In samenwerking met Plantum

s

Naktuinbouwnieuws verschijnt vier keer per jaar

jaargang 9 • no. 34 • maart 2008

n i e u w Nieuw systeem voor ‘ziektevrije’ groentezaden Naktuinbouw introduceert naar verwachting in juli 2008 een ‘cleanseeds’-systeem voor groentezaden. Van start wordt gegaan met tomaat. Dit vanwege de urgentie in dit gewas. Andere gewassen zullen volgen, evenals een ‘cleanplants’-systeem. n samenwerking met Plantum NL, de Franse organisatie FNPSP en Nederlands/Franse groentezaadbedrijven en plantenkwekers wordt door Naktuinbouw gewerkt aan de ontwikkeling van een ‘hygiënesysteem’. Met de ontwikkeling van zo’n systeem beoogt de sector tot een verhoging van zekerheden te komen om zaden te produceren die ‘ziektevrij’ zijn.

I

Calamiteiten In de laatste jaren is gebleken dat er incidenteel in de opkweek van

groenteplanten grote problemen met zeer besmettelijke ziekten zijn ontstaan. Dit als gevolg van een blijkbaar toch aanwezige besmetting in de zaden. Het ging dan om besmettingen die ondanks alle controles in de laboratoria van de bedrijven zelf en door de keurende instanties er ‘doorheen geglipt’ zijn. Dat kan gebeuren als de betreffende ziekten, zoals Clavibacter, Xanthomonas of een virusziekte, in een heel laag percentage, bijvoorbeeld minder dan 0,01%, aanwezig zijn of wanneer de beschikbare toetsmethoden

geen volledige opsporing kunnen garanderen.

Schoon zaad Als de betreffende ziekte de kans krijgt zich bij de plantenkweker of bij de groenteteler op het bedrijf te vestigen, kan vanuit een be-

smette plant een groot bedrijfsprobleem ontstaan. Een manier om deze risico’s te verminderen is het verder verbeteren van de toetsmethoden en het vergroten van de hoeveelheden te onderzoeken zaden. Daaraan wordt, ook door internationale instan-

Onderschepping inbreuk kwekersrecht Naast het verlenen van kwekersrecht is het handhaven van dit recht een pijler onder het gehele stelsel van de bescherming van het intellectueel eigendom in het plantenrijk.

alentijnsdag of niet het handhaven van die pijler wordt hooggehouden. In de weken voor Valentijnsdag is in een gecoördineerde actie aandacht besteed aan de handhaving van kwekersrecht bij snijrozen. Bij deze actie, geïnitieerd door CIOPORA (internationale associatie van kwekers van vegetatief vermeerderde sierplanten en fruit), werd samengewerkt tussen 15 vooraanstaande rozenkwekers in Europa, de douaneautoriteiten in zes EU-lidstaten, de Europese Commissie, het CPVO (Community Plant Variety Office) en Naktuinbouw.

V

Controles Tussen 4 en 11 februari controleerde de douane op de luchthavens van Lissabon, Londen, Parijs, Frankfurt, Madrid en Amsterdam vele honderden zendingen snijrozen uit een aantal van te voren geselecteerde landen buiten de Europese Unie.

Bij deze controles werden de douane autoriteiten bijgestaan door specialisten van de bedrijven. Hierbij werd een twintigtal zendingen in beslag genomen en later vernietigd. Het betrof enkele tienduizenden rozen.

Doel De actie, de eerste van zijn soort in deze omvang en op een tijdstip dat na moederdag de grootste hoeveelheden bloemen worden aangevoerd, had met name tot doel bewustwording te vergroten bij de telers. De teelt van kwekersrechtelijk beschermde rassen waarover niet de verschuldigde rechten zijn voldaan, loont niet!

Vervolgonderzoek Naktuinbouw werd bij deze actie ingeschakeld voor het geval de verzender voor het vernietigen van de rozen verder onderzoek zou eisen. Vervolg op pag. 10

ties, gewerkt. Een andere, meer preventieve manier, is om er voor te zorgen dat de kans dat zich in de fase van zaadproductie een besmetting voordoet, heel klein wordt en in feite voor bepaalde ziekten naar nul moet worden gereduceerd.

