Inburgeren in anderhalf uur

  Inburgeren in anderhalf uur    De constructie van nationale identiteit  in televisie‐entertainment   

  Masterscriptie communicatiewetenschap    Tim Toornvliet (5840686)  Begeleider: drs. P.J.C. van Romondt Vis  16 juli 2009   

 

 

 

  Voorwoord    Deze scriptie is de afsluiting van mijn studie communicatiewetenschap. Een studie die is begonnen in  Nijmegen en nu eindigt in Amsterdam. Tegelijkertijd is dit ook de definitieve afsluiting van mijn  studententijd. Een periode die met mijn vertrek uit Nijmegen eigenlijk al voor een deel voorbij was,  maar die ik het afgelopen jaar in Amsterdam gelukkig nog even heb kunnen verlengen. Toch voelt het  ook goed om straks eindelijk mijn studietijd af te kunnen sluiten en aan iets nieuws te kunnen  beginnen  Het onderwerp van deze scriptie is nationale identiteit. Het is een begrip waar ik voor dat ik begon  aan mijn scriptie nooit echt over na had gedacht, en dat geldt denk ik voor de meeste mensen.    Het vreemde aan nationale identiteit is dat het in eerste instantie vrij vanzelfsprekend is, maar hoe  langer je er over nadenkt, hoe minder vanzelfsprekend het wordt. Dat maakt het tegelijkertijd een  interessant, maar ook ingewikkeld onderwerp voor een onderzoek. Door de complexiteit van het  begrip kon ik alle kanten op, maar waar moest ik stoppen? Bij de analyse was het omgekeerd: ik had  een ongeschreven blad voor me, maar waar moest ik beginnen?  Gelukkig had ik aan Pauline een begeleider die me alle vrijheid gaf, maar die me ook elke keer weer  op het juiste spoor zette. Pauline: ik wil jou dan ook bedanken voor het zorgen dat ik de rode draad  niet uit het oog verloren ben, en voor je enthousiasme waardoor ik altijd met vertrouwen aan mijn  scriptie heb doorgewerkt.   Ik wil mijn vrienden bedanken voor de hoognodige afleiding in de vorm van snowboardtrips,etentjes,  bier drinken in de zon en hersenspoelende surfsessies. Laten we dat vooral blijven doen!  Verder wil ik mijn ouders bedanken voor hun onvoorwaardelijke steun tijdens mijn hele studie. Het  duurde soms wat langer dan de bedoeling was, maar ik heb nooit het idee gehad dat jullie er geen  vertrouwen meer in hadden dat het allemaal goed zou komen. Dat is altijd een geruststellende  gedachte geweest, waarvoor dank!  Tot slot wil ik Judith bedanken. Om te beginnen voor je steun en advies bij het schrijven van mijn  scriptie. Maar ook voor het geduldig aanhoren van mijn scriptieperikelen en de manier waarop je me  regelmatig hebt weten te motiveren om door te gaan. Zonder jou was ik nu waarschijnlijk nog bezig! 

   

 

 

 

Samenvatting   

Het uitgangspunt van dit onderzoek is de constatering dat het begrip nationale identiteit een centrale rol  speelt in een aantal actuele maatschappelijke discussies. Ondanks de maatschappelijke en politieke lading  van  het  begrip  blijkt  het  echter  –  ook  in  wetenschappelijke  termen  ‐  moeilijk  te  zijn  een  bevredigende  definitie van nationale identiteit te vinden. In dit onderzoek wordt nationale identiteit beschouwd als een  sociale constructie. De hoofdvraag is hoe deze constructie van nationale identiteit dan precies plaatsvindt,  en dan met name binnen het televisiegenre entertainment. Om een antwoord op deze vraag te vinden is  er een analyse van de programma’s Ik Hou van Holland en Raymann is Laat gemaakt.   De  theoretische  achtergrond  van  dit  onderzoek  begint  bij  het  belang  van  het  proces  van  representatie  voor de constructie van identiteit in het algemeen. Een andere belangrijke rol is weggelegd voor verschil,  en dan met name het contrast met ‘de ander’. Vervolgens wordt er besproken hoe de natie gezien kan  worden  als  een  ingebeelde  politieke  gemeenschap.  Een  drijvende  kracht  achter  deze  ingebeelde  gemeenschap is de ideologie van het nationalisme. Ook wordt er ingegaan op de historische wortels van  de natie. Centraal staat hoe verschillende etnische gemeenschappen zich door toedoen van politieke of  intellectuele  elites  hebben  ontwikkeld  tot  moderne  naties.  Uit  deze  ontwikkeling  komen  de  kenmerken  van  de  moderne  nationale  identiteit  voort.  Hierna  wordt  de  term  ‘banaal  nationalisme’  geïntroduceerd  om  de  alledaagse  representatie  van  nationale  identiteit  in  gevestigde  natiestaten  omschrijven.  Een  belangrijke  rol  is  hierin  weggelegd  voor  de  massamedia,  die  hun  publiek  dagelijks  herinneren  aan  hun  nationaliteit, ook in alledaagse televisiegenres als entertainment.   Om  de  hoofdvraag  te  kunnen  beantwoorden  is  er  een  kwalitatieve  analyse  uitgevoerd  van  de  programma’s Ik Hou van Holland en Raymann is Laat. Het doel van deze analyse was het achterhalen van  het  belangrijkste  ‘discours’,  de  manier  waarop  binnen  het  programma  betekenissen  worden  geproduceerd.  In  Ik  Hou  van  Holland  blijkt  dit  kennis  over  Nederland  te  zijn.  De  geproduceerde  kennis  biedt aan de hand van verschillende kenmerken van nationale identiteit een gedetailleerd beeld van alles  dat Nederlands is. In Raymann is Laat is het juist het verschil met andere culturen dat de constructie van  een Nederlandse identiteit mogelijk maakt. Door het contrast met ‘de andere’ tekent zich de Nederlandse  identiteit  af.  Het  programma  laat  echter  ook  zien  dat  in  een  multiculturele  samenleving  een  strikte  afbakening tussen nationaliteit soms niet mogelijk is en de constructie van identiteit soms afhangt van de  culturele achtergrond van de kijker.   Beide programma’s kunnen worden gezien als een voorbeeld van hoe de natie vertegenwoordigd is in de  massamedia  en  hoe  alledaagse  televisieprogramma’s  op  verschillende  manieren  de  constructie  van  de  nationale identiteit van kijkers mogelijk maken. 

   

 

 

 

Inhoud    1. Achtergrond......................................................................................................................................... 7  1.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 7  1.2 Probleemstelling............................................................................................................................ 9  1.3 Maatschappelijke relevantie ......................................................................................................... 9  1.4 Wetenschappelijke relevantie..................................................................................................... 10  2. Theoretisch kader.............................................................................................................................. 13  2.1 De sociale constructie van identiteit ........................................................................................... 13  2.2 Identiteit en verschil.................................................................................................................... 14  2.3 De natie en nationale identiteiten .............................................................................................. 15  2.4 De historische wortels en kenmerken van nationale identiteit .................................................. 17  2.5 Massamedia en nationale identiteit............................................................................................ 19  3. Methode van onderzoek ................................................................................................................... 23  3.1 De programma’s .......................................................................................................................... 23  3.2 Dataverzameling.......................................................................................................................... 24  3.3 De analyse ................................................................................................................................... 24  3.4 De onderzoeker ........................................................................................................................... 26  4. Resultaten.......................................................................................................................................... 27  4.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 27  4.2 Resultaten voor Ik Hou van Holland............................................................................................ 27  4.1.2 De leerzaamheid van IHvH ................................................................................................... 28  4.1.3 Nederland en de Nederlanders ............................................................................................ 30  4.1.4 Het publiek en de gasten...................................................................................................... 33  4.1.5 Het Nederlandse landschap ................................................................................................. 36  4.2 Resultaten voor Raymann is Laat ................................................................................................ 39  4.2.1 Nederland en het buitenland ............................................................................................... 40     

4.2.2 Taal, afkomst en familie ....................................................................................................... 44  4.2.3 Publiek en decor................................................................................................................... 46  5. Conclusie en discussie ....................................................................................................................... 49  5.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 49  5.2 Samenvatting resultaten ............................................................................................................. 49  5.2.1 Ik Hou van Holland ............................................................................................................... 49  5.2.2 Raymann is Laat.................................................................................................................... 50  5.3 Conclusie Ik Hou van Holland ...................................................................................................... 51  5.4 Conclusie Raymann is Laat .......................................................................................................... 53  5.5 Verschillen tussen de programma’s ............................................................................................ 55  5.6 Algemene conclusie..................................................................................................................... 56  5.7 Discussie ...................................................................................................................................... 57  Literatuurlijst ......................................................................................................................................... 59  Bijlage 1: transcript afleveringen Ik Hou van Holland ........................................................................... 63  Bijlage 2: transcript afleveringen Raymann is Laat ............................................................................... 87 

1. Achtergrond 

1. Achtergrond   

1.1 Inleiding  In  september  2007  verklaarde  prinses  Máxima  tijdens  de  presentatie  van  het  rapport  Identificatie  met Nederland van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) dat er volgens haar niet  zoiets  bestaat  als  ‘De  Nederlander’.  In  haar  eigen  zoektocht  van  zeven  jaar  had  ze  niet  ‘de’  Nederlandse  identiteit  kunnen  vinden  (“Toespraak  van  Prinses  Máxima”,  2007).  Deze  uitspraak  veroorzaakte een storm van verontwaardiging. Het merendeel van de Nederlanders (66%) bleek het  niet  met  haar  eens  te  zijn  (Giesen,  2008).  PVV‐frontman  Wilders  noemde  de  uitspraak  “goedbedoelde  politiek  correcte  prietpraat”  en  CDA‐kamerlid  Sterk  verklaarde:  “De  nationale  identiteit bestaat wel degelijk”. Het Koningshuis is daar zelf een goed voorbeeld van. Natuurlijk is er  pluriformiteit,  maar  we  hebben  een  collectieve  historie  en  nationale  symbolen  die  Nederlanders  binden”  (NRC  Handelsblad,  2007).  Al  even  omstreden  als  de  uitspraken  van  Máxima  zelf  waren  de  conclusies van het rapport dat zij namens de WRR presenteerde. In het rapport staat onder andere  dat er de laatste jaren te enkelvoudig is omgegaan met het begrip nationale identiteit, dat dubbele  nationaliteiten niet langer als een probleem moeten worden gezien en dat de termen ‘autochtoon’  en  ‘allochtoon’  verouderd  zijn  (WRR,  2007).  Ook  deze  uitspraken  waren  aanleiding  tot  politieke  verontwaardiging en discussie in de media.   De  Nederlandse  identiteit  ligt  blijkbaar  nogal  gevoelig,  zowel  politiek  als  in  de  samenleving.  Het  grootste deel van de Nederlanders is het er in ieder geval over eens dat zij een Nederlandse identiteit  bezit,  maar  waaruit  die  identiteit  dan  precies  bestaat,  is  lastig  af  te  bakenen.  Prinses  Máxima  noemde  “grote  ramen  zonder  gordijnen,  zodat  iedereen  goed  naar  binnen  kan  kijken.  Maar  ook:  hechten  aan  privacy  en gezelligheid.  (…) één  koekje  bij de thee.  Maar  ook: enorme  gastvrijheid  en  warmte…” (“Toespraak van Prinses Máxima”, 2007). De Nederlandse identiteit is volgens haar niet in  eenduidige  trefwoorden  te  vangen.  Kamerlid  Sterk  noemde  de  collectieve  historie,  maar  uit  een  onderzoek  van  de  Geschiedenismonitor  blijkt  dat  een  groot  deel  van  de  Nederlanders  bar  weinig  kennis  heeft  van  de  eigen  geschiedenis  (Giessen,  2008).  Weinig  Nederlanders  zullen  regelmatig  klompen dragen en eten van Delfts Blauw servies, en lang niet elke Nederlander houdt van tulpen en  kaas.  Toch zijn  dit allemaal  dingen die  als typisch  Nederlands kunnen  worden beschouwd.  Het  lijkt  nogal moeilijk te zijn de Nederlandse  identiteit  strikt af te bakenen; wat nou precies Nederlands  is  valt niet in een simpele definitie te omvatten.   Dat de Nederlandse zo moeilijk  af te  bakenen  is, past  binnen  huidige ontwikkelingen in  de wereld.  Grenzen vervagen, de wereld wordt steeds kleiner en mensen worden steeds meer individualistisch.  De  soevereine  natiestaat  en  de  bijbehorende  stabiele  nationale  identiteit  staan  onder  zware  druk  7   

 

 

Inburgeren in anderhalf uur 

van  de  krachten  van globalisatie  en  postmoderne  cultuurvormen (Van den Bulck  & Sinardet,  2006;  Anderson,  1991;  Billig,  1995;  Smith,  1991).  Staten  integreren  steeds  meer  in  grotere  regionale  machtsblokken  (een  bekend  voorbeeld  is  de  EU)  waardoor  overheden  autonomie  inleveren,  de  grenzen tussen staten vervagen en een vrijere stroom van mensen, verkeer en informatie mogelijk is.  Transnationale  corporaties  op  zoek  naar  nieuwe  markten  negeren  in  toenemende  mate  culturele  verschillen  en  creëren  een  internationale  arbeidsdivisie.  Massale  migratie  introduceert  nieuwe  minderheden  van  immigranten  in  landen,  resulterend  in  meer  multiculturele  staten,  maar  ook  toenemende  culturele  conflicten.  En  globale  telecommunicatie  brengt  de  zelfde  informatie  en  beelden naar verschillende culturen in alle hoeken van de wereld (Hamelink, 2000).   Vooral  deze  globalisering  van  de  media  wordt  vaak  genoemd  als  grote  dreiging  voor  nationale  identiteiten (Van den Bulck & Sinardet, 2006, p. 3). De import van vooral Anglo‐Amerikaanse films en  televisie leidt volgens critici van globalisatie tot een ‘Disneyficatie’ van nationale culturen (Hamelink,  2000,  p.  19).  Bij  de  wereld  als  ‘Global  Village’  hoort  volgens  hen  een  globale  cultuur  van  Hollywoodheroïek en Amerikaanse popmuziek.   Naast het opgaan van de natie in een globale mediacultuur, worden ook toenemende diversiteit en  groeiend individualisme genoemd als dreiging voor sterke nationale identiteiten. In de postmoderne  cultuur is de eigen identiteit steeds meer het product van individuele keuzes uit een bijna oneindig  aanbod  van  stijlen  en  motieven  dan  het  product  van  de  samenleving  waarin  men  opgroeit  (Smith,  1991, p. 157). Consumenten kunnen dagelijks kiezen uit een enorme hoeveelheid producten uit alle  hoeken  van  de  wereld.  In  de  supermarkt  liggen  maaltijden  uit  allerlei  ‘exotische’  keukens  en  de  kledingindustrie is een mengelmoes van verschillende etnische stijlen (Billig, 1995, p. 132). Marketing  richt  zich  op  niches  van  verschillende  grensoverschrijdende  subculturen  en  lifestyles,  in  plaats  van  nationale markten. De identiteit van mensen wordt in toenemende mate bepaald door deze lifestyles  en door het lidmaatschap van subculturen, niet door de nationaliteit (p. 132).   Deze  dreigende  afbreuk  van  nationale  identiteit  kan  echter  voor  een  groot  deel  worden  genuanceerd.  Zo  gaan  er  ook  stemmen  op  dat  de  angst  voor  de  globalisatie  van  media  en  de  bijbehorende  ‘Disneyficatie’  nergens  voor  nodig  is.  Als  elementen  van  westerse  en  Amerikaanse  cultuur al niet door andere naties worden afgewezen, dan blijkt wel dat ze worden aangepast aan de  nationale cultuur en niet doordringen tot de kern van de natie (Hamelink, 2000, p. 21). Bovendien is  de  verdeling  van  de  wereld  in  naties  zo  vanzelfsprekend  geworden  dat  nationale  identiteit  niet  zomaar  kan  verdwijnen.  Het  alternatief  voor  nationale  identiteiten  zou  één  gemeenschappelijke,  globale cultuur zijn. Dit houdt echter een mate van integratie en homogenisering in die onmogelijk is  zonder  het  ontstaan  van  een  globale  staat  (Featherstone,  1990,  p.  5).  Ook  de  invloed  van  samengestelde  identiteiten  op  basis  van  verschillende  subculturen  en  lifestyles  moet  worden  genuanceerd. Deze subculturen lenen elementen uit allerlei bestaande culturen en zullen daardoor  8   

1. Achtergrond  onvermijdelijk  ook  elementen  van  de  nationale  cultuur  in  zich  dragen  (Smith,  1991,  p.  159).  De  nationale identiteit lijkt te diep geworteld te zijn in de huidige samenleving om simpelweg opzij gezet  te kunnen worden.    

1.2 Probleemstelling  De meningen over de veronderstelde afbreuk van nationale identiteiten lopen dus nogal uiteen, net  als de meningen over het wel of niet bestaan van de Nederlandse identiteit. Er kan in ieder geval  geconcludeerd worden dat het begrip nationale identiteit de afgelopen jaren voer voor discussie is  geweest. In al deze recente maatschappelijke aandacht en discussie blijft één belangrijke vraag  echter onbeantwoord: wat is nationale identiteit eigenlijk? Met als achterliggende vragen: Waar  komt nationale identiteit vandaan? En kan het eigenlijk wel verdwijnen?  In dit onderzoek zal de constructie van de Nederlandse nationale identiteit in de media worden  onderzocht. Er zal hierbij specifiek worden gekeken naar entertainment als voorbeeld van een  alledaags televisiegenre. De hoofdvraag is daarbij:    Hoe wordt de Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in televisie‐entertainment?    Om een antwoord op deze vraag te vinden zal er een analyse worden gemaakt van twee populaire  entertainmentprogramma’s op de Nederlandse televisie: Ik Hou van Holland en Raymann is Laat.  Daarbij zal er ook worden gekeken naar hoe beide programma’s in hun constructie van nationale  identiteit van elkaar verschillen.  Dit laat zich vertalen in drie deelvragen:    1) Hoe wordt de Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in Ik Hou van Holland?  2) Hoe wordt de Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in Raymann is Laat?  3) Hoe verschillen beide programma’s in hun constructie van de Nederlandse nationale identiteit?   

1.3 Maatschappelijke relevantie  Het  voorbeeld  van  de  controverse  rond  Máxima  en  het  WRR‐rapport  staat  niet  op  zichzelf.  De  Nederlandse  identiteit  is  de  afgelopen  jaren  op  verschillende  manieren  onderwerp  geweest  van  maatschappelijke discussie. Zo is er de ‘Canon van Nederland’ die in 2007 gepresenteerd is door de  Commissie‐Van Oostrom, omdat er door de Onderwijsraad was geconstateerd dat er in het onderwijs  een  tekort  was  aan  “aandacht  voor  de  ‘canon’  als  uiting  van  onze  culturele  identiteit…”  (“Veelgestelde  vragen…”,  n.d.).  Minister  van  Onderwijs,  Cultuur  en  Wetenschap  Ronald  Plasterk 

9   

 

 

Inburgeren in anderhalf uur 

heeft  de  canon  per  schooljaar  2009/2010  verplicht  onderdeel  gemaakt  van  het  lespakket  op  Nederlandse  scholen  (“Canon  opgenomen…”,  2008).  De  canon  bevat  vijftig  zogenaamde  ‘vensters’  die de belangrijkste punten uit de Nederlandse geschiedenis weergeven. Deze hernieuwde aandacht  voor  de  vaderlandse  geschiedenis  kan  gezien  worden  als  een  poging  om  de  nationale  identiteit  te  versterken. Zoals de website van de canon zelf schrijft: omdat “…er vandaag de dag juist behoefte is  aan onderhoud van het collectief geheugen” (“Veelgestelde vragen…”, n.d.).  In de aanloop naar de Europese verkiezingen van juni 2009 stond bij meerdere partijen het nationaal  belang  voorop  (Lanting,  2009a).  Na  de  verkiezingen  bleken  door  heel  Europa  nationalistische  en  Eurosceptische  partijen  winst  te  hebben  geboekt  (Lanting,  2009b).  In  Nederland  staat  de  PVV  van  Geert Wilders, met een boodschap van nationalisme en het terugdringen van immigratie en de Islam,  hoger  in  de  peilingen  dan  ooit  (“Politieke  barometer…”,  2009).  Het  zijn  sterke  aanwijzingen  dat  de  nationale  identiteit  zowel  in  de  politiek  als  onder  de  bevolking  sterk  leeft.  De  overheersende  boodschap  lijkt  te  zijn  dat  de  Nederlandse  identiteit  beschermd  moet  worden  tegen  diverse  invloeden, of dat nu immigratie, Europese integratie of een gebrekkige kennis van Nederlanders van  de eigen historie is.   

1.4 Wetenschappelijke relevantie  Er is onder academici reeds veel aandacht besteed aan de betekenis van het begrip nationale  identiteit. Politieke discussies over nationale identiteit hebben echter hun weerslag gehad op  wetenschappelijke studies naar dit onderwerp. De vermenging van politieke en academische  interpretaties heeft geleid tot een jarenlange strijd over de juiste definitie van nationale identiteit en  een wildgroei aan theorieën. Tot op heden bestaat er nog weinig consensus over de juiste  academische benadering van het begrip (Teszelsky, 2006). De Vlaamse historicus Tom de Meester  (1997) onderscheidt grofweg drie stromingen binnen wetenschappelijk onderzoek naar nationalisme  en nationale identiteit. De dominante stroming is de ‘modernistische’, waarvan de kern bestaat uit  de aanname dat nationalisme en nationale identiteit onlosmakelijk zijn verbonden met de opkomst  van de moderne staat. Deze aanname wordt tegengesproken door de ‘primordialisten’, die beweren  dat nationale identiteit terug te voeren is tot premoderne tijden of zelfs altijd al aanwezig is geweest.  Tot slot zijn er de ‘constructivisten’ die de nadruk leggen op het gemeenschappelijke karakter van  nationale identiteit en naties vooral beschouwen als een massale sociale constructie (De Meester,  1997). Binnen elk van deze stromingen, maar met name binnen het constructivisme, zijn er  wetenschappers die het belang van (massa)communicatie binnen naties en nationale identiteit  benadrukken (o.a. Anderson, 1991; Smith, 1991; Billig, 1995). Empirisch onderzoek naar de rol van  communicatie in het ontstaan en in het in stand houden van nationale identiteit is echter schaars.  Het onderzoek dat wordt gedaan richt zich bovendien op een actieve en bewuste rol van  10   

1. Achtergrond  massamedia in de constructie of emancipatie van naties. Hierin is altijd een rol weggelegd voor  politieke of intellectuele elites. Er is echter nauwelijks aandacht voor een meer alledaagse en  culturele constructie van nationale identiteit.   Onderzoek naar nationale identiteit vanuit een communicatiewetenschappelijk perspectief zou een  interessante bijdrage kunnen leveren aan de algemene theorievorming rond nationale identiteit. 

11   

 

 

Inburgeren in anderhalf uur 

12   

2. Theoretisch kader 

2. Theoretisch kader   

2.1 De sociale constructie van identiteit  Voor er verder wordt ingegaan op nationale identiteit is het nuttig om wat uitgebreider stil te staan  bij het begrip identiteit in het algemeen. Wat houdt identiteit precies in, waar komt het vandaan en  hoe komt het tot stand?   De  psycholoog  William  James  wordt  beschouwd  als  een  klassieke  denker  over  identiteit.  James  spreekt over identiteit als een verzameling van verschillende ‘Me’s’, die worden geconstrueerd door  de  ‘I’  ‐  de  Ik  ‐  de  centrale  denker  (James,  1999).  De  identiteit  als  ‘Me’  bestaat  uit  verschillende  aspecten  en  is  onder  te  verdelen  in  materiële,  sociale  en  spirituele  Me’s.  De  materiële  identiteit  bestaat uit alle zaken die iemand bezit: lichaam, psyche, reputatie, voorouders, maar ook een huis,  kleding,  land  en  een  bankrekening  (p.  70).  De  sociale  identiteit  is  de  persoonlijke  erkenning  die  iemand krijgt van zijn sociale omgeving. James zegt dat een persoon net zo veel sociale ‘selves’ heeft  als er personen zijn die hem herkennen en een mentaal beeld van hem hebben (ibid.). Ten slotte is er  de spirituele identiteit: de complete verzameling van staten van bewustzijn, de psychische kaders van  een  persoon,  de  manier  waarop  iemand  zichzelf  beschouwd  als  een  denker  (p.  71).  Al  deze  kenmerken  kunnen  op  verschillende  momenten,  al  naargelang  de  context,  deel  uitmaken  van  iemands identiteit. Volgens James is de identiteit die de ‘I’ vindt in zijn ‘Me’ een losjes samengesteld  iets, een opsomming van feiten zoals die ook door een observant van buiten gemaakt kan worden (p.  73).   Als identiteit beschouwd kan worden als iets niet vaststaands, iets dat samengesteld wordt uit een  verzameling  van  ideeën  over  ‘Me’,  hoe  komt  deze  constructie  van  identiteit  dan  tot  stand?  Om  te  beginnen moet er vastgesteld worden dat de productie van identiteit plaatsvindt binnen een cultuur  (Woodward, 1997). Hierbij speelt de productie van verschillende betekenissen door een systeem van  representatie een grote rol (Hall, 1997a). Representatie gaat uit van het principe dat cultuur bestaat  uit gedeelde betekenissen. Deze betekenissen kunnen we met elkaar delen door het gebruik van taal.  Taal  opereert  als  systeem  van  representatie,  dat  wil  zeggen  dat  taal  gebruik  maakt  van  tekens  en  symbolen om ideeën, concepten en dingen te representeren. Door interactie tussen mensen en het  delen van betekenissen ontstaat er een bepaalde cultuur, een geheel van gedeelde betekenissen (p.  1). Door het proces van representatie en het produceren van betekenissen krijgen wij een idee van  wie  wij  zijn  en  waar  wij  staan.  Met  andere  woorden:  door  representatie  worden  er  collectieve  en  individuele  identiteiten  geproduceerd  (Woodward,  1997,  p.  2).  Het  werkt  echter  twee  kanten  op:  door de beperkte variëteit aan symbolische representaties, creëert cultuur ook een beperkt scala aan  mogelijkheden  voor  de  constructie  van  identiteit  (p.  15).  De  constructie  van  identiteit  is  gebonden  13   

Inburgeren in anderhalf uur  aan  de  voorwaarden  die  er  binnen  een  cultuur  bestaan.  Bovendien  is  representatie  een  continu  proces:  als  sociale,  economische  en  politieke  verhoudingen  verschuiven,  veranderen  betekenissen  mee.  Identiteiten  kunnen  in  twijfel  worden  getrokken.  Culturele  veranderingen  kunnen  leiden  tot  een persoonlijke identiteitscrisis of zelfs een afwijzing van een collectieve identiteit (p. 19).    

2.2 Identiteit en verschil  Identiteiten komen dus tot stand door de productie van betekenissen. Essentieel voor deze productie  van betekenissen is verschil (Hall, 1997b). De Franse linguïst De Saussure argumenteert dat betekenis  voortkomt uit het verschil tussen dingen: zwart op zich betekent niets maar krijgt zijn betekenis pas  in contrast met wit. Het is de tegenstelling, het verschil, dat volgens De Saussure betekenis geeft (p.  32). Dit principe geldt ook voor bredere concepten als identiteit. We weten wat het is om Nederlands  te zijn, niet alleen vanwege bepaalde overeenkomende kenmerken, maar ook vanwege het contrast  met  anderen:  Nederlanders  zijn  ‘niet‐Belgen’,  ‘niet‐Duitsers’,  ‘niet‐Chinezen’  enzovoort  (p.  235).  Volgens Woodward (1997) worden identiteiten zelfs “gesmeed door het markeren van verschil” (p.  29). Ze verwijst daarbij naar zogenaamde classificatory systems –classificatiesystemen. In lijn met De  Saussure zegt de socioloog Durkheim dat door het organiseren en rangschikken van dingen in deze  classificatiesystemen betekenis wordt geproduceerd. Deze systemen vinden hun weerslag in taal en  rituelen en bieden zo een bepaalde sociale orde (p. 29). Een classificatiesysteem dat toegepast wordt  op een populatie maakt het mogelijk om op basis van verschillende kenmerken een onderscheid te  maken  tussen  Wij/Zij  en  Zelf/Andere.  Dit  soort  tegenstellingen  blijft  echter  zelden  neutraal.  Hall  (1997b) argumenteert dat, hoewel ze noodzakelijk blijken te zijn om dingen betekenis te geven, deze  ‘binaire  opposities’  nogal  simplificerend  en  reductionistisch  zijn  (p.  235).  Hij  gebruikt  daarbij  het  argument  van  de  filosoof  Jacques  Derrida  dat  er  altijd  een  machtsrelatie  bestaat  tussen  de  twee  polen van een binaire oppositie. In deze machtsrelatie is er bovendien altijd een pool dominant over  de andere (idem). Deze scheve machtsrelatie heeft vaak haar oorsprong in traditionele verdeling van  macht, bijvoorbeeld de historische dominantie van mannen over vrouwen.   De constructie van een identiteit gebeurt dus in relatie tot een andere identiteit, een ‘andere’, dat  wil  zeggen:  dat  wat  jij  niet  bent  (Woodward,  1997,  p.  35).  Daar  komt  bij  dat  betekenis  nooit  vaststaat, omdat  de constructie  van  een  identiteit plaatsvindt  in  een “dialoog” met  de  ander  (Hall,  1997b).  Het  feit  dat  verschil  –en  dus  de  ‘ander’‐  essentieel  is  voor  het  afbakenen  van  de  eigen  identiteit betekent dat een groep nooit de volledige controle heeft over de eigen identiteit. Wat het  betekent om Nederlands te zijn wordt dus nooit volledig bepaald door de Nederlanders, het komt tot  stand in een dialoog met ‘anderen’, zij die niet Nederlands zijn (p. 236).   

14   

2. Theoretisch kader 

2.3 De natie en nationale identiteiten  Identiteit kan dus beschouwd worden als een sociale constructie door het proces van representatie,  op basis van bepaalde kenmerken en voortkomend uit verschillen en de relatie tot een ander. Hoe  vindt deze constructie dan plaats voor nationale identiteiten? Hoe ontstaat de collectieve identiteit  van  een  natie?  Benedict  Anderson  omschrijft  een  natie  als  een  ingebeelde  politieke  gemeenschap  (Anderson, 1991). De natie is denkbeeldig (‘imagined’) omdat het onmogelijk is voor haar leden om  elkaar allemaal te kennen. De verwantschap als leden van de zelfde natie bestaat alleen in hun hoofd  (p.  6).  De  natie  als  denkbeeldige  gemeenschap  is  daardoor  een  constructie,  een  creatie  van  haar  eigen leden. Anderson noemt drie kenmerken van een natie die verder van belang zijn. Ten eerste is  de  denkbeeldige  voorstelling van  een  natie  beperkt.  Dat  wil  zeggen: het  idee van  een  natie  vereist  concrete  grenzen  waarbuiten  andere  naties  liggen.  Geen  enkele  ingebeelde  natie  omvat  de  gehele  mensheid (p.7). Ten tweede is de natie soeverein. Het idee van een natie houdt een idee van vrijheid  en zelfbeschikking in. Deze vrijheid vindt een natie in een eigen soevereine staat (ibid.). Ten slotte is  elke  natie  een  gemeenschap.  Ondanks  ongelijkheden  en  machtsverhoudingen  tussen  leden  is  het  uiteindelijke idee van de natie er een waarin de relatie tussen leden horizontaal is, een broederschap  van landgenoten (ibid.).  De  identiteit  van  een  natie  moet  dus  gezien  worden  als  de  identiteit  van  een  ingebeelde  gemeenschap van beperkte omvang en met een streven naar soevereiniteit. Een belangrijk principe  hierbij  is  de  ideologie  van  het  nationalisme.  Volgens  de  Engelse  socioloog  Anthony  Smith  (1991)  wordt  nationale  identiteit  gecreëerd  door  nationalisme.  Nationalisme  moet  niet  gezien  worden  als  het ontwaken van het zelfbewustzijn van een natie, maar als het uitvinden van naties waar zij niet  bestaan. Smith definieert nationalisme als een ‘ideologische beweging die streeft naar het krijgen en  behouden  van autonomie,  eenheid  en  identiteit  voor  een  populatie die volgens  sommige  van  haar  leden  een  bestaande  of  potentiële  ‘natie’  vormt’  (p.  73).  Ook  hier  komen  de  soevereiniteit  (autonomie) en eenheid van Andersons ingebeelde gemeenschap naar voren.   Nationalisme  is  een  belangrijke  kracht  achter  de  totstandkoming  van  nationale  identiteit.  Smith  noemt  nationalisme  naast  een  ideologie  ook  een  taal  en  een  symboliek.  Deze  taal  van  het  nationalisme put uit de enorme verzameling representaties van de natie. Net als de constructie van  een individuele identiteit kan de constructie van nationale identiteit gezien worden als het resultaat  van het proces van representatie. Om de definitie van Hall te herhalen: representatie gaat uit van het  principe dat cultuur bestaat uit gedeelde betekenissen. Door interactie tussen mensen en het delen  van  betekenissen  ontstaat  er  een  bepaalde  cultuur,  een  geheel  van  gedeelde  betekenissen  (Hall,  1997a).  Binnen  deze  cultuur  bestaan  er  ook  talloze  representaties  van  de  natie.  Zo  is  de  natie  is  onder 

andere 

vertegenwoordigd 

in: 

vlaggen, 

munten, 

volksliederen, 

hoofdsteden, 

oorlogsmonumenten,  musea,  klederdracht,  folklore,  herdenkingsceremonies,  paspoorten,  grenzen,  15   

Inburgeren in anderhalf uur  volkshelden, sprookjes, etiquette, architectuur, kunst en onderwijs (Smith, 1991, p. 77). Het zijn deze  representaties van de natie die dienen als voedingsbodem voor nationalisme. Ze vormen samen met  de  elementen  van  het  nationalisme  –autonomie,  eenheid,  broederschap‐  een  soort  van  ´nationaal  discours´,  een  manier  van  spreken  over  de  natie.  De  symbolen,  rituelen  en  ceremonies  van  dit  discours zijn zo onderdeel van een nationale cultuur dat ze meestal niet eens meer opvallen (Smith,  1991).  Het is deze cultuur van gedeelde betekenissen die de basis vormt voor een nationale identiteit. Er is  echter  al  opgemerkt  dat  representatie  een  continu  proces  is:  als  sociale,  economische  en  politieke  verhoudingen  verschuiven,  veranderen  betekenissen  mee  (Woodward,  1997).  Nationalisme  als  ideologie gaat echter uit van een essentialistisch perspectief op identiteit: de natie wordt afgebakend  door een groep kenmerken die al haar leden bezitten en die bovendien niet verandert gedurende de  tijd  (Smith,  1991).  Bovendien  wordt  nationaliteit  gezien  als  een  natuurlijk  gegeven  dat  altijd  al  aanwezig  is  geweest.  Vanuit  een  nationalistisch  oogpunt  is  nationale  identiteit  dus  aangeboren  en  onveranderlijk.  Een van de kenmerken van Andersons natie als ingebeelde gemeenschap is dat de natie beperkt is,  dat  ze  duidelijk  afgebakende  grenzen  heeft.  Deze  grenzen  kunnen  zowel  letterlijk  als  symbolisch  worden  opgevat  (bijvoorbeeld  nummerborden  op  auto’s  die  per  land  verschillend  zijn).  Howard  (1998) ziet het idee van een volk als een sociale constructie. Groepsidentiteiten worden volgens haar  uitgevonden en aangepast en als een gevolg hiervan moet er worden besloten wie er bij hoort en wie  niet.  Een  zelfde  soort  redenering  is  die  van  de  antropoloog  Arjun  Appadurai.  Hij  ziet  cultuur  als  “groepsidentiteit gebaseerd op verschil” (Appadurai, 1996, p. 15). Appadurai benadrukt dat cultuur  niet alleen het bezit van materiële, linguïstische of territoriale attributen is, maar ook het “bewustzijn  van deze attributen en hun naturalisatie als essentieel voor de groepsidentiteit” (p. 13).  Deze  definities  onderstrepen  het  eerder  genoemde  belang  van  verschil  in  het  creëren  van  betekenissen.  Nationale  identiteiten  worden  geconstrueerd  in  relatie  tot  ‘anderen’.  Leden  van  een  natie  kleden  zich  hetzelfde,  eten  hetzelfde  en  spreken  de  zelfde  taal  en  in  al  deze  opzichten  verschillen  ze  van  andere  naties  die  zich  anders  kleden,  anders  eten  en  een  andere  taal  spreken  (Smith, 1991, p. 75). De natie bestaat alleen in contrast met andere naties, want – zoals Anderson al  opmerkte  ‐  geen  enkele  natie  kan  de  gehele  mensheid  omvatten.  Dit  betekent  dat  nationale  identiteiten  tot  stand  komen  in  de  eerder  genoemde  voortdurende  ‘dialoog’  met  anderen.  Dit  betekent  ook  dat  de  grenzen  van  een  natie  ‐  symbolisch  en  concreet  ‐  scherp  afgebakend  moeten  zijn.   Zoals gezegd is cultuur afhankelijk van de symbolische orde die voortkomt uit classificatiesystemen.  Voortbouwend  op  deze  symbolische  orde  argumenteert  Mary  Douglas  dat  het  tot  culturele  onrust  leidt wanneer dingen buiten hun categorie vallen (Hall, 1997b, p. 258). Het reductionistische karakter  16   

2. Theoretisch kader  van  de  binaire  opposities  die  de  basis  vormen  van  betekenis  vereist  dat  dingen  ofwel  in  de  ene  categorie ofwel in de andere vallen. De introductie van iets van ‘buiten’ kan dus de orde verstoren  waarop een nationale identiteit gebaseerd is. Het bezit van een buitenlands paspoort (bijvoorbeeld  Marokkaans) leidt dan tot een conflict over de nationale identiteit, is het niet bij de persoon zelf dan  wel bij andere leden van de natie. 

