worden. Voor mensen die in één keer veel urine verliezen is er een externe catheter met een terugslagventiel. Het terugslagventiel zorgt ervoor dat de urine direct in de afvoerslang terecht komt = Anti-Reflux externe catheter Omdat het bepalen van de maat soms moeilijk is, levert Medeco gratis speciale startsets. Hier zitten diverse maten in en soms ook externe catheters die van verschillende materialen vervaardigd zijn. Zo kan de gebruiker de, voor hem, meest geschikte externe catheter kiezen. 6.2 De Penis Pouch Dit is een urine opvangsysteem, speciaal ontwikkeld voor mannen met een teruggetrokken penis. De Penis Pouch is aan de bovenzijde voorzien van een zelfklevende huidbeschermingsplak (vergelijkbaar met een stomazakje). Deze wordt rond de penis op de huid aangebracht. De urine wordt opgevangen zonder dat het in contact komt met de huid. De opvangzak wordt gekoppeld aan een beenzak. De gemiddelde draagduur is 3 tot 4 dagen. 6.3 Curion urinalen Naast bovenstaande hulpmiddelen bestaan er ook verschillende urinalen voor mannen. Medeco levert reguliere urinalen van kunststof en een meeneemurinaal, de Uribag. Dit meeneemurinaal is zo groot als een fotorolletje, herbruikbaar en in vele situaties bruikbaar.

Uribag


maart 2007

Hoofdstuk 7 vrouwen

Speciale afvoerende incontinentie materialen voor

7.1 De externe urinecollector Dit opvangsysteem is vergelijkbaar met de Penis Pouch. De draagduur is echter korter (1 à 2 dagen) en het systeem is alleen te gebruiken voor immobiele mensen (rolstoelgebruikers). 7.2 Curion urinalen Er bestaan verschillende soorten en maten urinalen voor vrouwen. Er is een vrouwen urinaal met een anatomisch gevormde mond die zowel liggend als halfzittend is te gebruiken, de Urifem Ook bestaat er voor de vrouw de Uribag F, een meeneem urinaal die in een handtasje past. Dit meeneem urinaal heeft ook een anatomisch gevormde mond en is herbruikbaar.

Uribag F

Urifem


maart 2007

Hoofdstuk 8 8.1

Fecesincontinentie

Wat is fecesincontinentie?

Anatomie De anus bestaat uit een tweetal spiergroepen: de binnenste en de buitenste kringspier. De binnenste kringspier is normaal altijd gesloten, maar ontspant zich automatisch als het rectum uitzet. Als door het ontspannen van deze spier de anus telkens open zou staan, zou men ontlasting verliezen zodra deze aankomt in het rectum. De buitenste kringspier zorgt ervoor dat dit niet gebeurt. Deze spant op het juiste moment aan, om de anus dicht te houden (=willekeurig). Fecesincontinentie is het onvermogen om rectaal inhoud gewaar te worden, op te houden en uit te scheiden op een geschikte sociaal aanvaardbare tijd en plaats. Zonder de controle over de sluitspier van de anus, met als gevolg het onwillekeurig verlies van feces, kan sociaal functioneren een probleem worden. Mensen houden vaak hun probleem voor anderen verborgen en behelpen zich met hulpmiddelen die daar niet geschikt voor zijn (lakens, maandverband). Oorzaken van fecesincontinentie zijn: beschadiging aan de kringspier operatie in het anale kanaal achteruitgang van de kringspier bijvoorbeeld door veroudering oorzaak van neurologische aard, bijvoorbeeld door MS aandoeningen van het darmslijmvlies, bijvoorbeeld ziekte van Crohn overloopdiarree, komt voor bij mensen die te weinig bewegen als ze bijvoorbeeld in een rolstoel zitten. Anaaltampons met applicators