Eisen cleanseeds In het systeem dat nu ontwikkeld wordt onder de werktitel ‘cleanseeds’, wordt vastgesteld aan welke eisen de productie van zaden zou moeten voldoen, om de absolute zekerheid te hebben dat de betreffende ziekte niet voor kan komen. Vervolg op pag. 7

In dit nummer Bijeenkomsten orchideënkwekers Indonesisch HORTSYS-project

2

Internationale strijd tegen Clavibacter Half jaar import- en exportinspecties

3

Virusaanpak vaste planten Cijfers inzameling boomzaden

4

Strengere eisen Noorwegen Keuringen Freesia en Nerine

5

Implementatie plantenpaspoorten Nacontrole bloemzaden

6

Aanpak tegen boktor Maatregelen tegen eikenprocessierups

7

Eén loket voor kwekersrecht Kwekersrechtproject China

8

Vakopleidingen 2008 Rabobank-missie Tanzania

9

Kort Nieuws / Agenda

10

2 nieuws Rassen & Proeven / Laboratoria

Succesvolle bijeenkomsten orchideeënkwekers In februari zijn twee bijeenkomsten voor orchideeënkwekers georganiseerd. De belangrijkste doelen waren: het vak te informeren over de virusinventarisatie in

Phalaenopsis en informatie te verschaffen over het doel van kwekersrecht en over de praktische kant van het DUS-onderzoek (Distinctness, Uniformity & Stability).

lle bij Naktuinbouw geregistreerde Phalaenopsis-vermeerderaars waren uitgeno digd om op 15 februari bij Naktuinbouw te Roelofarendsveen te discussiëren over de virusproblemen in de orchideeënteelt. Op 18 februari was door Community Plant Variety Office (CPVO) te Angers een bijeenkomst georganiseerd, waarbij Naktuinbouw Rassen & Proeven Wageningen als gastheer optrad.

A

te kijken naar de inlevereisen en -periodes. Tevens stond men zeer positief tegenover het voorstel om, foto’s en (optioneel) DNA-finger-prints bij de rapportage voor de verlening van kwekersrecht bij te leveren.

Meer weten?

Vervolgens legde viroloog Ineke Stijger van Wageningen UR Glastuinbouw uit hoe belangrijk een hygiëneprotocol is. Dick van Pouderoijen, teammanager Bloemisterijgewassen, sloot af met een presentatie over de mogelijkheden van een Naktuinbouw Elite-systeem voor orchideeën.

zakelijk is. Het is nu van belang dat wordt gekeken hoe het inventarisatieonderzoek kan worden voortgezet. Tijdens de discussie op 18 februari adviseerden de kwekers aan het CPVO om samen met Naktuinbouw grondig

Bijeenkomst 18 februari

Naktuinbouw partner Indonesisch HORTSYS-project

Kees van Ettekoven, manager Naktuinbouw Rassen & Proeven,

Over de virusinventarisatie: Ellis Meekes, tel. (071) 332 62 36 of [email protected] Voor informatie kwekersrecht: Kees Grashoff, tel. (0317) 47 72 21 of [email protected]

Naktuinbouw participeert samen met Plant Research International (PRI) in het HORTSYS-project in Indonesië om het nationale laboratorium in Jakarta in 2010 van een ISTA-accreditatie te voorzien.

e Indonesische overheid stimuleert de ontwikkeling van de nationale zaadindustrie, met name op het gebied van tuinbouw. Omdat de tuinbouwsector gecompliceerder is dan de landbouw heeft het ministerie een doordacht systeem nodig om de regelgeving en certificering toe te kunnen passen. Voor de realisatie hiervan hebben Naktuinbouw en Plant Research International (PRI) in samenwerking met het Indonesische Ministerie van Landbouw en het nationale laboratorium in Jakarta (BPMP) een driejarig project opgesteld. Het project wordt mede mogelijk gemaakt door de toekenning van subsidie door de EVD.

D Bijeenkomst 15 februari In 2007 heeft Naktuinbouw onder leiding van Ellis Meekes (onderzoeker Naktuinbouw Laboratoria) een inventarisatieonderzoek uitgevoerd naar virussymptomen in Phalaenopsis. Dit onderzoek werd gesteund door LTO Groeiservice en gefinancierd door het Productschap Tuinbouw. Het belang van het onderzoek bleek wel uit de grote opkomst. Naast Nederlandse, waren ook Duitse en Belgische vermeerderaars vertegenwoordigd. Na een welkomstwoord door Job Schipper, manager Naktuinbouw Laboratoria, gaf Ellis Meekes een presentatie over haar inventarisatie van virussen in Phalaenopsis. Hieruit is onder meer naar voren gekomen dat het ‘Taiwanvirus’ – een naam die vaak binnen de Phalaenopsisteelt te pas en te onpas wordt gebruikt – niet bestaat. Het blijkt een verzamelterm te zijn voor allerlei verschijnselen; van virus tot geelverkleuring door klimaatomstandigheden.