  2.4 De historische wortels en kenmerken van nationale identiteit  In  het  voorgaande  wordt  nationale  identiteit  gezien  als  een  constructie  op  basis  van  de  taal  en  symbolen  van  het  nationalisme  en  het  contrast  met  ‘anderen’  buiten  de  natie.  Deze  constructie  is  historisch gezien een vrij recente ontwikkeling, hoe vanzelfsprekend nationale identiteit in de huidige  (westerse)  samenleving  ook  lijkt.  Zoals  gezegd  definieert  Arjun  Appadurai  (1996)  cultuur  als  groepsidentiteit  gebaseerd  op  verschil.  Hij  voegt  daar  aan  toe  dat  cultuur  in  de  eerste  plaats  een  uitgebreid  archief  van  verschillen  is,  en  dat  vervolgens  een  selectie  van  deze  verschillen  gemobiliseerd kan worden om groepsidentiteit te vormen (p. 15). Dit roept de vraag op wie er dan  achter  deze  mobilisatie  zit.  En  waarop  is  de  selectie  uit  het  ‘uitgebreide  archief’  van  verschillen  gebaseerd? Het antwoord op die vragen ligt in de historie van naties en nationale identiteiten.  In tegenstelling tot wat nationalisten claimen, zijn de meeste historici het er over eens dat naties een  modern  verschijnsel  zijn  (Anderson,  1991).  De  oorsprong  van  de  moderne  natiestaat  ligt  in  de  Verlichting  en  de  Franse  Revolutie  (Smith,  1991,  p.  18).  De  historie  van  naties  voert  volgens  Smith  echter terug naar premoderne etnische gemeenschappen. Deze gemeenschappen kenden een grote  diversiteit  en  wisselende  mate  van  invloed  over  elkaar.  De  dominante  etnische  cultuur  overleefde  meestal  even  lang  als  de  heersende  klasse  waar  zij  deel  van  uitmaakte.  Dit  veranderde  toen  in  sommige – vooral West‐Europese ‐ landen  door processen van bureaucratische  incorporatie lagere  klassen en buitenliggende gebieden in de dominante etnische cultuur werden opgenomen. De sterke  bureaucratische staten die opkwamen in Europa creëerden in feite hun naties rond de etnische kern  van  de  heersende  klasse  door  massa‐educatie,  socialisatie,  burgerlijke  cultuur  en  burgerlijke  en  wettelijke rechten (Smith, 1991).   Andere  –  vaak  postkoloniale  ‐  naties  kennen  een  andere  oorsprong.  Zij  komen  voort  uit  etnische  gemeenschappen  die  veel  meer  ‘volks’  en  hecht  waren  dan  de  gemeenschappen  van  het  premoderne  Europa.  Hun  culturele  afkomst  draaide  om  geloof  en  de  bijbehorende  mythen  en  tradities.  In  tegenstelling  tot  de  rationele,  seculiere,  bureaucratische  staten  die  naties  vormden  vanuit  een  etnisch  dominante  kern,  hadden  deze  etnische  culturen  veel  meer  moeite  om  hun  gemeenschappen te transformeren in naties. De krachtige, doordringende structuur van deze volkse  gemeenschapen  vereiste  intelligentsia  om  de  gemeenschap  te  mobiliseren.  Voortbouwend  op  een 

17   

Inburgeren in anderhalf uur  verondersteld  verleden,  een  gouden  tijdperk,  hoopte  de  intellectuele  elite  de  traditionele  etnische  gemeenschappen in dynamische politieke naties te veranderen (Smith, 1991, p. 69).  Deze  ontstaansgeschiedenis  van  de  eerste  naties  laat  zien  waar  oorsprong  van  de  constructie  van  nationale  identiteit  gevonden  kan  worden.  Het  zijn  historisch  gezien  de  heersende  klassen  of  de  intellectuele  elites  die  actief  zijn  in  wat  Appadurai  de  ‘mobilisatie  van  verschillen’  noemt.  Zij  produceerden  de  eerste  representaties  van  de  natie  die  de  constructie  van  een  overkoepelende  nationale identiteit bij etnische gemeenschappen mogelijk maakte.   Op  basis  van  de  verschillende  ontstaanswijze  van  naties  zijn  volgens  Smith  (1991)  twee  typen  nationale  identiteit  te  onderscheiden:  het  ‘standaard’  westerse  type  en  het  ‘alternatieve’  etnische  type.  Het  westerse  idee  van  nationale  identiteit  is  gebaseerd  op  enkele  componenten:  historisch  territorium, een politiek‐wettelijke gemeenschap, een politieke en wettelijke gelijkheid van leden en  een  gemeenschappelijke  burgerlijke  cultuur  en  ideologie.  Het  niet‐westerse  idee  van  nationale  identiteit  vindt  zijn  oorsprong  in  Oost‐Europa  en  het  Midden‐Oosten  en  bestaat  uit  andere  componenten: afstamming en familiebanden, lokale dialecten en gebruiken en tradities.  Hoewel de twee typen historisch verschillend zijn, bevatten de meeste huidige nationale identiteiten  elementen  van  beiden.  In  sommige  naties  domineren  burgerlijke  en  territoriale  aspecten  terwijl  in  andere naties de nadruk meer op tradities en afstamming ligt. Smith onderscheid vijf fundamentele  kenmerken van een moderne nationale identiteit:  1. Historisch territorium van het thuisland  2. Gedeelde mythen en historische herinneringen  3. Gedeelde, massale publieke cultuur  4. Gedeelde rechten en plichten voor alle leden  5. Gedeelde economie met territoriale mobiliteit voor alle leden.   

(Smith, 1991, p. 14) 

  De geschiedenis en kenmerken van nationale identiteit zijn in de huidige nationale identiteiten terug  te  vinden.  In  Nederland  is  het  de  opkomende  bureaucratische  staat  geweest  die  door  massa‐ educatie, socialisatie, burgerlijke cultuur, en burgerlijke en wettelijke rechten de Nederlandse natie  heeft vormgegeven. Van de vijf kenmerken van de moderne nationale identiteit die Smith geeft zijn  de eerste drie hier het meeste van belang.  Het  historisch  territorium  van  het  thuisland  bepaalt  de  grenzen  van  Nederland  als  ingebeelde  gemeenschap.  Het  Nederlands  territorium  bakent  letterlijk  af  wat  Nederland  is  en  wat  niet.  Bovendien  is  het  Nederlandse  land  en  landschap  een  bron  voor  symbolen  die  de  Nederlandse  identiteit vorm geven: dijken, polders, meren, rivieren, maar ook steden, gebouwen en snelwegen.  De  gedeelde  mythen  en  historische  herinneringen  bieden  een  verdere  symboliek  en  stof  voor  een  18   

2. Theoretisch kader  nationalistisch discours. Rituelen en ceremonies, maar ook folklore, volkshelden en klederdracht zijn  sterke symbolen van de Nederlandse identiteit. Een gedeelde massale publieke cultuur ten slotte kan  gezien  worden  als  het  podium  waarop  de  constructie  van  de  nationale  identiteit  plaatsvindt,  de  geboortegrond  van  de  ingebeelde  gemeenschap.  In  deze  publieke  cultuur  worden  landschap,  symbolen, mythen, geschiedenis en rituelen toegankelijk gemaakt en gedeeld door de leden van de  natie.   Volgens  de  sociaal‐wetenschapper  Michael  Billig  (1995)  is  er  echter  een  probleem  met  het  begrip  nationalisme en nationale identiteit zoals het tot nu toe is besproken. De ‘uitvinding’ van een natie,  het mobiliseren van etnische groepen en het creëren van nationale identiteit hebben als ultiem doel  de  soevereine  natiestaat.  Als  deze  staat  er  eenmaal  is,  lijkt  nationalisme  op  te  lossen  in  het  niets.  Nationalisme  wordt  genoemd  in  combinatie  met  separatisten,  fascisten  en  guerrilla’s.  In  de  oude,  gevestigde  natiestaten  van  het  ‘Westen’  is  de  ideologie  zo  goed  als  onzichtbaar  (p.  6).  Dat  is  onterecht, zegt Billig. Nationalisme  lost niet op in gevestigde natiestaten, het wordt onderdeel van  de dagelijkse routine, een altijd aanwezige herinnering aan de nationale identiteit van haar inwoners  (ibid.). Billig  noemt dit banaal nationalisme: de ideologische gewoontes die  het voor de gevestigde  naties van het Westen mogelijk maken  om zich te reproduceren (p. 6). Als voorbeeld noemt hij de  nationale vlag: bij bijzondere gelegenheden wordt er naar de vlag gesalueerd, maar in de alledaagse  routine wordt bijvoorbeeld een vlag aan de gevel van het gemeentehuis nauwelijks opgemerkt. Dit  soort  onbewuste  herinneringen  aan  de  natie  zorgen  er  echter  voor  dat  mensen  hun  nationale  identiteit niet vergeten. Een belangrijke rol is hierin weggelegd voor de nationale media.  

  2.5 Massamedia en nationale identiteit  Massamedia  zijn  vanaf  het  ontstaan  van  de  eerste  naties  al  betrokken  bij  het  creëren  van  een  nationale  identiteit.  Tijdens  de  opkomst  van  de  eerste  bureaucratische  staten  in  West‐Europa  speelden  de  printmedia  een  grote  rol  in  het  verenigen  van  de  vele  verschillende  etnische  gemeenschappen  (Anderson,  1991).  Met  de  opkomst  van  wat  Anderson  ‘print  capitalism’  noemt,  ontstond er een vertegenwoordiger van de verbeelde natie die er voor zorgde dat mensen zichzelf en  anderen  voor  het  eerst  in  nationale  termen  gingen  zien.  Vooral  op  het  gebied  van  taal  speelden  gedrukte media een grote rol. Door afnemende dominantie van het Latijn als ‘lingua franca’ werden  de lokale talen populairder. Op den duur vervingen dominante gedrukte media binnen een staat de  grote  verscheidenheid  aan  lokale  talen  en  dialecten  door  één  taal  en  creëerden  zo  een  gemeenschappelijk ´veld´ waarin informatie kon worden uitgewisseld (p. 44). Bovendien zorgden de  gedrukte  media  voor  meer  stabiliteit  en  vastigheid  van  een  taal  door  het  tempo  van  linguïstische 

19   

Inburgeren in anderhalf uur  veranderingen te verlagen. De media brachten ook een ‘language of power’: de officiële taal waarin  er over of tegen de natie werd gesproken (p. 45).  De rol van de gedrukte media als belangrijkste uitdrager van nationale identiteit werd in Europa in de  loop van de 20ste eeuw overgenomen door de (publieke) televisie (Van den Bulck, 2001). De door de  staat  gecontroleerde  publieke  omroepen  werden  de  nieuwe  ‘audiovisuele  ruimte’  van  de  natie:  ze  zorgden tegelijkertijd voor interne integratie, maar ook voor een denkbeeldige lijn tussen ‘zij’ en ‘wij’  (zij  die  wel  of  niet  aangesproken  werden  door  de  programma’s)  (p.  4).  De  kracht  van  de  publieke  televisie was groot, ze creëerde letterlijk een nationaal publiek. In de woorden van Stuart Hall: “The  BBC  produced  the  nation  which  it  addressed:  it  constituted  its  audience  by  the  ways  in  which  it  represented them” (1993, in: Van den Bulck & Sinardet, 2006, p. 4).  Om  de  rol  van  de  televisie  in  de  constructie  van  nationale  identiteit  verder  toe  te  lichten,  is  het  belangrijk om het proces van representatie terug te halen en dan met name de rol die communicatie  daarin  speelt.  James  Carey  onderscheidt  twee  benaderingen  van  communicatie:  communicatie  als  transmissie en communicatie als ritueel (Carey, 1989). De eerste vorm is het meest gangbaar in onze  cultuur. Communicatie als transmissie komt voort uit het industriële beeld van iets zenden van punt  A  naar  punt  B.  In  dit  communicatiemodel  draait  het  om  zender,  boodschap  en  ontvanger,  de  transmissie van informatie. De rituele vorm is veel minder gangbaar en draait meer om dingen delen,  participatie,  associatie  en  gemeenschap  (p.  18).  Het  is  geen  toeval  dat  in  het  Engels  het  woord  “communication” verwant is aan woorden als “community” (gemeenschap) en “common” (gedeeld).  De  rituele  benadering  van  communicatie  richt  zich  niet  op  het  verzenden  en  ontvangen  van  boodschappen  door  de  ruimte,  maar  op  het  onderhouden  van  gemeenschappen  in  de  tijd.  Carey  definieert communicatie als volgt: communicatie is een symbolisch proces waarbij de realiteit wordt  geproduceerd, onderhouden, gerepareerd en getransformeerd (p. 23). Communicatie produceert de  werkelijkheid  door  het  gebruik  van  symbolen.  Deze  symbolen  zijn  volgens  Carey  zowel  een  representatie voor als een representatie van de werkelijkheid. Als voorbeeld geeft hij de blauwdruk  van  een  huis:  als  representatie  voor  de  werkelijkheid  fungeert  de  blauwdruk  als  een  verzameling  symbolen  die  als  begeleiding  dienen  om  het  daadwerkelijke  huis  te  bouwen.  Maar  wanneer  men  spreekt over dat huis kan men ook naar de blauwdruk wijzen en zeggen: “Dát huis bedoel ik” (p. 29).  Massacommunicatie gezien vanuit dit rituele perspectief op communicatie is dus communicatie die  een bepaalde realiteit produceert, onderhoudt, repareert en transformeert.   Dit  geldt  ook  voor  nationale  identiteit:  het  bestaan  van  de  natie  is  een  realiteit  die  mede  door  massamedia  wordt  geproduceerd  en  onderhouden.  Nationalisme  speelt  hier  een  grote  rol,  niet  als  ideologie, maar meer als taal en symboliek (Smith, 1991, p. 76). Anderson (1991) noemt nationalisme  meer  een  culturele  uiting  dan  een  ideologie,  meer  verwant  aan  religie  en  broederschap  dan  aan  politieke  doctrines  als  liberalisme  en  fascisme  (p.  5). Het is  het  banale  nationalisme, het  ‘nationaal  20   

2. Theoretisch kader  discours’  van  vlaggen,  munten,  volkshelden  en  hoofdsteden  dat  de  nationale  identiteit  in  stand  houdt.  De  moderne  publieke  cultuur  die  tegelijk  is  opgekomen  met  de  eerste  naties  is  vanaf  het  begin gevuld met representaties van de natie en nationale identiteit (Smith, 1991, p. 76).   Een voorbeeld van de invloed van televisie op nationale identiteit zijn de zogenaamde media events  (media‐evenementen):  live  televisie‐uitzendingen  van  belangrijke,  historische  ceremonieën  (Reijnders,  2006,  p.  25).  Voorbeelden  van  media‐evenementen  zijn  het  huwelijk  van  kroonprins  Willem‐Alexander en Máxima, Prinsjesdag, sportevenementen als de Olympische Spelen en het WK  voetbal,  maar  ook  de  begrafenis  van  Pim  Fortuyn.  Dergelijke  media‐evenementen  trekken  een  massaal televisiepubliek, ze onderbreken de dagelijkse routine en dragen bij aan de solidariteit van  de  maatschappij.  “Door  naar  media‐evenementen  op  televisie  te  kijken  voelen  mensen  zich  betrokken  bij  een  collectief  (…)  en  worden  er  bepaalde  gemeenschappelijke  waarden  gevierd”  (Reijnders,  2006,  p.  25).  Maar  ook  meer  alledaagse  televisieprogramma’s  als  het  Journaal  kunnen  bijdragen  aan  een  gevoel  van  nationale  identiteit.  Alleen  al  door  de  indeling  van  nieuws  in  binnenland en buitenland – ‘wij’ en ‘zij’ ‐ worden de grenzen van de natie afgebakend (p. 30). Ook  entertainment als  drama, quizzen en  shows bieden een representatie  van  nationale  identiteit (Van  den Bulck & Sinardet, 2006). Shows laten de natie kennismaken met het arsenaal aan sterren dat een  land rijk is, terwijl quiz‐ en spelprogramma’s burgers gelegenheid geven om via het scherm andere  burgers  te  ‘ontmoeten’  (p.  5).  In  quizzen  wordt  de  kennis  over  het  eigen  land  en  de  eigen  cultuur  getoetst  en  herhaald.  Bovendien  wordt  er  door  de  formulering  van  quizvragen  afgebakend  ‘wat  nationaal is’ en wat niet. In een analyse van de Vlaamse en Engelse versie van de quiz The Weakest  Link  (‘De  Zwakste  Schakel’  in  het  Nederlands)  hebben  Van  den  Bulck  en  Sinardet  een  onderscheid  gemaakt tussen vragen die verwijzen naar binnenland, buitenland en globaal/universeel. Hoewel The  Weakest Link onmiskenbaar een voorbeeld is van westerse (of zelfs globale) mediacultuur, bleek een  groot deel van de vragen  toch te refereren aan het nationale. Op het eerste gezicht viel  een groot  deel van de vragen in de categorie universeel/globaal, maar door de formulering van de vraag of een  referentie  naar  specifieke  nationale  kennis  werden  deze  vragen  toch  ‘thuis  gebracht’  (p.  12).  Ook  voor  vragen  die  verwezen  naar  het  buitenland  kan  geargumenteerd  worden  dat  deze  eerder  verwijzen naar een ‘wereld van naties’ dan naar een universele wereld (p. 13).   Deze alledaagse aanwezigheid van de natie in de media roept opnieuw de vraag op of de dreigende  afbreuk  van  nationale  identiteiten  zoals  die  in  hoofdstuk  1  is  besproken  wel  zo  groot  is  als  wordt  beweerd.  In  dit  onderzoek  zal  het  voorkomen  van  (banaal)  nationalisme  in  de  Nederlandse  media  nader  worden  bekeken  door  de  constructie  van  nationale  identiteit  in  televisie‐entertainment  te  onderzoeken. Zoals gezegd zal hiervoor een analyse worden gemaakt van de programma’s Ik Hou van   Holland en Raymann is Laat.

21   

3. Methode van onderzoek 

3. Methode van onderzoek   

3.1 De programma’s  Er  is  voor  beide  programma’s  gekozen  vanwege  de  relatie  met  Nederland  en  de  Nederlandse  –  of  niet‐Nederlandse  ‐  cultuur.  Er  wordt  verwacht  dat  Nederland  en  ‘Nederlands  zijn’  in  beide  programma’s sterk naar voren komt. Bovendien lijken de programma’s genoeg overeenkomsten en  verschillen  te  hebben  om  een  interessante  vergelijking  op  te  leveren.  In  tabel  1  zijn  een  aantal  kenmerken van Ik Hou van Holland (IHvH) en Raymann is Laat (RiL) naast elkaar gezet.  Beide  programma’s  kunnen  in  de  eerste  plaats  worden  gezien  als  entertainment  en  ze  bevatten  allebei in bepaalde mate humor, bekende Nederlanders, quizvragen en muziek. Beide programma’s  worden ook goed bekeken op de zaterdagavond (IHvH beter dan RiL). Het belangrijkste verschil is dat  in Ik Hou van Holland alles wat Nederlands is centraal staat en in Raymann is Laat juist aandacht is  voor  andere  culturen.  Verder  is  IHvH  van  het  commerciële  RTL4  en  RiL  van  de  publieke  NPS.  Dit  betekent dat het voornaamste doel van IHvH waarschijnlijk zal zijn om een zo groot mogelijk aantal  kijkers van een bepaalde doelgroep te trekken, terwijl er van RiL naast entertainment ook nog een  meer  maatschappelijke  inhoud  van  het  programma  verwacht  mag  worden.  Er  zal  rekening  worden  gehouden  met  deze  verschillen  in  doelstelling  om  eventuele  verschillen  tussen  de  programma’s  mogelijk te kunnen verklaren.    Tabel 1, Kenmerken van de geanalyseerde programma’s.   

 

Ik Hou van Holland 

Raymann is Laat 

Genre 

Entertainment 

Entertainment 

Format 

Quiz  met  panels  van  bekende  Late  night  talkshow/comedy  met  Nederlanders 

gasten, sketches en optredens 

Zender 

RTL4 (commercieel) 

Ned1 (NPS, publiek) 

Tijdstip van uitzending 

Zaterdagavond 20:30 uur* 

Zaterdagavond 22:00 uur* 

Kijkcijfers 

Gemiddeld  ongeveer  1,6  miljoen  Gemiddeld  ongeveer  625.000  in 

Presentatie 

in februari/maart 2009** 

februari/maart 2009** 

Linda de Mol 

Jörgen Raymann 

*Uitzendtijden in november en december 2008 (geanalyseerde uitzendingen)  **Bron: www.kijkenluisteronderzoek.nl (afgerond gemiddelde berekend aan de hand van kijkcijfers van 4  uitzendingen) 

  23   

Inburgeren in anderhalf uur  Ik  Hou  van  Holland  is  opgezet  als  quiz  waarin  twee  panels  met  vaste  ‘captains’  en  wisselende  bekende  gasten  worden  getoetst  op  hun  kennis  van  Nederland.  Het  programma  wordt  gepresenteerd door Linda de Mol en vaste teamcaptains zijn Beau van Erven Dorens en Jeroen van  Koningsbrugge. Het winnende team en de bijbehorende tribune met publiek gaat aan het eind van  het programma naar huis met een – vaak ludieke ‐ ‘typisch Nederlandse’ prijs.   Raymann  is  Laat  is  een  combinatie  tussen  comedy  en  interviews  met  bekende  gasten.  Het  programma wordt gepresenteerd door de cabaretier Jörgen Raymann die ook de stand‐up comedy  en  sketches  met  een  aantal  terugkerende  typetjes  voor  zijn  rekening  neemt.  Centraal  in  het  programma staat het multiculturele karakter van de Nederlandse samenleving. Elke aflevering wordt  afgesloten met een optreden van een bekende artiest.   

3.2 Dataverzameling  Voor de analyse zijn van elk programma in totaal zes afleveringen gebruikt. De gebruikte afleveringen  zijn uitgezonden van 8 november 2008 tot 13 december 2008. De afleveringen zijn gedownload van  de  websites  www.rtlgemist.nl  voor  Ik  Hou  van  Holland  en  www.uitzendinggemist.nl  en  www.raymannislaat.nl voor Raymann is Laat.  Van  Raymann  is  Laat  waren  er  van  de  laatste  twee  weken  van  november  geen  uitzendingen  beschikbaar,  dus  zijn  er  aanvullend  een  uitzending  van  20  december  2008  en  14  februari  2009  gedownload.  Om  de  programma’s  zo  goed  mogelijk  te  kunnen  vergelijken  zijn  voor  de  analyse  in  eerste  instantie  voor  beide  programma’s  de  uitzendingen  van  6  en  13  december  en  8  november  gebruikt.  Op  deze  manier  is  er  voor  gezorgd  dat  eventuele  verwijzingen  naar  de  actualiteit  (de  uitzendingen  van  6  december  vallen  bijvoorbeeld  een  dag  na  Sinterklaas)  voor  beide  programma’s  gelijk  zullen  zijn.  Er  is  zo  ook  geprobeerd  te  voorkomen  dat  eventuele  verschillen  tussen  de  programma’s te maken hebben met verschillende data van uitzending. De overige uitzendingen zijn  vervolgens gebruikt als vergelijkingsmateriaal voor de resultaten na de eerste analyse.  

  3.3 De analyse  De analyse van de uitzendingen is uitgevoerd in twee delen. Deze tweedeling is gebaseerd op twee  fases in kwalitatief onderzoek die Blumer (1969) onderscheidt: exploratie en inspectie. Het doel van  de eerste fase was een verkenning om beide programma’s in kaart te brengen en bekend te raken  met  het  onderzoeksmateriaal.  Hierbij  zijn  de  gedownloade  afleveringen  een  aantal  keer  bekeken  waarbij er is gelet op de inhoud, maar vooral op de structuur van de programma’s. Dit leverde een  inventarisatie  op  van  terugkerende  elementen  in  de  programma’s.  Ook  is  er  gelet  op  aanknopingspunten  voor  verdere  analyse.  Voor  beide  programma’s  is  vervolgens  van  drie 

24   

3. Methode van onderzoek  uitzendingen  een  transcript  gemaakt.  Dit  transcript  betrof  met  name  gesproken  tekst,  maar  voor  enkele onderdelen zijn ook de beelden getranscribeerd (zie Bijlage 1 en 2).  De  exploratie  diende  als  basis  voor  de  tweede  fase,  de  inspectie.  Hierin  is  op  de  afleveringen  een  kwalitatieve  analyse  uitgevoerd.  Het  doel  van  deze  analyse  was  het  achterhalen  van  hoe  in  de  programma’s  verschillende  betekenissen  geproduceerd  worden,  “de  reconstructie  van  de  betekenisstructuur  in  het  materiaal”  (Wester  &  Peters,  2004,  p.  67).  De  belangrijkste  analysemethode  die  hiervoor  is  gebruikt,  is  de  discoursanalyse.  Met  discours  wordt  een  specifieke  soort wereldkennis bedoeld die bepaalt hoe de wereld begrepen wordt en hoe dingen in deze wereld  worden  gedaan  (Rose,  2007,  p.  142).  Met  andere  woorden:  discoursanalyse  wordt  gebruikt  om  te  onderzoeken hoe de geproduceerde betekenissen in de programma’s een bepaalde kijk op de wereld  construeren (p. 146). Deze vorm van analyse richt zich met name op tekst (Mason, 2002, p. 57), in dit  onderzoek is dat vooral gesproken tekst. Gillian Rose (2007) onderscheidt een aantal onderdelen van  discoursanalyse  waar  tijdens  de  analyse  extra  aandacht  aan  is  besteed.  Allereerst  zijn  dat  de  zogenaamde “key themes” (p. 157), belangrijke terugkerende thema’s in de afleveringen. Ook is er  gelet op de manier waarop de programma’s uitspraken doen over de waarheid, zogenaamde “claims  to truth” (p. 161). Bij deze claims is er ook op gelet op de manier waarop ze gepresenteerd werden,  als  vanzelfsprekende  waarheid  of  onderbouwd  met  (wetenschappelijke)  argumenten.  Verder  is  er  extra aandacht besteed aan het onzichtbare, welke keuzes er wel of juist niet gemaakt zijn en welke  aannames en implicaties er achter bepaalde teksten of beelden schuilgaan (p. 165). Tot slot is er op  basis van de theorie extra aandacht besteed aan het gebruik van de termen ‘wij’ en ‘zij’ en ‘hun’ en  ‘ons’. Daarbij is gelet op de nationaliteit of groep waar met deze termen naar werd verwezen.  Op  basis  van  de  exploratie  zijn  er  een  aantal  onderwerpen  geselecteerd  die  als  relevant  werden  geacht  voor  de  beeldanalyse:  het  decor,  het  publiek,  andere  mensen  in  beeld  en  voor  Ik  Hou  van  Holland  de  leader.  Van  deze  onderwerpen  is  tijdens  de  analyse  een  transcript  gemaakt  op  het  moment dat ze voor het eerst in beeld kwamen. Vervolgens zijn alleen nog beelden opgenomen in de  analyse wanneer die opvallend afweken van het aanvankelijke transcript. Dit om te voorkomen dat  er keer op keer de zelfde dingen zouden worden getranscribeerd. Ook zijn er voor IHvH fragmenten  van  andere  televisieprogramma’s  of  sportwedstrijden  weggelaten  uit  het  transcript  omdat  die  niet  relevant werden geacht voor de beeldanalyse. Het beeldmateriaal is bekeken aan de hand van een  zogenaamde  semiotische  analyse.  Daarbij  is  vooral  gelet  op  symbolen,  beelden  die  een  bepaalde  betekenis met zich meebrengen (Rose, 2007, p. 83). Er is per shot nauwkeurig opgeschreven wat er  in  beeld  te  zien  is,  zonder  daarbij  meteen  al  waarden  en  betekenissen  aan  dingen  toe  te  kennen.  Vervolgens is van elk van de symbolen de connotatie opgeschreven (p. 87). Op die manier ontstond  er een overzicht van symbolen en hun betekenissen dat aanwijzingen gaf over het bredere discours  dat in de beelden zit opgesloten.  25   

Inburgeren in anderhalf uur  De  analyse  is  uitgevoerd  met  behulp  van  het  kwalitatieve  analyseprogramma  MaxQDA.  De  transcripties zijn in het programma ingeladen waarna er aan bepaalde zinnen of zinsdelen codes zijn  toegekend.  Deze  codes  zijn  vervolgens  ondergebracht  in  een  hiërarchie  van  meer  en  minder  abstracte  categorieën.  Hierdoor  kwamen  vanzelf  terugkerende  thema’s  in  de  programma’s  naar  voren.  Er  is  ook  gekeken  naar  verbanden  tussen  verschillende  codes  en  categorieën  en  het  voorkomen  van  bepaalde  thema’s  in  relatie  tot  andere  thema’s.  Met  behulp  van  memo’s  is  bijgehouden welk discours er in de tekst aangetroffen werd.   De  analyse  had  een  cyclisch  karakter.  Er  is  op  basis  van  de  analyse  van  de  tekst  een  aantal  keer  teruggekeerd  naar  de  uitzendingen,  waarna  de  analyse  bijgeschaafd  kon  worden.  Ook  zijn  er  aanvullende afleveringen gebruikt om te zien of gevonden resultaten daar eveneens van toepassing  waren.  Uiteindelijk  ontstond  er  zo  een  steeds  helderder  beeld  van  het  belangrijkste  discours  en  dominante thema’s in beide programma’s.    

3.4 De onderzoeker  De  analyse  is  uitgevoerd  door  mij  persoonlijk  en  daardoor  onvermijdelijk  beïnvloed  door  mijn  persoonlijke  achtergrond  en  interpretaties.  Daarom  is  het  belangrijk  om  kort  wat  persoonlijke  achtergrond te geven zodat de resultaten op de juiste manier gelezen kunnen worden.  De  programma´s  zijn  bekeken  vanuit  het  perspectief  van  een  geboren  Nederlander,  van  wie  voorgaande  generaties  ook  geboren  Nederlanders  zijn.  Dat  zorgt  voor  een  ´autochtoon´  gezichtspunt,  zeker wat Raymann  is Laat betreft, een  programma  waarin  culturele minderheden  in  Nederland centraal staan. Bij de interpretatie van sommige teksten in RiL zorgde dit voor een gebrek  aan  kennis  van  een  taal  of  cultuur  waardoor  sommige  conclusies  misschien  kort  door  de  bocht  of  bevooroordeeld  zijn.  Woorden  die  ik  niet  kende  heb  ik  opgezocht  of  gevraagd  aan  kennissen  en  buren van Surinaamse, Antilliaanse of Marokkaanse afkomst.  Verder  was  ik  voorafgaand  aan  het  onderzoek  bekend  met  beide  programma’s,  maar  geen  vaste  kijker. De uitzendingen die gebruikt zijn voor de analyse had ik daarvoor nog nooit gezien. Wat dat  betreft had ik aan het begin van de analyse nog geen gedetailleerd beeld van wat de programma´s  inhielden. Dit zorgde ervoor dat ik vrij onbevangen kon beginnen aan de analyse en niet bang hoefde  te  zijn  dat  de  analyse  gestuurd  zou  worden  door  te  veel  kennis  over  de  programma’s.  Wel  had  ik  vooraf  ideeën  over  de  inhoud  en  toon  van  beide  programma’s.  Ik  heb  geprobeerd  deze  ideeën  zo  veel mogelijk buiten beschouwing te laten. In latere fases van de analyse heb ik regelmatig kritisch  gekeken naar de resultaten om te zien of die wellicht beïnvloed waren door mijn mening over beide  programma’s.

26   

4. Resultaten 

4. Resultaten    4.1 Inleiding  In dit hoofdstuk zullen per programma de belangrijkste resultaten van de analyse worden besproken.  Om te beginnen wordt er kort een overzicht gegeven van de verschillende onderdelen waaruit een  aflevering van het betreffende programma bestaat. Vervolgens wordt ingegaan op het belangrijkste  discours:  het  kader  waarbinnen  betekenis  in  de  programma’s  wordt  geproduceerd.  Dit  discours  wordt  nader  uitgewerkt  aan  de  hand  van  enkele  belangrijke  thema’s  ‐  key  themes  –  in  beide  programma’s. Daarbij wordt aandacht besteed aan verschillende claims to truth die worden gedaan.   