De gevolgen van fecesincontinentie zijn zeer ingrijpend. In het sociale dagelijkse leven wordt men grotendeels belemmerd omdat voortdurend de kans bestaat op ontdekking van vieze geuren, ongewild winden laten of vuile vlekken in de kleding. Er zijn folders van bijvoorbeeld de Lever en Darm Stichting en van hulpmiddelen ter ondersteuning van fecesincontinentie. Deze kunnen meegegeven worden in de apotheek. Indien een klant vragen heeft, is het meestal prettig om iemand even apart te nemen voor een gesprek. 8.2 De Curion Anaaltampon Voor mensen met fecesincontinentie is er een anaaltampon van lichaamsvriendelijke schuimstof. Deze tampon wordt ingebracht boven de sluitspier en kan maximaal 8 uur blijven zitten. Er zijn verschillende soorten en maten. Met een startset kan de gebruiker deze verschillende tampons uitproberen en zo met behulp van een opbouwschema op de juiste maat en soort uitkomen. 8.3 De fecesopvangzak Dit is een opvangzak voor bedlegerige mensen met ontlastingsincontinentie of diarree (vergelijkbaar product als de Penis Pouch). De opvangzak kan 2 tot 3 dagen gebruikt worden.


maart 2007

8.4 Absorin incontinentieverband Het is hierbij van groot belang dat het verband goed aansluit. Het product hoeft geen hoge opnamecapaciteit te hebben (mede afhankelijk of men ook urine verliest, zo ja, dan moet het absorptievermogen van het incontinentieverband daarop aangepast worden.) Het geheel moet goed aansluiten als het gaat om dunne feces, men kan dan beter een slip adviseren dan een inlegger. Indien er ontlasting in het verband aanwezig is, moet er direct verschoond worden om eventuele huidirritatie te voorkomen. Urine wordt door de superabsorber in het verband omgezet in gelei en komt dus niet meer in contact met de huid. Bij feces is dit wel het geval. Conclusie Om tot een verantwoorde keuze te komen moet inzicht bestaan in: − de mate van incontinentie − de vorm van incontinentie − wat zijn de leefomstandigheden


maart 2007

Hoofdstuk 9

Infectiepreventie en latexallergie

9.1 Infectiepreventie in de gezondheidszorg Het voorkomen van infecties krijgt steeds meer belangstelling binnen de gezondheidszorg. Om infecties te voorkomen is het belangrijk producten te gebruiken die de kans op infecties verminderen. Denk bijvoorbeeld aan blaascatheterisatiesets met een glijmiddel met chloorhexidine dat ontsmet, siliconen verblijfscatheters, gecoate afnamecatheters en doorkoppelbare urinezakken. Om infecties te voorkomen is het belangrijk de producten op de juiste manier te gebruiken. Een duidelijke gebruiksaanwijzing en deskundige ondersteuning door de leverancier dragen bij aan het juiste gebruik van het product. Het volgen van protocollen geeft eenduidigheid over werkwijzen en geeft richting aan de uitvoerder om veilig te werken voor patiënt en uitvoerder. De Werkgroep Infectiepreventie (WIP) ondersteunt medewerkers in de gezondheidszorg bij het voorkomen van infecties. De belangrijkste doelstelling van de WIP is dan ook het opstellen van richtlijnen ter preventie van infecties die het gevolg zijn van verleende gezondheidszorg. In deze werkgroep werken vier verenigingen samen: De Vereniging voor Infectieziekten, de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie, de Nederlandse Vereniging voor Microbiologie en de Vereniging voor Hygiëne en Infectiepreventie in de Gezondheidszorg. De WIP stelt richtlijnen op en de Inspectie inspecteert of de richtlijnen gevolgd worden. De richtlijnen zijn op te vragen via www.wip.nl

9.2 Latexallergie Ook latexallergie is een onderwerp dat steeds meer de aandacht krijgt binnen de gezondheidszorg. Door het regelmatige contact met latex of latexhoudende producten kan een latexallergie veroorzaakt worden. Het is een veel voorkomend probleem bij patiënten en uitvoerders in de gezondheidszorg. Overgevoeligheid komt veel voor bij mensen die regelmatig handschoenen dragen, bijvoorbeeld tijdens het inbrengen of verwisselen van een catheter. Maar ook kan latex allergie ontstaan bij patiënten die bijvoorbeeld een latex verblijfscatheter of latex externe catheter gebruiken. Maar ook andere latexhoudende producten kunnen, zowel bij de werknemer als de drager van het product, latexirritatie veroorzaken. Het heeft dan ook de voorkeur om, indien mogelijk, altijd latexvrije producten te gebruiken. Op de verpakking staat aangegeven of een product latex bevat of latex vrij is.


maart 2007

Hoofdstuk 10 Absorberende incontinentieproducten 10.1. Soorten hulpmiddelen Cliënten die met incontinentie klachten bij de huisarts komen krijgen een recept voor absorberende hulpmiddelen voorgeschreven, voor bepaalde of onbepaalde tijd, dit hangt af van de klachten en de zorgverzekeraar. We onderscheiden hierbij 2 soorten systemen: − lichaamsgedragen: Absorin Slip, Sanette, Pant etc. − niet lichaamsgedragen: Absorin Onderleggers.