verwelkomde de deelnemers en legde een link met de orchideeëndag van 15 november 2007. Ton Kwakkenbos (CPVO) gaf uitleg over de taken en regels van het CPVO en over het doel van kwekersrecht (Plant Variety Protection). Kees Grashoff (DUSspecialist Naktuinbouw) presenteerde de faciliteiten en kosten en de technische uitvoering van het DUS-onderzoek in orchideeën als centraal onderdeel van kwekersrecht.

Levendige discussies

Doel Het doel van dit project is om het centrale laboratorium in Jakarta te voorzien van voldoende apparatuur en kennis welke het behalen van de ISTA (International Seed Testing Association)-accreditatie mogelijk moet maken. Het zaadanalyse laboratorium van Naktuinbouw zal hierbij, in samenwerking met PRI, de kennis omtrent zaadanalyse en -certificering overdragen.

waaronder kiemkracht, zuiverheid, vocht, bemonstering en kwaliteitsaspecten in relatie tot ISTA. Vervolgens wordt de opgedane kennis, onder toezicht van Naktuinbouw en PRI, overdragen op andere medewerkers van diverse nationale laboratoria in Jakarta. In totaal worden 56 mensen opgeleid in het testen van tuinbouwzaden en zaadcertificering.

Fasen

Kick off

In het driejarige project worden verschillende fasen doorlopen. Allereerst worden medewerkers van het ministerie en nationale laboratoria in Jakarta getraind in een scala van onderwerpen

Dit project is officieel gestart met een kick off meeting, gehouden op 12 februari in Jakarta. Tijdens deze bijeenkomst waren zowel de overheid als het bedrijfsleven vertegenwoordigd. Hier werd een breed scala aan onderwerpen, van regelgeving tot de opkweek van planten, gepresenteerd wat een goed beeld gaf van de huidige situatie in Indonesië.

Beide bijeenkomsten zijn afgesloten met een discussie over onderwerpen die de kwekers sterk bezighouden. Uit de discussie op 15 februari bleek dat het vak het er over eens is dat communicatie over verspreidingsrisico’s belangrijk is en dat een hygiëneprotocol nodig is om verspreidingen van virussen en bacteriën beheersbaar te houden. De aanwezigen waren van mening dat de virussen in Phalaenopsis desondanks geen tijdbom vormen, maar dat onderzoek naar virussen nood-

Meer weten? Voor meer informatie over het project kunt u contact opnemen met Alfred Klaver, projectleider, tel. (071) 332 61 63 of e-mail: [email protected]

Hoofdgebouw BPMP

3

tegen Clavibacter in tomaat

Nicolumn

Onlangs is er in België een internationale bijeen-

Systemen, systemen . . .

komst geweest met als doel een internationaal

Zo luidde de titel van een lied uit de zeventiger jaren van Elly en Rikkert Zuiderveld. Wie herinnert zich dat nog? “Systems, Systems ... Mr. President!”, dat was de conclusie bij de evaluatie van het bezoek van door LNV uitgenodigde opinon leaders voor een oriëntatieprogramma ter gelegenheid van de Horti Fair afgelopen herfst in Amsterdam.

geharmoniseerde Clavibacter-toets te ontwikkelen. Naktuinbouw Laboaratoria is hier nauw bij betrokken.

lavibacter michiganensis subsp. michiganensis (Cmm) is de veroorzaker van de bacterieverwelkingsziekte in tomaat. Cmm is een zaadoverdraagbaar pathogeen. Gebruik van besmet zaad is een belangrijke potentiële bron van deze ziekte.

C

deze bacterie relatief langzaam groeit, waardoor andere bacteriesoorten de aanwezigheid van Cmm kunnen maskeren. Ondanks het feit dat deze bacterie lastig te traceren is, zijn de Nederlandse laboratoria in staat Cmm op een betrouwbare wijze in tomatenzaadmonsters aan te tonen.