4.2 Resultaten voor Ik Hou van Holland   Elke aflevering van IHvH bestaat uit de volgende onderdelen:    1.  De leader: een kort animatiefilmpje dat eindigt met het logo van het programma.  2. Mensen  op  straat:  fragmenten  van  mensen  op  straat  die  vertellen  waarom  ze  “van  Holland houden”.  3. Openingstune: het nummer “Ik hou van Holland” en shots van de studio.  4. Introductie:  een  openingspraatje  door  presentatrice  Linda  de  Mol  en  het  voorstellen  van de band en de teams.  5. De eerste ronde: vragen over Nederlandse films en televisieprogramma’s aan de hand  van fragmenten.  6. Tussenrondes:  de  band  speelt  een  Nederlands  nummer  dat  geraden  moet  worden  (deze ronde komt na elke vragenronde).  7. De tweede ronde: “Ons kent ons”, vragen over de gemiddelde Nederlander.  8. De derde ronde: het spellen van woorden.  9. De vierde ronde: de betekenis van een Nederlands woord raden.  10.De vijfde ronde: het raden van namen van bekende Nederlanders aan de hand van een  omschrijving.  11.De zesde ronde: “Hollandse basiskennis”, kennisvragen over Nederland.  12.De zevende ronde: het opnoemen van zo veel mogelijk dingen uit een rij.  13.De achtste ronde: vragen over sport.  14.Negende ronde: inschattingsvragen en draaien aan een rad voor punten.  15.Afsluiting Linda de Mol.  16.Eindmuziek, aftiteling.  27   

Inburgeren in anderhalf uur    Het grootste gedeelte van het programma bestaat dus uit vragenrondes. Het belangrijkste discours in  IHvH is dan ook dat van kennis over Nederland. Met de vragen die worden gesteld produceert IHvH  een  overzicht  van  alles  dat  Nederlands  is.  Deze  kennis  wordt  echter  niet  op  een  neutrale  manier  gepresenteerd,  het  programma  ziet  hier  voor  zichzelf  een  duidelijke  rol  in.  Deze  rol  wordt  in  de  volgende paragraaf verder uitgewerkt.    4.1.2 De leerzaamheid van IHvH  In  Ik  Hou  van  Holland  worden  een  aantal  claims  gemaakt  over  het  programma  zelf.  Zo  zegt  presentatrice Linda de Mol na een reclameblok:    “U  kijkt  nog  steeds  naar  Ik  Hou  van  Holland,  oftewel:  hoe  burger  ik  in  in  anderhalf uur. Nou gewoon hier op RTL4 op de zaterdagavond.”    Het  programma  wordt  hier  vergeleken  met  de  inburgeringscursus  voor  immigranten.  De  suggestie  wordt  gewekt  dat  IHvH  de  kijker  alles  leert  wat  hij  of  zij  moet  weten  over  Nederland.  Hier  schuilt  bovendien  de  aanname  achter  dat  kennis  over  Nederland  een  voorwaarde  is  voor  het  ‘Nederlanderschap’. Nederlander zijn is kennis hebben over Nederland.   IHvH veronderstelt dus dat er in de vragen die worden gesteld een bepaalde leerzaamheid zit. Zo is  er de ronde ‘Hollandse basiskennis’ waarover De Mol zegt:    “Hollandse basiskennis, het woord doet vermoeden dat al die informatie tot de  basis hoort en dat iedereen het dus allemaal weet, maar niets is minder waar. De  basiskennis is vaak bedroevend diep weggezakt, vandaar deze opfriscursus.”    Iets soortgelijks wordt er gezegd over de spellingsronde:    “Wij gaan spellen en dat klinkt makkelijker dan het is. Sinds wij elkaar zijn gaan  sms’en is de klad er behoorlijk ingekomen. Wij doen hier één laatste poging om  onze taal te beschermen tegen het huidige onderwijs.” En:    “Alledaagse woorden spellen zonder computer of woordenboek, gewoon uit het  hoofd, dat is een zeldzaam goed geworden in Nederland.”   

28   

4. Resultaten  De leerzaamheid van IHvH heeft dus een functie: het “opfrissen” van kennis over Nederland en de  Nederlandse taal. Deze kennis is blijkbaar weggezakt of nooit aanwezig geweest en dat wordt als erg  negatief  beschouwd.  Wederom  blijkt  hier  het  belang  dat  het  programma  hecht  aan  kennis  over  Nederland. IHvH neemt hier de taak op zich om Nederlanders opnieuw in te burgeren in hun eigen  cultuur.   Dit  geldt  ook  voor  sommige  gasten.  Bij  het  voorstellen  van  model  Frederique  van  der  Wal  zegt  teamcaptain Jeroen van Koningsbrugge het volgende:    “Voor deze dame, het is voor mij ook  heel  spannend dat ze er  is, want ze is 20  jaar niet in Nederland geweest…” (Van der Wal:) “Maar ik hou van Holland” (Van  Koningsbrugge:) “Tuurlijk, want anders ben je hier niet natuurlijk. En het is een  soort geschiedenisles voor  jou hè, vanavond?” (Van  der Wal:)  “Ja ik  denk  dat...  euh ja ik ben heel benieuwd.” (Van Koningsbrugge:) “…een beetje opvijzelen, en  we gaan haar allemaal helpen toch?”    En tegen oud‐bokser Lucia Rijker zegt Linda de Mol:    “Lucia, heel lang in Amerika gezeten, hoe is je Nederlandse spelling?”    Er  wordt  verwacht  dat  wie  langere  tijd  in  het  buitenland  zit,  kennis  over  de  Nederlandse  taal  en  cultuur verliest. Door mee te doen aan IHvH kan deze kennis weer worden opgefrist. Verder is het  opvallend dat Van der Wal  zegt wel van “Holland te houden”, ondanks het feit dat ze er al twintig  jaar niet woont. Hier zit de aanname achter dat wie in het buitenland woont niet van Nederland zou  houden. Het feit dat ze mee doet aan IHvH bewijst echter dat ze nog wel van Holland houdt.  De leerzaamheid van IHvH zit hem vooral in de vragenrondes ‘Hollandse basiskennis’ en spelling. Ten  opzichte  van  andere  rondes  worden  deze  rondes  als  moeilijker  beschouwd,  en  als  belangrijker,  gezien de eerder genoemde noodzaak om deze kennis op te frissen. De vragen in deze ronde worden  ten opzichte van andere rondes dan ook extra serieus genomen:    (De  Mol:)  “Even  serieus  nu,  terug  naar  de  schoolbanken,  we  draaien  de  duimschroeven aan, een hele serieuze ronde: de Hollandse basiskennis.”    Tot de ‘Hollandse basiskennis’ behoren vragen uit categorieën als politiek, geschiedenis, topografie,  kunst, literatuur en actualiteit. De kwalificatie ‘basiskennis’ suggereert dat de vragen in deze ronde 

29   

Inburgeren in anderhalf uur  verwijzen naar een soort kennis die elke Nederlander zou moeten hebben. Het gaat dan om kennis  als:   

  “Wie is de voorzitter van de Tweede Kamer?”    “Hoeveel gulden was een daalder?”   “In welke provincie ligt de stad Deventer?” En:  “Hoe heet het boek van Gerard Reve dat de 10 laatste dagen van 1946 beschrijft  vanuit de beleving van de kantoorklerk Frits van Egters?”  

  Binnen  het  discours  van  kennis  over  Nederland  valt  er  dus  een  onderscheid  te  maken  tussen  verschillende  soorten  kennis.  Om  te  beginnen  zijn  dat  de  ‘Hollandse  basiskennis’  en  kennis  van  de  Nederlandse  taal  en  spelling.  IHvH  presenteert  zichzelf  als  een  soort  inburgeringscursus  en  binnen  die cursus wordt er extra belang gehecht aan kennis die volgens het programma weinig aanwezig is  onder de Nederlanders.     4.1.3 Nederland en de Nederlanders  Behalve  claims  die  te  maken  hebben  met  het  programma  zelf,  gaat  een  groot  deel  van  de  claims  direct over  Nederland  en  de  Nederlanders.  Er worden hier  bepaalde kenmerken  en eigenschappen  toebedeeld aan Nederland, vaak aan de hand van bekende vooroordelen. Zo zegt Linda de Mol over  het woord ‘leesportefeuille’:   

  “…het is een typisch Nederlands verschijnsel, we zijn zuinig.” 

  Of naar aanleiding van een vraag over Nederlandse achternamen:    “Dat is in Volendam  een hele makkelijke vraag want daar hebben ze maar vier  achternamen volgens mij, toch?”    Dit soort claims is nauw verweven met het gebruik van ‘wij’ en ‘zij’. Als er in IHvH werd gesproken  over een “wij” buiten de context van het programma dan werd daar altijd het Nederlandse volk mee  bedoeld. Een aantal uitspraken ging direct over ‘ons’ in relatie tot het land Nederland. Het gaat dan  om zinnen als:   

 

 

“De finale bestaat uit een aantal inschattingsvragen over ons landje.” 

  30   

4. Resultaten  De bijna liefkozende term “ons landje” wijst erop dat het hier niet zomaar om kennis gaat, maar om  kennis  over  Nederland  die  ‘ons’  allemaal  aangaat.  Ook  als  het  over  sport  ging,  werd  er  een  aantal  keer gesproken over ‘ons’:     “…Europees kampioen zijn we ook al niet geworden.” En:     “Beijing heeft ons een enorme stapel medailles opgeleverd.”    Met “we” en “ons” wordt hier de hele Nederlandse natie bedoeld en niet de individuele sporters. Het  (thuis)publiek wordt hier aangesproken als zijnde de Nederlandse natie en de sporters waarnaar er  wordt gerefereerd worden gezien als vertegenwoordigers van die natie.   Verder  werd  er  gerefereerd  aan  gedrag  of  kenmerken  die  blijkbaar  bij  Nederlanders  horen.  Bijvoorbeeld (over de Olympische Spelen in Beijing):    “daar zie je hoe ongelooflijk saamhorig wij Nederlanders worden als we een gek  oranje petje opzetten en voor onze sporters gaan juichen.”     Maar ook:     “De meeste van ons Nederlanders vinden het heerlijk om met een bord op schoot  naar het voetbal te kijken…” En:    “Wij Nederlanders zijn gek op rijtjes, behalve in de supermarkt bij de kassa.”    Ook waren er uitspraken te onderscheiden over wat ‘van ons’ is, bijvoorbeeld “onze sporters” of “ons  gevoel voor de medemens”.   Door  dit  gebruik  van  ‘wij’  schetst  IHvH  een  beeld  van  wie  ‘wij’  als  Nederlanders  zijn  en  wat  er  allemaal  van  ‘ons’  is.  Het  programma  creëert  zo  een  publiek  van  Nederlanders  met  gemeenschappelijke kenmerken. Tegelijkertijd wordt hiermee afgebakend wie er bij de ‘wij’ horen en  wie niet. Wie bijvoorbeeld niet gek is op rijtjes kan blijkbaar geen Nederlander zijn. Opvallend is dat  er geen enkele keer wordt gesproken over een expliciete ‘zij’.   Een groot deel van claims over Nederland en de Nederlanders zit verwerkt in de vragen. Het gaat dan  vooral  om  vragen  die  draaien  om  kennis  over  de  ‘doorsnee  Nederlander’.  Dit  zijn  om  te  beginnen  vragen waar statistieken moeten worden aangevuld, bijvoorbeeld:    31   

Inburgeren in anderhalf uur   “35%  van  de  Nederlandse  vrouwen  denkt  gelukkiger  te  zijn  met…”  (een  beter  figuur) En:    “9% van de Nederlandse mannen houdt meer van zijn vrouw nadat zij…” (… een  cosmetische ingreep heeft ondergaan)    Andere vragen gaan om het opnoemen van rijtjes, bijvoorbeeld:   

  “We zoeken de 20 meest voorkomende Nederlandse achternamen…”    

Hier wordt kennis geproduceerd over wat typisch Nederlandse namen zijn. Het leert de kijker dat de  doorsnee Nederlander bijvoorbeeld waarschijnlijk Jansen of De Vries zal heten.   Er zijn tot slot behalve statistieken en rijtjes ook inschattingsvragen als:   

  “…hoeveel eieren eet de Nederlander per jaar?” En:    “Hoe oud is de gemiddelde Nederlander als hij of zij zijn of haar maagdelijkheid  verliest?” 

  Ook hier wordt er regelmatig gesproken van ‘wij’:    “Wat  zetten wij op tafel op Eerste Kerstdag?”     “Hoeveel euro stonden wij Nederlanders per huishouden rood?” En:     “Hoeveel kilo drop eten wij Nederlanders?”    Door  middel  van  deze  vragen  produceert  IHvH  een  grote  hoeveelheid  kennis  over  de  ‘doorsnee  Nederlander’.  Het  programma  leert  de  kijker  over  kenmerken,  gedrag  en  voorkeuren  van  deze  ‘doorsnee Nederlander’: hoe veel eieren hij eet, op welke leeftijd hij zijn maagdelijkheid verliest, hoe  veel hij rood staat en wat hij op tafel zet met Kerst. Van de kandidaten wordt bovendien verwacht  dat  zij  voldoende  kennis  over  de  gemiddelde  Nederlander  hebben  om  hier  inschattingen  en  voorspellingen over te maken.  

32   

4. Resultaten  De claims die worden gemaakt berusten regelmatig op bepaalde cijfers en statistieken. De bron van  deze cijfers – en daarmee de betrouwbaarheid ‐ blijft vaak onduidelijk. Soms gaat het om cijfers van  het programma zelf:    “Wat  eten  we  het  liefst  met  kerst,  is  het  geworden.  We  hebben  een  enquête  gehouden en een top 20  is daar uit voorgekomen en hoeveel van die  20 weten  jullie op te noemen. Wat eten Nederlanders het liefst met kerst?”    De enquête is gehouden onder het eigen publiek voorafgaand aan de uitzending. Het publiek wordt  hier gezien als een representatie van de ‘doorsnee Nederlander’. Een andere keer wordt de bron wel  vermeld, als Linda de Mol zegt:    “Ik heb hier het getal staan, dit komt van het Centraal Bureau voor de Statistiek  dus het klopt exact.”    Het Centraal Bureau voor de Statistiek wordt hier gebruikt als betrouwbare bron om de cijfers extra  geloofwaardigheid te geven.    4.1.4 Het publiek en de gasten  Als onderdeel van de beeldanalyse is er gekeken naar het publiek. Het publiek van IHvH is verdeeld  over twee tribunes. Op de ene tribune is iedereen gekleed in het oranje, op de andere in de kleuren  rood,  wit  en  blauw.  Deze  kleuren  komen  overeen  met  het  team  dat  de  betreffende  tribune  ondersteunt. De mensen in het publiek dragen verder een verzameling van hoeden, pruiken, brillen,  sjaals en pompons, allemaal in de kleuren van hun tribune (zie figuur 1). De sjaals en pompons doen  denken aan voetbalsupporters of cheerleaders en een belangrijke taak van het publiek is inderdaad  het toejuichen en aanmoedigen van ‘hun’ team. De rest van de uitdossing van het publiek roept ook  associaties op met supporters bij Nederlandse sportwedstrijden of mensen op Koninginnedag. Door  die  kleding  in  de  nationale  kleuren  lijkt  het  alsof  het  publiek  behalve  de  teams  ook  Nederland  zelf  toejuicht.  Zoals  voetbalsupporters  het  shirt  van  hun  club  dragen,  kleed  het  publiek  zich  in  de  nationale kleuren om hun liefde voor Nederland te uiten.  De  algemene  uitstraling  van  het  publiek  is  homogeen:  naast  het  feit  dat  iedereen  gekleed  gaat  in  dezelfde  kleur  kleding  zijn  de  mensen  in  het  publiek  in  alle  geanalyseerde  uitzendingen  blank.  De  twee tribunes vormen zo twee uniforme massa’s van supporters.     

33   

Inburgeren in anderhalf uur  Figuur 1, Beau van Erven Dorens met op de achtergrond publiek, compleet met oranje bril en hoed   

                          De rol van het publiek als supporters van de twee teams blijkt ook uit de tekstanalyse. Het publiek  wordt meer behandeld als fans en supporters dan als een doorsnee publiek. Zo zegt Linda de Mol:    “…twee vakken uitzinnige fans – we hebben nooit moeite de studio te vullen…”  En:     “Het Hollandlegioen zit ook vanavond weer verdeeld over twee tribunes…”    De liefde van het publiek  voor Nederland wordt ook duidelijk  als Linda de Mol zich tot het publiek  richt en zegt:     “…maar Gód wat houden we van Holland toch? Met z’n allen?”    Waarop het publiek reageert met een instemmend gejuich. De rol van het publiek als supporters van  beide  teams  blijkt  uit  andere  reacties:  na  een  goed  beantwoorde  vraag  van  een  team  begint  het  bijbehorende publiek met het spreekkoor “Het is stil aan de overkant” of “Olé olé olé”. Als rapper Ali  B een vraag goed beantwoordt reageert het publiek met “Ali! Ali! Ali!” en als Beau van Erven Dorens  uit zijn broek scheurt, zingt zijn tribune “zulke goeie hebben wij nog nooit gehad.” Het publiek draagt  ook  bij  aan  de  informele  sfeer  van  het  programma.  Het  programma  heeft  gezelligheid  hoog  in  het  vaandel staan. Zoals Linda de Mol zegt:  34   

4. Resultaten   

  “Welkom bij Ik Hou van Holland, ofwel: Nederland op zijn allergezelligst.” En: 

   “Nou dat moet een gezellige zaterdagavond worden…”    Bij  het  beantwoorden  van  bepaalde  vragen  wordt  het  publiek  ook  ingeschakeld  door  beide  teamcaptains  om  advies  in  te  winnen.  Vooral  bij  inschattingsvragen  wordt  het  publiek  regelmatig  gevraagd,  “hoe  zit  dat  bij  jullie?”.  Het  publiek  fungeert  in  die  gevallen  als  afspiegeling  van  de  ´doorsnee  Nederlander´.  Dit  wellicht  in  tegenstelling  tot  de  ´bekende  Nederlanders´  in  de  twee  teams, getuige de volgende opmerking van Linda de Mol:    “…hoe  goed  denken  jullie,  als  alles  behalve  gemiddelde  Nederlanders,  de  gemiddelde doorsnee landgenoot te kennen?”    De bekende Nederlanders in IHvH zijn vooral acteurs, artiesten, modellen, presentatoren en sporters.  Opvallend is dat in de aankondiging van deze gasten er sterk vanuit wordt gegaan dat het publiek en  de kijker weet wie ze zijn. Dit blijkt uit uitspraken als:     “Beau, ik zie het natuurlijk in één oogopslag maar stel je team toch maar even  voor, wie zijn het?”    “Ja, deze man hoeft niet eens meer voorgesteld te worden, wel even leuk…”    “Naast me staat de dame die we allemaal kennen van Can’t Buy Me Love…” En:    “Voor de zekerheid, maar hoe moet je deze man nou ooit gemist hebben, dit is  onze bekendste Nederrapper, dit is Ali B!”    Behalve  de  aanwezigheid  van  bekende  gasten  wordt  er  in  de  vragenrondes  een  overvloed  aan  bekende  Nederlanders  opgevoerd  in  IHvH.  In  de  eerste  ronde  moeten  er  vragen  over  Nederlandse  films  en  televisieprogramma’s  worden  beantwoord,  in  de  vijfde  ronde  moeten  er  namen  van  bekende  Nederlanders  worden  geraden  aan  de  hand  van  een  omschrijving.  Verder  zitten  er  in  de  ronde  over  sport  vragen  over  bekende  sporthelden  en  moeten  er  in  de  tussenrondes  liedjes  van  bekende  artiesten  worden  geraden.  IHvH  verwacht  dus  dat  de  gasten,  het  publiek  en  de  kijkers 

35   

Inburgeren in anderhalf uur  bekend  zijn  met  een  grote  hoeveelheid  presentatoren,  acteurs,  artiesten,  sporters,  schilders,  schrijvers en modellen. Deze worden soms zelfs alleen bij de voornaam genoemd.   Behalve de ‘basiskennis’ en kennis over de gemiddelde Nederlander produceert IHvH dus ook kennis  over  de  Nederlandse  (populaire)  cultuur.  Opvallend  is  dat,  in  tegenstelling  tot  bij  de  taal  en  de  ‘basiskennis’,  deze  vragen  niet  als  moeilijk  worden  beschouwd.  Kennis  over  film,  televisie  en  het  scala aan Nederlandse sterren wordt bij het publiek als vanzelfsprekend geacht.    4.1.5 Het Nederlandse landschap  In  de  beeldanalyse  zijn  behalve  het  publiek  ook  de  leader  en  het  decor  van  Ik  Hou  van  Holland  bekeken.  Het  decor  van  IHvH  bestaat  op  eerste  gezicht  uit  een  verzameling  symbolen  die  allemaal  naar  Nederland  verwijzen:  koeien,  tulpen,  kaas,  molens,  Delfts  Blauw  en  de  kleuren  van  de  Nederlandse vlag. Het zijn symbolen die veel te maken hebben met wat wordt gezien als het typisch  Nederlandse landschap.   Bij nadere inspectie lijkt het alsof het decor als geheel ook opgebouwd is als een soort landschap op  zich. De studiovloer valt in eerste instantie op door de enorme cirkel in Delfts Blauw met “Ik Hou van  Holland” in het midden en de Nederlandse vlag in een baan eronder. Daar achter is de vloer groen,  alsof het een weiland of grasveld is. De ruimte van de studio wordt afgebakend door stellages met  meerdere  verdiepingen  die  bekleed  zijn  met  kunstgras,  waarop  levensechte  koeien  zijn  neergezet.  Wederom  roept  dit  de  associatie  op  met  weilanden  en  akkers.  Op  één  van  de  stellages  staat  een  groot draaiorgel. Achter de stellages is een achtergrond te zien van blauw licht, alsof het de blauwe  lucht boven het land is. Centraal in de studio staat de desk van Linda de Mol met aan weerszijden de  desks van de twee teams en daar achter de bijbehorende tribunes (zie figuur 2). Achter De Mol staat  een  muur  van  hele  kazen,  met  daar  achter  een  veld  van  rode,  gele  en  oranje  tulpen.  Daar  weer  achter  is  een  verzameling  molens  te  zien  die  afsteken  tegen  de  horizon  met  daarboven  weer  de  blauwe lucht (zie figuur 3). Het decor plaatst het programma dus letterlijk in een typisch Nederlands  landschap.    

36   

4. Resultaten  Figuur 2, het decor van Ik Hou van Holland 

    Figuur 3, de desk van Linda De Mol met daar achter het decor 

  Door  voorwerpen als  kazen, molens en  een  draaiorgel  krijgt het  programma  een  wat folkloristisch,  Oudhollands  karakter.  Dit  blijkt  ook  uit  de  prijzen  die  er  elke  aflevering  zijn  te  winnen:  een  poffertjespakket, een hele kaas of een Delfts Blauw dekbedovertrek. 

37   

Inburgeren in anderhalf uur  De leader van IHvH bestaat uit een animatie die begint met een close‐up van een verzameling tulpen  in een grasveld. Boven de horizon is een blauwe lucht te zien. Terwijl de camera over het landschap  vliegt wordt er steeds verder uitgezoomd. Er verschijnen diverse silhouetten tegen de horizon: een  fiets, een molen, schaatsende mensen, een kerk, de Euromast, koeien en kaasdragers (zie figuur 4).  Er verschijnt water in beeld en als de camera verder uitzoomt, blijkt het landschap een grote bol te  zijn met in het midden water in de vorm van Nederland. De silhouetten bewegen nog steeds langs de  horizon en voor de bol hangt een grote oranje sjaal met de tekst “Ik Hou van Holland” (zie figuur 5).     Figuur 4 en 5, screenshots uit de leader van Ik Hou van Holland   

                                                                          38   

4. Resultaten  Ook hier zijn in eerste instantie een aantal symbolen te zien die te maken hebben met Nederland: de  tulpen,  molens,  fiets,  schaatsers  en  kaasdragers.  Het  feit  dat  ze  in  de  animatie  verschijnen  als  silhouetten aan de horizon zegt veel over de symbolische waarde. Deze symbolen worden dermate  bekend geacht dat ze slechts als zwart silhouet afgebeeld hoeven te worden. Net als in het decor is  ook  het  ‘typisch’  Nederlandse  landschap  hier  uitgebeeld.  Het  grasveld  en  de  blauwe  lucht  vormen  een polderlandschap waarin vooral de kerk en de Euromast afsteken als Nederlandse skyline. Als de  camera  uitzoomt,  blijkt  het  polderlandschap  de  hele  wereldbol  te  beslaan,  met  in  het  midden  een  zee in de vorm van Nederland. Dit roept een associatie op met Nederland als ‘waterland’ bij uitstek:  een land dat deels onder de zeespiegel ligt en deels zelfs gewonnen is uit de zee. De oranje sjaal ten  slotte is dezelfde als de sjaal die de mensen in het publiek dragen. De sjaal is een middel om uit te  drukken dat je iets steunt, in dit geval het land Nederland, wat nog eens extra duidelijk wordt door  de tekst “Ik Hou van Holland”.  Het  Nederlandse  landschap  wordt  verder  genoemd  door  mensen  op  straat  in  het  begin  van  het  programma:   

  “Ik houd van Holland omdat het zo lekker plat is.” En:    “Ik houd van Holland omdat het ook aan de zee grenst.” 

  In de vragen wordt het Nederlandse landschap ook op verschillende manieren gerepresenteerd. Zo  wordt er gevraagd naar hoofdsteden en inwonersaantallen van provincies, rivieren en meren, maar  ook ‘landmarks’ als voetbalstadions, dierentuinen, hunebedden en de Afsluitdijk.  Ik  Hou  van  Holland  produceert,  tot  slot,  dus  ook  kennis  over  het  Nederlandse  landschap.  Het  programma  geeft  een  verzameling  van  topografische  en  geografische  feiten  over  Nederland,  van  Artis en het IJsselmeer tot aan de hunebedden in Drenthe.    

4.2 Resultaten voor Raymann is Laat  De  analyse  van  Raymann  is  Laat  leverde  om  te  beginnen  een  overzicht  op  van  de  verschillende  onderdelen van het programma. Elke uitzending van RiL bestaat uit de volgende onderdelen:    1. Introductie: een korte inleiding achter de schermen door de hoofdgast.  2. Intromuziek: muziek van een dj, de opkomst van Raymann, shots van het publiek.  3. Een stuk stand‐up comedy van Jörgen Raymann.  4. Een  ‘interview’:  Raymann  interviewt  via  een  beeldscherm  een  typetje  (ook  gespeeld  door Raymann).  39   

Inburgeren in anderhalf uur  5. “Altijd prijs met Achmed”: een sketch met Achmed, een Islamitische slager (gespeeld  door Raymann) en een quiz met een ‘kandidaat slager’.  6. “Twee culturen op 1 kussen, daar slaapt Raymann tussen”: een interview/quiz met een  bekende Nederlander en zijn of haar partner van niet‐Nederlandse origine.   7. “Groeten uit Marokko”: een reportage van verslaggever Rachid vanuit Marokko.  8. “Tante  Es”:  een  interview  met  bekende  gast  door  typetje  ‘Tante  Es’,  gespeeld  door  Raymann.  9. Een muzikaal optreden.  10.Afsluiting en aftiteling.    Wat  direct  opvalt,  is  de  grote  diversiteit  aan  onderdelen  in  het  programma:  stand‐up  comedy,  interviews, reportages, muziek en quizzes. Deze diversiteit aan onderdelen is een afspiegeling van de  diversiteit die in het gehele programma terug is te vinden. Het belangrijkste discours in Raymann is  Laat  is  dan  ook  dat  van  verschil.  Het  programma  toont  de  verscheidenheid  aan  culturen  die  Nederland rijk is, met de nadruk op de grootste minderheidsgroepen: de Surinamers en Marokkanen.  De Nederlandse identiteit ontstaat in contrast met deze verschillende culturen. Er wordt in RiL vaak  een vergelijking gemaakt tussen Nederland en andere culturen. Op deze manier ontstaat een beeld  van wat Nederlands is, maar vooral ook van wat niet.    4.2.1 Nederland en het buitenland   De nadruk op verschil in Raymann is Laat blijkt om te beginnen uit het feit dat in het programma veel  aandacht is voor andere landen dan Nederland. Vooral Suriname en Marokko worden vaak genoemd,  maar ook Amerika, Italië, Spanje, Polen, Indonesië, Kameroen, Rusland en Irak komen aan bod. Toch  is Nederland impliciet sterk in het programma aanwezig. Zo wordt er opvallend vaak de vergelijking  gemaakt tussen Nederland en andere landen. Zeker in het onderdeel Twee culturen op één kussen…  waarin iemand uit Nederland vertelt hoe het is om kennis te maken met de cultuur van zijn of haar  partner. Bijvoorbeeld Martijn, de man van theatermaakster Anouscha Nzume, over Kameroen:    “…dat is een beetje de deal die je daar sluit: als je trouwt, trouw je met de hele  familie en dat doe je ook voor altijd.”     Of Privé‐hoofdredacteur Evert Santegoeds over Indonesië:    “Als je daar een cola bestelt en de cola is op dan krijg je twee Fanta, één om het  goed te maken. En dat vind ik wel grappig op zich.”  40   

4. Resultaten    Ook  in  andere  onderdelen  wordt  er  een  vergelijking  gemaakt  tussen  Nederland  en  andere  landen.  Bijvoorbeeld in Groeten uit Marokko, waar Rachid langs gaat bij een Marokkaanse kapper:   

  “In  Marokko  vrouwen  knippen  vrouwen,  maar  mannen  knippen  mannen  én  vrouwen.”   

Het  referentiekader  is  hier  Nederlands:  er  wordt  gesproken  over  “daar”  of  “in  Marokko”.  Door  te  laten zien hoe dingen in andere landen gebeuren is de impliciete boodschap dat dit niet is hoe het in  Nederland  gaat.  Bijvoorbeeld  als  Evert  Santegoeds  vertelt  over  zijn  kennismaking  met  de  Indonesische familie van zijn man:    “Maar het is een grote familie, en veel begrafenissen zijn er dan hè, een trieste  bijkomstigheid is dat dan, maar het aardige daarvan is dan dat er gegeten wordt  en euh… heel veel gegeten en geproost. (…) … toen werd de broer van Robberts  moeder begraven en toen liepen we drie meter  achter  de  kist  en  toen  ging het  weer over eten want toen riep zijn moeder ‘Robbert, we zijn de saus vergeten!’  En  daar  was  de  kist  en  daar  liepen  wij  en  het  ging  weer…  dus  dat  was  wel  opvallend vond ik.”    Het is blijkbaar opvallend als er op een begrafenis in de directe nabijheid van de kist wordt gesproken  over  eten.  Dit  zegt  ook  iets  over  de  Nederlandse  cultuur:  het  wordt  in  Nederland  als  oneerbiedig  beschouwd om te praten over eten tijdens een begrafenis. Raymann zelf verwijst ook vaak impliciet  naar  de  Nederlandse  cultuur.  In  het  onderdeel  `Altijd  prijs  met  Achmed´  bijvoorbeeld,  geeft  de  islamitische slager Achmed (Raymann) een jongen van Irakese afkomst een varken:    (Jongen:) “Whoo, varken!” (Achmed:) “Maar varken, varken is niet haram want  is marsepein. Is varken van marsepein, heb ik gekregen van de buren.”    Het gaat hier over het feit dat in het geloof van Achmed en de jongen een varken wordt beschouwd  als iets dat onrein (haram) is. Het is echter een marsepeinen varken dat Achmed van zijn buren heeft  gehad.  De  betreffende  uitzending  is  van  6  december,  een  dag  na  het  Sinterklaasfeest,  een  feest  waarop  traditiegetrouw  dieren  van  marsepein  worden  gegeten  in  Nederland.  De  jongen  moet  als  laatste  opdracht het  varken  in  kleine  stukken  snijden en  uitdelen  aan  het  publiek.  Op deze manier  verbindt  Raymann  een  Nederlandse  traditie  met  iets  ‘on‐Nederlands’  als  de  islam.  Ook  bij  andere  41   

Inburgeren in anderhalf uur  typetjes van Raymann wordt dit contrast opgezocht. Zoals de Antilliaanse stadswacht Edsel die het  heeft over de muziek die hij in zijn auto draait:    “Witte muziek man, je weet: ik luister alleen Frans Bauer. Het is witte muziek.”    Naast het contrast met andere culturen wordt er een enkele keer ook een expliciete claim gemaakt  over  Nederland.  De  bekende  Nederlandse  zuinigheid  wordt  bijvoorbeeld  genoemd:  op  de  vraag  of  Evert Santegoeds een beetje zuinig is antwoordt zijn partner Robbert Halewijn:   

  “Euh… Ja Nederlands! Natuurlijk, gierig. Ja hoor!” 

