Interne geneeskunde
Inbrengen van een PRGsonde Percutane Radiologische Gastrostomie Wat is een PRG-sonde? De afkorting PRG staat voor Percutane Radiologische Gastrostomie. Dit is een voedingssonde. De arts plaatst de voedingssonde (dun slangetje) rechtstreeks door uw huid in de maag. Dit gebeurt op de afdeling Radiologie. De arts maakt de sonde aan de buitenkant (huidkant) vast met een flexibel plaatje. Dit houdt de sonde op zijn plaats. Aan de binnenkant wordt de sonde door middel van een klein ballonnetje op de juiste plek gehouden. Als de sonde op de juiste plaats zit, vult de arts het ballonnetje.
Hoe bereidt u zich voor? De verpleegkundige van het voedingsteam neemt contact met u op om uitleg te geven over de plaatsing van de PRG-sonde. Zij regelt ook de voor en nazorg voor u. • U mag zes uur vóór de behandeling niets meer eten en drinken. • Als u al sondevoeding gebruikt moet u deze stopzetten. Het is belangrijk dat u de sonde doorspoelt en dat de sonde blijft zitten. Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen? Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen zoals Acenocoumarol (Sintrommitis®) of Fenprocoumon (Marcoumar®)? Dan mag u die een aantal dagen niet innemen. Het voedingsteam neemt contact op met de trombosedienst en meldt wanneer het onderzoek plaatsvindt. De Trombosedienst neemt dan contact met u op om te vragen deze bloedverdunnende medicijnen tijdelijk niet in te nemen. De mate van bloedstolling wordt op de verpleegafdeling bepaald. Na de behandeling zorgt de trombosedienst ervoor dat het bloedverdunnend medicijn weer in de juiste
Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. © Jeroen Bosch Ziekenhuis / www.jeroenboschziekenhuis.nl
(INT-174, uitgave juni 2015)
dosering wordt toegediend. Overleg eerst met uw behandelend arts of u met uw bloedverdunnend medicijn mag stoppen. Als u een NOAC (Dabigatran®, Rivaroxaban® of Apixaban®) gebruikt is het belangrijk dat u deze tijdelijk niet inneemt. Overlegt u met het voedingsteam of u met dit bloedverdunnend medicijn mag stoppen. Gebruikt u acetylsalicylzuur (Ascal®, Acetosal®) in combinatie met Clopidogrel (Plavix®), dan is het noodzakelijk dat u zeven dagen voor het onderzoek het gebruik van Clopidogrel (Plavix®) stopt. Overlegt u met het voedingsteam of u met dit bloedverdunnend medicijn mag stoppen.
Waarom krijgt u een PRG-sonde? Als u niet voldoende kunt eten en drinken, kan de arts ervoor kiezen om een PRGsonde te plaatsen. Hiermee kunnen wij u de voeding geven die uw lichaam nodig heeft. Ook is het mogelijk om door de PRG-sonde extra vocht en medicijnen te geven. Sondevoeding via de PRG-sonde is een veilige manier om een langere tijd voeding binnen te krijgen. Als u goed kunt slikken mag u met een PRG-sonde ook zelf blijven eten en drinken. Het plaatsen van de PRG-sonde lukt in 95-100% van de gevallen. Drie uur na plaatsing kunnen we al starten met het toedienen van water en sondevoeding. Heeft u voor langere tijd sondevoeding nodig via een neus- of maagsonde? Dan kan het zijn dat uw arts besluit om een PRG-sonde te plaatsen. De voordelen hiervan zijn: • u heeft minder ongemak van de sonde; • u heeft geen zichtbare sonde meer in uw neus; • de PRG-sonde gaat langer mee en verstopt minder snel.
Wat gebeurt er voor de behandeling? • U wordt opgenomen in het ziekenhuis, op de dag dat u de PRG-sonde krijgt. • Als het nodig is prikken we bloed bij u om de stolling te bepalen. Dit gebeurt voordat de PRG-sonde wordt geplaatst. • Heeft u nog geen maagsonde, dan plaatst de verpleegkundige op de verpleegafdeling of op afdeling Radiologie via uw neus een maagsonde. • U krijgt op de verpleegafdeling een infuus. Hierdoor krijgt u antibiotica toegediend. Dit is een voorzorgmaatregel om infectie te voorkomen.