Ook kunnen we de producten indelen in twee groepen namelijk: − ééndelige systemen: ook wel all-in-one genoemd (Absorin Slip). − tweedelige systemen: ook wel bekent als inlegverband, inlegger, insert. (Absorin Finette, Sanette, mincy en Classic). Als het gaat om ééndelige systeem praten we over een verband en een broekje ineen dat gesloten wordt door plakstrookjes. Bij tweedelige systemen die niet voorzien zijn van een hechtstrip is altijd een fixatiebroekje nodig. Dit kan zijn: − Absorin StretchSlip, netbroekje − Absorin StretchSlip Confort, pantybroekje met pijpje Tweedelige systemen die voorzien zijn van een hechtstrip kunnen gedragen worden in goed aansluitend ondergoed.

10.2 Grondstoffen Absorin absorberende producten Incontinentie producten bestaan uit diverse soorten grondstoffen: Toplaag: Zacht vlies, non woven dat vriendelijk voor de huid is. Absorptiekussen: De grondstof van pulp of fluff is hout (praat dus niet over watten want dan lijkt het of het katoen is. Katoen is erg belastend voor het milieu en die indruk willen we niet wekken. Katoen wordt ook niet in verband gebracht met disposable.) Aanlevering van pulp gebeurd door hierin gespecialiseerde bedrijven, zij beheren bossen waaruit ze hout aanleveren voor de pulp. Deze bedrijven zijn verplicht van overheidswege om steeds nieuwe aanplant te doen zodat het milieu niet geschaad wordt en zij natuurlijk hun bedrijf kunnen voortzetten op lange termijn. 29 De incontinentie systemen van Medeco

maart 2007

-

-

Verder vind je in het absorptiekussen SAP, dit is een super absorberend poeder dat vocht ook onder druk kan vasthouden. De grondstof van SAP is olie. Deze SAP wordt steeds verder ontwikkeld, op dit moment kan de SAP die in Absorin producten wordt toegepast 70x het eigen gewicht aan vocht opnemen, SAP zal ook nog heel goed opnemen bij de 2e en de volgende micties. Het houdt het vocht ook vast onder druk (bv. als je erop gaat zitten of liggen). Beschermzijde: Polyethyleen is een plasticsoort die na verbranding geen schadelijke stoffen in het milieu achterlaat. Verder is het zacht en knispert niet.

10.3 Opbouw Absorin absorberende producten

1. 2.

3.

4. 5.

Non woven Hybatex vezel die zich boven in het verband bevindt vermengt met fluff, dit zorgt voor een open structuur boven in het verband ontstaat zodat urine gemakkelijk in het verband opgenomen en verspreid kan worden. De Hybatex vezel zelf neemt niets op. SAP 3+ - Voorkomt vorming van ammonia - Stabiliseert pH waarde in het verband - Anti-bacteriële toevoeging Speciale superabsorber met de laatste technologie, die zorgt er voor dat urine supersnel opgenomen wordt waardoor luchtjes en bacteriën geen kans krijgen zich te ontwikkelen en daarnaast zorgt het voor een pH neutraal milieu in het verband waardoor de huid niet wordt aangetast. Fluff kan 10x het eigen gewicht aan vocht opnemen.(maar houdt dit niet vast onder druk) Polyethyleen