  Raymann refereert zelf ook aan de nadruk op diversiteit in het programma als hij zegt:    “Ja, dames en heren, in Nederland hebben we natuurlijk verschillende relaties tussen mensen  van twee verschillende culturen.”    De grote culturele diversiteit van RiL is verder duidelijk te zien aan het gebruik van ‘wij’ en ‘zij’ in het  programma. RiL toont een gevarieerd en zelfs ambigue gebruik van ‘wij’ en ‘zij’. In de geanalyseerde  uitzendingen wordt er met ‘wij’ verwezen naar Nederlanders, maar ook naar “Surinamers”, “zwarte  mensen”  en  “Marokkanen”.  Het  opvallende  is  dat  dezelfde  personen  regelmatig  wisselen  tussen  verschillende ‘wij’s’, soms zelfs direct achter elkaar. Zo zegt Rachid in het onderdeel De Groeten uit  Marokko:    “In  Nederland  willen  we  graag  dat  onze  kinderen  meerdere  talen  leren  op  school…”     En twee zinnen verder:    “Al  sinds  het  begin  van  het  Arabische  rijk  zijn  Marokkanen  grote  woordkunstenaars.  Ondanks  onze  grote  woordenschat  hebben  we  toch  onze  handen en voeten nodig.”    Hij lijkt binnen enkele zinnen te wisselen van een Nederlandse nationaliteit naar een Marokkaanse.   Maar niet alleen nationaliteit, ook etniciteit bakent groepen af. Zo zegt Raymann:   

  42 

 

4. Resultaten  “…wij zwarte mensen hebben zo veel leuke dingen die we meemaken.”     Maar twee zinnen verder zegt hij:    “Want  30%  is  maar  monogaam  van  de  Italianen,  70%  gaat  vreemd.  Zeventig  procent. Surinamers: laatste onderzoek, 69%. Dus die Italianen zijn erger dan wij  zijn, dat is duidelijk, veel erger dan wij zijn.”    Hij  vergelijkt  hier  een  ‘zij’  –de  Italianen‐  met  een  ‘wij’  –de  Surinamers.  Soms  blijft  het  zelfs  onduidelijk wie er wordt bedoeld met ‘wij’. Zo zegt Raymann over het Sinterklaasfeest:    “En daarom,  ik vier geen Sinterklaas, maar iedereen die het wil vieren: vier het  gerust, en dan gaan we volgend jaar weer vechten erover, hè? Hij is weg.”    Wie  hij  bedoelt  met  ‘we’  blijft  onduidelijk.  Ten  tijde  van  de  uitzending  was  er  discussie  over  het  Sinterklaasfeest vanwege de racistische associaties die sommige mensen hebben bij Zwarte Piet. Hier  wordt echter in de voorafgaande tekst door Raymann niet over gesproken. Het is goed mogelijk dat  hij  hier  aan  refereert,  maar  dan  nog  blijft  het  onduidelijk  wie  ‘we’  precies  zijn.  Hij  zou  voor‐  en  tegenstanders  van  het  Sinterklaasfeest  kunnen  bedoelen,  maar  ook  autochtone  en  allochtone  Nederlanders  in  het  algemeen.  In  dat  laatste  geval  is  de  achterliggende  gedachte  dat  het  Sinterklaasfeest vooral een feest is van de ‘blanke’ Nederlander en niet van Nederlanders van andere  etnische afkomst. Ook blijft onduidelijk welke positie Raymann inneemt als hij het heeft over “ik”. De  reden dat hij geen Sinterklaasfeest viert geeft hij eerder, namelijk dat zijn Surinaamse vader in zijn  jeugd altijd slechte zelfgemaakte cadeaus gaf:    “Enne, het waren nooit echte cadeautjes die de Sint uit Spanje bracht, je zag dat  ze in Suriname waren gemaakt weet je. En als we geen cadeautje hadden zei hij  ’Ja Sint had geen visum dit jaar’. Dus bij mij is het echt nooit goed gegaan.”    Hij  neemt  hiermee  de  positie  in  van  iemand  van  Surinaamse  afkomst.  De  reden  die  hij  noemt  is  echter persoonlijk en verklaart niet waarom ´we´ hier over zouden vechten. Bovendien blijft het in  het midden welke positie Raymann zelf inneemt in deze ´we´.   De positie van Raymann en anderen in het programma is dus niet per se die van een Nederlander. Er  moet  echter  worden  opgepast  om  die  positie  dan  als  ‘buitenlands’  te  beschouwen.  Wanneer  er  wordt gesproken over ‘Surinamers’ of ‘Marokkanen’, kan dat ook verwijzen naar Nederlanders van  43   

Inburgeren in anderhalf uur  Surinaamse  of  Marokkaanse  afkomst.  Het  zegt  iets  over  de  dubbelzinnige  positie  van  culturele  minderheden.  Iemand  kan  zich  tegelijk  als  Nederlander  en  als  Surinamer  beschouwen  en  het  één  hoeft het ander niet uit te sluiten. Vandaar dat de precieze betekenis van ‘we’ soms onduidelijk blijft,  misschien  ook  wel  voor  de  persoon  zelf.  Er  valt  wel  iets  te  zeggen  over  de  positie  die  níet  wordt  ingenomen,  namelijk  die  van  ‘autochtone  Nederlander’,  De  termen  autochtoon  en  allochtoon  zijn  echter open zijn voor verschillende interpretaties. Bij gebrek aan een betere term zal ‘autochtoon’ in  deze  context  het  beste  gedefinieerd  kunnen  worden  als  ‘iemand  wiens  identiteit  geen  elementen  bevat van een andere nationaliteit dan de Nederlandse’.      4.2.2 Taal, afkomst en familie  De diversiteit van RiL blijkt ook uit de verschillende talen die worden gesproken. De voertaal van het  programma  is  Nederlands,  maar  de  Nederlandse  zinnen  zijn  doorspekt  met  woorden  uit  andere  talen. Er worden woorden en/of zinsneden gebruikt uit het Engels, Surinaams (Sranang), Marokkaans  (Berbers  en  Arabisch),  Italiaans  en  Spaans.  Opvallend  is  ook  het  gebruik  van  woorden  uit  de  zogenaamde straattaal: een mengeling van Nederlands en onder andere Surinaams, Papiamento en  Arabisch die vooral door jongeren in grote steden wordt gesproken. Er worden regelmatig woorden  gebruikt  als  “fawaka”  (hoe  gaat  het?),  “swa”  (vriend)  en  “wallah”  (ik  zweer  het,  in  Godsnaam).  Kennis van de Nederlandse taal komt ook terug in een aantal vragen die gesteld worden in de quiz bij  “Altijd prijs met Achmed”. Bijvoorbeeld:    “…wat  betekent  Nederlandse  uitdrukking:  de  appel  valt  niet  ver  van  de  boom?  Wil dat zeggen A) doordat Nederland is plat, die appel rolt niet ver van de boom.  Is dat B) meeste Nederlanders hebben kleine tuin, dus appel kan niet ver rollen.  Of is dat C) zonen lijken meestal op hun vader?” En:    “Wat is de betekenis van de uitdrukking: Hij is het zwarte schaap van de familie?  Is dat: A) Hij werkt bij Tele2? Is dat B: Hij is de enige Surinamer in de familie? Of  is dat C: mijn zoon Rachid?”    Verder  vallen  de  titels  van  verschillende  programmaonderdelen  op:  het  zijn  allemaal  variaties  op  bekende Nederlandse spreekwoorden of gezegdes: “Altijd prijs met Achmed”, “Twee culturen op één  kussen, daar ligt Raymann tussen” en “De groeten uit Marokko”.  Er wordt verder opvallend vaak gesproken over familie. Raymann spreekt over zijn vader tijdens zijn  inleidende praatje, in Twee culturen op één kussen… wordt er uitgebreid gesproken over de rol van  44   

4. Resultaten  familie in de relaties en Achmed refereert meerdere malen aan zijn teleurstellende zoon. Bovendien  wordt  er  een  aantal  keer  over  anderen  gesproken  in  termen  van  familie.  Het  typetje  professor  Kwakoe  Kadongo  noemt  Raymann  “broeder  koendoe”  en  sluit  af  met  “Stay  black  my  brother”.  Raymann noemt zichzelf in de huid van Tante Es iedereens tante en refereert bovendien meerdere  malen naar vrouwen in dezelfde klederdracht als “mijn zusters”. Ook in de interviews met bekende  gasten  in  het  programma  draait  het  vaak  om  afkomst  en  familie.  Er  zijn  twee  onderdelen  waar  bekende gasten in voorkomen: Twee culturen op één kussen… en Tante Es. In beide onderdelen gaat  de interesse uit naar de achtergrond van de gasten. In Twee culturen op één kussen… draait het om  de  relatie  van  de  gast  met  iemand  met  een  andere  culturele  achtergrond.  In  Tante  Es  staat  de  afkomst van de gast centraal, zoals blijkt uit de standaard eerste vraag van ‘Tante Es:    

  “vertel je tante: wie is je vader en wie is je moeder?”   

Jörgen Raymann, in de huid van Tante Es, lijkt bewust te zoeken naar elementen die afwijken van de  ‘standaard’ Nederlandse cultuur in de herkomst van zijn gasten. Bij presentator Sipke‐Jan Bousema  draait het om zijn Friese wortels en het feit dat hij homoseksueel is, bij zanger Enrique Iglesias wordt  er  ingegaan  op  zijn  Spaanse  herkomst  en  zijn  verhuizing  naar  de  Verenigde  Staten  en  bij  politicus/burgermeester Achmed Aboutaleb gaat het over zijn jeugd in Marokko.   Tot slot is de nadruk op de seksuele geaardheid van sommige gasten noemenswaardig. Er werd in de  geanalyseerde afleveringen een aantal keer uitgebreid ingegaan op de geaardheid van enkele gasten.  Bij de introductie van Evert Santegoeds en zijn partner staan ze in een decorstuk dat een groot bed  voorstelt:    (Raymann:)  “Hallo,  goedenavond,  ligt  het  een  beetje  comfortabel?”  (Santegoeds:)  “Ik  lig  aan  de  verkeerde  kant.”  (Raymann:)  “De  verkeerde  kant?  Nou je bent sowieso van de verkeerde kant, dus het maakt niet zo veel uit waar  je ligt. Goeie binnenkomer Evert, dank je wel, goeie binnenkomer.”    Later in het item wordt er in de straatvraag aan verschillende mensen de vraag gesteld hoe er wordt  omgegaan met homoseksualiteit in Indonesië. De reacties lopen uiteen van:   

  “Het zal niet zo vrij zijn als hier.” En:    “Ik ben er ooit een keer geweest in Indonesië, en dan in Atjeh, en daar was het  nog niet echt geaccepteerd.” Tot:  45 

 

Inburgeren in anderhalf uur    “Ik houd zelf ook niet van die dingen dus… nee ik denk niet goed. Maar… je weet  toch, homo, da’s niet goed toch.”    De partner van Santegoeds, Robbert Halewijn zegt zelf over homoseksualiteit in Indonesië:    “Tolerant,  tolerant,  het  is  verboden!  Ondertussen  gaat  elke  nicht  verkleed  als  Celine Dion of Donna… hoe… haha.”    Ook  bij  presentator  Sipke‐Jan  Bousema,  te  gast  bij  Tante  Es  wordt  er  ingegaan  op  zijn  seksuele  geaardheid. Tante Es ziet de reactie van een vrouw uit het publiek en reageert met:    “Kijk hoe zij kijkt: Oh God hij is homo. Jaaa! Ze wil het niet geloven. Het gebeurt  vaker!”    Waarop Bousema reageert met:   

  “En dat uit Friesland…”   

Deze  aandacht  voor  de  seksuele  geaardheid  van  de  gasten  is  niet  vanzelfsprekend,  het  had  ook  onbenoemd kunnen blijven. Door het een gespreksonderwerp te maken, wordt opnieuw de nadruk  gelegd op verschil. Ook zegt het iets over de Nederlandse cultuur. De vanzelfsprekendheid waarmee  homoseksualiteit  in  Nederland  over  het  algemeen  wordt  geaccepteerd  geldt  niet  voor  sommige  andere landen.     4.2.3 Publiek en decor   De diversiteit van RiL blijkt tot slot uit de beeldanalyse van het decor en het publiek. Het decor van  RiL kenmerkt zich in eerste instantie door verschillende delen die allemaal op een andere manier zijn  ingericht. Deze delen vormen elk op zich het toneel en decor voor de verschillende onderdelen van  het programma. Het publiek zit als in een theater centraal op de studiovloer, gericht naar het toneel.  De algemene sfeer van het decor is divers en kleurrijk, met houten en bakstenen muren, planten en  verschillende  kleuren  licht.  Eén  deel  bestaat  uit  een  simpele  houten  achtergrond  met  houten  lamellen. Een ander deel lijkt op een bakstenen muur met schilderingen of graffiti en een etalage in  het  midden.  In  de  etalage  staat  een  grote  flatscreen  tv  en  diverse  andere  (oude)  televisies  met  prijsstickers  en  een  lichtkrant.  Boven  de  etalage  hangt  een  bord  met  “Elektro/Skyshop  simlock  46   

4. Resultaten  service – belhuis – gsm – fax – tv”. Het lijkt het typische soort telecom‐ en elektronicazaken te zijn die  je vooral in grote steden  ziet  (zie  figuur 6). Een derde onderdeel  van het decor is ingericht als een  Islamitische  slagerij,  met  een  koelvitrine,  een  anti‐vliegenlamp, een weegschaal, posters  over vlees  en een krijtbord (zie figuur 7). Ook dit soort slagerijen is meestal te vinden in grote steden en wordt  vaak gerund door moslims van Turkse of Marokkaanse afkomst. Het laatste onderdeel van het decor  lijkt op een balkon of veranda, met veel hout, een tafel en stoelen, een vogelkooi en een grote lijst  aan de muur met een tv‐scherm erin. Op de tv is in eerste instantie een foto te zien van wat lijkt op  een straat in een tropisch land met typisch koloniale huizen. De veranda zelf roept ook de sfeer op  van een tropisch land en een oude plantage of ander oud‐koloniaal gebouw.     Figuur 6 en 7, onderdelen van het decor van Raymann is laat 

                       

  47   

Inburgeren in anderhalf uur  Het decor van RiL kenmerkt zich dus vooral door de diversiteit van de verschillende onderdelen. Het  decor  roept  verder  associaties  op  met  een  grotere  stad.  Dit  plaatst  het  programma  in  een  ‘urban’  setting, waarbij het in midden blijft of dit in Nederland is of niet.  In het geval van de veranda is de setting wel in het buitenland. Gezien de context van het programma  ‐ het is de veranda waar het Surinaamse typetje Tante Es haar interview houdt ‐ is dit waarschijnlijk  Suriname.  Het  publiek  van  RiL  kenmerkt  zich  ook  door  een  grote  diversiteit.  De  mensen  die  in  beeld  worden  gebracht,  verschillen  sterk  in  huidskleur  en  kleding.  Opvallend  zijn  de  vrouwen  in  de  typisch  Surinaamse  klederdracht  en  vrouwen  met  een  hoofddoek  (zie  figuur  8).  Het  publiek  is  duidelijk  multicultureel en weerspiegelt de verschillende culturele minderheden die in Nederland leven.    Figuur 8, een deel van het publiek van Raymann is Laat   

  Er is veel interactie tussen Raymann en zijn publiek. Aan het begin van RiL komt hij op over een pad  tussen het publiek door en groet daarbij links en recht mensen. Vervolgens begint hij zijn show met  het Surinaamse “Fawaka?” (hoe gaat het?) waarop het publiek reageert met “Goed!”. Als het typetje  Achmed  roept  Raymann  “Altijd  prijs…”  waarop  het  publiek  reageert  “…met  Achmed!”.  Bij  een  onderdeel  met  vragen  laat  hij  drie  mensen  uit  het  publiek  voor  jury  spelen.  Als  Tante  Es  komt  Raymann  opnieuw  op  tussen  het  publiek  en  groet  hij  daarbij  weer  verschillende  mensen.  Tegen  vrouwen  in  dezelfde  Surinaamse  klederdracht  als  hij  zegt  hij  “Hallo  zusters.”  Door  deze  interactie  ontstaat er een band tussen Raymann en het publiek. Er ontstaat ook een sfeer van saamhorigheid in  het programma: ondanks de ogenschijnlijke verschillen lacht iedereen om dezelfde grappen en roept  iedereen  dezelfde  kreten  mee.  Die  sfeer  zit  door  het  hele  programma.  Ondanks  de  verschillen  die  worden  getoond  lijkt  het  doel  van  het  programma  uiteindelijk  meer  om  deze  verschillen  te  overbruggen dan om ze te benadrukken.  48   

5. Conclusie en discussie 

5. Conclusie en discussie    5.1 Inleiding  In  dit  hoofdstuk  wordt  allereerst  een  korte  samenvatting  gegeven  van  het  onderzoek  tot  nu  toe,  waarbij  van  elk  hoofdstuk  de  belangrijkste  punten  worden  aangehaald.  Vervolgens  zal  worden  aangeven wat er op basis van de hierboven besproken resultaten geconcludeerd kan worden en zal  er een antwoord worden gegeven op de hoofdvraag van dit onderzoek:    Hoe wordt de Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in televisie‐entertainment?    Deze vraag zal beantwoord worden aan de hand van de drie deelvragen:     1) Hoe wordt de Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in Ik Hou van Holland?  2) Hoe wordt de Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in Raymann is Laat?  3) Hoe verschillen beide programma’s in hun constructie van de Nederlandse nationale identiteit?    Tot slot zal er in de discussie worden gereflecteerd op het onderzoek en de conclusies en zullen er  aanbevelingen worden gegeven voor eventueel vervolgonderzoek. 

  5.2 Samenvatting resultaten    5.2.1 Ik Hou van Holland  De Nederlandse identiteit wordt in Ik Hou van Holland geconstrueerd binnen een discours van kennis  over Nederland. Het programma presenteert zichzelf als een inburgeringscursus voor Nederlanders  over Nederland. De kennis wordt geproduceerd door de vragen die worden gesteld. IHvH toetst de  kandidaten  op  hun  kennis  over  Nederland.  De  achterliggende  gedachte  is  dat  Nederlander  zijn,  of  zelfs  van  Nederland  houden,  betekent  dat  je  kennis  hebt  over  Nederland.  Er  zijn  verschillende  soorten kennis te onderscheiden die in het programma aan bod komen. Deze verschillende soorten  kennis vertegenwoordigen verschillende aspecten van de nationale identiteit.  Allereerst is  er wat IHvH ‘Hollandse basiskennis’ noemt. Het gaat hier om kennis over Nederlandse  politiek,  geschiedenis,  topografie,  kunst,  literatuur  en  actualiteit  die  elke  Nederlander  volgens  het  programma zou moeten bezitten. IHvH constateert echter dat de basiskennis bij een aanzienlijk deel  van de Nederlanders is “weggezakt” en ziet voor zichzelf de taak deze kennis weer “op te frissen”. 

49   

Inburgeren in anderhalf uur  Het programma gaat hier dus verder dan alleen kennis over Nederland produceren, het wil actief een  deel van de nationale identiteit repareren of versterken. Een tweede soort kennis die aan bod komt,  is kennis over de ‘doorsnee Nederlander’. Door verschillende soorten vragen ontstaat er een beeld  van wie de doorsnee Nederlander is, wat hij eet, waar hij woont, hoe hij heet en wat zijn hobby’s zijn.  Verder wordt er kennis geproduceerd over sport, entertainment en bekende Nederlanders. Van de  kandidaten en de kijkers wordt verwacht dat zij bekend zijn met een grote hoeveelheid namen van  onder andere  Nederlandse acteurs, schrijvers, presentatoren, artiesten en sporthelden. Tot slot is er  kennis over het Nederlandse landschap. In de vragenrondes wordt er topografische en geografische  kennis over Nederland geproduceerd. Het Nederlandse landschap wordt ook gerepresenteerd in het  decor  en  in  de  leader.  Er  wordt  een  beeld  gecreëerd  van  een  ‘typisch’  Hollands  landschap  met  polders,  water,  koeien,  molens  en  blauwe  luchten  met  grote  wolkpartijen.  Het  ontwerp  van  het  decor plaatst het programma letterlijk in dit landschap, aangevuld met tulpen, Delfts Blauw en kaas:  Nederlandse symbolen die vooral onder toeristen populair zijn. Hierdoor krijgt het programma een  wat folkloristisch, Oudhollands karakter.  Binnen  het  discours  van  kennis  spelen  het  publiek  en  de  bekende  gasten  hun  eigen  rol  in  het  programma. De gasten worden getoetst op hun kennis over Nederland in de hoedanigheid van “alles  behalve  gemiddelde  Nederlander”,  terwijl  het  publiek  juist  als  afspiegeling  van  de  doorsnee  Nederlander  de  teams  aanmoedigt  en  advies  geeft.  Het  publiek  lijkt  bovendien  behalve  de  kandidaten  ook  het  land  Nederland  zelf  aan  te  moedigen.  Beide  tribunes  zijn  als  een  homogene  massa supporters uitgedost in de nationale kleuren en worden ook aangeduid als “legioen” of “fans”.  De rol van het publiek gaat hier verder dan bij een standaard publiek: het zijn doorsnee Nederlanders  die  hun  liefde  voor  het  land  komen  betuigen.  De  sfeer  is  hierdoor  vergelijkbaar  met  een  nationale  sportwedstrijd. Er wordt gemeenschappelijk gejuicht namens de natie.    5.2.2 Raymann is Laat  De Nederlandse identiteit wordt in Raymann is Laat geconstrueerd binnen een discours van verschil.  In RiL komt een grote diversiteit aan culturen aan bod. De Nederlandse identiteit ontstaat in contrast  met deze verschillende culturen. Dit contrast wordt door Raymann zelf bewust opgezocht. Er wordt  in  RiL  vaak  een  vergelijking  gemaakt  tussen  Nederland  en  andere  culturen.  Geboren  Nederlanders  wordt gevraagd wat zij van een andere cultuur vinden, of andersom: mensen uit een andere cultuur  vertellen over hun relatie met Nederland. Op deze manier ontstaat er een beeld van wat Nederlands  is, maar vooral ook van wat niet.  Raymann en zijn gasten lijken in hun gebruik van ‘wij’ en ‘zij’ regelmatig te wisselen van nationaliteit.  Behalve Nederlanders beschouwen zij zichzelf ook als Surinamer, Marokkaan of als “zwarte mensen” 

50   

5. Conclusie en discussie  en soms blijft het zelfs onduidelijk wie er met ‘wij’ wordt bedoeld. Wel kan er geconstateerd worden  dat niet de positie van een ‘autochtone’ Nederlander wordt ingenomen.  De  diversiteit  blijkt  verder  uit  het  taalgebruik.  Er  worden  veel  termen  en  woorden  gebruikt  uit  de  zogenaamde straattaal: een mengeling van Nederlands en onder andere Surinaams, Papiamento en  Arabisch die vooral door jongeren in grote steden wordt gesproken. Het Nederlands in RiL is sowieso  doorspekt  met  woorden  en  zinsdelen  uit  andere  talen.  Maar  er  komen  ook  typisch  Nederlandse  uitdrukkingen in het programma voor: als quizvragen in ‘Altijd prijs met Achmed’ en in de namen van  verschillende onderdelen.  Er  ligt  in  RiL  een  grote  nadruk  op  afkomst  en  familie.  Raymann  heeft  het  als  zichzelf  of  als  typetje  regelmatig  over  zijn  familie.  Ook  in  interviews  met  zijn  gasten  wordt  er  uitgebreid  ingegaan  op  familierelaties. Ook lijkt Raymann in de afkomst en jeugd van zijn gasten op zoek naar elementen die  afwijken van het ‘normale’, vaak doorsnee Nederlandse, beeld.  Tot slot is de culturele diversiteit in RiL goed te zien in het publiek, dat bestaat uit mensen van allerlei  verschillende  etnische  achtergronden.  De  diversiteit  blijkt  ook  uit  het  decor,  dat  uit  allerlei  verschillende onderdelen bestaat. Het decor geeft het programma verder een stedelijke uitstraling.   

5.3 Conclusie Ik Hou van Holland  De  analyse  van  Ik  Hou  van  Holland  leidt  tot  de  beantwoording  van  deelvraag  1:  Hoe  wordt  de  Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in Ik Hou van Holland?.  De  Nederlandse  identiteit  wordt  in  IHvH  geconstrueerd  binnen  een  discours  van  kennis  over  Nederland. Het programma leert de kijker alles dat nodig is om Nederlander te zijn of zelfs om van  Nederland te houden. IHvH presenteert zichzelf als een inburgeringscursus: door middel van vragen  en  antwoorden  wordt  er  tegelijkertijd  kennis  over  Nederland  getoetst  en  geproduceerd.  Het  programma vindt het bovendien belangrijk dat deze kennis aanwezig is onder Nederlanders en ziet  zelfs een rol voor zichzelf om bepaalde kennis op te frissen of aan te vullen.  Door deze focus op het produceren van kennis over Nederland neemt IHvH in feite een rol aan die  historisch gezien bij de staat ligt: de massa‐educatie van het volk. Tijdens de opkomst van de eerste,  West‐Europese,  natiestaten  moest  er  aan  de  leden  van  de  nieuwe  natie  geleerd  worden  wat  hun  gezamenlijke geschiedenis was, welke wetten en normen er golden en wat de gedeelde cultuur en  tradities  van  de  natie  waren  (Smith,  1991).  IHvH  doet  iets  soortgelijks:  het  programma  produceert  kennis  over  de  Nederlandse  politiek,  geschiedenis,  topografie,  cultuur  en  actualiteit.  De  achterliggende gedachte is dat dit noodzakelijke, zo niet essentiële, kennis is voor het lidmaatschap  van  de  natie.  Dit  geldt  met  name  voor  de  ronde  ‘Hollandse  basiskennis’,  waarvan  meerdere  keren  het belang wordt benadrukt. 

51   

Inburgeren in anderhalf uur  Deze  actieve  massa‐educatie  van  het  volk  past  echter  vooral  bij  jonge,  opkomende  naties  (Smith,  1991).  In  Nederland,  als  volwassen  ‘westerse’  natiestaat,  is  de  natie  zo  vanzelfsprekend  geworden  dat ze een bijna onzichtbaar onderdeel is van de dagelijkse routine (Billig, 1995, p. 6). Wat rest is een  onbewuste  herinnering  aan  de  natie  door  wat  Billig  ‘banaal  nationalisme’  noemt.  In  IHvH  staat  de  natie echter zo centraal dat van een onbewuste herinnering geen sprake meer is. Alleen al in de titel  van  het  programma  wordt  de  liefde  voor  Holland  benadrukt.  Het  is  dan  ook  de  vraag  of  het  nationalisme in IHvH wel banaal genoemd kan worden. Om een metafoor van Billig te gebruiken: het  programma haalt de onopvallende vlag van de gevel van het gemeentehuis en zwaait ermee voor de  ogen van de kijkers. In plaats van een onbewuste herinnering wil IHvH de kijkers actief weer bewust  maken van wat allemaal onderdeel uitmaakt van hun nationale identiteit.  Het  gaat  echter  te  ver  om  IHvH  als  nationalistisch  te  beschouwen.  Het  programma  is  in  de  eerste  plaats bedoeld als entertainment en wordt uitgezonden door een commerciële zender. Het doel van  IHvH  is  daarom  waarschijnlijk  vooral  het  trekken  van  kijkers  en  niet  het  overbrengen  van  een  politieke of ideologische boodschap. Het programma lijkt meer in te haken op het huidige gevoel van  een dreigend verlies van nationale identiteit zoals dat in hoofdstuk 1 is besproken. In een tijd waarin  vaak wordt beweerd dat de Nederlandse identiteit onder druk staat van allerlei invloeden, grijpt IHvH  terug op wat  als  authentiek Hollands  kan worden beschouwd.  Het programma herinnert  de kijkers  aan  wat  allemaal  Nederlands  is  en  versterkt  zo  het  collectieve  gevoel  van  nationale  identiteit.  De  natie  als  ingebeelde  gemeenschap  bestaat  immers  alleen  in  de  hoofden  van  haar  leden  en  is  daardoor  in  haar  voortbestaan  afhankelijk  van  communicatie  tussen  deze  leden  (Anderson,  1991).  Zonder communicatie zou er geen sprake zijn van een gemeenschappelijke natie. Dit blijkt ook uit de  rol  van  communicatie  zoals  Carey  (1989)  die  beschrijft  vanuit  de  ‘ritual  view’.  Communicatie  richt  zich in dit perspectief op het onderhouden van gemeenschappen. Door het proces van communicatie  wordt een bepaalde realiteit geproduceerd, onderhouden, gerepareerd en getransformeerd (p. 23).  Door  een  expliciete  reconstructie  van  alles  dat  Nederlands  is,  lijkt  IHvH  de  realiteit  van  de  Nederlandse  identiteit  niet  alleen  te  onderhouden,  maar  ook  te  repareren.  Dit  moet  echter  niet  gezien worden als een doel van het programma zelf, maar als een automatisch proces dat inherent is  aan het rituele karakter van massamedia.  Binnen  de  kennis  over  Nederland  die  door  IHvH  wordt  geproduceerd,  valt  er  een  onderscheid  te  maken  tussen  verschillende  soorten  kennis.  Deze  verschillende  soorten  kennis  vertonen  overeenkomsten met  verschillende kenmerken  van  de  (westerse)  nationale  identiteit.  Smith  (1991,  p. 14) noemt als kenmerken van deze nationaliteit om te beginnen gedeelde mythen en historische  herinneringen.  In  verschillende  vragenrondes  in  IHvH  wordt  hier  kennis  over  geproduceerd.  Bijvoorbeeld  in de geschiedenisvragen  in  de ronde ‘Hollandse Basiskennis’,  maar ook in  historische  fragmenten in de rondes over film, televisie en sport.   52   

5. Conclusie en discussie  Ook noemt Smith een gedeelde massale publieke cultuur. Kennis over de Nederlandse (pop)cultuur is  sterk  vertegenwoordigd  in  IHvH.  Bijvoorbeeld  in  de  tussenrondes  waarin  Nederlandse  artiesten  en  nummers moeten worden geraden, maar ook in de vragen in diverse rondes waarin een groot scala  aan  presentatoren,  acteurs,  artiesten,  sporters,  schilders,  schrijvers  en  modellen  voorbij  komt.  Dit  soort kennis geeft de kijker de gelegenheid om bekend te raken met alle (sport)helden en sterren die  Nederland rijk is (Van den Bulck & Sinardet, 2006, p. 5).   Een derde kenmerk van de nationale identiteit is een historisch territorium van het thuisland. Dit is  terug  te  vinden  in  kennis  over  het  Nederlandse  landschap.  Er  wordt  in  de  vragenrondes  gevraagd  naar hoofdsteden en inwonersaantallen van provincies, namen van rivieren en meren, maar ook naar  ‘landmarks’  als  voetbalstadions,  dierentuinen,  hunebedden  en  de  Afsluitdijk.  Het  Nederlandse  landschap  is  ook  sterk  aanwezig  in  het decor  en  in de  leader. De  geproduceerde  kennis  bakent  dit  historisch  territorium  af  en  geeft  er  invulling  aan,  het  herinnert  de  kijker  aan  wat  er  allemaal  in  Nederland ligt en hoe het Nederlandse landschap eruit ziet.   Tot  slot  is  er  kennis  over  de  ‘doorsnee  Nederlander’.  In  verschillende  vragenrondes  wordt  er  een  grote  hoeveelheid  feitjes  en  statistieken  over  de  gemiddelde  Nederlander  opgediend.  Ook  het  publiek kan gezien worden als een representatie van de ‘doorsnee Nederlander’. Deze kennis over en  aanwezigheid  van  de  gemiddelde  Nederlander  geeft  de  kijker  de  gelegenheid  om  landgenoten  te  ‘ontmoeten’ (Van den Bulck & Sinardet, 2006, p. 5). Het helpt de kijker er aan te herinneren wie ‘wij’  zijn, wat ‘wij’ doen en wat er van ‘ons’ is. Hierdoor creëert het programma een bepaalde samenhang,  een gevoel  van gemeenschap.  Dit  gevoel van  gemeenschap, een broederschap van  landgenoten,  is  een belangrijk aspect van de (denkbeeldige) natie (Anderson, 1991, p. 7).  Een ander belangrijk aspect, de beperktheid van de ingebeelde natie, blijft in IHvH veel meer in het  midden.  Het  programma  geeft  uitgebreid  invulling  aan  wat  er  allemaal  Nederlands  is,  maar  laat  onvermeld in hoeverre die kenmerken ook voor andere landen gelden. Volgens Woodward (1997: p.  35) gebeurt de constructie van een identiteit in relatie tot een andere identiteit, een ‘andere’. Deze  ‘andere’  is  in  IHvH  slechts  impliciet  aanwezig.  In  tegenstelling  tot  een  herhaaldelijk  gebruik  van  de  term  ‘wij’,  wordt  er  nauwelijks  gesproken  over  een  expliciete  ‘zij’.  De  nadruk  ligt  in  IHvH  meer  op  samenhang  dan  op  verschil,  waardoor  er  een  gedetailleerd  beeld  ontstaat  van  de  kern  van  de  Nederlandse identiteit, maar de grenzen vaag blijven.   

5.4 Conclusie Raymann is Laat  Op basis van de resultaten van de analyse van Raymann is Laat kan er een antwoord worden gegeven  op deelvraag 2: Hoe wordt de Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in Raymann is Laat?  De Nederlandse identiteit wordt in Raymann is Laat geconstrueerd binnen een discours van verschil.  Dit  verschil  ontstaat  door  de  constante  vergelijking  tussen  diverse  culturen  die  in  het  programma  53   

Inburgeren in anderhalf uur  wordt  gemaakt.  Hierdoor  wordt  de  kijker  in  RiL  voortdurend  geconfronteerd  met  de  ‘andere’,  dat  wat hij of zij niet is (Woodward, 1997, p. 35). De Nederlandse identiteit wordt hier dus geconstrueerd  in  dialoog  met  die  ‘ander’,  met  alles  dat  niet  Nederlands  is  (Hall,  1997b,  p.  236).  De  kijker  kan  op  basis van de getoonde verschillen een onderscheid maken tussen wij/zij en zelf/ander (Woodward,  1997, p. 29).   De natie als ingebeelde gemeenschap heeft als belangrijk kenmerk dat zij beperkt is (Anderson, 1991,  p. 7). Dit betekent dat de natie altijd bestaat in contrast met andere naties. RiL is constant op zoek  naar  de  verschillen  tussen  deze  naties.  De  relatie  tussen  ‘wij’  en  ‘zij’  is  echter  nooit  neutraal:  er  is  altijd sprake van een machtsrelatie waarbij één pool dominant is (Hall, 1997b, p. 235). RiL balanceert  echter op de grenzen tussen verschillende groepen en voorkomt zo dat er een dominante nationale  positie wordt ingenomen. Dat blijkt het duidelijkst uit het gebruik van ‘wij’ en ‘zij’ in het programma.  Door  telkens  te  wisselen  van  positie  verandert  de  relatie  tussen  ‘wij’  en  ‘zij’  voortdurend  in  RiL.  Raymann spreekt de ene keer als Surinamer over Italianen en de volgende keer als Nederlander over  Polen. Een enkele keer blijft het zelfs in het midden welke nationaliteit er wordt bedoeld.   Dit ambigue gebruik van ‘wij’ en ‘zij’ wijst op een tekortkoming van het denken in nationale termen.  Ondanks de nadruk op verschillende culturen is RiL uiteindelijk een programma over Nederland en de  etnische  minderheden  die  in  Nederland  leven.  Deze  culturen  zijn  onderdeel  van  de  Nederlandse  samenleving en bestaan ook uit Nederlanders. Uiteindelijk zijn de verschillen die in het programma  getoond  worden  dus  meestal  verschillen  tussen  Nederlanders  onderling.  Migranten,  of  nakomelingen  van  migranten,  voelen  zich  vaak  verwant  met  twee  culturen  tegelijk.  Het  afbakenen  van de natie vereist scherpe grenzen, maar de realiteit laat zien dat sommige mensen moeilijk in één  categorie  te  plaatsen  zijn.  Hier  blijkt  ook  het  verschil  tussen  een  essentialistische  en  niet‐ essentialistische benadering van nationale identiteit. Representatie is een continu proces: als sociale,  economische  en  politieke  verhoudingen  verschuiven,  veranderen  betekenissen  mee  (Woodward,  1997).  De  natie  vanuit  een  essentialistisch  perspectief  wordt  echter  afgebakend  door  een  groep  kenmerken  die  al  haar  leden  bezitten  en  die  bovendien  niet  verandert  gedurende  de  tijd  (Smith,  1991).  Dit  betekent  dat  vanuit  dit  perspectief  migranten,  bijvoorbeeld,  per  definitie  nooit  een  onderdeel zouden kunnen worden van de natie.  Het is echter onmogelijk om betekenis te produceren zonder het contrast met iets dat verschillend is  (Hall, 1997b). RiL ontkomt er dus niet aan dat, in het contrast met de getoonde verschillen, zich toch  een nationale identiteit aftekent. Deze identiteit zal echter per kijker verschillen, afhankelijk van de  culturele  achtergrond  van  de  kijker.  Een  kijker  van  Surinaamse  afkomst,  bijvoorbeeld,  zal  verwijzingen naar  Suriname herkennen  als onderdeel  van zijn  of  haar  Surinaamse  identiteit, terwijl  een  andere  kijker  dit  zal  zien  als  ‘niet‐Nederlands’.  Wanneer  er  hier  wordt  gesproken  over  de  Nederlandse nationale identiteit zal die dus vooral geconstrueerd worden vanuit de positie van een  54   

5. Conclusie en discussie  ‘autochtone’  Nederlander:  iemand  wiens  identiteit  geen  elementen  bevat  van  een  andere  nationaliteit dan de Nederlandse.   De  nadruk  op  taal  en  vooral  familiebanden  in  RiL,  tot  slot,  kan  verklaard  worden  door  de  rol  die  etnische minderheden binnen Nederland spelen in het programma. Deze minderheden zijn over het  algemeen  afkomstig  uit  postkoloniale  landen,  zoals  Suriname  en  Indonesië.  In  deze  postkoloniale  landen  hebben  naties  een  andere  ontstaansgeschiedenis  dan  in  landen  in  met  name  West‐Europa  (Smith, 1991). Hierdoor ligt de nadruk in de nationale identiteit van deze landen op andere aspecten  dan bijvoorbeeld in de Nederlandse: met name taal, traditie en afstamming (p. 69). Op het moment  dat in RiL het verschil tussen Nederland en andere landen wordt opgezocht, is het dus te verwachten  dat juist deze aspecten zullen opvallen.   