Hoe brengt de arts de PRG-sonde in? Het inbrengen van de PRG-sonde gebeurt onder plaatselijke verdoving, op de afdeling Radiologie. U ligt op een onderzoekstafel, boven u hangt een röntgenapparaat. Om u heen staan de radioloog en twee röntgenassistenten. Zij houden u goed in de gaten. De radioloog blaast door de sonde in uw neus wat lucht in uw maag. Dit kan wat kramp en een opgeblazen gevoel geven. Met behulp van echo- en röntgenapparatuur bepaalt de radioloog de insteekplaats. Daar wordt uw buik plaatselijk verdoofd. De radioloog maakt een klein sneetje in uw buikwand. Met behulp van röntgenbeelden wordt uw maag aangeprikt. De radioloog rekt het gaatje wat op, zodat de voedingssonde naar binnen kan. Er komen twee extra hechtingen naast de sonde om de sonde in uw maag op zijn plaats te houden. Boven op uw buik worden die hechtingen vastgezet. Deze hechtingen verwijdert de verpleegkundige van het voedingsteam zeven tot tien dagen na het plaatsen van de PRG-sonde. Soms laten de hechtingen al
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 5
eerder los, omdat ze in water oplosbaar zijn. Als dit gebeurt moet u dat doorgeven aan de verpleegkundige van het voedingsteam. Boven op uw buik wordt de PRG-sonde vastgezet met een schuifplaatje. De radioloog controleert of de sonde goed zit met een röntgenfoto. Na de behandeling brengt de verpleegkundige u weer terug naar de afdeling. Het plaatsen van de PRG-sonde duurt meestal één uur. Dit komt vooral omdat de voorbereiding en het maken van röntgenfoto’s en echo nog al wat tijd in beslag neemt.
Wat gebeurt er na de behandeling? De verpleegkundige van het voedingsteam komt twee tot drie uur na de plaatsing bij u langs op de verpleegafdeling. Zij controleert de insteekplaats en spuit de voedingssonde door met spuiten met water. Zo nodig kunt u dan al starten met sondevoeding. Wat kunt u doen bij pijnklachten? Het kan zijn dat u na het uitwerken van de plaatselijke verdoving wat pijn heeft bij de insteek plaats, hiervoor kunt u paracetamol gebruiken. Heeft u erge pijnklachten of krijgt u pijn bij het toedienen van water of voeding geef dit dan direct door aan de verpleegkundige.
Wat moet er geregeld worden voor uw ontslag? De verpleegkundige van het voedingsteam overlegt met u welke zorg er nodig is voor dat u weer naar huis gaat. Meestal is dit al besproken tijdens het eerste gesprek met de verpleegkundige. U kunt uzelf de volgende vragen stellen: • Kan ik zelf de PRG-sonde verzorgen of is er zorg geregeld? • Zijn alle benodigdheden voor de verzorging bij mij in huis? • Weet ik welke medicijnen er door de sonde gegeven mogen worden? • Wordt er ook al direct voeding door de sonde gegeven en is dat voor mij besteld? Wanneer u geen klachten heeft en het gebruik van de sonde gaat goed mag u in principe de volgende dag met ontslag.
Hoe verzorgt u de PRG-sonde eerste zeven dagen na het plaatsen? • U kunt de PRG-sonde dagelijks schoonmaken met een washandje of onsteriele gazen en lauw water. • Maak de huid rondom de insteekplaats schoon met lauw water en droog deze voorzichtig af. Let u op de hechtingen die naast de insteekplaats van de sonde zitten. Deze zijn water oplosbaar, dus niet in aanraking met water brengen! • Maak de boven en onderkant van het afdekplaatje schoon met lauw water en dep het voorzichtig droog. Veeg hierbij van de insteekopening weg. • Komt er nog wat wondvocht uit de insteekopening? Dan kunt u eventueel een steriel gaasje rondom de PRG-sonde onder het afdekplaatje schuiven. Het beste is om het wondje niet te verbinden. • Gebruik geen jodium of Betadine zalf. Dit kan de sonde aantasten. • Plak de PRG-sonde niet af met pleisters of ander afplakmateriaal. • De eerste week mag u niet douchen, zwemmen of in bad. • Het is belangrijk dat u de PRG-sonde de eerste zeven dagen zo min mogelijk beweegt. Plaatjes waarmee de PRG-sonde is vastgemaakt Als de PRG-sonde nog maar net is aangelegd, kan het gebied rond de insteekplaats gevoelig zijn. Het is belangrijk dat de huidlagen tussen de maag en de buitenkant van Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 5
de buik de eerste week worden aangetrokken. Daarom legt de arts het plaatje aan de buitenkant, strak tegen uw buik aan. Dit plaatje mag niet losser worden gemaakt. Hierdoor verkleven de wondranden met elkaar. Daardoor kan er geen lekkage van vocht naar de buikholte kan optreden en er wordt een mooie fistel gevormd. Na één week mag u het plaatje wat losser maken, zie verzorging PRG-sonde vanaf dag zeven. Als u pijn heeft, overleg dan met de verpleegkundige van het voedingsteam wat u kunt doen. Wanneer spuit u de sonde door met 10 ml lauw water? • Voor en na iedere medicijn toediening. • Gebruikt u continu voeding door de sonde, dan twee keer per dag doorspoelen. • Bij toediening van de voeding via bolussen. Voor en na iedere bolus doorspuiten • Gebruikt u de sonde tijdelijk niet, dan één keer per dag de sonde doorspuiten. • Als de continue sondevoeding wordt onderbroken, spuit dan altijd de sonde door. • Zorg ervoor dat er geen voedingsresten of medicijn achterblijven in de sonde. • Als het doorspuiten van de sonde moeilijk gaat, dan kunt u tijdelijk de sonde zes tot acht keer per dag doorspuiten. Hiermee kunt u verstopping voorkomen. Controle na zeven dagen Na zeven dagen komt u op controle bij de verpleegkundige van het voedingsteam. Zij verwijdert de hechtingen als deze nog niet zijn opgelost. Ook zet zij het buitenste afdekplaatje van de PRG-sonde wat losser omdat het fistelkanaal nu gevormd is.