maart 2007


maart 2007

10.4 Advisering Waar moet men op letten bij het geven van advies? 10.4.1. Mate van incontinentie Ondanks dat het vaak moeilijk is aan te geven wat bijvoorbeeld licht en wat zwaar is, wordt de onderstaande indeling veelal gehanteerd: − licht incontinent − matig incontinent − zwaar incontinent − dubbel incontinent Soms wordt er achter de mate van incontinentie een minimum en maximum hoeveelheid ml vermeld. Indien een cliënt een nader te bepalen hoeveelheid urine verliest en valt dit binnen deze “grenzen” dan heeft de cliënt die mate van incontinentie. Over deze indeling en wanneer iemand in licht, matig of zwaar valt is door de verschillende belangengroepen nog geen eenduidigheid bereikt. Toch is deze indeling een goed hulpmiddel bij de advisering. Licht incontinent betekent gering urineverlies, bijvoorbeeld als gevolg van stressincontinentie. Het gaat dan om het regelmatig verlies van kleine tot flinke scheuten urine. In veel gevallen zal men de rest op het toilet uitplassen. Matig incontinent betekent dat men een sterk verminderde controle heeft over het urineverlies en men tot een hele blaasinhoud ineens verliest, dit gebeurt dan vaker per dag. Zwaar incontinent betekent dat men helemaal geen controle heeft over de urinelozingen. Men maakt dan zelfstandig eigenlijk geen gebruik meer van het toilet. Een scherp onderscheid tussen de verschillende mate van incontinentie is veelal moeilijk te maken. Iemand is dubbel incontinent wanneer er sprake is van zowel urine- als ontlastingsincontinentie. Er bestaat een duidelijk verschil tussen incontinentie overdag en ‘s nachts. ‘s Nachts zal vaak sprake zijn van meer vochtverlies. Hierdoor zijn extra zware verbanden en eendelige systemen met plakstrookjes (doorslaapsystemen) ontwikkeld. In het assortiment van Absorin heeft men zowel ééndelige- als tweedelige doorslaapsystemen. Met deze systemen kan men genieten van een ongestoorde nachtrust. Hierdoor is men overdag beter aanspreekbaar. Voordelen voor met name de verzorgenden zijn hierbij: minder productwisselingen, minder werkbelasting (zowel tijdsmatig als fysiek) en minder afval en was. Oorzaken: − het overdag opgehoopte vocht in de benen zal naar het bekken terug stromen als men ligt − de tijden tussen verbandwisselingen c.q. toiletbezoek liggen verder uit elkaar. Bij mensen die licht incontinent zijn zullen ’s nachts vaak juist minder urine verliezen, omdat het urineverlies vaak optreedt bij drukverhogende momenten en deze zullen ’s nachts minder optreden.


maart 2007

10.4.2. Mate van zelfredzaamheid Is iemand: − volledig mobiel − rolstoelgebonden − bedlegerig − verzorgingsbehoeftig (al dan niet met goede handfunctie). Om iemand langer zelfstandig te houden of weer zelfstandiger te maken, zijn er verbanden die als het ware een combinatie zijn van een ééndelig en een tweedelig verband. Dit zijn: − Absorin Pant, verband geïntegreerd in een elastisch broekje dat als “normaal” ondergoed aanen uitgetrokken kan worden. − Absorin FitSlip, verband met heupelastieken 10.4.3. Voorkeur cliënt − keuze voor een variant kleiner of groter − keuze voor een anatomisch gevormd inlegverband in eigen ondergoed te fixeren of bijvoorbeeld een Pant Hierbij is het belangrijk dat de cliënt een keuze kan maken op basis van voorbeelden in de apotheek. En een paar proefproducten om thuis te proberen zijn onmisbaar. De gebruiker vindt de volgende aspecten van het product van belang: kraakt of knispert niet tijdens het dragen tekent niet af onder kleding sluit goed aan vooral in de liezen, om lekkage tegen te gaan en geurtjes te vermijden zit zacht en prettig voelt droog aan absorbeert voldoende