5.5 Verschillen tussen de programma’s  Op  basis  van  deelvragen  1  en  2  kan  deelvraag  3  worden  beantwoord:  Hoe  verschillen  beide  programma’s in hun constructie van de Nederlandse nationale identiteit?  Beide  programma’s  laten  zien  dat  de  constructie  van  de  Nederlandse  identiteit  op  verschillende  manieren kan plaatsvinden. Waar IHvH een overzicht geeft van alles dat Nederlands is, laat RiL zien  wat  er  allemaal  juist  niet  Nederlands  is.  Hierdoor  ligt  in  elk  programma  de  nadruk  op  andere  aspecten van de nationale identiteit.  In IHvH ligt de nadruk op de invulling van alle aspecten van de Nederlandse nationale identiteit. Het  programma  herinnert  de  kijker  eraan  wat  er  allemaal  Nederlands  is  en  geeft  zo  invulling  aan  het  ‘nationaal  discours’:  de  verzameling  van  representaties  van  de  natie  die  in  de  Nederlandse  cultuur  aanwezig  zijn  (Smith,  1991).  Dit  ‘nationaal  discours’  is  in  RiL  bijna  geheel  afwezig.  In  de  plaats  daarvan  plaatst  het  programma  de  Nederlandse  nationale  identiteit  in  contrast  met  alles  dat  niet  Nederlands  is.  De  nadruk  ligt  daardoor  niet  op  Nederlandse  cultuur  zelf,  maar  op  het  verschil  met  andere culturen. Verder zijn in IHvH zijn een aantal kenmerken van de moderne (westerse) nationale  identiteit duidelijk aanwezig, terwijl in RiL juist de kenmerken van niet‐westerse nationale identiteit  opvallen.   Deze  verschillende  benaderingen  van  nationale  identiteit  hebben  misschien  te  maken  met  de  achtergrond van de programma’s. Zoals gezegd wordt IHvH uitgezonden door het commerciële RTL4  en  valt  er  te  verwachten  dat  het  voornaamste  doel  het  trekken  van  een  bepaald  publiek  zal  zijn.  Daardoor is  het goed mogelijk dat het programma  inhaakt op een gevoel van verlies van nationale  identiteit  in  de  samenleving  door  het  publiek  de  mogelijkheid  te  geven  de  nationale  identiteit  te  versterken  of  zelfs  repareren.  De  nationale  identiteit  die  geconstrueerd  wordt  in  IHvH  is  daardoor  meer  historisch  geworteld  en  collectief,  het  gaat  vooral  uit  van  alles  dat  Nederlanders  gemeen 

55   

Inburgeren in anderhalf uur  hebben.  Dit  zorgt  voor  een  meer  essentialistische  benadering  van  nationale  identiteit  (Woodward,  1997).  RiL  wordt  daarentegen  door  de  NPS  uitgezonden  op  de  publieke  zender  Nederland1.  Vanwege  de  publieke functie van de NPS kan er een zekere maatschappelijke relevantie van de programma’s van  deze omroep verwacht worden. Op de website van de NPS (www.nps.nl) valt te lezen dat één van de  hoofdthema’s  van  de  omroep  ‘diversiteit’  is.  Dit  verklaart  de  nadruk  die  er  in  RiL  op  verschil  en  diversiteit wordt gelegd. Het programma benadert nationale identiteit meer als iets persoonlijks en  veranderlijks en is daardoor meer niet‐essentialistisch van karakter (Woodward, 1997).  Deze  tegenstelling  is  in  veel  aspecten  van  de  programma’s  terug  te  vinden,  bijvoorbeeld  in  de  aankleding van de programma’s. IHvH roept de sfeer op van het Oudhollandse, gemeenschappelijke  van het Nederlandse platteland terwijl RiL veel meer doet denken aan de individualiteit en diversiteit  van de grote stad.    

5.6 Algemene conclusie  De hoofdvraag van dit onderzoek is: Hoe wordt de Nederlandse nationale identiteit geconstrueerd in  televisie‐entertainment?  Een  analyse  van  slechts  twee  programma’s  uit  het  totale  Nederlandse  programma‐aanbod  is  te  weinig om zinnige uitspraken te doen over televisie‐entertainment in het algemeen. Wat de analyse  echter  wel  biedt,  is  twee  voorbeelden  van  hoe  binnen  het  genre  entertainment  de  Nederlandse  identiteit geconstrueerd wordt.  De  verschillende  manieren  waarop  in  beide  programma’s  de  constructie  van  de  Nederlandse  identiteit  plaatsvindt,  zegt  iets  over  de  vele  manieren  waarop  de  natie  in  de  Nederlandse  samenleving  is  vertegenwoordigd.  De  kennis  die  in  IHvH  wordt  geproduceerd  is  afkomstig  uit  een  breder  nationaal  discours  van  vlaggen,  munten,  volksliederen,  hoofdsteden,  oorlogsmonumenten,  musea, klederdracht, folklore, herdenkingsceremonies, paspoorten, grenzen, volkshelden, sprookjes,  etiquette,  architectuur,  kunst  en  onderwijs  (Smith,  1991,  p.  77).  Deze  symbolen  en  representaties  van de natie zijn in de loop van eeuwen onderdeel geworden van de dagelijkse Nederlandse cultuur.  Uit dit enorme archief biedt IHvH de kijker een selectie van specifieke kennis over Nederland.   RiL is een voorbeeld van hoe verankerd het denken in termen van nationaliteit zit in de Nederlandse  samenleving. Ook al blijkt de nationaliteit van Raymann en anderen in het programma wisselend en  soms zelfs ambigue, het programma ontsnapt niet aan het feit dat door het markeren van verschil er  een ‘autochtone’ Nederlandse identiteit ontstaat. De kijker ontkomt niet aan denken in termen van  ‘wij’ en ‘zij’. Door de verschillen tussen allerlei culturen te tonen, tast RiL per definitie de grenzen van  de  Nederlandse  nationale  identiteit  af.  Of  die  grenzen  worden  verlegd  of  juist  verscherpt  is  waarschijnlijk per persoon verschillend.  56   

5. Conclusie en discussie  Beide  programma’s  zijn  dus  op  hun  eigen  manier  voorbeelden  van  hoe  banaal  nationalisme  het  nationaal  bewustzijn  van  de  natie  levend  houdt  (Billig,  1995).  De  rol  van  massamedia,  in  dit  geval  televisie,  hierin  is  het  delen  van  betekenissen  waardoor  de  realiteit  van  de  natie  wordt  geproduceerd, onderhouden en waar nodig gerepareerd (Carey, 1989). Vanuit een constructivistisch  perspectief op de natie zal de Nederlandse nationale identiteit dus niet zo makkelijk verdwijnen als  soms wordt beweerd. Het is waarschijnlijker dat de nationale identiteit zich vanzelf aanpast aan de  veranderende  samenleving.  Wat  dat  betreft  heeft  prinses  Máxima  deels  gelijk:  dé  Nederlander  bestaat niet, maar hij kan wel op elk moment worden geconstrueerd.  

  5.7 Discussie  Beide  programma’s  zijn  in  hun  opzet  en  inhoud  misschien  wel  extreme  voorbeelden  van  hoe  nationale  identiteit  in  televisie‐entertainment  geconstrueerd  wordt.  Er  zijn  een  hoop  programma’s  binnen  het  genre  van  entertainment  waar  de  natie  en  nationaliteit  veel  minder  nadrukkelijk  aanwezig  zijn  dan  in  IHvH  en  RiL.  De  resultaten  van  dit  onderzoek  kunnen  dan  ook  moeilijk  gegeneraliseerd  worden  naar  televisie‐entertainment  in  het  algemeen.  Verder  onderzoek  zou  kunnen  bekijken  hoe  de  natie  vertegenwoordigd  is  in  programma’s  die  minder  expliciet  over  Nederland of andere culturen gaan.   De  analyse  is  een  momentopname,  een  aantal  afleveringen  binnen  een  relatief  korte  periode.  Bovendien is het aantal uitzendingen dat voor de analyse gebruikt is relatief klein. Verder onderzoek  zou een groter aantal uitzendingen, bijvoorbeeld een heel seizoen, kunnen analyseren om te kijken  of de zelfde resultaten worden gevonden.   Verder  is  de  analyse  uitgevoerd  vanuit  het  perspectief  van  één  onderzoeker  en  daarmee  resultaat  van de interpretaties en culturele achtergrond van één persoon. In dit geval is het perspectief van de  onderzoeker  ook  ‘autochtoon’.  Het  roept  de  vraag  op  of  bijvoorbeeld  bij  RiL  voor  een  kijker  van  Surinaamse afkomst een andere constructie van de Nederlandse identiteit op zal treden. Wellicht is  dit een aanknopingspunt voor verder onderzoek.  Het  doel  van  dit  onderzoek  was  echter  het  achterhalen  van  de  mechanismen  van  representatie  in  twee  programma’s  als  voorbeeld  van  hoe  nationale  identiteit  wordt  geconstrueerd  in  televisie‐ entertainment. Wat dat betreft is de gekozen methode juist geweest. Verder onderzoek volgens deze  opzet zou kunnen bijdragen aan een gedetailleerder beeld van de rol die media spelen in de sociale  constructie van nationale identiteit. 

57   

Literatuurlijst 

Literatuurlijst    Anderson, B. (1991). Imagined communities; reflections on the origin and spread of nationalism.   London: Verso.    Appadurai, A. (1996). Modernity at large; cultural dimensions of globalization. Minneapolis:  University of Minnesota Press.    Billig, M. (1995). Banal nationalism. London: Sage Publications.     Blumer, H. (1969). Symbolic interactionism; perspective and method. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice  Hall.    Bulck, H. van den (2001). Public service television and national identity as a project of modernity: the  example of Flemish television. Media, Culture & Society, 23, 53‐69.    Bulck, H. van den & Sinardet, D. (2006). The nation: not yet the weakest link?; the articulation of  national identity in a globalized television format. In H. Sondergaard (ed.). European Film and Media  Culture. (pp. 137‐159). Kopenhagen: Museum Tusculanum Press.    Canon opgenomen in kerndoelen onderwijs (2008, 3 oktober). Opgehaald 22 juni, 2009 van  http://www.regering.nl/Actueel/Pers_en_nieuwsberichten/2008/oktober/03/  Canon_opgenomen_in_kerndoelen_onderwijs    Carey, J.W. (1989). Communication as culture; essays on media and society. London: Unwin Hyman.    Featherstone, M. (1990). Global culture: an introduction. In M. Featherstone (Ed.). Global Culture;  Nationalism, Globalization and Modernity. (pp. 1‐15). London: Sage Publications.    Giesen, P. (2008, 26 maart). Nederlander heeft weinig kaas gegeten van historie. De Volkskrant,  Opgehaald 9 december, 2008 van http://www.volkskrant.nl/binnenland/article519246.ece/  Nederlander_heeft_weinig_kaas_gegeten_van_historie    Hamelink, C. J. (2000). The ethics of cyberspace. London: Sage Publications.  59   

Inburgeren in anderhalf uur    Howard, R.E. (1998). ‘History stalks before it strikes’: Tightened identity and the right to self‐ determination. In M. Castermans‐Holleman, F. van Hoof & J. Smith (Eds.). The Role of the Nation‐ State in the 21st Century; Human Rights, International Organisations and Foreign Policy. (pp. 61‐78).  Den Haag: Kluwer Law International.    Hall, S. (1997a). The work of representation. In S. Hall (Ed.). Representation; Cultural Representations  and Signifying Practices. (pp. 13‐74). Londen: Sage publications. 

Hall, S. (1997b). The spectacle of het ‘other’. In S. Hall (Ed.). Representation; Cultural Representations  and Signifying Practices. (pp. 223‐290). Londen: Sage publications.    James, W. (1999). The self. In R.F. Baumeister (Ed.). The Self in Social Psychology. (pp. 69‐77).  Philadelphia, PA: Psychology Press.    Lanting, B. (2009a, 22 mei). Nationaal belang in soorten en maten. De Volkskrant. Opgehaald 22 juni,  2009 van http://www.volkskrant.nl/binnenland/  article1202841.ece/Nationaal_belang_in_soorten_en_maten    Lanting, B. (2009b, 7 juni). Sociaal democraten grote verliezers. De Volkskrant. Opgehaald 22 juni,  2009 van  http://www.volkskrant.nl/buitenland/article1210620.ece/  Sociaal‐democraten_grote_verliezers    Mason, J. (2002). Qualitative researching. London: Sage.    Meester, T. de. (1997). De exclusieve natiestaat; pleidooi voor een constructivistische benadering van  nationalisme en nationale identiteit. Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 27, 473 – 547.    Máxima: ‘Nederlandse identiteit nog niet ontdekt’ (2007, 25 september).  NRC Handelsblad.  Opgehaald 9 december, 2008 van http://www.nrc.nl/binnenland/article1846825.ece/  Maxima__Nederlandse_identiteit_nog_niet_ontdekt    Politieke barometer Week 25 (2009, 18 juni). Opgehaald op 24 juni, 2009 van:  http://www.politiekebarometer.nl/home.cfm    60   

Literatuurlijst  Reijnders, S. (2006). Holland op de helling, televisieamusement, volkscultuur en ritueel vermaak.  Veerhuis: Alphen aan de Maas.    Rose, G. (2007). Visual methodologies; an introduction to the interpretation of visual materials.  London: Sage.    Smith, A.D. (1991). National identity. London: Penguin Books.    Teszelsky, R.C.E. (2006), De sacra corona regnei hungariae; de kroon van Hongarije en de  ontwikkeling van vroegmoderne nationale identiteit. Groningen: Drukkerij Rijksuniversiteit  Groningen.    Toespraak van Prinses Máxima (2007, 24 september). Opgehaald 31 maart, 2009 van  http://www.koninklijkhuis.nl/content.jsp?objectid=20871    Veelgestelde vragen: 3. Waarom is er een canon samengesteld? (n.d.). Opgehaald 22 juni, 2009 van  http://www.entoen.nu/informatie.aspx?id=2    Wester, F. & Peters, V. (2004). Kwalitatieve analyse; uitgangspunten en procedures. Bussum:  Coutinho.    Woodward, K. (1997). Concepts of identity and difference. In K. Woodward (Ed.). Identity and  difference. (pp. 7‐63). Londen: Sage publications.    WRR (2007). Identificatie met Nederland. Den Haag: WRR. 

61   

Inburgeren in anderhalf uur 

62   

 

Bijlage 1: transcript afleveringen Ik Hou van Holland  Legenda:  []= beeld met aanvullende kennis (van codeur)  {}= camerawerk, montage  ()= aanvullende informatie  schuingedrukt = gesproken tekst of tekst in beeld  in het blauw = quizvragen   

1) 8‐11‐‘08    Leader:   Beeld: Grasveld, tulpen, zwarte fiets [omafiets], blauwe lucht, wolken, [Hollandse lucht],  zwarte windmolen, schaatsende mensen, Sinterklaas, een toren [Euromast], een kerk, een koe,  mensen die iets tillen [Edammer kaasdragers] (allemaal als silhouet), {camera zoomt uit}, wereldbol  bedekt met gras; [de vorm van Nederland als] oceaan in het midden, oranje sjaal met tekst: “Ik hou  van Holland”.  Geluid: Muziek, fietsbel, gejuich, applaus (studiopubliek?), loeiende koe, [muziek is een intro  op het thema van het nummer “Ik hou van Holland”, gespeeld door liveband]    Mensen op straat:    

Beeld: Boven en onder in beeld balken in de kleuren rood wit en blauw, linksonder een 

oranje sjaal met de tekst “Ik hou van Holland”, een meisje met donkere krullen [buitenlandse  afkomst?], op de achtergrond een straat [winkelstraat], een Etos, mensen [winkelend publiek], twee  jongens, bruin haar, 1 met pet en rugzak [scholier?], achtergrond straat [winkelstraat], meisje met  blond haar en blauwe ogen, [winkelstraat, passage], grijze man met zonnebril, achtergrond water  [gracht of kanaal], twee blonde meisjes, achtergrond bomen en water [park]   

Geluid:  Meisje 1: “Nou mensen, Ik hou van Holland omdat het een multiculturele 

samenleving is! Peace!” (onderstreept met veel nadruk), gelach en gejuich op achtergrond [vrienden  buiten beeld die instemmend juichen], Jongens: “Ik hou van Holland, want ze kunnen echt goed  voetballen” (onderstreept in koor), Meisje 2: “Ik hou van Holland omdat ik Willem Alexander leuk  vind”, Man: “Ik hou van Holland omdat we heel veel vrijheid hebbenen en we heel fijn in ons blootje  kunnen rondlopen waar we dat eigenlijk ook willen.”, Twee meisjes: 1:“ Ik hou van Holland omdat het  zo lekker plat is” en 2: “En Ik hou van Holland omdat ik de taal spreek”.    63   

  Intromuziekje:   

Beeld: Boven en onder in beeld balken in de kleuren rood wit en blauw, oranje sjaal met de 

tekst: “Ik hou van Holland”, {sjaal zweeft midden in beeld, vliegt op de camera af en verdwijnt},  stellage met twee koeien, een tribune met mensen [publiek], de vloer is groen met een cirkel met  decoratieve tekening [Delfts blauw] en in het midden de tekst “Ik hou van Holland”, rood wit blauwe  banen daar onder, een orgel [draaiorgel], grote tv‐schermen met rood wit blauwe kleuren erop,  blauw licht, twee desks met mensen erachter in de kleuren rood en wit, {camera zwaait door studio},  een tweede tribune, mensen op de eerste tribune dragen oranje kleding, sjaals en pompons, mensen  op de tweede tribune dragen kleding, sjaals en pompons in rood wit en blauw, het publiek staat en  klapt enthousiast, zingt of danst mee met de muziek, een podium met band, {medium shot} vrouw  [presentatrice, Linda de Mol] met op de achtergrond windmolens, tulpen en een muur van kazen,  {camera pant door studio} publiek, meisjes in wit‐blauwe jurken [Delfts blauw] met oranje banden  om middel, lachen en klappen ook mee, shot van band, shots van twee desks met vier mensen  erachter [bekende Nederlanders, de teams], mensen achter desk staan en klappen enthousiast en  zingen of dansen mee met de muziek.  Onder in beeld een blauw‐wit kader [Delfts blauw] met de oranje sjaal met tekst rechtsboven en  tekst erin [de tekst van het lied “Ik Hou van Holland”]: “Ik hou van Holland, ’t landje aan de Zuiderzee.  Een stukje Holland, draag ik in mijn hart steeds mee. Op heel deez grote aard, al ben ik van huis en  haard, is ’t kleine Holland mij het meeste waard.”     

Geluid: Muziek [het lied “Ik Hou van Holland”], geklap, een zanger en zangeressen, zingende 

mensen [publiek], gejuich en geklap.    Introductie Linda de Mol:   

Beeld: Vrouw [presentatrice Linda de Mol], achter glazen desk met kaartje in haar handen, 

enthousiast schreeuwende man [Beau van Erven Dorens], man die glimlachend wenkt met zijn  wenkbrauwen [Jeroen van Koningsbrugge], shots van publiek en band, mensen achter desks [gasten,  bekende Nederlanders], ze dragen oranje of rood‐wit‐blauwe strikjes op hun kleren.  (introductie van de prijs:) meisje in wit‐blauwe jurk  [Delfts blauw], met daar over een rood‐wit  geblokte schort, draagt een pan [poffertjespan], een pot [Delfts blauw] en een pak  [poffertjesbeslagmix].     

Geluid: Linda de Mol: “Goeieavond allemaal! Nou dat moet een gezellige zaterdagavond 

worden! Welkom bij Ik Hou van Holland, de eerste van een heel nieuw seizoen.  

64   

  “Het fileprobleem is nog steeds niet opgelost, het rookverbod in de horeca wordt massaal genegeerd,  de ov‐chip is zo lek als een mandje, en de Amsterdamse Noord‐Zuidlijn ook, en Europees kampioen  zijn we ook al niet geworden, maar Gód wat houden we van Holland, toch? Met z’n allen?” gejuich en  geklap van publiek en gasten.  (De Mol:) “Gelukkig is de kredietcrisis bij RTL4 nog net te overzien en wordt de muzikale omlijsting als  vanouds verzorgd door onze eigen I Luv Holland band onder leiding van…”  (Van Erven Dorens:) “…dit is Danielle de Bruin, ik wil jullie even herinneren, ze heeft een gouden plak  gewonnen met waterpolo tegen de Amerikanen, ze scoorde 7 keer in de finale, ze werd topscoorder,  dit is ongeveer de beste vrouw op aarde tijdens de Olympische Spelen…”  (Van Koningsbrugge over de nieuwe cd van Danny de Munk:) “…alleen maar het levenslied, dat gaan  we vanavond waarschijnlijk ook meemaken…” (De Mol:) “dat gaan we langs zien komen, jazeker” (De  Munk:) “Lekker brullen.”  (Van Koningsbrugge over Frederique van der Wal): “Voor deze dame, het is voor mij ook heel  spannend dat ze er is, want ze is 20 jaar niet in Nederland geweest…” (Van der Wal:) “Maar ik hou  van Holland” (Van Koningsbrugge:) “Tuurlijk, want anders ben je hier niet natuurlijk. En het is een  soort geschiedenisles voor jou hè, vanavond?” (Van der Wal:) “Ja ik denk dat.. euh ja ik ben heel  benieuwd.”  (Van Koningsbrugge:) “…een beetje opvijzelen, en we gaan haar allemaal helpen toch?”  gejuich van publiek.  (De Mol, over prijs:) “…vanavond hebben we echt uitgepakt. Het winnende vak, gaat naar huis met…”  tromgeroffel “…een poffertjespakket!!” (met veel understatement) gejuich en geklap publiek “Jahaa!  Een poffertjespan, een poffertjespak, poedersuiker, alles zit er bij.”    Eerste ronde (Nederlandse films en televisieprogramma’s):   

Beeld:  Fragment 1: Twee verkleedde mensen op een tandem, [Irene Moors en Carlo Boshart 

als resp. Máxima en Willem‐Alexander], zelfde mensen aan tafel met bloemstuk [persconferentie  waarin huwelijk werd aangekondigd], verslaggever [Peter van der Vorst]…  Fragment 2: Vrouw die man interviewt [Wendy van Dijk verkleed als alter ego Ushi interviewt  Amerikaanse artiest Donny Osmond]…  Fragment 3: Mensen in studio [talkshow], vrouw [Sonja Barend], interviewt jongetje [Danny de  Munk]…  Fragment 4: Twee mensen [Margharita en Edwin de Roy van Zuidewijn] op bank…     

Geluid: (De Mol:) “We gaan naar de eerste ronde en die gaat over Nederlandse films en 

televisieprogramma’s.”  

65   

  Fragment 1: (De Mol:) “In Life & Cooking kropen Carlo en Irene in de huid van Willem‐Alexander en  Maxima babbelden gezellig op de persconferentie over hun voorgenomen huwelijk…” (Irene Moors  als Màxima:) “Ik hou van Holland” (meerdere keren)  (Carlo Boshard als Willem‐Alexander:) “Ik hou  van mijn moeder.” “…19 januari, lieve mensen, was voor ons een bijzondere dag. Het was de dag van  het natuurijs.” (Moors:) “Ik had veel koud.”    (De Mol:) “De vraag die bij dit fragment hoort luidt: Hoe heette de persiflage die Carlo en Irene ooit  maakten op Goede Tijden Slechte Tijden?”  (Pittige Tijden)  Fragment 2: (De Mol:) “Als Japanse interviewster wist Wendy van Dijk steeds mensen op het  verkeerde been te zetten, dat overkwam zélfs de wereldberoemde Donny Osmond.”  “De vraag (…) is:  Hoe heette dit programma?” (Ushi en Van Dijk)  Fragment 3: (De Mol:) “Danny de Munk is ondanks zijn jeugdige voorkomen nu al een oldtimer  eigenlijk. Danny, alias Ciske, was te gast bij Sonja Barend en we zien Sonja in gesprek met iemand van  de arbeidsinspectie over het feit dat Danny te jong was om op te treden…”  …  “Hoe sloot Sonja  Barend haar programma altijd af? Met welke tekst?” (Morgen gezond weer op)  Fragment 4: (De Mol:) “Op25 juni (…) kopte de Telegraaf in het jaar 2003 dat Margharita en Edwin de  Roy van Zuidewijn zouden gaan scheiden. Op diezelfde dag geven Margharita en Edwin een exclusief  interview dat bij RTL4 werd uitgezonden…” … “Op wiens bank vond dit knuffeltje plaats?” (Frits  Barend)    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):   

Beeld: Kader [Delfts blauw, met tekst]: “Er is één wereld, één wereld, één wereld en die 

hebben we te leen. Er is maar één wereld, één wereld, één wereld, dus jij en ik zijn één.” Iedereen  zingt/klapt/danst mee.   

 Geluid: Muziek (nummer “1 wereld” van Jeroen van der Boom).  

  Tweede ronde (“Hoe goed ken je je gemiddelde landgenoot?”):   

Beeld:  Kader: “40% van de Nederlandse vrouwen kijkt regelmatig naar…?”  (pornosites en 

pornofilms)   

Geluid:  (De Mol:) “We hebben een nieuwe rond in Ik Hou van Holland en die heet ‘Ons Kent 

Ons’, hoe goed denken jullie, als alles behalve gemiddelde Nederlanders, de gemiddelde doorsnee  landgenoot te kennen?”     (Van Koningsbrugge:) “Sport” gelach vanuit publiek (De Mol:) “Nou, dat zou een verassende uitkomst  zijn!”   (Van Erven Dorens:) “Andere vrouwen.” Gejoel vanuit publiek. (De Mol:) “En dan bedoel je op een  manier van hoe ziet ze eruit? Is het concurrentie?” (Van Erven Dorens: ) “Precies!”  66   

    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):   

Beeld:  Kader met tekst: “Zie gingen oe, oehoe oehoe, oehoe, oehoe, oehoerend hard. Zie 

gingen oe, oehoe oehoe, oehoe, oehoe, oehoerend hard. En wie gaat oe, oehoe oehoe, oehoe, oehoe,  oehoerend hard.” Publiek en gasten zingt/klapt/danst mee.   

Geluid: (Muziek, “Oerend Hard” van Normaal) 

  Derde ronde (taal en spelling):   

Beeld: Man [Beau van Erven Dorens] knielt na fout beantwoorden vraag en scheurt uit broek. 

 

Geluid:  (De Mol:) “Taal en spelling zijn ook dit seizoen weer vast terugkomende onderdelen” 

“Alledaagse woorden spellen zonder computer of woordenboek, gewoon uit het hoofd, dat is een  zeldzaam goed geworden in Nederland.”  (de Mol:) “Hier is het eerste woord voor Simon: Barbecue” (fout)  “Danielle, voor jou het woord: Tutoyeren.” (goed)  “Tineke, voor jou het woord, een lastig woord, Vicieuze, van een vicieuze cirkel weet je wel.” (goed)  “Het laatste woord is voor jou Beau en dat luidt: Aluminiumfolie.” (fout)  (Publiek, nadat Beau uit zijn broek scheurt, zingt:) “Zulke goeie hebben wij nog nooit gehad…”  (De Mol:) “Nick (…) jouw woord is: Apelazarus.” (fout)  “Danny, ik heb voor jou het woord: Idyllisch.” (fout) (De Munk:) “Idealistisch? (…) Ik weet niet eens  wat het betekent.”)  (De Mol:) “We hebben voor Frederique een beetje internationaal woord genomen, maar we zoeken  wel de Nederlandse spellingswijze. En jouw woord is Frederique: Cappuccino.”  (fout)  “Oeuvreprijs.” (fout)  “…een toetje: Chipolatapudding.” (goed)  (Van Koningsbrugge:)“Ook een toetje hoop ik? Yoghurt, vla…”  “…het is een typisch Nederlands verschijnsel, we zijn zuinig: Leesportefeuille” (fout)    Vierde ronde (betekenis van Nederlands woord raden):   

Beeld:  Kader: “Jakkepoes.” (antwoord twee), kader: “Labradoriseren.” (antwoord drie) 

 

Geluid: (De Mol:) “de vraag aan Beau is: Welk origineel Nederlands woord hebben jullie 

uitgekozen vandaag?”  (Simon:) “Jakkepoes is een hele wilde kat, die vooral ’s nachts actief is, het is een kat met lange haren  en grote oren, beetje als de Lynx en het is een poes wat eigenlijk niet te temmen valt.” 

67   

  (Danielle de Bruin:) “Een jakkepoes, tja, volgens mij is het, ja ik weet niet aan wie ik moet denken,  maar een beetje een smeerlap, een viezerik. (…) Iemand die bijvoorbeeld met z’n eten knoeit.” (juiste  antwoord)  (Tineke Schouten:) “Eigenlijk een beetje zijn verhaal zou ik zeggen: oud, veel gebruikt, de vagina van  een prostituee eigenlijk. Een niet zo’n frisse vrouw van lichte zeden, en daar dus de vagina van.”  (Nick, over Labradoriseren:) “Dat is een woord dat eigenlijk van de laatste tijd is, mensen besteden  steeds meer geld aan hun hond. En mensen gaan ook steeds meer uiterlijke kenmerken overnemen  van hun hond. En dat is labradoriseren.”  (De Munk:) “Labradoriseren is eigenlijk een Gooise taalgebruik, Gooise slang dus Gooische vrouwen  weten waar ik het over heb, maar dat is dat je geblondeerd wordt bij de kapper, maar dan in de kleur  van een labrador.”  (Frederique van der Wal:) “Ja labradoriseren is, laboriet is van een steen, dat is eigenlijk een steen, en  die verandert eigenlijk in kleuren, die heeft verschillende kleuren, dus labradoriseren is van kleur  veranderen.” (juiste antwoord)    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):   

Beeld: Kader: “Maar ik wou juist dat ik jou was, gewoon een dag niet mezelf was, dat ik alles 

was wat jij was, en jij dan was wie ik was, en wij dan nog steeds wij was, en jij dan nog steeds, jij dan  nog steeds…”   

Geluid: (De Mol:) “Heb je de hele dag de Nederlandstalige zenders aanstaan dan is deze 

ronde een makkie…” muziek, (“Ik wou dat ik jou was” van Veldhuis en Kemper)    Vijfde ronde (raden van namen van bekende Nederlanders):   

Beeld: Kaders met tekst (namen). 