Hoe verzorgt u de PRG-sonde vanaf dag zeven? • Verzorg de insteekopening dagelijks met water en eventueel een milde zeep. • U mag douchen, zwemmen en in bad. • Zorg ervoor dat de huid altijd weer goed droog is na de verzorging. • Breng bij lekkage eventueel een gaasje aan rondom de PRG-sonde. • Gebruik geen jodium of Betadine zalf. Dit kan de sonde aantasten. • Het is belangrijk dat u de insteekopening dagelijks controleert op roodheid, zwelling, huidirritatie en drukplekken. • Om ervoor te zorgen dat de PRG-sonde niet vastgroeit, moet u vanaf dag zeven, dagelijks dompelen en draaien. Dompelen en draaien • Schuif de externe fixatiedisk (plaatje aan de buitenkant van uw buikwand) ongeveer twee centimeter over de PRG-sonde naar boven. • De sonde en insteek opening kunt u nu ook gemakkelijk schoonmaken. • Pak de sonde tussen uw duim en wijsvinger vast en beweeg de sonde een keerop en neer door de insteek opening. • Draai vervolgens de PRG-sonde één keer helemaal rond en schuif de fixatiedisk weer terug. • De ruimte tussen uw buik en de externe fixatiedisk mag twee millimeter zijn. • Pak iedere dag nieuwe materialen, voor losse hulpstukken zoals spuiten, dopjes en toedieningsystemen voor voeding. De PRG-sonde moet iedere drie maanden vervangen worden. De afspraken hiervoor maakt u met de verpleegkundige van het voedingsteam.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 5
Medicijnen via de PRG- sonde Het is mogelijk om medicijnen door de PRG-sonde te geven. Het moet wel mogelijk zijn om de medicijnen op te lossen of de apotheek moet vloeibare medicijnen kunnen leveren. Soms kunnen medicijnen niet op die manier gemaakt worden. In overleg met uw arts kunt u deze medicijnen dan ook rectaal of toch via uw mond innemen. Bij onduidelijkheden kunt u overleggen met uw behandelend arts of met de verpleegkundige van het voedingsteam.
Risico’s en complicaties Iedere ingreep kent risico’s en complicaties. Dit geldt ook voor het inbrengen van een PRG-sonde. • De meest serieuze complicatie is lekkage van maagsappen of voeding in de vrije buikholte. Dit kan voorkomen als de sonde niet goed zit of verschoven is. Hierdoor kan er een buikvlies ontsteking ontstaan waarvoor u moet worden opgenomen in het ziekenhuis. Gelukkig komt dit niet vaak voor. • Infectie van de insteek opening, dit is meestal eenvoudig te behandelen met antibioticazalf. De verpleegkundige van het voedingsteam kan u daar verder mee helpen. Wat kunt u doen bij mogelijke complicaties? Waarschuw de verpleegkundige van het voedingsteam, uw behandelend arts of uw huisarts bij de volgende problemen: • Lekkage van vocht of pus uit de insteekopening. Lekkage van wondvocht in de eerste week is normaal. • Koorts. • Buikpijn. • Wild vleesgroei.
Mondverzorging Als u via uw mond geen voeding of vocht binnen krijgt, is het erg belangrijk dat u zorgt voor een goede mondhygiëne. Hoe kunt u dat doen: • U moet minimaal twee keer per dag uw gebit reinigen of poetsen. Dit om tandplak te voorkomen. • Heeft u last van een droge mond, dan kunt u dit verminderen met een kauwgom of een zuurtje. • U kunt ook uw apotheek vragen om een middel dat de mond vochtig houdt.
De PRG-sonde is per ongeluk verwijderd, wat nu? Als de PRG-sonde per ongeluk is verwijderd moet u dit zo snel mogelijk melden. Het fistelkanaal tussen de buikwand en uw maag groeit namelijk snel weer dicht, al binnen enkele uren. Daarom moeten we dan snel handelen. Een medewerker van de thuiszorg of de verpleegkundige die voor u zorgt, kan bijvoorbeeld een tijdelijke sonde inbrengen. Tijdens kantooruren neemt u contact op met de verpleegkundige van het voedingsteam. In de avond, weekend of feestdagen neemt u contact op met uw behandelend arts of met de spoedeisende hulp van het ziekenhuis waar de PRG-sonde ingebracht is.
Contactgegevens Voedingsteam, telefoonnummer (073) 553 28 22 of e-mail:
[email protected] Polikliniek Maag- Darm- Leverziekten, telefoonnummer (073) 553 30 51.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 5