maart 2007

Hoofdstuk 11 Adviesfunctie In welke tak van de gezondheidszorg men ook werkzaam is, advies op het gebied van incontinentie vereist altijd de nodige omzichtigheid. De cliënt die bij u komt heeft bijna altijd al langer een incontinentie probleem en heeft nu de moed verzameld zich bij u te melden en om een oplossing te vragen. Bewoners van een instelling hebben vaak bij binnenkomst al een intake gesprek gehad en zullen daar direct al een advies hebben gekregen op het moment dat men daar gaat wonen of opgenomen wordt. Mocht de incontinentie later optreden dan is men er meestal snel bij om de bewoner te adviseren en materialen te laten testen. Mensen in de thuissituatie zijn vaak langer zelf aan het experimenteren met allerlei materialen om de urine op te vangen. Dit loopt uiteen van maandverband en inlegkruisjes tot washandjes en papieren zakdoekjes. In een later stadium, als men lekkages krijgt zal men al dan niet gemotiveerd door de omgeving gaan zoeken naar een betere oplossing. Deze mensen komen dan vaak in de apotheek en nemen daar al eens een proefpakket mee uit een display of vragen via een brochure een proefpakket bij een van de fabrikanten aan. Als men dan het verschil bemerkt zal men eerder om een advies vragen. 11.1. Advies vanuit de apotheek: Komt deze cliënt dan in de apotheek dan moeten de nodige voorbereidingen getroffen worden om de cliënt goed te kunnen adviseren. Aandachtspunten bij de voorbereiding: spreekruimte up to date houden en voorzien van adviesmaterialen, proefpakketten en brochures zorg voor een goede, rustige spreekruimte houd je op de hoogte van nieuwste ontwikkelingen neem de tijd (als je je eerste adviesgesprek goed aanpakt dan kun je een goed advies geven en daardoor heb je wellicht een trouwe klant voor jaren!) maak afspraken binnen je team over wie adviseert maak afspraken binnen je team hoelang een adviesgesprek mag duren (zodat niemand zich schuldig hoeft te voelen als de cliënt wat meer tijd nodig heeft) Mocht je in de apotheek de adviesruimte nog niet helemaal op orde hebben vraag dan de contactpersoon van Medeco advies over de inrichting, producten en brochures en stel samen een pakket op waar je mee gaat werken.


maart 2007

Aandachtspunten bij de advisering: Geef een hand, stel jezelf voor en geef meteen aan dat je de deskundige op het gebied van incontinentie bent Probeer de cliënt gerust te stellen Stel open vragen zodat de cliënt zijn/ haar verhaal kan doen Ga eerst inventariseren wat er aan de hand is alvorens producten erbij te pakken Vraag ook altijd hoe men het probleem tot op heden heeft opgelost, hoe vaak men dit moest verschonen en of men dan nog lekkages had (hieruit kun je vaak opmaken hoe ernstig het probleem is) Geef korte en duidelijke informatie Bij je productadvies maak je zoveel mogelijk gebruik van de hulpmiddelen Zoals keuzeschema, keuzekaart, voorbeelden en eventueel brochures Leg uit hoe te fixeren en waarom Aantal stuks per dag en waarom Geef aanvullend advies over huisarts, zorgverzekeraar en eventueel fysiotherapie Vertel de cliënt dat hij/ zij altijd telefonisch contact kan opnemen mochten er nog vragen zijn Maak een vervolgafspraak om de testperiode te evalueren en nog nader advies te kunnen geven over bestelling van het product, gebruik en vergoeding Aan het einde van het gesprek geef je proefproducten en schriftelijke informatie mee. Belangrijk om niet te vergeten is een kaartje mee te geven met daarop de gegevens van de apotheek, je naam, de namen van de producten die je meegeeft en de afspraak. Let op dat je voldoende producten meegeeft voor de periode tot de cliënt terugkomt voor de evaluatie afspraak. Dus als de cliënt 5 dagen later terugkomt geef dan ongeveer 20 stuks mee. Dit kunnen proefpakketten zijn of als je zeker bent van je advies kun je ook een binnenverpakking meegeven van het product dat je geadviseerd hebt. Als de cliënt dan later een recept heeft kun je deze verpakking in de vergoeding mee laten lopen. Zorg ervoor dat je maximaal 3 verschillende soorten meegeeft, niet meer, omdat de cliënt dan vaak tijdens de testperiode niet meer precies weet wat hij/zij getest heeft en hoe dat beviel. Belangrijk om voor jezelf te onthouden: luister, vertel, adviseer en herhaal. 11.2. Advies vanuit de thuiszorgwinkel, medisch speciaalzaak of bandagist: Hoewel deze groep een andere inslag heeft dan de apotheek, leveren zij vaak ook incontinentie materialen. De werkwijze qua advisering is nagenoeg gelijk aan die van de apotheek. Hoewel er hier meestal ook verpleegkundigen in dienst zijn die een adviserende functie hebben en vaak iets gemakkelijker ook bij mensen thuis advies gaan geven. 11.3. Advies vanuit de thuiszorg: In de thuissituatie zijn steeds meer mensen die hulp vragen op allerlei gebied. De wijkverpleegkundige komt in al deze situaties en zal regelmatig constateren dat er behoefte is aan een oplossing voor incontinentie problematiek. Omdat deze verpleegkundige een goed inzicht heeft in de leefomgeving en mogelijk- en onmogelijkheden van het gebruik van allerlei soorten materialen, kan hij/zij in zo’n geval een gericht advies geven.