 

Geluid: (Beau:) “Klassieke muziek uit Maastricht, dat is die vent die de hele wereld afreist…” 

(André Rieu) “En deze man heeft allemaal films zoals Flodder gemaakt en zijn achternaam is een  rivier maar dan niet de Rijn het is een andere…” (Dick Maas) “En deze man is een oude minister van  justitie en z’n achternaam is euh, je gaat een beetje met z’n allen… (…) hij is heel serieus, serieus  gezicht” (Hirsch‐Balin) “Deze man zit altijd bij de Wereld Draait Door, hij zit er altijd naast als euh… hij  praat een beetje zo…” (hoog stemmetje) (Marc‐Marie Huybrechts) “En deze man is een oud vliegtuig  van de KLM, daar vloog hij altijd mee, z’n voornaam moet je ook hebben…” (Anthony Fokker) “En  deze man is eigenlijk een reserveprins, hij doet het fantastisch, hij is overal en voorzitter van van alles  en nog wat, hij is eigenlijk de leukste man van Nederland van het koningshuis, hij heet van z’n  voornaam niet Jan, maar… Hij heeft een hele mooie vrouw…Hij golft hij duikt.” (Pieter van  Vollenhove) “Deze man z’n achternaam is geen peer en hij is een schilder, hij heet:” (Karel Appel) “En  68   

  deze is heel goed, hij heeft een beetje Surinaams haar, ze heeft het met Johnnie de Mol gedaan  volgens mij en ze is een model en ze doet het nu… en ze is helemaal fantastisch in Amerika…”  (Doutzen Kroes) (De Mol:)  “Oh, heeft die het met mijn neef gedaan?” (Beau:) “En dit is een hele  bekende affaire met Juliana in de hoofdrol en met Bernhard erin en toen moest Juliana afgezet  worden want die vrouw was hngl, zesde zintuig, ze heeft tegenwoordig… niet Rietje, niet Keetje,  maar… de achternaam, Dustin en z’n achternaam is:” (Greet Hofmans) “En deze, z’n achternaam, je  kan erop smeren en het is een zanger, van de Wild Romance en z’n voornaam is…” (Herman Brood)  “En dit is een actrice en ze trekt altijd haar kleren uit en ze heeft blond haar en hele grote… ogen, hele  grote blonde haren, soort Kim Holland maar dan anders (…) nee ze is veel safer dan dat, ze gebruikt  gewoon een condoom…” (Monique Sluijter).  (Van Koningsbrugge:) “Hij zat in Schatjes, acteur, man…” (Peter Faber), “Schrijver, z’n achternaam  suggereert dat ie veel op de camping staat…” (Remco Campert) “Zo’n paars gewaad, ze komt uit Tiel  en ze zegt altijd…” (Jomanda) “Hij heeft een shop waar ze in het Engels mice verkopen, dus niet mais,  maar in het Engels betekent het mice, míce, piep piep piep, die geluiden, zo’n beestje maar dan met  kaas en hij heeft een shop…” (Erik van Muiswinkel) “De moordenaar van Willem van Oranje.”  (Balthasar Gerards) “Ze heeft heel lang Prinsjesdag gedaan, de tekst, zo van Hallo, daar komt de  gouden koets…” (Maartje van Weegen) “een donkere dame die presenteert…” (Silvana Simons)  “Nederlands model…” (Karen Mulder) (Linda de Mol:) “Die heeft het niet met m’n neef gedaan hoor!”  (Van Koningsbrugge:) “Zanger die dit doet…” (Lee Towers) “Pfoe, geen idee, iemand die allerlei  vliegende beesten om zich heen heeft enne, hoe heet zo’n ding dat door de lucht doet en piep piep  piep, en dan het achterste gedeelte rijmt op dit, en dan dit, wat is dit…” (Ella Vogelaar) “Niet Harry  Vermeegen, maar:” (Henk Spaan) “Hockeyen, blond haar…” (Fatima Moreiro de Melo).    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):   

Beeld: Kader: “Upside down and dizzy does it make me…” 

 

Geluid: (De Mol:) “U kijkt nog steeds naar Ik Hou van Holland, oftewel: hoe burger ik in in 

anderhalf uur. Nou gewoon hier op RTL4 op de zaterdagavond.” Muziek (“Upside down” van  Vanessa).    Zesde ronde (Hollandse basiskennis, woord raden):   

Beeld:  

 

Geluid: (De Mol) “Even serieus nu, terug naar de schoolbanken, we draaien de 

duimschroeven aan, een hele serieuze ronde: de Hollandse basiskennis.”  “In welke dierentuin woont Bokito?”  Blijdorp  “Wat is de geboortestad van Máxima?” Buenos Aires  69   

  “Uit welk slot ontsnapte Hugo de Groot in 1621 in een boekenkist?” Loevestijn  “Onder welke minister‐president vond de wederopbouw na de tweede wereldoorlog plaats?” Drees  “Hoe heten de grafmonumenten in Drenthe?” Hunebedden  “Hoeveel dagen blijven een gast en een vis volgens een Nederlands spreekwoord fris?” Drie  “Wat was de artiestennaam van Rudolf Wijbrand Kesselaar die met name in Duitsland furore  maakte?”  Rudi Carell  “Wie is de schrijver van het boek Stille Kracht?”  Louis Couperus  (Het te raden woord is:) Negerzoenen, (De Mol:) “Een Nederlandse lekkernij….”  “Wat betekent ANWB?” Algemene Nederlandse Wielrijders Bond  “Hoe heette het IJsselmeer voordat de afsluitdijk werd aangelegd?” De Zuiderzee  “Wat is het traditionele gerecht dat gegeten wordt bij de viering van het Leids ontzet?” Hutspot  “Wie is de voorzitter van de Tweede Kamer?” Verbeet  “Welke dag is Vaderdag in Nederland? “ De derde zondag in juni  “Waar staat dit symbool uit de kijkwijzer voor?” Discriminatie  “Welke twee provincies worden aan elkaar verbonden door de afsluitdijk?” Friesland en Noord‐ Holland  “In het jaar 2000 werd de uitzending van het Eurovisie Songfestival onderbroken door de NOS, wat  was de reden?” De vuurwerkramp in Enschede  (Het te raden woord is:) Aardappelen    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):   

Geluid: muziek, (Venus, van Shocking Blue),  

  Zevende ronde (opnoemen van rijtjes):  Geluid: (De Mol:) “Nederlanders zijn gek op rijtjes en we hebben er twee opgesteld met  typisch Hollandse zaken…”  (De Mol:) “We zoeken de 20 meest voorkomende Nederlandse achternamen…” (…) “Dat is in  Volendam een hele makkelijke vraag want daar hebben ze maar vier achternamen volgens mij, toch?  Schilder, Keizer, Smit, Tuyp, Tol… Oh dat zijn er al vijf, oh ja, valt toch mee.”   Antwoord: De Jong, Jansen, De Vries, Van den Berg, Van Dijk, Bakker, Janssen, Visser, Smit, Meijer,  De Boer, Mulder, De Groot, Bos, Vos, Peters, Hendriks, Van Leeuwen, Dekker, Brouwer.  “We zoeken de nummer 1 hits van Marco Borsato, solo en duet…”   Antwoord: Dromen Zijn Bedrog, Waarom Nou Jij?, De Bestemming, Binnen, Lopen Over Water,  Afscheid Nemen Bestaat Niet, Voorbij, Wat Zou Je Doen?, Because We Believe, Rood, Everytime I  Think of You, Wit Licht, Stop de Tijd.  70   

    Tussenronde (raden van Nederlands liedje):   

Geluid: muziek, (Rood, Marco Borsato) 

  Achtste ronde (vragen over sport):   

Beeld: Fragment 1: (Judo, Deborah Gravenstijn wint zilver op de Olympische Spelen) 

Fragment 2: (Ronald De Boer geëmotioneerd na een overwinning van Ajax in de Champions League)  Fragment 3: (Wim van Es valt in ravijn tijdens Tour de France, {zwart wit})  Fragment 4: (Waterpolodames halen goud op de Olympische Spelen in Beijing)   Daniëlle de Bruin laat haar gouden medaille zien, het publiek klapt.   

Geluid: (de Mol:) “Het voetbal was deze zomer best wel een hoogtepunt, hoewel het op het 

laatst een beetje misging. En de Spelen in Beijing waren zeker een hoogtepunt, ik ben er geweest, in  Peking, en daar zie je hoe ongelooflijk saamhorig wij Nederlanders worden als we een gek oranje  petje opzetten en voor onze sporters gaan juichen.” (…) “Vragen over onze rijke sporthistorie…”  1: “Beijing heeft ons een enorme stapel medailles opgeleverd, Deborah Gravenstijn pakte er ook  eentje en we zien haar hier tegen de Spaanse Isabel Fernandez…” (…) “Welke medaille won zij…”  (Zilver)  2: “We gaan naar het jaar 1995, de reeks successen van Ajax kon niet op, maar 1 seizoen later liep  alles bijzonder moeizaam, om in de race te blijven voor de Champions League moest Ajax in Zürich  winnen van de Grasshoppers…” (…) “…zagen wij hier Frank of Ronald De Boer?” (Ronald)  3: “In 1951 pakt Wim van Es na een etappe door de Pyreneeën de Gele Trui, maar een dag later zit  het hem een stuk minder mee en fietst hij een ravijn in. Zeventig meter valt de goede man naar  beneden en daar kijken we even naar…” (…) “…na zijn val kwam zijn val kwam een van zijn sponsors  met de volgende slogan: ‘zeventig meter viel ik diep, mijn hart stond stil, maar mijn puntje puntje  liep’ en wat was dat puntje puntje?”  (Zijn horloge)  “We gaan nog even naar Beijing waar onze sporters, maar eigenlijk vooral de vrouwen, zo  waanzinnig hebben gepresteerd. Onder leiding van coach Robin van Galen behalen de Nederlandse  waterpolodames het Olympisch goud…” (…) “Daar zit ze hoor, want aan haar was het toch wel te  danken, de topscoorster; zeven keer gescoord in die belangrijke finale. Dat is dus ook de vraag niet  voor Jeroen en Beau, dat is een algemene waterpolovraag.” (…) “Hoe veel waterpolospelers van één  team liggen tijdens een wedstrijd in het bad?” (Zeven)      Tussenronde (raden van Nederlands liedje):   

Geluid: muziek, (Johnnie Hoes, Oh was ik maar bij moeder thuisgebleven)  71 

 

    Negende ronde (inschattingsvragen + draaien aan rad):   

Beeld: Een rad in de kleuren rood, wit en blauw.  

 

Geluid: (De Mol:) “De eerste vraag luidt: Hoe veel kilo drop eten wij Nederlanders per persoon 

gemiddeld per jaar?” (1,9 kilo), (Van der Wal:) “Veel, veel”  Muziek [draaiorgelmuziek] (terwijl er aan het rad wordt gedraaid)  (De Mol:) “Hoe veel betaalt een Nederlands huishouden gemiddeld aan energie en gas per maand?”  (€ 155,75)  “De meeste van ons Nederlanders vinden het heerlijk om met een bord op schoot naar het voetbal te  kijken, maar hoe veel Nederlanders lopen er zelf achter een balletje aan? De vraag is: Hoe veel  Nederlanders voetballen in clubverband?” (1.155.469).  “Het is misschien niet iets dat je meteen met je nieuwe vriendin bespreekt, maar vanavond gaan wij  met de billen bloot (…) de vraag is: Hoe veel procent van de Nederlandse mannen van 18 jaar en  ouder heeft wel eens betaald voor seks?” (25%)    Afsluiting Linda de Mol:   

Beeld: meisje in blauw‐witte jurk [Delfts Blauw] met dienblad met spullen [poffertjespakket], 

poffertjes worden uitgedeeld aan publiek na de uitzending,    

Geluid: muziek, (Het is tijd, de hoogste tijd) 

  2) 06‐12‐‘08    Leader:  Idem    Mensen op straat (“Ik hou van Holland omdat…”):    

Beeld: Oudere vrouw, grijs haar, op de achtergrond water [gracht?]; man, blond haar, 

achtergrond winkelgalerij, meisje, donker haar, achtergrond winkels; groep meisjes, vooral blond,  winkelstraat,    

Geluid: Vrouw1: “Ik hou van Holland, omdat het ook aan de zee grenst.” Man1: “Ik hou van 

Holland vanwege dat zompige witte kadetje frikadel speciaal.”  Meisje1: “Ik hou van Holland omdat  je daar altijd je mening kan zeggen.”  Meisjes:  “Wij houden van Holland omdat je op vakantie kan  gaan naar het buitenland.” 1 meisje van de groep: “en hoe was ie?”    Intromuziekje (“Ik hou van Holland”) shots van studio:  72   

  Idem    Introductie Linda de Mol (band en teams en prijs):   

Beeld: idem, man [Van erven Dorens] toont gescheurde broek, scheurt even later hele linker 

broekspijp af.  Prijs: een donker meisje in een jurk [Delfts Blauw]toont: een dekbedovertrek [Delfts blauw] sloffen in  de vorm van klompen en twee dvd’s [van Nederlandse films]   

Geluid: (De Mol:) “Goedenavond allemaal, hartelijk welkom bij: Ik Hou van Holland. Ik weet 

niet euh…” (Van erven‐dorens:) “Linda, mag ik eerst heel even aandacht voor mezelf, (…) nou ik heb  weer hier een klein probleem met m’n broek gekregen.”  (de Mol:) “Het is niet waar! Ben je er al  uitgescheurd voordat we begonnen zijn?” (Van Ervan Dorens:) “Dat is de tweede keer al!” (Van  Koningsbrugge:) “En hoe veel centimeter ontsluiting is het?” (De Mol:) “Het zijn al die  chocoladeletters natuurlijk, ik ben nog echt…” (Van erven dorens:) “Ik heb gisteren zitten vreten  jongen.”  (De Mol:) “Straalmisselijk van al die banketstaven en chocoladeletters. En de drank van  vannacht, nou… (…) Waar was ik? Ik was aan het vertellen over Sinterklaas en dat ik weer een  vrachtlading nutteloze cadeaus rijker ben, maar God wat hou ik toch van Nederland op 5 december.  Het is toch een te leuke traditie dat Sinterklaasfeest. Of wij vandaag –de day after zeg maar‐ nog zo  van Holland houden weten we over 1,5 uur, we gaan met 8 leuke bekende Nederlanders ons land  ontleden en er is muziek, Nederlandse muziek van het Metrokóólorkest onder leiding van Ronald Kool  daar zit ie.”  (De Mol: ) “Beau, ik zie het natuurlijk in 1 oogopslag maar stel je team toch maar even voor, wie zijn  het?” (van erven Dorens:) “Voor de zekerheid, maar hoe moet je deze man nou ooit gemist hebben,  dit is onze bekendste Nederrapper, dit is Ali B! En hier, deze vrouw voerde ons land aan, zij is eigenlijk  voor de meeste sportvragen, Annemarie Thomas! Chris Tates, echt de hunk uit vele series en hij zit nu  in een musical. Moet je eigenlijk ook dansen in Dirty Dancing? Waarschijnlijk wel een beetje he?...”  (Van Koningsbrugge:) “Nou wij hebben speciaal voor de sport hebben wij een gouden‐ medaillewinnares, kijk eens even wat hier hangt, Maartje Paumen! Hockey, hockey staat er, hockey.  En natuurlijk voor muziek euh… wat doe je nog meer eigenlijk? Liefde. Voor niks, Xander de Buisonjé!  En, ik vind het wel jammer dat ze aan deze kant staat want ik had haar eigenlijk wel wat dichterbij  willen hebben, onze eigen… dat kan? Ah te gek, ik ben ineens kwijt wat ik allemaal wilde zeggen.  Daphne, ja Daphne. Daphne Dekkers!”  (De Mol:) “Goed, het Hollandlegioen zit ook vanavond weer verdeeld over twee tribunes in ons eigen  Hollandhouse en die zitten hier natuurlijk allemaal omdat de prijzen hier geweldig zijn en vanavond  pakken we nog meer uit dan normaal gesproken, het hele winnende vak krijgt namelijk een: 

73   

  slaappakket, ja, een Hollands slaappakket, bestaande uit: een Delfts Blauw dekbedovertrek, originele  klompsloffen en twee DVD’s.”    Eerste ronde (Nederlandse films en televisieprogramma’s):   

Beeld: Fragment1: Jongetje met kippen [in Villa Achterwerk] 

Fragment 2: Miljonair kiest zijn bruid uit [Ja ik Wil een Miljonair]  Fragment 3: Youp van ’t Hek over Buckler in oudejaarsconference.   Fragment 4: Man kamt haren van zichzelf en buren met wc‐borstel voor 1000,‐ [Over de Roooie]   

Geluid:  Fragment1: (de Mol:) “Hoe heette dit kinderprogramma? Waar komt dit uit?”  (Villa 

Achterwerk) (Paumen:) “Knoop in je zakdoek” (Ali B:) “Er gaan er gaan… is het Praatjesmakers, nee  die is het niet, ik heb ook Wordt Vervolgd maar dat is het ook niet, ik zit te kijken naar die villa hiero,  die mooie witte villa van zijn achterwerk… Ja? Villa Achterwerk?” Publiek: “Ali, Ali…”  Fragment2: (De Mol:) “Voor Xander en Annemarie: Ja ik wil een Miljonair, het was een wedstrijd  waarin een miljonair zijn bruid ging kiezen…. Nou heel, heel even dachten we: zou het werken, zo’n  gearrangeerd huwelijk, maar al snel bleek de bruidegom toch meer op mannen te vallen. De keuze  viel op de 29‐jarige Coby Bos, de vraag aan Annemarie en Xander is: Weten jullie de voornaam van de  bruidegom nog?”  (Stefan)   Fragment3: (De Mol:) “…tijdens de oudejaarsconference van Youp van ’t Hek in 1989 kreeg een  alcoholvrij biertje er van langs…” (Buckler) (Tates:) “Buckler!”  Fragment4: (De Mol:) “In Over de Roooie werden mensen op straat gevraagd nogal ongebruikelijke  opdrachten uit te voeren met als beloning –toen nog‐ 1000 gulden... De vraagvoor Beau en Jeroen,  jullie zagen presentatrice Wendy van Dijk in Over de Rooie, maar wie was haar medepresentator?”  (Matthias Scholten).    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):   

Geluid: Muziek: Leef van Han van Eik 

  Tweede ronde (“Hoe goed ken je je gemiddelde landgenoot?”):   

Beeld: Idem 

 

Geluid: (De Mol:) “9% van de Nederlandse mannen houdt meer van zijn vrouw nadat zij…”  (… 

een cosmetische ingreep heeft ondergaan)  (Jeroen:) “… nadat zij heeft gekookt.” (Beau:) “… nadat zij is vreemdgegaan.”    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):   

Geluid: Muziek: Father and Friend, Alain Clark  74 

 

    Derde ronde (taal en spelling):   

Beeld: idem 

 

Geluid: (De mol:) “Wij gaan spellen en dat klinkt makkelijker dan het is. Sinds wij elkaar zijn 

gaan sms’en is de klad er behoorlijk ingekomen. Wij doen hier 1 laatste poging om onze taal te  beschermen tegen het huidige onderwijs.   Woorden: Graffiti (fout)  Camouflage (goed)  Applaudisseren (fout)  Catastrofe (fout)  Prestigieus (fout)  Promiscue (fout)  Jacquet (fout)  Gonorroe (fout)    Treiterijen (fout)  Agressieveling (goed)     Vierde ronde (betekenis van Nederlands woord raden)   

Beeld: idem 

 

Geluid: (De Mol:) “Beau, welk woord hebben jullie meegenomen deze week?” 

(Beau:) “wij hebben meegenomen: bevergeil…”  (Ali B) “Nou je hebt als het ware een soort bruine spul, en dat wordt gebruikt in parfum. En ze halen  het eigenlijk van een bever, maar dan heb je een soort het euh… poepertje, het vogeltje, het poesje  weet je wel, ligt eraan of het een beverin is (…) daar zit in… ja bruin spul, dat wordt gebruikt in  parfums.” (Juiste antwoord)  (Annemarie Thomas:) “Het is een beetje een plat wordt natuurlijk, maar het is een Haagse  uitdrukking voor een vrouwelijke ovulatie. “ (De Mol:) “Dus als je ovuleert, je eisprong hebt, het is  inderdaad een soort biologie, dan ben je…” (Thomas:) “Ja, bevergeil.”  (Chris Tates:) “Het is Bargoens, plat Hollands, het is eigenlijk gewoon beregeil, supergeil, zo geil als  een otter, als een bever. Maar bevergeil, inderdaad, volgens mij komt het uit Den Haag.”  (Jeroen:) “Sapajou. Een sapajou.”   (Maartje Paumen:) “Nou een sapajou is een niet zo bekende vrucht, maar dat is een vrucht die uit  Suriname komt. Daar heel bekend, hier iets minder bekend. Hij lijkt een beetje op een meloen, hij is  iets zoeter en iets sappiger.”  75   

  (Xander:) “Heel simpelweg is het gewoon een plurk, een vlerk.” (Ali B) “Ja ik weet nog steeds niet wat  je bedoelt.” (Xander:) “Nee echt niet? Je weet niet wat een vlerk is?” (Beau:) “Een schelm, een  belhamel.”  (Xander) “een belhamel, een lapzwans…” (De Mol:) “Een onbeschoft persoon, zeg ik dat  goed?” (Xander:) “Ja een onbeschoft persoon, een belhamel een…” (Jeroen: ) “…een prikaloe…  allemaal dezelfde betekenis voor het zelfde woord.”  (Daphne:) “Nou je hebt bonobo’s en chimpansees en je hebt ook sapajou’s. Het zijn kleine aapjes met  euhm…  wit haar om de lipjes en wit haar om de oogjes. Het is een aap, een sapajou.” (Juiste  antwoord).  (Beau:) “Ja we gaan unaniem…” (Ali B:) “Unaniem? Hey weet je. Ik begin zo langzamerhand te  merken dat ik niet zo serieus wordt genomen hier. Is er daar nog een plekje vrij?” (Beau:) “Zo zeg je  dat in jury’s, wij hebben het op Xander voorzien, maar wat zeg jij?”  Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):   

Geluid: Muziek: Nick en Simon – Rosanne 

  Vijfde ronde (raden van namen van bekende Nederlanders):   

Beeld:  idem 

 

Geluid: (Beau:) “De schrijver van Een vlucht Regenwulpen, de achternaam is niet de lever 

maar het zit, niet de longen maar…” Maarten ’t Hart, “Dit is de grootste –de neus wordt ie ook wel  genoemd‐ zit in de bak op dit moment…”  Willem Holleeder, “Deze vrouw stond hier onlangs –maakt  niet uit‐ het is de best verkopende cabaretière, haar achternaam is niet bij nacht op een boot… nee ga  door, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 …” Tineke Schouten, “En dit is een vent hij zat in 2Unlimited” Ray Slijngaard,  “Dit is een hele moeilijke en de voornaam is een film van Maarten euh.. van God dit wordt heel  ingewikkeld ik vond het een hele goeie, nee een ontdekkingsreiziger dan heb je Australië en Nieuw  Zeeland en dan heb je ook nog een ander eiland… Ja en dat heeft hij ontdekt en z’n voornaam is de  film van Alex van Warmerdam en die ene jongen… nee ga door, het is de toren van:… ja en dan de B  eraf.” Abel Tasman, “En dit is een prins en hij traint zich echt helemaal af, hij zit in het koninklijk huis  en hij is getrouwd met Marilène, hij heet:”  Prins Maurits, “Dit is een schilder, z’n voornaam is euh…  z’n achternaam is, stel je voor dat ik… euh, nee die andere, die andere nee, z’n voornaam is wel de  zelfde als Appel, nee ik euh, aaah, het Engelse woord voor inkt is:… dat is het tweede gedeelte van zijn  achternaam het eerste gedeelte is ik zou zo graag…” Carel Willink, “Dit is een mevrouw en ze is  getrouwd met een topkok op dit moment, en ze heeft het ongeveer met heel Hilversum gedaan, wat  zeg ik nu weer.” Ellemieke Vermolen.   (Jeroen:) “Ok, ze is getrouwd met Thijs, ze is actrice… en dan de hele naam zoals ze nu heet.” Katja  Römer‐Schuurman, “Schrijver, het boek Ik… Zo heet het boek ook, z’n naam: Ik…”  Jan Cremer, “euh,  Nederlandse onderwereld, is geliquideerd, je hebt van die eters, van die dingen die eten met zo’n 

76   

  lange neus…”  John Mieremet, “Cabaretier, achternaam, is half Spaans, voornaam is als je het leest  denk je het is Duits klavier, maar zo spreek je het niet uit.” Javier Guzman, “Voetballer, in Duitsland,  bekend, hij zat ook in het Nederlands elftal, inmiddels niet meer, voornaam is euh, voornaam is de  achternaam van Brian… nee dus de achternaam van Brian… is de voornaam van:”  Roy Makaay,  “koninklijk huis, ze is niet een prins maar een… en ze heet van achteren alsof je iets van iemand wil – heel even‐ kan ik iets lenen van je,” Prinses Marilène, “dan een Nederlandstalige zanger, het is niet  noord, niet zuid, niet oost, maar:… precies” Albert West, “oud politicus die achter het centraal station  met hoertjes iets deed” Rob Oudkerk, “Z’n voornaam is ook de naam die bij Lady Di in de auto zat,  weet je wel die is verongelukt…” Dodi Apeldoorn.  (de Mol:) “…ik moet geloof ik aan iedereen excuses aanbieden, sorry Rob, sorry Ellemiek, sorry  allemaal.”     Tussenronde (raden van een Nederlands liedje):     

Geluid: (De Mol:) “U kijkt naar Ik Hou van Holland, ofwel: Nederlands op zijn allergezelligst. 

We beginnen meteen weer met sfeerverhogende muziek…” Muziek: (If I had Words van Yvonne  Keeley) (De Mol:) “Yvonne Keeley, de zus van Patricia Paay met Scott Fitzgerald…”     Zesde ronde (Hollandse basiskennis, woord raden):    

Beeld: idem 

 

Geluid: (de Mol:) “Hollandse basiskennis, van het woord alleen al wordt iedereen stil want dit 

is de ronde waar je dochter van acht je thuis op de bank keihard voorbijstreeft omdat bij haar die  informatie nog vers in het geheugen ligt en ik kan je vertellen dat voelt niet goed, ik moest laatst  nadenken of de hoofdstad van Zeeland nou ook al weer Middelburg of Vlissingen was, sommige  dingen zakken weg.” (…)  (De Mol:) “De eerste vraag is voor Ali en voor Ali alleen: op welke dag is de vrouw die jij zo spontaan  kuste, Beatrix, echt jarig?” (31 januari)   “Hoe heten de vier weken die voorafgaan aan kerstmis?” (De adventsweken)  “Chris: welk universiteitsgebouw werd in 1969 5 dagen bezet door studenten?” (Het Maagdenhuis)  “Beau: vanaf welke leeftijd moet je je kunnen identificeren in Nederland?” (14)  “Ali: welke provincie heeft de minste inwoners?” (Flevoland)  “Hoe het stadion waar Ajax speelde voor ze naar de Arena verhuisden?” (De Meern)  “Hoe het boek van Gerard Reve dat de 10 laatste dagen van 1946 beschrijft vanuit de beleving van de  kantoorklerk Frits van Egters?” (De Avonden) 

77   

  “Beau, een lekkere studentenvraag Beau, wat studeerde kroonprins Willem‐Alexander in Leiden  eigenlijk?” (Geschiedenis)  Woord: Kerstpakket  “Maak het volgende spreekwoord af: zuinigheid met vlijt bouwt…” (huizen als kastelen)  “Xander: waar staat de letter T voor in de DTP‐prik die je krijgt als kind?” (Tetanus)  “Daphne, kijk even naar de kaart van Nederland en de vraag is: welke stad zie je hier?” (Assen)  “Jeroen: wie staat bekend als de Vader des Vaderlands?” (Willem van Oranje)  “Welke topsport bedreef Erika Terpstra, de voorzitster van het NOC‐NSF, vroeger zelf?” (zwemmen)  “Xander, in welke provincie ligt de stad Deventer?” (Overijssel)  “Daphne: wie schreef het boek Erik of het Klein Insectenboek?” (Godfried Bomans)  “Jeroen: hoe veel leden heeft de Eerste Kamer?”  (75)  Woord: Prinsjesdag    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje)  Geluid: (Muziek:) René Froger met Are You ready for loving me)    Zevende ronde (opnoemen van rijtjes)  Geluid: (De Mol:) “We zijn in Nederland gek op rijtjes, behalve in de supermarkt bij de kassa.  We gaan kijken welk team de boel het best óp een rijtje heeft…”  “We hebben een onderzoek gedaan en vroegen het publiek: welke bekende Nederlandse Jannen  kent u allemaal? Toen noemde ze allemaal Jan‐Peter Balkenende, maar die telt niet mee, die heet  gewoon Jan‐Peter. En ik zeg erbij: het kan ook figuurlijk zijn.”  “We zoeken de elf steden van de Friese elstedentocht, maar het hoeft niet in de goede volgorde.”  (…)  Publiek: “ ’t is stil aan de overkant” (zingend)    Tussenronde (raden van Nederlands liedje)  Geluid: Muziek: Brainpower met Dansplaat    Achtste ronde (vragen over sport)  Beeld: Fragment 1: voetbal: Feyenoord tegen Borussia Dortmund  Fragment 2: Hennie Kuipers met een lekke band  Fragment 3: boksen, Bep van Klaveren in de kwartfinale van de Olympische Spelen 1928  Fragment 4: voetbal: van Breukelen stopt een penalty tijdens finale EK ’88. 

78   

  Geluid: (De Mol:) “Het sportarchief is weer eens leeggeschud, we hebben 4 fragmenten  geselecteerd die per generatie worden gespeeld….” (…)   (De Mol:) “Rotterdam, De Kuip, 8 mei 2002, Feyenoord speelt de UEFA‐cupfinale tegen Borussia  Dortmund en wint. Alle spelers dragen tijdens deze wedstrijd een rouwband omdat Pim Fortuyn een  paar dagen daarvoor is doodgeschoten.”  (De Mol: ) “De vraag is, onder leiding van welke trainer wint Feyenoord hier de UEFA‐cup?” (Bert van  Marwijk)  (De Mol:) “Iedere Nederlandse sport liefhebber herinnert zich nog de paniekerige blik in de ogen van  Hennie Kuiper die onder een dikke laag modder stond te zwaaien om hulp. Hij had een dikke minuut  voorsprong op zijn achtervolgers maar staat ineens heel zielig langs de de weg met een lekke band.”   (de Mol:) …en dat is de vraag: Wat zijn de gevolgen? Als hoeveelste eindigt Hennie Kuiper nadat zijn  band gerepareerd is?” (eerste)  (De Mol:) “Goed, we gaan kijken naar een wedstrijd, in zwart wit nog, van The Dutch Windmill tijdens  de Olympische Spelen in Amsterdam in 1928 –niet dat we denken dat jullie zó oud zijn hoor. Maar de  enige Nederlandse bokser die ooit Olympisch goud heeft gewonnen zien we hier aan het werk, we  zien hem hier de Argentijn Victor Peralta in de finale verslaan. En onze Olympische winnaar speelt  inde donkere broek.”     “De vraag… zijn bijnaam was de Dutch Windmill, maar…” (Bep van Klaveren)  (de Mol:) “Keeper Hans van Breukelen was in 1988 één van de drijvende krachten achter Oranje. In de  finale bewees hij zijn klasse door een penalty te stoppen. Welk gebaar maakte Van Breukelen in…”  (gebaar: wijzen naar oog).     Tussenronde (raden van Nederlands liedje)  Geluid: Muziek: Anneke Grönloh met Brandend Zand    Negende ronde (inschattingsvragen + draaien aan rad)  Geluid: De Mol: “De finale bestaat uit een aantal inschattingsvragen over ons landje…”  (De Mol:) “Uit onderzoek blijkt dat vrouwen in hun leven 665 dagen oftewel 2 jaar lang besteden aan  het klaarmaken van eten, maar hoe zit het eigenlijk met de man? De vraag is: hoe veel uur per week  staat de Nederlandse man gemiddeld achter het aanrecht om te koken en af te wassen?” (3,3 uur)  (de Mol:) “Het is bijna kerst en dan begint gelukkig ons gevoel voor de medemens weer op te spelen,  de vraag is: Hoe veel geld geeft een gemiddeld Nederlands huishouden per jaar uit aan goede  doelen?” (257,50 euro) 

79   

  (De Mol:) “Hoeveel Nederlandse mannen boven de 40 woonden nog bij hun moeder thuis in het jaar  2007? Ik heb hier het getal staan, dit komt van het Centraal Bureau voor de Statistiek dus het klopt  exact:” (42.869)  (Beau van Erven Dorens klimt in het decor, duikt op een bed en dreigt van het decor naar beneden te  springen. De Mol: “Nee nee, niet springen, straks scheur je weer twee enkelbanden of uit je broek…”)  (De Mol:) “Ok, het gaat over condooms. Hoe veel condooms werden er het afgelopen jaar in  Nederland verkocht in drogisterijen en supermarkten?” (20,2 miljoen)    Eindmuziek, aftiteling.  Geluid: Muziek: “Het is tijd, de hoogste tijd”   

3) 13‐12‐2008    Mensen op straat (“Ik hou van Holland omdat…”)  Beeld: Meisje (zwart haar, Aziatisch/Latijns uiterlijk),  Man (kaal, bril), Vrouw (blond), Man  (grijs haar),   Geluid: Meisje 1: “Ik hou van Holland omdat Brabant zo gezellig is. Da is!”  Man 1: “Ik hou  van Holland omdat ik dol ben op hagelslag en dol ben op halfvolle melk en dat mis ik altijd als ik niet  in Holland ben.”  Vrouw 1: “Ik hou van Holland omdat mijn grote blonde familie hier woont en die zou  ik niet kunnen missen.”  Man 2: “Ik hou van Holland voor die Nederlandse vrouw, ik hou van  Nederlandse vrouw” (buitenlands accent)  (…)    Introductie Linda de Mol (band en teams en prijs)  Geluid: (De Mol:) “… welkom bij de voorlaatste Ik Hou van Holland, er komt er nog eentje op  woensdag 31 december, met oud en nieuw, een soort jaaroverzicht maar dan gezellig, zonder dood  en verderf. “  (Beau:) “Ik heb hier… dit is de man die misschien wel op de meeste meisjeskamers hangt, en  misschien wel op die van jou Jeroen, dit is onze TMF‐VJ Sasha Visser.”  “Deze vrouw hangt ook op een heleboel kamers, dit is topmodel en tegenwoordig panellid bij RTL‐ Boulevard Anouk Smulders.”  “En deze man, als een raket gaat ie omhoog, hij presenteerde natuurlijk Jozef en nu In de Hoofdrol,  Frits Sissing.”  (Jeroen:) “Naast me staat de dame die we allemaal kennen van Can’t Buy Me Love, op dit moment As  you… als we dit aan het opnemen sind –dat is Duits en Engels‐ Ms en Mr Perfect. Nikki Plessen!”  80   

  “Ja deze man hoeft niet eens meer voorgesteld te worden, wel even leuk: Hans van der Togt, leuk dat  je er weer bent, ongelooflijk je jasje past ook nog... Jeroen van der Boom!”  “En de vrouw waarvan ik jaloers ben van hoeveel films ze al heeft gespeeld in Amerika. En ze slaat je  zo naar die kant van het podium, dus Beau pas op: Lucia Rijker!”  Prijs: een hele Hollandse kaas (Maaslander)  (…)    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje)  Geluid: Muziek: Bloem – Even aan m’n moeder vragen    Tweede ronde (“Hoe goed ken je je gemiddelde landgenoot?”)  Geluid: (de Mol:) “35% van de Nederlandse vrouwen denkt gelukkiger te zijn met…” (een  beter figuur)    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje)  Geluid:  Muziek: Johnny Jordaan – Geef mij maar Amsterdam    Derde ronde (taal en spelling)  Geluid: De Mol: “Lucia, heel lang in Amerika gezeten, hoe is je Nederlandse spelling?”  (…)    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje)   

Geluid: Muziek: Gordon – Ik bel je zo zomaar even op 

  Vijfde ronde (raden van namen van bekende Nederlanders)   

Geluid: (De Mol:) “… de bedoeling zo snel mogelijk de bekende landgenoot te beschrijven…” 

(…) (Beau:) “Dit is euh, ze heeft ene eigen broodjeszaak, althans haar ouders hebben dat, nee, de  naam is euh, je hebt het monument op de … en dan de voornaam is, nee,” Nicolette van Dam, “dit is  die zwartkijker bij Studio Sport, zijn achternaam is zeg maar twee grote…” Hugo Borst, “Dit is een  man met een hoed op, echt spuugvervelend, de langste kwijldraad van Hilversum, ok, hij heeft een  eigen talkshow dan zit ie altijd op een stoel, iedereen zegt altijd hé wat ben jij intelligent, hij gaat het  hele land door, met een boot en een huis…” Rik Felderhof, “Zij is weggegaan bij de Lama’s omdat ze  81   

  gewoon niet geestig genoeg was”, Sara Kroos, “Dit is die man die heeft de Rijksdag in Berlijn  aangestoken, weet je nog wel, z’n achternaam is die vent van De Dijk weet je wel, en z’n voornaam is,  nee, het is als je werkt bij de… Hey ik zit bij de…, ja, en dan” Marinus van der Lubbe, “dit is iemand  van het koninklijk huis, de voornaam is niet Mohammed maar, nee, nee, ja en dan Hey ik ben  koninklijk.” Prinses Christina, “Dit is die man die schildert met een pennetje, nee, dan heb je een hele  grote, op een kerstboom staat ie ook…” Anton Pieck, “dit is die man die zit al eeuwen lang bij Studio  Sport te praten” Mart Smeets, “dit is die vrouw die je geeft aan je hond” Corrie Brokken, “dit is die  vrouw die zit in de Tweede Kamer en haar is naam is als die van die actrice haar zus, nee, je hebt  Carice en dan haar zus is, ja” Jeltje van Nieuwenhuizen.   (Jeroen:) “Met Johnny Kraaykamp deed ie een C&A reclame vroeger…” Rijk de Gooyer, “schrijver. Z’n  eerste naam is niet Allah, maar in het Nederlands is Allah… ja en in België eten ze… precies en dan die  twee achter elkaar,” Godfried Bomans, “ok, ontbijt lukt me niet, avondeten ook niet, maar … wel,  juist en z’n voornaam is: Op zoek naar…” Jozef Luns, “voornaam is die Abdul, hoe heet ze van voren,  juist, achternaam begint niet met jij maar met… ja en de laatste drie letter van haar achternaam is op  een schip heb je geen grond maar dan hoe heet dat dan, nee, euh, en daar tussenin dan nog de  afkorting van, je hebt maandag, dinsdag, woensdag en dan… juist en dan de afkorting, nee, de u heb  je en dan, ja en dan en dan,” Paula Udondek, “1988 coach van Oranje,nee, nee, nee?” Rinus Michels,  “niet Koningin Wilhelmina, niet Koninging Beatrix, maar daarvoor, nee, in Nederland! In Nederland,  daarvoor dus, lijkt op de a,b,c,d,e,f,g,h,i,j,k,l… nee je zegt het bijna,” Koninging Emma.    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje)   

Geluid: Muziek: Boudewijn de Groot – Land van Maas en Waal 

  Zesde ronde (Hollandse basiskennis, woord raden)    Geluid: (De Mol:) “Hollandse basiskennis, het woord doet vermoeden dat het tot de basis  behoort en dat dus iedereen het weet, maar niets is minder waar, de basiskennis is vaak bedroevend  diep weggezakt, vandaar deze opfriscursus.” (…)  Wat is het symbool van de stichting tegen zinloos geweld? (lieveheersbeestje)  Welk prinselijk paar past in 2007 hun eigen wikipedia‐pagina aan? (mabel en Friso)  Welke columnist had als pseudoniem Kronkel? (Simon Carmiggelt)  Waarom werd het Paarse kabinet Paars genoemd? (De combinatie rood en blauw)  Hoe heet de vrouw van Jan‐Peter Balkenende, onze First Lady? (Bianca)  Maak dit spreekwoord af: wie het onderste uit de kan wil hebben? (Krijgt het lid op de neus)  In welk land werd Anne Frank geboren? (Duitsland)  Welke drank werd er vroeger traditioneel geschonken bij de geboorte van een baby? (kandeel)  Woord: sjoelbakken  Hoe heet het Nederlandse dierenpark waar apen vrij tussen het publiek ronddartelen? (de Apenheul)  82   

  Welk type woningen uit de jaren ’70 werd gebruikt als naam van een stripfamilie? (Doorzon)  In welke stad staat het Gelredome? (Arnhem)  Hoe heet de belasting die je over een nalatenschap moet betalen? (successierechten)  De minister van LNV, hoe heet ie? (Gerda Verburg)  Hoe veel gulden was een daalder? (1,50)  Mak het volgende spreekwoord af: zachte heelmeesters maken:? (stinkende wonden)  Welke prinses woonde er voor Maxima en Willem‐Alexander in villa Eikenhorst? (Irene)  Woord: Rijtjeshuis    Tussenronde (raden van een Nederlands liedje)   

Geluid: Muziek: Marco Borsato & Ali B – Wat zou je doen? 