Moeilijke toets Recentelijk zijn er in Nederland uitbraken geweest van de bacterieverwelkingsziekte, waarbij Cmm-besmet zaad een belangrijke rol heeft gespeeld. Het aantonen van Cmm op tomatenzaad is echter niet eenvoudig, omdat

Ontwikkeling internationale Cmm-toets Recentelijk heeft er in België een internationaal overleg plaatsgevonden tussen onderzoekers van verschillende keuringsdiensten, Plantenziektenkundige Diensten

en zaadbedrijven met als doel om een geharmoniseerde Cmmtoets te ontwikkelen. Het nieuwe internationaal gevalideerde protocol zal moeten voldoen aan verschillende prestatiekenmerken, waardoor de kans op zaadbesmetting verder moet afnemen.

Ook door de productie van zaden en planten onder streng gecontroleerde condities moet de kans op besmettingen gaan afnemen. Zie hierover het artikel Nieuw systeem voor ‘ziektevrije’ groentezaden, op de voorpagina van deze Naktuinbouw-nieuws.

Andere initiatieven

Meer weten?

Onafhankelijk van deze zaadtoetsontwikkeling zijn er internationale initiatieven opgestart om de kans op verspreiding van Cmm in de teelten te minimaliseren. Hierbij ligt de nadruk op hygiënemaatregelen tijdens kritische handelingen; zoals enten en toppen.

Voor meer informatie over de toetsingen kunt u contact opnemen met Harrie Koenraadt (onderzoeker Naktuinbouw Laboratoria). Hij is te bereiken op tel. (071) 332 62 34 of e-mail: [email protected]

Een half jaar import- en exportinspecties Sinds 1 september 2007 voert Naktuinbouw alle import- en exportinspecties in het teeltmateriaal van tuinbouwgewassen uit. De overgang is voor de bedrijven vrij geruisloos verlopen, zo blijkt uit navraag. De Europese Unie is tevreden over de nieuwe opzet. e bedrijfslocaties, waar voorheen de PD-inspecteur kwam om importen exportinspecties te doen, zijn per product / productgroep verdeeld over de vier keuringsdiensten: KCB, BKD, NAK en Naktuinbouw (één keuringsdienst op één locatie). Deze verdeling is goed gedaan, zo is achteraf gebleken. Slechts een enkele locatie bleek niet aan de juiste keuringsdienst te zijn toegewezen. Dit kon snel hersteld worden.

D

Uitbreiding gekwalificeerde keurmeesters De door Naktuinbouw van de Plantenziektekundige Dienst (PD) overgenomen inspecteurs hebben de afgelopen maanden ook een flink aantal collega’s (Naktuinbouw-keurmeesters) ingewerkt voor de import- en exportkeuringen, waardoor er nu een grote groep gekwalificeerde keurmeesters is ontstaan. Hierdoor kunnen pieken in de vraag naar inspecties (bijvoorbeeld op de maandag) goed worden opgevangen. In het algemeen

blijken bedrijven tevreden over de geleverde service. Het feit dat Naktuinbouw geen stempellocaties verspreid over het land heeft ingericht, wordt niet als een probleem ervaren door bedrijven. Met de meeste bedrijven zijn afspraken gemaakt over vaste bezoektijden door de keurmeester om de exportcertificering uit te voeren.

Aanmelden Een knelpunt waar bedrijven regelmatig tegenaan lopen betreft de zogenaamde IBP Portal, nodig voor de aanmelding van exportinspecties. Deze portal is eigendom van PD/LNV. Naktuinbouw meldt deze problemen ook steeds aan PD/LNV en probeert oplossingen voor de problemen af te dwingen.

Beoordeling Heel belangrijk voor ‘BV Nederland’ was de audit in december 2007 van de Food and Veterinary Office (FVO), de auditdienst van de Europese Unie. De FVO kwam kijken of de import- en export-

keuringen in Nederland goed geregeld waren vanaf 1 september 2007. Zij constateerden onder andere dat de verantwoordelijkheden helder zijn verdeeld: de PD is eindverantwoordelijk en houdt toezicht op de keuringsdiensten. Deze voeren het werk uit binnen de richtlijnen, opgesteld door de PD. Ook is vastgesteld dat de inspectiecapaciteit is vergroot en dat de uitvoerende keurmeesters goede kennis van zaken hebben. De noodzakelijke informatie-uitwisseling tussen PD en keuringsdiensten kreeg ook een ruime voldoende.