maart 2007

Het adviesgesprek zal dan meestal in huiselijke sfeer plaatsvinden en is lang niet zo bedreigend omdat er vaak al een (vertrouwens)relatie is ontstaan. De wijkverpleegkundige zal misschien ook wat sneller adviseren naar een afvoerend systeem of aanvullende materialen zoals een po stoel, urinaal of wasbare onderlegger. In veel gevallen in het land is het gebruikelijk dat de verpleegkundige adviseert en dat de huisarts dit advies overneemt en een recept of machtiging voor deze artikelen uitschrijft. Hoewel het een andersoortig gesprek zal zijn dan in de apotheek zijn er toch wel een aantal aandachtspunten: hoewel de situatie al bekend is, is het toch van belang om door open vragen meer inzicht te krijgen in de historie van de problematiek inventariseer eerst, vorm je een beeld van de soort en ernst van de incontinentie, pak daarna pas producten erbij geef een gericht advies en vraag de benodigde producten aan om te testen instrueer de cliënt of zonodig de partner of dagelijks verzorger/ mantelzorg over de producten, het gebruik en fixatie bespreek ook altijd vergoeding via de zorgverzekeraar Omdat je als verpleegkundige (of je collega) vaak dagelijks bij de cliënten komt is het goed in de gaten te houden of het product voldoet. Is het positief bevonden dan kun je overgaan tot bestellingen tevens rapporteren welk product de cliënt definitief gaat gebruiken. 11.4. Advies van de huisarts De huisarts is degene die uiteindelijk de diagnose stelt. Na het stellen van de diagnose kan hij/ zij besluiten tot: doorverwijzen naar de specialist voorschrijven van medicijnen en/of incontinentiematerialen doorverwijzen naar de fysiotherapeut voor spieroefeningen als de incontinentie veroorzaakt wordt een verslapping van de bekkenbodemspieren doorverwijzen naar de specialist voor verdere behandeling De huisarts kan in alle gevallen voor een al dan niet tijdelijke oplossing een recept schrijven voor hulpmiddelen t.a.v. absorberende incontinentiematerialen, de cliënt zal daarna in de apotheek het verdere productinhoudelijke advies krijgen.

11.5. Samenwerking apotheek – huisarts – wijkverpleegkundige Een goede samenwerking tussen apotheker, huisarts en wijkverpleegkundige zal altijd de hulpverlening aan de cliënt ten goede komen. De apotheker en de assistenten zijn in de meeste situaties veelzijdig geïnformeerd vanwege zijn/ haar opleiding, de vakbladen, de industrie en de groothandel. Vanuit de apotheek kan men kennis overdragen naar andere disciplines in de gezondheidszorg, of gezamenlijk opleidingen of bijscholingen volgen. Dit bevordert de samenwerking in de regio. Tijdens deze regionale scholingen kunnen de diverse hulpverleners ervaringen uitwisselen over advisering, producten en praktijkvoorbeelden. Zodat men weet wie wat doet of kan doen en wat de werkwijze van de diverse schakels is en waar de voorkeuren liggen. Een goed voorbeeld hiervan is of er in de regio contact is met een fysiotherapeut die bekkenbodemspier oefeningen geeft en wie hierover de cliënt informeert


maart 2007

Hoofdstuk 12 Fixatie routines per product groep Als je het product pakt, vouw je het uit en kneedt het in de vorm zodat het als het ware klaar is voor gebruik. Je pakt het product en vouwt het over de lengte, maar wel behoedzaam. De grote Sanettes worden altijd door iedereen met de kleine boog voor en de grote boog over de billen gedragen. Slechts wanneer bij een man steeds lekkage op de buik blijft voorkomen en men op de Sanette wil blijven dan kan het een oplossing zijn om het product met de grote boog voor te dragen. Het is dus niet standaard om voor mannen de grote boog voor te adviseren!!!