  Zevende ronde (opnoemen van rijtjes)    Geluid: (de Mol:) “ …het zijn er 22, we zoeken naoorlogse Nederlandse dichters. (…) maar dat  was een grapje hoor, want ik dacht: dat weten ze niet. We doen gewoon iets makkelijks Ik wilde even  kijken hoe jullie zouden reageren als er iets intellectueels naar boven kwam (…) Wat eten we het liefst  met kerst is het geworden. We hebben een enquête gehouden en een top 20 is daar uit voorgekomen  en hoe veel van die 20 weten jullie op te noemen. Wat eten Nederlanders het liefst met kerst. (…) Wat  zetten wij op tafel op Eerste Kerstdag?”  “We zijn op zoek naar zo veel mogelijk leden van het Koninklijk huis der Nederlanden, dat zijn er 14 in  totaal. Er is een verschil tussen het Koninklijk Huis en de Koninklijke Familie.”    Tussenronde (raden van Nederlands liedje)   

Geluid: Muziek: Wolter Kroes – Viva Hollandia 

  (…)    Tussenronde (raden van Nederlands liedje)   

Geluid: Muziek: Golden Earring – Radar Love 

  Negende ronde (inschattingsvragen + draaien aan rad) 

83   

    Geluid:  (De Mol:) “We gaan naar de finale en daarin gaat het om de gemiddelde  Nederlander: wat doet ie, wat vind ie, wat eet ie, hoe veel geeft ie uit, hoe vaak doet ie het, dat zijn  de vragen waarom het allemaal draait in de finale.”  (De Mol:) “Hoe veel euro stonden wij Nederlanders  per huishouden rood in januari 2008? We hebben  het hier niet over hypotheken of schulden, gewoon: hoe veel stonden wij gemiddeld rood op onze  bankrekening.”  (1208,33)  “De vraag is: hoe veel eieren eet de Nederlander per jaar?” (182)  “Hoe veel Nederlanders zijn er in het jaar 2007 geëmigreerd?” (56.303)  Publiek: “Olé, olé, olé”  “Hoe oud is de gemiddelde Nederlander als hij of zij, zijn of haar maagdelijkheid verliest?” (16,35) 

84   

 

85   

 

Bijlage 2: transcript afleveringen Raymann is Laat    Legenda:  []= beeld met aanvullende kennis (van codeur)  {}= camerawerk, montage  ()= aanvullende informatie  schuingedrukt = gesproken tekst of tekst in beeld  in het blauw = quizvragen 

  1) 06‐12‐‘08    Introductie door gast:   

Beeld: Persoon [presentator Sipke‐Jan Bousema] op kale vloer, op de achtergrond een 

doorgang met vaag mensen te zien [publiek] en stellages [decor/tribune] [backstage], praat tegen de  camera {camera zoomt langzaam in op hoofd}   

Geluid: Praat [Fries], onverstaanbaar (Ik denk iets van: “Goedenavond, ik ben Sipke Jan, het 

wordt een leuke show, welkom bij Raymann is Laat), daarna: “…oftewel: Welkom bij Raymann is  Laat!”    Intromuziek, opkomst Raymann, shots van publiek:   

Beeld: Persoon [Jörgen Raymann] loopt op pad tussen publiek door naar voren {camera pant 

van vloer omhoog}, geeft mensen links en recht handen, schudt handen, zoent vrouw drie keer,  zwarte vrouw, schudt jongen de hand, blanke jongen, publiek is 50/50 blank/donker, mensen in  klederdracht [Surinaams] en met hoofddoeken, {snelle camerabewegingen}, man met rood t‐shirt en  rode baseballcap achter apperatuur [draaitafel = dj], Raymann loopt op en neer over podium, zwaait  naar publiek {shots van publiek}, doet dansje.  Decor: Veel verschillende hoeken, licht in kleuren [kleurrijk], planten, houten en bakstenen muren, in  houten muur rechthoeken met houten lamellen/luxaflex, projecties met de tekst “Raymann is Laat”,  schilderingen/graffiti op muur,  tv‐schermen met de tekst “Raymann is Laat”,    

Geluid: muziek (blaasinstrumenten, klinkt als jazz), applaus, (Raymann:) “Welkom … 

hallo…welkom, welkom, hallóó welkom, people! Yeah, alles goed daar? Goed zo! Whoeee! Hallo  dames, alles goed met jullie? Ok, ga maar zitten ga maar zitten ga maar zitten.” 

87   

  Muziek: “Raymann is…”  gescratch, muziekje “lalalalalalaláát” (blij), (Raymann:) “Dank je wel, Get  Hyper dames en heren, give the man a big hand! Yeah?” (niet Nederlands, klinkt als Surinaams:)  “falakka?” (onderstreepte fonetisch) (publiek:) “Goed!” (Raymann:) “Ja met mij gaat het ook goed,  met mij gaat het ook goed.”    Stuk standup comedy van Raymann:   

Beeld: Jörgen Raymann op podium, overhemd [motief Surinaams/Indonesisch?], jasje met 

rode button met de tekst: “Groet Mij!”, {korte shots van publiek} lachende mensen opvallend van  verschillende etnische afkomst, hoofddoeken, klederdracht.   

Geluid: (Raymann:) “Wie heeft er gister Sinterklaas gevierd?” (stilte en gelach) “Niemand?” 

(met Surinaams accent:) “‘Nee ik was alleen Zwarte Piet maar verder heb ik niks gedaan…’ Niet? Nee  ik vier geen Sinterklaas, maar dat heeft te maken met een jeugdtrauma. Echt waar. Als kind maakte  mijn vader zelf mijn Sinterklaascadeautjes namelijk. Enne, het waren nooit echte cadeautjes die de  Sint uit Spanje bracht, je zag dat ze in Suriname waren gemaakt weet je. En als we geen cadeautje  hadden zei hij ’Ja Sint had geen visum dit jaar’. Dus bij is het echt nooit goed gegaan. Eén keer had ik  om een walkman gevraagd en de Sint had me echt een walkman gegeven: het oude cassettedeck van  m’n vader, met een gitaarband eromheen en zo een headphone weet je, met van die grote krullen  erin weet je. En dan stond ik in de hoek zo,” (met Surinaams accent)  “‘Is geen walkman! Het is een  standman’ En dan m’n vader” (met Surinaams accent)  “‘Ja lul niet jongen kijk naar het andere  cadeautje’ en dan had hij een verlengsnoer van 12 meter gekocht weet je. En daarom, ik vier geen  Sinterklaas, maar iedereen die het wil vieren: vier het gerust, en dan gaan we volgend jaar weer  vechten erover, hè? Hij is weg.”  “In Amerika hoorde ik, in Amerika, is Obama, een zwarte man, die heeft 1 miljard dollar opgehaald  voor z’n campagne. Eén miljard dollar! Ik denk ‘Yeah! Black people can!’ Weet je. En het was geen  uitkering, nee gewoon vrijwillige bijdrage weet je. En dat doet mij deugd als ik dat lees, maar het  waren voornamelijk zwarte mensen die geld voor hem gingen collecteren. En die waren heel  enthousiast weet je. Dat was gewoon van die grote zwarte mannen die om 3 uur in de nacht  aanbelden in een witte wijk weet je, ‘Excuse me, do you have some money for Obama?’ ‘Yes but I  can’t give you none.’ ‘Yes you can! Yes you can!’ Weet je, het is zo easy, dat kan iedereen makkelijk  doen en dat vind ik wel aardig, wij zwarte mensen hebben zo veel leuke dingen die we meemaken.  Bijvoorbeeld in Italië zijn ze ook zwart, wist u dat? Want 30% is maar monogaam van de Italianen,  70% gaat vreemd. Zeventig procent. Surinamers: laatste onderzoek, 69%. Dus die Italianen zijn erger  dan wij zijn, dat is duidelijk, veel erger dan wij zijn. En en ja… die mannen hebben ook altijd, weet je,  die onderzoekers zeggen ‘ja die mannen doen het even snel tijdens de lunchbreak, even snel whoeha,  weet je, grazie, prego, klaar is Kees. En dan noemen ze het ook overspel light, want het  is om het  88   

  huwelijk spannend te houden. Overspel light, en dan denk ik zo van: ‘overspel light, die term moet je  niet gebruiken, overspel light. Want daarop zitten die vrouwen hier in Holland te wachten, overspel  light.” (met Surinaams accent:) “’Ja poppetje is ben vreemd gegaan, ik weet het, maar het was voor  mijn lijn.’ Ja toch? En dan zeg ik ‘En nu ga ik je in elkaar slaan en dat is voor mijn conditie. Dat ga je  krijgen. Maar het allerleukste dat mij deze week is overkomen daar bullshit ik niet over dames en  heren, ik heb dus euh… ik zocht naar mijn vriend Edsel, Edsel was al een paar dagen kwijt. Ik kan Edsel  niet vinden dus ik bel Edsel: ‘Edsel, waar ben je?’ Hij zegt:” (met Surinaams accent) “’Swa, ik zit in  Bangkok.’ Dus ik zeg ‘Bangkok?’ ‘Ja, en ik kan er niet uit! Ik kan er niet uit!’ Ik zeg ‘Maar wanneer ben  je naar Thailand gegaan?’ Hij zegt: ‘Nee niet in Thailand swa, die restaurant op de Kruiskade, maar  het is zo duur.’”  “Jongens welkom! Bij Raymann is laaaaaaat!” muziek (zelfde als in intro).    “Interview” van Raymann met typetje (ook gespeeld door Raymann):   

Beeld:  Decor: muur met graffiti/schildering: vredesteken, teksten, posters, kader omrand 

met feestverlichting [etalage?], grote flatscreen tv aan wand en kleinere oudere tv’s eronder met  stickers [prijs], bordjes met “50%” en “20%”, lichtkrant, ventilator, boven kader blauw bord met  “Elektro/Skyshop, simlock service – belhuis – gsm – fax – tv”  Op flatscreen: man (Raymann als typetje), in camouflagepak met camouflagepet en zonnebril op,  sigaar in zijn hand, zittend in leren fauteuil, op achtergrond camouflagenetten, planten [varen,  klimop], een schilderij van een Afrikaanse man die een mand vlecht, een kastje met fotolijstjes met  portretten [Obama, Martin Luther King?] en een beeld [van wat?].    

Geluid: (Raymann:) “Er is weer een onderzoek geweest dames en heren, dit keer van het 

Sociaal Cultureel Planbureau en daaruit blijkt dat de mensen op het platteland het minder op hebben  met allochtonen dan de mensen in de stad. Met andere woorden: plattelandsbewoners willen niets  van allochtonen weten. Dat is het onderzoek. Maar ik wil er graag over praten met iemand die er  meer van weet en dat is onze sociaal gedragswetenschapper, professor Kwakoe Kadongo. Professor,  goedenavond.”  (onderstreept fonetisch) (professor:) “Goedenavond broeder Koendoe.” (Raymann:)  “Vind u het een verassende uitslag?” (professor:) “In het geheel niet broeder Koendoe, ik denk zelfs  dat deze radicale verandering in opvatting heel makkelijk te verklaren is.” (Raymann:) “Verandering?  Hoe bedoelt u verandering?” (professor:) “Nou ik wil geen oude koeien uit de sloot halen, maar nog  e… werden per boot, als sardienen in een blik geketend als dieren vanuit Afrika gehaald om ons 100%  in te zetten op verschillende plattelanden overal ter wereld.” (Raymann:) “Nee maar daar gaat het nu  even niet om, ik bedoel, het is nu…” (professor:) “Daar gaat het wel degelijk om. Kijk door de  omwenteling in de economische machtsverhoudingen zijn wij nu niet meer welkom op het  platteland.” (Raymann:) “Hoezo? Dat begrijp ik niet.” (professor:) “Nou, sinds ze ons moeten betalen  89   

  is de lol er een beetje vanaf natuurlijk.” (Raymann:) “Nee u haalt weer de slavernij erbij, dit heeft niets  met de slavernij te maken, dit gaat gewoon over de allochtonen nu en plattelandsbewoners nu hier in  Nederland.”  (professor:) “Kijk u als huisneger begrijpt dat niet, maar als zwarte man heb je de morele  plicht om ten allen tijden het slavernijverleden onder de neus van de witte man te wrijven. Bovendien,  het feit dat allochtonen nu niet welkom zijn op het platteland heeft vooral te maken met de  Spanjaarden en de Italianen.” (Raymann:) “Hoe komt u daar nou weer bij?” (professor:) “Nou heel  simpel: zij waren de eerste die als gastarbeider te werk werden gesteld op het platteland en deze  heetgebakerde zuiderlingen deden niets anders dan proberen de boerendochters het hooi in te krijgen  om ze vervolgens tot hun vrouw te maken. U en ik weten beiden dat de hedendaagse allochtoon zijn  bruid liever uit het buitenland importeert.” (Raymann:) “Nou ok, dat is duidelijk. Bedankt voor uw  bijdrage weer professor en tot de volgende…” (professor:) “Dank u wel broeder Koendoe, en als ik één  waarschuwing uit moet gaan naar de mensen van het platteland is dat ze vooral uit moeten kijken  met de Polen.” (Raymann:) “Met de Polen? Hoezo?” (professor:) “Nou de Polen die zijn net als  bladluis, het begint met 1 of 2 op je erf en voor je het door hebt is je hele akker ermee bezaait, of niet  dan?” (Raymann:) “Nou dat zijn uw woorden.”  (professor:) “Stay black my brother.” (Raymann:) “I  will stay black, dank u wel. Tot ziens.” Muziek, applaus,     “Altijd prijs met Achmed” (sketch van Islamitische slager en quiz met “kandidaat slager”):   

Beeld: Decor: slagerij, bord met de tekst: “Islamitische slagerij”, lichtbord met “Achmed”, 

krijtbord met de tekst “Slagerszoon gezocht”, daar bovenop een bord met “Altijd prijs met Achmed”,  een vlag [Marokkaanse vlag?], een weegschaal, posters met vlees, een koelvitrine met vlees, een  blauwe lamp [anti‐vliegenlamp?]  Raymann verkleed als slager, met snor, witte glimmende jas en pet met goud borduursel, vleesmes in  zijn hand.  Jongen in zelfde soort jas en pet als Raymann. Mogelijk allochtone afkomst.   Drie meisjes [jury], één met hoofddoek, getinte huid, klapbord en bordjes met cijfers in hun handen.     

Geluid:  Stem met Marokkaans/Islamitisch accent (Raymann):  “Het is zaterdagavond, zeven 

over tien, tijd voor Altijd Prijs met Achmed! En hier is hij dan, uw sympathieke gastheer en keurslager:  Achmed El Kashal” (onderstreept fonetisch), applaus en gejuich van publiek, (Achmed:)  “Goedenavond en Salaam Aleikum en welkom bij Altijd Prijs…”  (publiek:) “Met Achmed!” (Achmed:)  “Met Achmed. Zoals u weet mijn zoon Rachid zit nu in Marokko, hij is… (onverstaanbaar), tfoe”   (spuugt op grond), “En daarom ik ben op zoek naar nieuwe zoon, man vrouw dochter, voor met hulp  in slagerij. En vandaag ik heb weer kandidaat voor sollicitatiegesprek, mag ik alstublieft applaus voor  Zermat Al Doreimie.” (onderstreept fonetisch), [Arabische] muziek, (Achmed:) “Goed zo. Niet te veel  90   

  zwaaien, zo is genoeg. Zermat, je weet nieuwe slagerszoon hij moet zijn slimmer dan mijn zoon  Rachid, hij moet hebben gevoel voor humor…”  (Zermat:) “Heb ik wel.” (Achmed:) “Heb jij wel? Heb jij  gevoel voor humor?” (…)  (Achmed:) “Ok, wij gaan naar vraag 1: waar kom jij vandaan?”  (Zermat:) “Uit Groningen.” (Achmed:)  “Uit Groningen? Jij ziet er heel Gronings uit… kom jij altijd al uit Groningen?” (Zermat:) “Papa en  mama of ik?”  (Achmed:) “Papa en mama, waar komen papa en mama vandaan?”  (Zermat:) “Irak.”   (Achmed:) “Jij ook van Irak? Hoe ben jij hier gekomen?” (Zermat:) “AIVD kijkt mee hè… vliegtuig.”  (Achmed:) “Vliegtuig. Logisch. Ja zwemmen is een beetje moeilijk natuurlijk, in Irak. Ok begrijp het.  Wat voor opleiding doe jij nu?”  (Zermat:) “Farmacie.” (Achmed:) “Farmacie? Jij komt uit Irak en  doet… Ali Chemicali.”  Gelach, (Achmed:) “Ah kon het niet laten, sorry, sorry. Heb jij ooit bij slagerij  gewerkt?” (Zermat:) “Ja, ja.” (Achmed:) “Werk jij nu nog bij slagerij?” (Zermat:) “Nee.” (Achmed:)  “Waarom niet?” (Zermat:) “Loon is te laag, is vier euro bruto.” (Achmed:) “Vier euro is te laag? Wat  denk jij gaat verdienen hierzo?”  (Zermat:) “Veertig euro?” (Achmed:) “Veertig euro, (onverstaanbaar,  afkeurend gemompel), veertig euro… Dat is veel. Nee maar is goed, wij gaan kijken, als ik hier klaar  ben ik ga solliciteren bij jouw oude slager. Verdien ik ook wat een keer, hè. Wij gaan naar vraag 1. Nu  pas puntje geven hè! Ok goed zo, wij gaan naar vraag 1.”  “Sinterseklaas, tfoe (spuugt op grond), is net geweest en kerst staat weer voor de deur, maar wat is in  Nederland de bekendste traditie tussen Sinterklaas en kerst? Is dat: A)Het optuigen van de  kerstboom? B)Het aftuigen van de kerstman? C)Het Groot Dictee der Nederlandse Taal?”  (Zermat:) “C?” (Achmed:) “Is helemaal goed! Goed zo. Helemaal goed. Is binnenkort op televisie, wij  gaan samen dictee schrijven. Inshallah. Ok wij gaan naar vraag 2:  “Wat is de betekenis van de uitdrukking: Hij is het zwarte schaap van de familie? Is dat: A)Hij werkt bij  Tele2?Is dat B): Hij is de enige Surinamer in de familie? Of is dat C): mijn zoon Rachid?  (Zermat:) “B!” (Achmed:) “Is niet goed! Is C, mijn zoon Rachid, hij is zwarte schaap van familie.  Wallah. Dan gaan wij nu naar doe‐vraag. Leg mes weg. Zo deze is beter. Pas op! Irakees met mes! Kijk  mijn slagerij altijd helemaal halal, maar vandaag we hebben varken…” (Zermat:) “Whoo, varken!”  (Achmed:) “Maar varken, varken is niet haram want is marsepein. Is varken van marsepein, heb ik  gekregen van de boeren. Niet de boeren van het platteland want zij houden niet van allochtonen,  maar mijn boerman en boervrouw. Ja? Mijn boerman is Sinterklaas. Maar wat ik van jou wil vragen:  Snij deze varken van marsepein –want jij kan goed wegen en selecteren‐ in … 310 gelijke stukjes.” (…)  [Arabische] muziek. (…)  (Achmed:) “Maar, jij krijgt wel oorkonde van mij…” (…) Muziek [Caribisch].    “Twee culturen op 1 kussen, daar ligt Raymann tussen” (interview/quiz met bekende Nederlander  en partner van andere cultuur):  91   

   

Beeld: Bed, rechtop tegen de muur. Twee personen in het bed [Evert Santegoeds en partner], 

naast bed twee nachtkastjes met lampen, licht is gedimd, dekbedovertrek heeft blauw‐wit patroon  [Delfts Blauw] met tekeningen van een molen, twee kussende figuren [boer en boerin] en een vaas  met bloemen, hoofdkussens ook, tussen twee hoofdkussens een derde kussen met een tekening  erop van een rood figuurtje [Raymann als duivel], tv‐scherm met achtergrond van zelfde blauw‐witte  tegeltjes [Delfts Blauw] en een tekening ervoor [Raymann als duivel]. Een foto uit een tijdschrift van  twee mensen [Klaas‐Jan Huntelaar en vriendin] en de zelfde tekening als op het tv‐scherm,   Fragment: Een straat [winkelstraat], man [Quintus], vrouw, blond haar en muts, achtergrond  winkelstraat/winkelcentrum, man, donkere huidskleur, vrouw, Aziatisch uiterlijk, man, donkere  huidskleur, vrouw, oudere blanke huid, grijs haar, meisje, getinte huid [Noord‐Afrikaans/Arabisch],  jongen, lang, blond haar, man, blanke huidskleur, vrouw, donkere huidskleur.  Twee pyjama’s, lichtblauw met tekening [Raymann als duivel] op de borst.   

Geluid:  (Raymann:) “Ja, dames en heren, in Nederland hebben we natuurlijk verschillende 

relaties tussen mensen van twee verschillende culturen. En dat verschil in cultuur, maakt dat nou de  relatie extra moeilijk, of juist extra spannend? Dat gaan we vandaag testen in: Twee culturen op één  kussen, daar ligt Raymann tussen!”  Wekker, (Raymann:) “Haa! Mijn gasten van vandaag: Evert  Santegoeds en Robbert Halewijn.” Applaus, (Raymann:) “Halloo, goedenavond, ligt het een beetje  comfortabel?”  (Santegoeds:) “Ik lig aan de verkeerde kant.” (Raymann:) “De verkeerde kant? Nou je  bent sowieso van de verkeerde kant, dus het maakt niet zo veel uit waar je ligt. Goeie binnenkomer  Evert, dank je wel, goeie binnenkomer. Laten we bij jou beginnen, jij bent hoofdredacteur van de Privé  (..) En jij bent professioneel, euh… je bent zanger geweest, je bent gastheer bij Sotheby’s, en je bent  vrijwilliger bij het Rode Kruis. Hoe hebben jullie elkaar ontmoet?” (…)  (Halewijn:) “… ik kende Evert van naam, hij schreef hele gemene verhalen over mijn nichtje, Patty  Brard (…) dat is mijn nichtje, daar woonde ik, maar hij schreef zúlke gemene verhalen, met zoiets van  ‘nog 1 ring erbij en ze heeft er meer dan de Olympische Spelen, maar stiekem waren wij thuis  allemaal aan het lachen en zij was natuurlijk ziedend van woede. En toen ontmoette ik Evert op een  maandagavond en ik dacht ‘wat een leuke man eigenlijk’ (…) dus de volgende dag bij het ontbijt zei ik  tegen Patty: ‘Ik ben verliefd’, ze zegt ‘Godverdomme op wie nu weer?’, ik zeg ‘Op Evert Santegoeds’,  ‘Als je dat maar uit je hoofd laat, die hondenkop!’”  (Santegoeds:) “Robbert was geen proefkonijn, ik had daarvoor ook al eens een vriend gehad…”  (Raymann:) “Ja maar ook Indo? Of van Indonesische bloed?” (Santegoeds:) “Nee dat niet, maar hij  was wel heel erg welkom in de familie, mijn vader was in een tijd in Indonesië geweest dat de  Nederlanders daar niet zo heel welkom waren, en die had ooit een beeldje meegenomen en ik mocht  met alles spelen in huis behalve dat beeldje want dat was heilig... “(Raymann:) “Javaans beeldje was  dat? Dus jij dacht: ik neem mijn eigen Javaanse speeltje maar…” (Santegoeds:) “Mijn Wajangpopje.”  92   

  (…)(Raymann:) “We gaan naar een beeldvraag en die is voor jou (…) laten we even kijken naar dit  beeldfragment. Dat is voor jou Robbert. Uit welk blad is deze foto genomen?” (Halewijn:) “Ik denk de  Privé.” (Raymann:) “Oh goed zo, dus je leest het ook.” (Halewijn:) “Ik zie het aan het lettertype”   (Raymann:) “Je ziet het aan het lettertype, ok. Maar nou komt de echte vraag: wie staan er op deze  foto, wie zijn dat?” (Halewijn:) “Mijn favoriete voetballer: Klaas‐Jan/Jan‐Klaas Huntelaar. (…) En sorry  ik weet niet wie zij is, of wie de gelukkige is, dat weet ik niet.”   (Raymann:) “…Klaas‐Jan wordt vader. Ja ik zag het ook en ik dacht: Klaas‐Jan neukt… (…) Nu begrijp ik  ook waarom hij zo slecht presteert de laatste tijd.”  (Raymann:) “Waaraan merk je eigenlijk dat Robbert een andere culturele achtergrond heeft?”  (Santegoeds:) “Nou aan hem niet zo maar aan zijn familie, en dan vooral de hoeveelheid familie. Dan  komt de familie en heeft ie een tante, alles is tante en nichtje, en tante neemt ook weer een tante van  zichzelf mee en voordat je het weet zit de huiskamer vol. En dan heb je nog eigenlijk een klein feestje.  Maar het is een grote familie, en veel begrafenissen zijn er dan he, een trieste bijkomstigheid is dat  dan, maar het aardige daarvan is dan dat er gegeten wordt en euh… heel veel gegeten en geproost.  (…) … toen werd de broer van Robberts moeder begraven en toen liepen we drie meter achter de kist  en toen ging het weer over eten want toen riep zijn moeder (met Indonesisch accent:) ‘Robbert, we  zijn de saus vergeten!’ En daar was de kist en daar liepen wij en het ging weer… dus dat was wel  opvallend vond ik.”  (Raymann:) “Het  zou ook Surinaams kunnen zijn dus, dat is duidelijk ja…” (…)  (Raymann:) “Wat heb jij van Robbert zijn cultuur overgenomen?” (Santegoeds:) “De liefde voor het  land in ieder geval en ik ga wel eens een tandje lager, vroeger was ik heel…”  (Raymann –tegen Halewijn met een koptelefoon op:) “ Versta je wat? Duidelijk niet.” (Santegoeds:)  “Oostindisch doof.”  (Raymann:) “Evert, ik heb een gewetensvraag voor je, we weten hij is vrijwillig chauffeur bij het Rode  Kruis en nu heeft hij een aanrijding gemaakt, 8000 euro schade en hij moet het betalen want hij is  fout. En als hij het niet betaald raakt hij zijn positie kwijt als hooggewaardeerd vrijwilliger. Hij komt  dus bij jou en zegt ‘Alsjeblieft lieverd, ik heb 8000 euro nodig, 8500 euro nodig voor het Rode Kruis om  die auto te betalen, wat doe je?”  (Santegoeds:) “Ik zou zeggen: ze collecteren toch elk jaar? (…) Ik  vind het wel een hoop geld…” (…) (Halewijn –over de vraag:) “Euh… ik denk het wel. Ja, zeker.”  (Raymann:) “Nou volgens Evert zou hij zeggen ‘ze collecteren toch elk jaar, waarom moet ik het  betalen? Is hij een beetje zuinig?” (Halewijn:) “Euh… Ja Nederlands! Natuurlijk, gierig! Ja hoor.”  (Raymann:) “Wat verbaast jou van zijn culturele achtergrond? Wat kan jou echt verbazen? Je bent in  Indonesië geweest, wat verbaast jou echt?”  (Santegoeds:) “Als je daar twee cola bestelt en de cola is  op dan krijg je twee Fanta, één om het goed te maken. En dat vind ik wel grappig op zich.”  (Raymann:) “En ik had ook gelezen, die flessen water vindt je heel raar, die overal op het toilet staan.”  (Santegoeds:) “Ja dat as in het begin heel erg, als ik dan bij die tantes over de vloer kwam dan stond  93   

  daar altijd een fles water en ik durfde nooit te vragen wat ze daar nou eigenlijk mee deden.”  (Raymann:) “Je hebt nooit een slokje genomen hoop ik?”  (Halewijn:) “Dat heet bota tsjembot, in  Europa hebben we een bidet en bij Indonesische mensen staat een fles… ik weet eigenlijk niet hoe dat  bij Surinamers is.” (Raymann:) “Nee. Wij hebben gewoon toiletpapier. Dan nog een straatfragment,  we stuurden Quintus de straat op en ik ben benieuwd tot welke vraag Quintus is gekomen deze keer,  even kijken naar Quintus…”  Fragment: (Quintus:) “Jörgen: Indonesië is het grootste moslimland ter wereld, maar hoe gaan ze  eigenlijk met homoseksualiteit om?”  (Vrouw1:) “Niet. Volgens mij wordt dat een beetje verzwegen…”  (Man1:) “Ik denk dat het niet geaccepteerd is.”  (Vrouw2:) “De jongere generatie is denk ik wat meer tolerant dan de oudere generatie.”  (Man2:) “Ik hou zelf ook niet van die dingen dus… nee ik denk niet goed. Maar… je weet toch, homo,  das niet goed toch.”  (Vrouw3:) “Dat moeten ze allemaal zelf weten. Ja, het legt aan hoe je geboren ben.”  (Meisje1:) “Ik denk dat ze er tegen zijn want het is een Islamitisch land.”  (Jongen1:) “Het zal niet zo vrij zijn als hier.”  (Man3:) “Ik ben er ooit een keer geweest in Indonesië, en dan in Atjeh, en daar was het nog niet echt  geaccepteerd.”  (Quintus:) “Hoe denk je dat ze met homoseksualiteit omgaan in Indonesië?”  (Vrouw4:) lacht “Dat zou  ik echt niet weten.”  (Raymann:) “Ja de eindvraag was wat denkt u? En hoe denkt ze dat ze er mee omgaan? Zegt ze: 

A) Dat verschilt per eiland  B) Heel goed waarschijnlijk, want van VOC naar COC is maar een kleine stap  C) Ze pakken ze van achteren, no?  (Vrouw4:) “Dat zou ik echt niet weten (…) ze pakken ze van achteren no?” lacht hard.  (Raymann:) “Die is voor jullie, voor het eerst dat we matching his and his pyjama’s hebben bij  Raymann is Laat. Maar even eerlijk: als je het vergelijkt met Nederland: hoe tolerant is men op  Indonesië?” (Halewijn:) “Tolerant, tolerant, het is verboden! Ondertussen gaat elke nicht verkleed als  Celine Dion of Donna… hoe… haha. En dan zijn er dus, op een vakantie‐eiland á la Bali zijn er  natuurlijk wel –ik kijk naar jou‐ dan zijn er nichten genoeg, maar wel allemaal met security.”  (Raymann:) “Met security dus. Maar het is in principe verboden ja? Maar jullie gaan er toch met  plezier naartoe. (…) Waar voel je je veiliger? Indonesië of Amsterdam om hand in hand te lopen?”  (Santegoeds:) “Nou ik voel me sowieso wel veilig. Zelfbewuste homo’s…” (Raymann:) “Ja toch. Blijf  vooral zelfbewust. Dank je wel…” 

94   

    “Groeten uit Marokko” (reportage van verslaggever van Marokkaanse afkomst vanuit Marokko):   

Beeld:  Fragment: Man [Rachid], getint uiterlijk [Noord‐Afrikaans], op straat, gepleisterde 

huizen, kinderen, luifels, versierde deur [Marokko], jongens met capuchons en petjes, praten naar de  camera [videoclip met rapmuziek], man [Rachid] op drukke markt, kinderen, vrouwen met  hoofddoek, hij gebaart druk, Rachid in een muziekwinkel, aan het rappen achter een microfoon, in  kamer met verschillende andere mannen, eentje zit achter beeldscherm met keyboard (piano),  mannen komen 1 voor 1 in beeld met naam in Arabisch eronder, de mannen rappen allemaal een  stukje, Rachid schud ze allemaal de hand {fragment is snel gemonteerd met afwisselend kleur en  zwart‐wit (als in videoclip)}   