Acceptatie Deze bevindingen zijn van groot belang voor acceptatie van de nieuwe opzet binnen de EU, maar ook door derde landen. Momenteel is Rusland het enige land dat niet volledig accepteert

dat de import- en exportkeuringen door de keuringsdiensten worden uitgevoerd. Zij eisen nog steeds dat een PD-ambtenaar dit doet. De komende maanden hoopt Nederland ook de Russen te kunnen overtuigen dat het werk door de keuringsdiensten prima kan worden gedaan en dat dezelfde garanties blijven bestaan.

Meer weten? Voor vragen of suggesties ter verbetering kunt u contact opnemen met het betreffende team: team Keuringen Bloemisterijgewassen: tel. (071) 332 61 68, of [email protected] team Keuringen Boomkwekerijgewassen: tel. (0162) 51 14 00 of [email protected] team Keuringen Groentegewassen: tel. (071) 332 61 29 of [email protected]

De eisen, te stellen aan zaad en plantmateriaal, in het bijzonder voor beschermde teelten die steeds grootschaliger worden, vragen grip op het voortbrengingsproces. Dat kan alleen met een goed kwaliteitssysteem waarin vooraf de kritische punten zijn geïdentificeerd en beheerst zijn gemaakt. In feite spreken we hier over de ‘risk based procesbeheersing’, een techniek bekend uit de voedselveiligheid die daar HACCP (Hazard Analyses Critical Control Points) heet. De beheersing van de kritische punten in het productieproces vraagt planning, vakmanschap, goede hulpmiddelen en waar in het laboratorium wordt onderzocht, goede toetsmethoden. De eerste verantwoordelijkheid voor het kwaliteitssysteem ligt bij de leverancier. Naktuinbouw biedt maatwerk-kwaliteitssystemen inclusief certificatie (Elite, Select Plant en NAL voor laboratoria). Een nieuw kwaliteitssysteem voor groentezaden en groenteplanten ligt op de tekentafel. Deze kwaliteitssystemen dekken zowel de discontinue als de continue kwaliteitsparameters. De eigenschap rasechtheid is discontinu, dat wil zeggen zwart/wit. Het al of niet aanwezig zijn van pathogenen is een continue parameter, zo zit de natuur nu eenmaal in elkaar. Voor bepaalde pathogenen (de zogenaamde quarantaineziekten) kiest de wetgever voor discontinu: niet aanwezig, ‘nul’ dus. Dat vraagt ‘100%’ in de kwaliteitsbeheersing. Bij de zogenaamde kwaliteitsziekten kiest de ondernemer zelf wat het niveau van procesbeheersing, risk based, zal zijn en hoe hij dat aanpakt. Een kwaliteitssysteem doet wat het doet. Dat betekent glasheldere communicatie. Dat moet zijn wat een kwaliteitssysteem feitelijk doet, niet meer en ook niet minder. Van schijnzekerheid wordt niemand beter. Nico Koomen

nieuws Laboratoria / Keuringen

Internationale strijd

4 nieuws Laboratoria / Keuringen

Virusaanpak vaste planten Naktuinbouw gaat dit jaar van start met een vrijwillig certificeringssysteem voor vaste planten. Als eerste kan Hosta gecertificeerd worden in het Select Plant-systeem. Voor overige gewassen biedt Naktuinbouw een ‘virusscan’ aan. it is de aanpak die Naktuinbouw op 31 januari jl. presenteerde aan de ruim 60 aanwezigen van geregistreerde bedrijven met vaste planten. De aanwezigen werden geïnformeerd over de resultaten van het virusonderzoek, over de export naar de Verenigde Staten, over de mogelijkheden tot certificering en uitvoeren van een virusscan in de laboratoria van Naktuinbouw.

D

Presentaties Henk Westerhof (Anthos) en Hans Witteman (Darwin Plants) informeerden de aanwezigen over de noodzaak tot het leveren van virusvrij teeltmateriaal naar de Verenigde Staten teneinde deze afzetmarkt te behouden en verder uit te bouwen.