Finette Mini en Mini Plus

Door middel van hechtstrip fixeren in normaal nauw aansluitend ondergoed

Finette

Over de lengte gootje vouwen, dmv hechtstrip in normaal nauw aansluitend ondergoed fixeren of stretchbroekje (dan hoeft u de plakstrook niet te gebruiken)

Mincy

Door middel van hechtstrip fixeren in stretchbroekje, penis en scrotum in de plooi van het verband

Sanettes

Kies de juiste maat StretchSlip! Nu ook Absorin Cotton Fix Over de lengte gootje vouwen, fixeren in een stretchbroekje. Stretchbroekje halverwege het bovenbeen aanbrengen. Verband van voor naar achter aanbrengen. Grote boog achter, kleine boogje voor alleen bij mannen met voortdurende lekkage op de buik, grote boog voor. Bovenkant pulpmat moet boven de bilnaad uitkomen, dit i.v.m. lekkage langs de rug (bv. tijdens de nacht). Het verband goed breed over de billen aanbrengen. Kleine boogje zigzaggend naar boven bewegen zodat er een goede aansluiting in de liezen tot stand komt en ook de opstaande randjes een goede functie krijgen. Huidplooien tussen verband en netbroekje uithalen. Bij verschonen verband bij de grote boog nemen en langs achter verwijderen.

Pant

Uitvouwen, goed kijken naar voor en achterkant, gekleurde band is voor, aantrekken als normaal ondergoed. Alle pants zijn anatomisch gevormd.

Fitslip

Over de lengte gootje vouwen, elastieken in de knoopsgaten fixeren, knopen aan de buitenzijde, aantrekken als normaal ondergoed. Elastieken zijn semi disposable.


maart 2007

T-Fit

Bij advisering is het van belang eerst de confectiemaat te bepalen en daarna pas de opname capaciteit te kiezen! Uitvouwen, over de lengte een gootje vouwen Banden losmaken van het product. Bovenkant pulpmat net boven de bilnaad aanbrengen. (dit om lekkage via de bilnaad te voorkomen) Tailleband goed aansluitend aanbrengen, let op de klittenband werkt op trekkracht, dus bij te los fixeren zal de band los gaan. Pak tussen de benen het verband en breng het zigzaggend naar de buik. Breng nu de klittenband aan op de band, het van belang de elastische zone uit te rekken en zo op de band aan te brengen Ook hier werkt de klittenband op trekkracht.

Slips

Bij advisering is het van belang eerst de confectiemaat te bepalen en daarna pas de opname capaciteit te kiezen! Uitvouwen, over de lengte een gootje vouwen. Bovenkant pulpmat net boven de bilnaad aanbrengen. (dit om lekkage via de bilnaad te voorkomen) Voorkant zigzaggend naar boven bewegen zodat er een goede aansluiting in de liezen tot stand komt. Eerst de onderste strookjes schuin naar boven plakken daarna de slip goed positioneren, dan de bovenste plakstrookjes schuin naar beneden plakken. Kijk of de slip goed aansluit en of de juiste maat gekozen is. Wanneer de bovenste plakstrookjes voor op de buik bij elkaar komen is de confectiemaat te groot. Daarna huidplooien bij het bovenbeen uit de slip halen, zodat een mooie aansluiting ontstaat en geen huidirritatie. Bij verschonen, verband aan de achterkant vastpakken en langs achter verwijderen. Mocht de gebruiker toch last blijven houden van huidirritaties op of bij het bovenbeen, dan de slip in een gootje naar buiten vouwen, werkwijze blijft verder gelijk. Bij klachten altijd goed analyseren wat er aan de hand is, kijk kritisch naar confectiemaat en fixatie, hier liggen de meeste problemen. Als het product te hoog is maar wel nodig voor de breedte, polyethyleen nooit naar binnen vouwen, maar in harmonica naar buiten.