Geluid: (Raymann:) “Maar we hebben deze week nog de Groeten uit Marokko en Rachid ging 

naar Marokko en kwam erachter dat er in Marokko ook een echte hiphopcultuur is. Ik  zweer(onverstaanbaar) echt waar.”  Rachid: “In Nederland willen we graag dat onze kinderen meerdere talen leren op school. In Marokko  krijg je dat van je geboorte al mee: Berbers en Arabisch.”  Rapmuziek [in Arabisch en/of Berbers]  (Rachid:) “Taal is erg belangrijk in Marokko. Het Arabisch kent 1 miljoen woorden, het Nederlands…  15.000, ongeveer.” (…)  “Al sinds het begin van het Arabische rijk zijn Marokkanen grote woordkunstenaars. Ondanks onze  grote woordenschat hebben we toch onze handen en voeten nodig.” (…) “Hiphopscene in Marokko is  heel groot. Het is echt mijn ding.” (Rachid aan het rappen voor microfoon:) “We kunnen allemaal met  de taal aan de haal, de kracht is oraal, voor een Marokkaan heel normaal, altijd verbaal, geen geweld  raar verhaal, doe praat en zing maak die swing van jouw ding, bling bling bling, vreemde taal een  verschil slechts mentaal praat geen bil…” (Rachid:) “Ik heb wel vandaag geluk dat ik bij nummer 1  hiphop van Marokko thuis mag komen. Ai, willie willie willie, nu ga ik jullie voorstellen aan nummer 1  hiphop van Marokko, ze zijn hier allemaal.” Praat Arabisch/Berbers (Rachid:) “Dit is nummer 1 hiphop  van Marokko, ik ben echt blij om hier te zijn. Wanneer komt volgende album?” Praat  Berbers/Arabisch, “Ah kijk kijk kijk kijk, dit is album nummer 1, dit is tweede album, ik heb ze allebei,  ik heb ze allebei gedownload.” (…) (Rachid rapt Freestyle:) “Deze man is een komediant, je ziet hem  elke dag op tv en elke dag in de krant, doe niet zo arrogant, we zijn in deze shit beland, ahba brbr  (onverstaanbaar, misschien Berbers of Arabisch)” Rappende Marokkanen,   Applaus van publiek.    “Tante Es” (interview met bekende gast door typetje “Tante Es” gespeeld door Raymann):   

Beeld: Persoon komt aangelopen tussen publiek door [Raymann verkleed als Tante Es], 

gekleed in jurk met motief en doek om het hoofd geknoopt [Surinaamse klederdracht], parelketting  95   

  om en grote oorbellen in, heeft zakdoek in hand, omhelst en zoent links en rechts mensen uit het  publiek, gaat zitten aan tafel met man [Sipke‐Jan Bousema]  Decor:  Houten hek met daarachter tafel en stoelen [veranda], grote lijst met tv‐scherm aan de muur  erachter, gekleurde handdoek over het hek, op tafel  glazen en een kan met drank, een rode en een  gele fles [saus?], schilderijen aan de muur, een houten luik met lamellen, planten, een houten  vogelkooi, een vlag [Surinaamse vlag?]  Een groep vrouwen in het publiek in Surinaamse kleding, een foto op het scherm van twee mensen  [vader en moeder van Bousema],    

Geluid: Muziek [Ala Presie, Surinaams liedje], (Tante Es:) “Hallo… Welkom… Dank u wel… 

Hallo zusters!...”  “Dames en heren, de gast van vandaag, de presentator van opsporing verzocht –elke week foto’s van  m’n familie‐ geef hem een applaus: Sipke‐Jan Bousema! … Hallo m’n schat, hoe is het? Zeg je bent  groot in het echt!” (kijkt naar kruis), “Behoorlijk groot!” Gegil en gelach uit publiek. (Tante Es:) “Ga  zitten hoe is het met je?” (Sipke‐Jan:) “Met mij is het goed. Wat zie je er weer schitterend uit.” (Tante  Es:) “Dank je wel, je weet me toch. ” (…) “Zo dan gaan we bij het begin beginnen, vertel je tante: Wa  is dien heit en wa is dien mem?” (onderstreept fonetisch [Fries]) “Is Fries voor Wie is je vader wie is je  moeder, ik ben erin getraind.”  (…) “Dus jullie zijn van Dokkum, want daar zijn jullie geboren,  Friesland, naar Hilversum gezakt. Waarom dan? Was Friesland niet leuk genoeg?”  (Sipke‐Jan:) “Ik  wilde heel graag weg uit Friesland ja. Maar niet… Friesland is mooi, maar ik wilde naar Hilversum. Ik  was 16 en toen ging ik het huis al uit.” (Tante Es:) “16? (…) Mijn kind zou dat niet doen. Over my dead  body. Bij mij gaan ze uit huis als ze 24 zijn en niet eerder. Toch?”  (tegen [Surinaamse] vrouw in  publiek) “Kijk zo gaat het ook toe –je kan je mond weer dichtmaken het is echt waar. Zestien jaar.”   …”Welk programma was het dat je keek en dacht van: dat wil ik ook zijn?” (Sipke‐Jan:) “Nou er was 1  programma en dat vond ik heel erg leuk en dat was De Uitdaging, met Angela Groothuizen, dat was  heel actief. Maar wat ik altijd wel heel erg magisch vond –niet dat ik dat wilde presenteren ofzo‐ dat  was het Televizierringgala. Dan kwamen alle sterren bij elkaar en dan gebeurde ohoh, dat vond ik wel  bijzonder altijd.”    (Tante Es:)  “…want je bent getrouwd met Willem. Hij komt uit Limbabwe en jij uit Friesland. Hoe  hebben jullie elkaar ontmoet dan? Op het Pieterpad? De een uit het zuiden en de… Kijk hoe zij kijkt:  Oh God hij is homo. Jaaa! (onverstaanbaar, Surinaams) Ze wil het niet geloven. Het gebeurt vaker!”   (Sipke‐Jan:) “En dat uit Friesland…” (Tante Es:) “Dat komt in elke familie voor. Bij jou zelfs dubbel heb  ik begrepen…” (Sipke‐Jan:) “Oh ja? Oh bij mij? Ja m’n broer is het ook ja.” (Tante Es:) “Zijn je ouders  trots op je?” (gelach uit publiek, en een paar mensen die oooh roepen), (Sipke‐Jan:) “Ja hahaha, nou  m’n moeder heeft altijd gezegd: ik vind het altijd gezellig: mannen om me heen. Nou: die heeft ze 

96   

  gekregen!” (gelach), (Tante Es:) “Ik vroeg me af hoe jullie Sinterklaas eruit zag. Vroeg je wel autootjes  of gewoon Barbie? Even eerlijk zeggen.   … “Want jullie zijn getrouwd op Vlieland? Ik heb hier een trouwfoto van jullie…. Aaaah, met jullie  voeten in het zand. Mooi mooi, dure pakken en dan met je voeten in het zand. Had je geen schoenen?  Na die pakken kon je geen schoenen meer betalen…” (Sipke‐Jan:) “Mijn oma –mijn beppe‐ zei precies  hetzelfde.” (Tante Es:) “Je oma heeft gelijk, dat kan je toch niet maken! (…) En wie heeft de  achternaam van wie aangenomen?”  (Sipke‐Jan:) “Nou we hadden op een gegeven moment een  geintje bedacht, we dachten van ja we kunnen wel aankruisen bij het gemeentehuis van ja, welke  achternaam wil je, en toen zeiden we weet je wat we gaan doen, dan gaan we onze familieleden  helemaal laten schrikken, dan heet ik Sipke‐Jan Bousema van Leunen en hij heet Willem van Leunen  Bousema. Maar wat blijkt nou: op die hele trouwdag komt in het trouwboekje alleen maar de namen  te staan en niet je hele achternaam. Dus helemaal vergeten, dus nu zien we alleen maar  belastingaanslagen met hele lange namen. Dus dat was een leuke verrassing voor ons.” (Tante Es:)  “Ja heel goed ja. Dikke bult eigen schuld. Hebben jullie ook een kinderwens? Want tegenwoordig is  het in toch? Ik bedoel: Paul de Leeuw heeft twee kinderen… Peter van der Vorst is bezig met  kinderen…”  (Sipke‐Jan:) “Tja wij zijn allebei nog twee grote kinderen. Dus of het verstandig is om  kinderen te nemen. (…) ik sluit het niet uit. En ik denk ook wel dat wij een kind heel gelukkig kunnen  opvoeden, maar ja…” (Tante Es:) “Ik heb een nummer in België voor je als je wil.” (Sipke‐Jan:)  “Hahaha…  Maar we zoeken nog een draagmoeder…” (gelach) (Tante Es:) “Geen probleem ik doe het  zo. Ik doe het zo.” (Sipke‐Jan:) “Maar hoe doen we het dan?”  (Tante Es:) “Maak je geen zorgen.  Breng die eitjes we gaan het dadelijk regelen. Ik moet je wel zeggen: m’n kippenhok is een beetje  verroest, dus het zou best kunnen dat het eitje niet snel groeit. Maar dan krijg je een mini‐me.”  (Sipke‐Jan:) “Maar het Friese zaad is heel sterk.” (Tante Es:) “Sterk, dat is goed ja. En wij Surinamers  hebben altijd een warme omgeving, dus dat komt wel goed. Je bent ook UNICEF special  representative. Als je dan op je reizen bent voor UNICEF en je ziet die kinderen, heb je dan niet zo iets  van: ik neem er eentje mee naar huis?”  (Sipke‐Jan:) “Nou ik moet wel zeggen dat ik snel hecht aan  die kinderen ja en het is echt tranen met tuiten als je weer moet vertrekken. (…) Wat zou Tante Es in  één keer zeggen als mensen lid moeten worden van UNICEF?”  (Tante Es:) “Ik zou zeggen: Dames en  heren, ik praat nu 8 minuten met Sipke‐Jan Bousema. In die 8 minuten zijn er ‐3 maal 8 is‐ 24 kinderen  overleden door ongezond water. Jij kan ze helpen door lid te worden van UNICEF. Dus wordt lid en  stort wat. En de volgende keer dat we praten blijven er meer kinderen leven.” (applaus)     Muzikaal optreden:   

Beeld: Band, oudere zwarte man in pak [Mighty Sparrow, artiest]  

97   

   

Geluid: (Raymann:) “zo, dan gaan we naar muzíek! En m’n zusters zijn niet zomaar voor een 

reden hier, nee dames en heren we hebben oud goud hebben we bij ons vandaag, echt oud goud. Z’n  eerste gouden plaat in Holland kreeg hij in 1965 voor het nummer dat hij vandaag zal zingen, hij is  zelf al ver over de 70, maar hij is nog still going strong en hij is de king of calypso wereldwijd, ik ben zo  trots dat hij hier is –kijk maar m’n stoel wordt helemaal nat‐“ (gelach en gegil uit publiek) “mag ik  alsjeblieft een applaus voor the one and only Mighty Sparrow!” Muziek, Mighty Sparrow.    Afsluiting en aftiteling:    

Beeld: Jorgen Raymann op podium naast Mighty Sparrow. 

 

Geluid: (Raymann:) “Wij zijn er volgende week weer en dan is special guest Enrique Iglesias. 

Tot volgende week want dan is Raymann weer Laat!”   

2) 13‐12‐08    Introductie door gast    

Beeld: man [zanger Enrique Iglesias] op kale vloer, op de achtergrond een doorgang met vaag 

mensen te zien [publiek] en stellages [decor/tribune] [backstage], praat tegen de camera {camera  zoomt langzaam in op hoofd}, ondertitels: “Ik ben Enrique Iglesias. Ik ben altijd laat. Maar Raymann  is echt heel erg laat.”   

Geluid:  (Iglesias)(Engels) “Hi, I’m Enrique Iglesias and I’m always late, but Raymann is really, 

really late.”    Intromuziek, opkomst Raymann, shots van publiek  idem    Stuk standup comedy van Raymann   

Geluid:  (Raymann:) “Barrack Obama, hij is de shit. Maar hij doet van die dingen soms 

waarvan ik denk: kom op man [Engels], ben je zwart of niet? De man heeft nu beloofd dat als hij in  het Witte Huis komt –af en toe rookt hij een sigaret‐ hij heeft nu beloofd dat hij niet in het Witte Huis  zal roken. Fuck! Je bent de machtigste man op aarde, we hebben jarenlang gevochten om je daar te  krijgen, dan ga je zeggen ik ga niet roken daar? Er zijn 117 kamer daar in het Witte Huis –Barrack kijk  me aan als ik tegen je praat‐ 117 kamers en jij gaat buiten staan roken als een of andere huisneger?  Fok it! Fok it, nee, jij gaat in die Oval Office en dan met zo’n jonko…”    “Interview” van Raymann met typetje (ook gespeeld door Raymann) 

98   

   

Beeld: Te zien op beeldscherm:  een zwarte man [Raymann als typetje Edsel], draagt 

bouwhelm achterstevoren, zwart bomberjack [stadswacht], veel kettingen om zijn nek met sieraden,  waaronder groot dollarteken [‘bling bling’], op de achtergrond een stadion [De Kuip]  Geluid: (Raymann:) “Enrique Iglesias zou optreden in de Kuip maar dat kan niet helaas, want  in de Kuip is gebleken dat bij concerten soms het volume naar beneden moet omdat er anders gevaar  is op instorting. Echt waar! En daarover ga ik praten met de enige man die het echt kan weten, dat is  onze stadswacht die af en toe ook suppoost is in de Kuip en dan heb ik het natuurlijk over Edsel.  Goedenavond Edsel.”   (Edsel:)  “Bonatsjie Jorgen (…) Swa die ding is 1000 procent waar. Zie wanneer  ik met mijn kleine Twingo het terrein kom oprijden met mijn normale 7000 watt speakers, ik moet  mijn volume al zachter zetten want voor je weet die hele eerste rij valt direct op de middenstip.”  (Raymann:) “Maar wat voor muziek is dat dan?” (Edsel:) “Witte muziek man, je weet: ik luister alleen  Frans Bauer. Het is witte muziek. En zodra die witte muziek gaat beginnen te spelen, gaan al die  alarmen gaan rinkelen over volume en decibelregelaar (…) Ken je die muziek van Marco Borsato, De  Meeste Dromen Zijn Bedrog?” (Raymann, zingend:) “De meeste dromen zijn bedrog/maar als ik  wakker wordt…” (Edsel:) “Niet zo hard zingen man! Zie je wat er gebeurt? Dat komt want direct, al  die Hollandse mensen gaan mee hosselen met die muziek en dan krijg je deze problemen no?”  (Raymann:) “Mee hóssen.” (Edsel:) “Dat zeg ik: mee hosselen, dan gaan ze stampen en zo…”    “Altijd prijs met Achmed” (sketch van Islamitische slager en quiz met “kandidaat slager”)   

Geluid:  (…) Achmed: “Salaam aleikum.” ( Freek: ) “Salaam aleikum” (Achmed:) “Nee jij zegt: 

Aleikum salaam. Snap je? Dat was inburgeringcursus gratis. (…) Waar kom jij vandaan?”  (Freek:) “Uit  Nederland. Rotterdam.” (Achmed:) “Oh, goed zo, Rotterdam, goed zo.” (…)  (Achmed): “Wij gaan beginnen met eerste vraag. Is Nederlandse kennis. Uit welke Nederlandse boek,  film of musical komt de zin: De vis wordt duur betaald? Is dat A) Uit ‘Op Hoop van Zegen, B) uit ‘Suske  de Vis’ of is dat C) ‘De Kleine Zeemeermin’” (A) (…) “Wij gaan naar vraag 2. Wat is Oz? Is dat  A)plaatsje waar de tovenaar woont? Is dat B) een stad in de provincie Noord‐Brabant? Of is dat C):  een gecastreerde stier?” (Alle drie, afhankelijk van uitspraak Achmed)    “Twee culturen op 1 kussen, daar slaapt Raymann tussen”    

Beeld: decor: idem, mensen op straat: blanke grijze man, blond meisje,  vrouw met 

bruin/rood haar, zwarte jongen,  man blank, jongen blank   

Geluid: (Raymann:) “Mijn gasten van vandaag: Anouscha Nzume en Martijn Vigee 

(fonetisch)”  (…) “Anouscha, je bent Kamaroens/Russisch? Hoe komt zo’n combinatie tot stand?”  (Anouscha:) “Ja nou mijn vader heeft daar gestudeerd, in de voormalige –toen het nog Sovjetunie  was. Heel veel Afrikanen studeerden daar omdat dat in hun eigen land niet kon…” (…) (Raymann:)  99   

  “Hoe zijn jullie in godsnaam in Nederland gekomen? Ik bedoel, ik vind het mooi, Rusland, maar…”  (Anouscha:) “Ja in die tijd was er eigenlijk veel vraag naar hoog opgeleide mensen in Nederland, je  kan het bijna niet geloven, we zijn met open armen binnengehaald. Mijn moeder kon meteen een  baan krijgen aan de Universiteit van Amsterdam, mijn vader kon meteen stage lopen in een  ziekenhuis, echt…” (Raymann:) “Pfoe, een Afrikaan en een Russin en die werden met open (…) en kijk  wat er van gekomen is.”  (Raymann:) “Martijn, hoe heb jij kennis gemaakt met de Kameroense cultuur?” (Martijn:) “… en toen  moesten we ook naar Kameroen om daar de huwelijksplechtigheid te vieren en dat werd onverwachts  een gigantisch feest…” (Raymann:) “Ja en moest jij ook nog bepaalde handelingen verrichten? In een  mierenbed gaan liggen ofzo?” (Martijn:) “Nee ik moest wel voortdurend nootjes op de grond gooien  voor de voorvaderen (…) en ik moest heel veel drinken en ik moest iedereen beloven dat ik altijd bij ze  zou blijven, ook als Anouscha een ander pad zou kiezen, dat is een beetje de deal die je daar sluit, als  je trouwt dan trouw je met de hele familie en dan trouw je ook voor altijd .” (Anouscha:) “Dus hij mag  gewoon een andere vrouw erbij nemen hé, volgens de Kameroense wet.”   (Raymann:) “In Afrika daar praat je vaak niet over nationaliteit, daar praat je over stammen, welke  stam behoor jij toe?” (Anouscha:) “Bakossi.”  (Raymann:) “Hoe maakte je kennis met de Russische kant?” (Martijn:) “Ik moest bij Anouscha’s  moeder op de thee en dat bleek neer te komen op een wedstrijdje wodka drinken met twee  familieleden. En dat was ook nog eens een keertje zelfgestookte wodka waarbij ze me om beurten  probeerden te overtuigen van de kwaliteiten van hún wodka. Dus dat kwam er op neer dat ik binnen  mum van tijd ladderzat was, maar niet zo zat als zij. (…) Zij vielen letterlijk om.” (Raymann:) “Ja dan  ben je echt volbloed Rus.”  (Raymann:) “We hebben ook altijd een straat vraag en daarvoor hebben we Quintis Ristie op pad  gestuurd en ik ben benieuwd wat Quintis vandaag weer heeft bedacht voor jullie.” (Quintis:) “Jörgen,  een mengeling tussen Russisch en Kameroens bloed is er een die je niet dagelijks ziet. Hoe zou zo’n  mengeling er eigenlijk uitzien?” (…)  (Raymann:) “Dan heb ik nog één vraag. Jullie hebben kinderen uit jullie eigen huwelijk, euh twee  kinderen, en dan hebben jullie ook nog een Surinaamse pleegzoon erbij, ik bedoel: Russisch,  Kameroens, Nederlands, Surinaams, had je niet genoeg culturen op een kussen?” (Anouscha:) “Altijd  ruimte voor meer.” (Raymann:) “Jullie hebben echt het ideale Moksi‐gezin, en daar ben ik trots op.”    “Groeten uit Marokko” (reportage van verslaggever van Marokkaanse afkomst vanuit Marokko)   

Beeld: Man [Rachid] loopt over straat [in Marokko], gaat kapsalon binnen, wordt weggejaagd 

door vrouw, gaat andere kapsalon binnen, omhelst en kust andere man. Beelden uit kapsalon,  mannen worden geknipt, lachende mannen op een bank, een dienblad met thee en frisdrank. Twee  100   

  mannen rijden weg op een scooter. Rachid gaat buiten zitten op een stoel en een man [kapper] giet  water over zijn hoofd uit een koperen ketel. Man knipt en scheert Rachid. Rachid loopt weg zonder  te betalen.   

Geluid: (Rachid:) “In Marokko, vrouwen knippen vrouwen, maar mannen knippen vrouwen en 

mannen.” (…) “Ja hier wordt gewoon je haar gewassen gewoon buiten.”     “Tante Es” (interview met bekende gast door typetje “Tante Es” gespeeld door Raymann)   

Beeld:  decor: idem, man [Enrique Iglesias], ondertitels. 

 

Geluid:  (…) (Tante Es:)  “But what was it like as a kid, I mean moving from Spain to America, 

was it very different?”  (Iglesias:) “It  was difficult, I mean, look, when I was a kid, in a way for me it  was like a big adventure. It was difficult leaving my mom for an eight‐year‐old, and my friends. But I  got used to living in America, I like living in America, I love America.” (Tante Es:) “Are you an  American?” (Iglesias:) “No I’m still Spanish.” (...)  (Tante Es:) “When you were a kid, did you already know you were going to be a singer?”  (Iglesias:) “I  knew I loved music, I knew, like, music was my biggest passion.” (Tante Es:) “Did you get it from your  dad?” (Iglesias:) “You know, obviously there’s the genetic thing. I would like to think if my father  wasn’t in music I would still be involved in music, but you never know.”     Muzikaal optreden   

Beeld:  [Enrique Iglesias] zingt nummer, gillende fans.  

   

3) 20‐12‐08    Introductie door gast   

Beeld: man [Achmed Aboutaleb] op kale vloer, op de achtergrond een doorgang met vaag 

mensen te zien [publiek] en stellages [decor/tribune] [backstage], praat tegen de camera {camera  zoomt langzaam in op hoofd}.   

Geluid:  (Aboutaleb:) “Als bijna burgermeester van Rotterdam zijn er een paar dingen waar je 

trots op kunt zijn: de Coolsingel, Erasmusbrug, de Euromast… en natuurlijk: Raymann is láát.”    Intromuziek, opkomst Raymann, shots van publiek   

Beeld:  Decor:  idem, maar bedekt met witte laag [kunstsneeuw], een dennenboom versierd 

met slingers en ballen [kerstboom] en een band [The New Cool Collective].    101   

    Stuk standup comedy van Raymann   

Beeld: idem 

 

Geluid:  (Raymann:) “… en je weet: met kerst hebben we altijd één regel: ik heb drie tantes uit 

Suriname en die zijn helderziend, die weten wat gaat gebeuren komend jaar, en die sturen dan  kaartjes met wat we mogen verwachten het komend jaar. Dus, zet je schrap, voor het nieuws van  2009. Het zijn m’n tantes hé, onthoud het zijn m’n tantes, ik weet niet wat ze gaan roken of drinken  voordat ze gaan schrijven, hou daar rekening mee. Maar we gaan naar de eerste gebeurtenis (…) In  Groeten uit de Rimboe wordt een Hollands stel van kop tot teen opgegeten, uit blijk van respect. ”    “interview” van Raymann met typetje (ook gespeeld door Raymann)   

Beeld:  op beeldscherm: drie mannen [Edsel, Kwakoe Kadongo en Oom Ignatius] (typetjes 

van Raymann), [Kwakoe Kadongo] draagt kerstmuts.   

Geluid: (Raymann:) “Edsel, wat doe jij met je moeder met de feestdagen?” (Edsel:) “Ik ga d’r 

bellen swa.” (Raymann:) “Je gaat niet even bij je moeder langs?” (Edsel:) “Ik wil wel langsgaan, ga jij  die tickets voor me kopen naar Curacao? Dan ga ik zo bij d’r langs. Nee deze jaar, ik heb mami, ik heb  d’r op de post gezet naar Curacao voor m’n zuster. Want dan ik uitgaan en dan kan m’n zuster mooi  thuis op mami passen. Mami blij vanwege die warmte, ik blij vanwege m’n vrijheid en m’n zus blij… ft  thuis.”  (Raymann:) “Ok dan, euh professor, gaat u wel met uw ouders de kerst doorbrengen?”  (Professor:) “Absoluut niet broeder koendoe, mijn ouders gaan ook naar hun geboorteland.”  (Raymann:) “Die gaan ook naar Suriname.”  (professor:) “Nee naar Duitsland.”  (Raymann:)  “Duitsland? Hoezo?” (Professor:) “Ja het is een beetje pijnlijk om toe te moeten geven, maar ik heb  namelijk Duitse adoptie‐ouders en ik heb ook jarenlang kerst in lederhosen moeten vieren. Tot ik mijn  Afrikaanse identiteit ontdekte en vanaf dien vier ik kerst niet meer, maar alleen nog maar het  Afrikaanse kwanzaa.”     “Altijd prijs met Achmed” (sketch van Islamitische slager en quiz met “kandidaat slager”)   

Beeld: idem 

 

Geluid: (Achmed:) “Vraag 1, jury klaar? Goed zo, wat betekent Nederlandse uitdrukking: de 

appel valt niet ver van de boom? Wil dat zeggen A) doordat Nederland is plat, die appel rolt niet ver  van de boom. Is dat B) meeste Nederlanders hebben kleine tuin, dus appel kan niet ver rollen. Of is  dat C) zonen lijken meestal op hun vader.” (Rachid:) “Ik denk C, maar ik zeg B.” (Achmed:) “Is niet  goed, wij gaan naar vraag 2. Mijn zoon Rachid, is hij de zoon van mijn eerste vrouw, mijn mooiste  vrouw, of C) mijn lelijkste vrouw?” (Rachid:) “Mooiste vrouw.” (Achmed:) “Is niet waar. Nog een  keer.” (Rachid:) “Eerste vrouw dan.” (Achmed:) “Is ook niet goed, is lelijkste vrouw.” (…) (Achmed:)  102   

  “Na hoe veel dagen mag jij lamsvlees níet meer verkopen, níet meer.” (Rachid:) “Ah deze ken ik: 3  dagen voor Moslims, en drie weken voor Hollanders.” (Achmed:) “Dat is helemaal goed!”    (Muzikaal intermezzo van New Cool Collective, Quintis verkleed als kerstman met twee mooie  vrouwen in kerstpakje lopen door publiek en delen dingen uit)    “Twee culturen op 1 kussen, daar slaapt Raymann tussen” (interview/quiz met bekende  Nederlander en partner van andere cultuur)   

Beeld:  idem 

 

Geluid: “Mijn gasten van vandaag: Remi Bonjaski en zijn vriendin Stephanie van der Sluis.” 

(…) “We gaan naar een beeldvraag voor jou, want hij komt uit Suriname en jij bent Nederlandse, ik  wou je iets typisch Surinaams laten zien.” (fragment) “Zie je, dat is Suriname, dit is ons Zandvoort zo’n  beetje daar. De Coropinakreek is dat wat hier langsloopt, maar hoe noemen de Surinamers dat?”  (Stephanie:) “De colakreek.”  (Raymann:) “De colakreek, ben je er wel eens geweest?”  (Stephanie:)  “Nee nog nooit, ik ben nog nooit in Suriname geweest.” (Raymann:) “Maar hoe weet je dat dan?”  (Stephanie:) “Van het nieuws. Die verslaggever die altijd in Suriname –iedere zomer heeft ze zo’n  bepaalde special en dat was van de zomer op de colakreek.” (Raymann:) “De colakreek. Ok, dus dat  volg je ook het Surinaamse…” (Stephanie:) “Ja ja ja ja, het was in het Nederlandse nieuws gewoon,  het zat niet eens in 10 minuten, dus ik weet het.” (Raymann:) “Oh 10 minuten kijk je ook?” (…)  (Raymann:) “Waaraan merk je dat ie andere cultuur heeft? Dat ie echt Surinaams is?” (Stephanie:)  “Nou hij is wel heel gastvrij. Nou ben ik ook wel gastvrij, maar als je op zondagavond een lekker  avondje met z’n tweeën hebt gepland en de hele buurt kan gewoon binnenkomen en iedereen kan  mee eten en iedereen kan zelfs het hele weekend blijven slapen, net hotel Bonjaski, dan heb ik af en  toe zoiets van… euh.” (Raymann:) “Pleur effe op met z’n allen.” (Stephanie:) “Ja dat vind ie helemaal  niet erg en op zich vind ik dat ook wel mooi aan jullie cultuur zeg maar… ja is ook gezellig, maar vijf  minuten van tevoren dat er vier man ineens binnen zitten denk ik ja, he.”  (Raymann:) “Wat vind je niet prettig aan haar Nederlandse opvoeding?” (Remi:) “Nou, ze eten van  alles, ze eten echt van alles. Ja echt. Kijk, ik ben heel moeilijk met eten, ik ben ontzettend moeilijk met  eten…” (Raymann: ) “Is dat vanwege je sport of gewoon dat je nukkig bent?” (Remi:) “Nou ik denk de  Surinaamse cultuur. Als je bij iemand thuis komt en die heeft bijvoorbeeld een hond ofzo, dan eten wij  niet mee. Dan eten we absoluut niet mee. Maar in de Nederlandse cultuur vaak wel. (…) de hond  krijgt gewoon eten, daar schrok ik af en toe van.”  (Raymann:) “Ok, dat zijn dingen waar je niet goed  tegen kan. Hij zegt ook dat je wel eens van die typisch Jordanese uitspraken hebt… je woont in  Amsterdam, wat voor uitspraken zijn dat?” (Stephanie:) “Ja bijvoorbeeld dan staat ie voor z’n kast, hij  heeft zo’n hele grote kast, dan zegt ie weet je dit is een tot kleine kast en dan zeg ik je hebt een kast  103   

  van hier tot heb ik jou daar. Nou dat kent hij dan niet, is het zo van hier tot Tokio of het is zo groot (…)  Of dan eet ie iets en dan zeg ik: is het te haggelen? Nou daar heeft ie dan nog nooit van gehoord.”  (Raymann:) “Inburgeren Bonkaski!”   (Quintis:) “Hey Jörgen, fawaka, broodje pom, soko soko, dat kent iedereen in Nederland, maar wat is  volgens de man op straat nou de invloed van de Surinaamse cultuur op de Nederlandse  samenleving?”  (…)  (Raymann:) “Ik heb nog één vraag: wat eten jullie met de kerst, Surinaams of Nederlands?”  (Stephanie:) “Nou ik heb net z’n zus gevraagd of ze wil komen koken.” (Raymann:)  “Ja? Dus dat  Surinaams vind je wel lekker?” (Stephanie:) “Ja ik vind het heerlijk.”     “tante Es” (interview met bekende gast door typetje “Tante Es” gespeeld door Raymann)   

Beeld: idem 

 

Geluid: (tante Es:) “…maar vertel tante Es: wie is je vader, wie is je moeder?”  (Aboutaleb:) 

“Mijn vader heet Mohammed Ben Mimoun en mijn moeder heet Mihmoud Bin Mahmed (fonetisch)”  (tante Es:) “Omgekeerd van elkaar.” (Aboutaleb:) “Zo goed als.” (tante Es:) “Ok, en je ouders leven  nog?” (Aboutaleb:) “Mijn ouders leven nog en op dit moment zitten ze op een vliegveld in Madrid op  weg naar Marokko.” (…) (tante Es:) “Wat voor werk deed je vader?” (Aboutaleb:) “Mijn vader was  langere tijd hulp in de huishouding bij een ziekenhuis hier in Nederland en mijn moeder heeft langere  tijd gewerkt op een school in Voorburg.” (tante Es:) “Oh allebei aan het werk.” (Aboutaleb:) “Mijn  vader heeft gewerkt tot z’n 68ste en mijn moeder is nu 68 en werkt nog steeds.” (tante Es:) “En wie  lette op jou?” (Aboutaleb:) “Dat deed ik zelf (…) je kan wel zeggen eigenlijk dat ik vanaf mijn twaalfde  gedwongen werd door omstandigheden om volwassen te zijn.”  (tante Es:) “Wat voor  omstandigheden?” (Aboutaleb:) “Mijn vader was in Nederland. Toen ik twaalf was, was ik in Marokko  en echt de grote baas thuis, dat was mijn grootvader, kwam te overlijden, dat was in 1973, ja en dan  moet je een beetje het huishouden runnen want in zo’n samenleving mag een man niet ontbreken  want dan ben je echt nergens. Dus dan werd ik naar voren geschoven en mocht ik bijvoorbeeld 1 keer  per jaar de grote oogst inkopen met granen en hooi voor de beesten, dat soort dingen, dat deed ik als  kind van twaalf.” (tante Es:) “Van twaalf, toen was je al man of the house. Toen had je al een beetje  dat burgermeesterige… En studeren, want ik bedoel, je studeerde je ging wel gewoon naar school.”   (Aboutaleb:) “Ja. Ik ging naar school. ’s Ochtends stond ik op en dan aten we bijna oud brood, van de  dag daarvoor, dat kan je bijna niet eten als je het niet opgewarmd hebt. En m’n oma stond altijd  vroeg op, ik ben veel dank aan haar verschuldigd, die ging het altijd opwarmen, dan had ze zo’n stuk  brood en dan maakte ze een gat in het midden en dan giet ze er olijfolie doorheen en wat suiker erbij  en dan kreeg ik een glas zoete thee en dat was mijn ontbijt, dan ging ik naar school.”  (tante Es:) “Dus  je hebt het niet makkelijk gehad.” (Aboutaleb:) “Nee in die jaren eerlijk gezegd niet.” (…)  104   

  (tante Es:) “Want hoe oud was je toen je naar…”  (Aboutaleb:) “Toen was ik vijftien, ja, zeventien  oktober 1976.” (tante Es:) “Dat Nederlands, hoe heb je dat geleerd? Op je vijftiende Nederlands leren  is niet makkelijk. Hoe klonk het toen je kwam?” (Aboutaleb:) “Oef, dat was vrij lastig. De enige klank  die ik goed kon onderscheiden dat was de G. Gezellig, grappig, gegoochel, dat zo. Die harde G dat  klonk overal, voor mijn gevoel dan he.” (tante Es:) “En als voetbal keek je alleen naar AZ.” (Aboutaleb,  lacht:) “Nee het was een moeilijke tijd. Ik leerde het Nederlands eigenlijk van vrijwilligers die lesgaven  aan migranten, die kwamen het verschil uitleggen tussen kunnen en kennen en tonen en aantonen en  waarom als je zegt ik zit op school dat dat niet betekent dat je op het dak van de school zit, maar in  die school zit. Moeilijke dingen hoor, om te begrijpen als je het Nederlands moet leren.” (…)  (tante Es:) “…ik vind het ook leuk dat we nu kunnen zeggen: we hebben een Marokkaan als  burgemeester!” (Aboutaleb:) “Dat zegt u verkeerd.” (tante Es:) “Nee ok een Nederlander van  Marokkaanse afkomst als burgemeester, maar om Wilders te pesten zeg ik het zo.” (…)  (tante Es:) “en dan heb ik nog één ding wat ik wil weten: vier je ook kerst, want je bent moslim, vier je  ook kerst?” (Aboutaleb:) “Ik vier alle geweldige prachtige feestdagen, want daar kan ik altijd van  genieten. Ik heb altijd veel moslims gepest in Nederland met de meest ingewikkelde vragen: leg me  nou eens even uit waarom Christenen kerst vieren over twee dagen terwijl Jezus maar op één dag  geboren kan zijn.” (tante Es:) “Nou, het was een moeilijke bevalling, dames en heren Ahmed  Aboutaleb, dank u wel.”    Muzikaal optreden   

Beeld:  Man [Raymann] zingt nummer, zingt nummer met band [New Cool Collective] en 

twee zangeressen [Sabrina Stark en Natalee].              

105