maart 2007

Hoofdstuk 13

Keuze absorberend versus afvoerend

Een advies bij incontinentie moet altijd vooraf gegaan worden door een goede inventarisatie, zodat je een goed beeld hebt van de cliënt en de problematiek. Bij incontinentie zijn verbanden niet de enige oplossing. Daarom is het van belang te weten welke andere materialen er zijn en wie wat adviseert, of mag adviseren. Verbanden of absorberende incontinentie materialen mogen door alle disciplines in de gezondheidszorg geadviseerd worden. In de meeste gevallen zal een cliënt bij apotheek of medisch speciaal zaak een product advies krijgen, de huisarts moet nog wel een recept schrijven om een en ander vergoed te krijgen, maar neemt het product advies vaak over. Absorberende producten kunnen door de cliënt in de meeste gevallen zelfstandig gebruikt worden. Externe afvoerende systemen, waaronder bijvoorbeeld externe catheters mogen ook door alle disciplines geadviseerd worden. Deze producten vereisen na grondige uitleg meestal geen tussenkomst meer van een verpleegkundige of verzorgende om het materiaal te fixeren. De cliënt kan dit zelf of wordt geholpen door de partner of dagelijks verzorger. Eenmalige/afnamecatheters of verblijfscatheters worden alleen geadviseerd door artsen. Ze worden meestal ingebracht door geautoriseerde personen, hier valt te denken aan bijvoorbeeld: artsen en verpleegkundigen. Als het gaat om intermitterend catheteriseren of eenmalig catheteriseren dan doet de eindgebruiker, zeker in de thuissituatie dit vaak zelf, na instructie van een geautoriseerd persoon. 13.1. Wanneer adviseert men nu een verband en wanneer een catheter? Vaak hangt de keuze af van de conditie en of mobiliteit van de cliënt. In ziekenhuizen wordt er gemakkelijker een catheter gebruikt dit komt omdat men na een operatie vaak zelf niet kan plassen. Dan is catheterisatie de enige oplossing. Ook bijvoorbeeld als het gaat om mensen met een dwarslaesie die wel een goede handfunctie hebben kan het een goede oplossing zijn zodat men niet de hele dag door een zwaar verband hoeft te dragen. Verder kunnen er situaties zijn die, na tussenkomst van (wijk)verpleegkundige of arts vragen om een andere oplossing dan verbanden en waar een afvoerend systeem een betere oplossing zal zijn. Dit kan zijn bij huidirritaties, mobiliteitsvraagstukken of fysieke omstandigheden. Bij stress incontinentie zal het bijna nooit voorkomen dat men een catheter adviseert, maar bij urge, overloop, reflex en functionele incontinentie in bepaalde gevallen wel. Een catheter wordt altijd door een arts geadviseerd en voorgeschreven. Bij zelfcatheterisatie is het van het grootste belang dat er een goede instructie van een verpleegkundige aan voorafgaat. Bij Curion catheters worden duidelijke gebruiksaanwijzingen verpakt voor zelfcatheterisatie, bedoeld voor eindgebruikers. Bij mannen kan het een oplossing zijn om een externe catheter te adviseren, tenzij men een teruggetrokken penis heeft. Mannen zijn vanuit het verleden natuurlijk niet bekend met het dragen van verbanden en is het dragen ervan redelijk emotioneel beladen. Doordat de verbanden niet goed gefixeerd worden is er nogal eens sprake van lekkages. Een externe catheter is dan een goed advies. In alle gevallen is een goede uitleg erg belangrijk, daarnaast is het goed om altijd een gebruiksaanwijzing mee te geven zodat men thuis in alle rust alles nog eens kan doornemen. 39 De incontinentie systemen van Medeco

maart 2007

Tijdens een adviesgesprek zijn de meeste cliënten een beetje gespannen en zullen niet alle informatie die gegeven wordt tijdens het gesprek goed in zich opnemen. Medeco brengt het merk Curion op de markt en heeft een uitgebreid begeleidingspakket, waaronder trainingen aan adviseurs in alle disciplines van de gezondheidszorg, verpleeg kundige begeleiding, protocollen, gebruiksaanwijzingen en brochures.


maart 2007

Hoofdstuk 14 Interessante websites www.incontinentie.net Internetsite met allerlei informatie over incontinentie

www.bekkenbodem.net Internetsite van de Stichting Bekkenbodem Patiënten

www.wip.nl Internetsite van de werkgroep infectiepreventie

www.continenceworldwide.org Internetsite met wereldwijde informatie over incontinentiezorg

www.mlds.nl Internetsite van de Maag Lever Darm Stichting

www.prostaat.nl Internetsite met allerlei informatie over prostaatproblemen

www.lichturineverlies.nl Internetsite met informatie over licht urineverlies gericht op de consument www.matigurineverlies.nl Internetsite met informatie over matig urineverlies gericht op de consument www.zwaarurineverlies.nl Internetsite met informatie over zwaar urineverlies gericht op de consument


maart 2007


maart 2007

INCONTINENTIE. CURION EN ABSORIN Afvoerende en absorberende incontinentiesystemen. De incontinentie systemen van Medeco maart 2007

Recommend Documents