Ellis Meekes (onderzoeker Naktuinbouw Laboratoria) presenteerde de resultaten van de door het Productschap Tuinbouw, Rabobank Bollenstreek en Naktuinbouw gefinancierde project; ‘virusinventarisatie in vaste planten’. Uit de inventarisatie kwam naar voren dat de besmetting met virussen in het merendeel van de 16 onderzochte geslachten (Aconitum, Agapanthus, Anemone, Astilbe, Convallaria, Dicentra, Echinacea, Epimedium, Geranium, Hemerocallis, Heuchera, Hosta, Paeonia) laag is. Een aantal geslachten (Iris, Campanula, Phlox) bleek zwaarder besmet.

teur Keuringen en teammager Bloemisterijgewassen bij Naktuinbouw, informeerden de aanwezigen over vrijwillige deel-

name aan certificeringsprogramma’s (Naktuinbouw Elite en Naktuinbouw Select Plant) voor vaste planten. Weefselkweekmateriaal van een aantal geslachten vaste planten kunnen inmiddels ingebracht worden in het Naktuinbouw Elite-systeem. Voor telers met landplanten, containerplanten en handelsbedrijven wordt vanaf april 2008 de mogelijkheid geboden tot vrijwillige deelname in Select Plant voor het geslacht Hosta. Naktuinbouw benadert alle bij haar bekende bedrijven met Hosta in april hierover. De bedrijven worden dan geïnformeerd over de werkwijze en certificeringsvoorschriften.

Virusscan

het uitvoeren van een virusscan op een partij planten van één van de 16 onderzochte geslachten. Een bedrijf krijgt daarmee inzicht in de virusstatus van een partij. Monstername kan door de bedrijfskeurmeester van Naktuinbouw worden uitgevoerd in combinatie met de verplichte basiskeuring, of door het bedrijf zelf. In april/mei informeert Naktuinbouw de bedrijven over de werkwijze, welke virussen getoetst kunnen worden en de kosten.

Meer weten? Meer informatie is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, coördinator Select Plant Vaste Planten en virusscan in vaste planten, tel. (071) 332 61 67 of e-mail: [email protected]

Naktuinbouw biedt de bedrijven ook de mogelijkheid aan voor

Elite en Select Plant John van Ruiten en Dick van Pouderoijen, respectievelijk direc-

Inzameling boomzaden

Wereldnieuws

Definitieve aantallen 2007

Elite Siergewassen

an 17 september tot en met 15 november 2007 zijn de controles uitgevoerd. De totale oogst boomzaden bedraagt 159.264 kilogram. In 2006 was er totaal 174.544 kilogram ingezameld.

V

Opvallend In het inzamelseizoen 2007 zijn de volgende zaken opgevallen: • Er is Betula pendula geoogst in de zaadgaard Urkerbos. De laatste oogst was in 2004. • De oogst van Fraxinus excelsior viel tegen. In het seizoen Gewasgroep Alnus glutinosa Acer platanoides Acer pseudoplatanus Betula pubescens Betula pendula Carpinus betulus Castanea sativa Fraxinus excelsior Fagus sylvatica Prunus avium Pinus sylvestris Quercus cerris Quercus petraea Quercus robur Quercus rubra Totaal

2006 was in totaal 1.678 kg geoogst, in het seizoen 2007 is dit totaal 100 kg. • De oogst van Fagus sylvatica is 1.100 kg meer dan in 2006, dit is alleen geselecteerd materiaal. Boomzaden van Fagus sylvatica die voor nietbosbouwkundige doeleinden zijn uitgezaaid, bedraagt in 2007 ongeveer 10.000 kg. Het gaat hier om boomzaden die buiten de opstanden zijn verzameld en dus zonder leverancierscertificaat zijn afgeleverd.

2007 24 kg 55 kg 362 kg 1,5 kg 28 kg 76 kg 297 kg 100 kg 5.403 kg 98 kg 4 kg 190 kg 246 kg 140.834 kg 11.545 kg 159.264 kg

2006 16 kg 25 kg 243 kg 2,5 kg – kg 67 kg 200 kg 1.649 kg 4.332 kg 35 kg 10 kg 550 kg 1.425 kg 150.869 kg 15.121 kg 174.544 kg

• De oogst van geteste boomzaden van Quercus robur is 9.000 kg minder dan in 2006 en van geselecteerde boomzaden 5.000 kg meer dan in 2006. Het verschil zit met name in de opstand NL. T. Ede 01, waar minder is geoogst dan in 2006. Verder is in de gehele regio Utrecht en West-Gelderland minder geoogst. • Hele goede oogsten waren van Quercus robur de opstand Eindhoven 01, van Quercus rubra de opstand Elsendorp. • Source identified materiaal neemt steeds meer af voor alle soorten boomzaden. In 2007 is 7.766 kg ingezameld, in 2006 was dit in totaal nog 19.936 kg.

Toekomst Verwacht wordt dat de dalende tendens van ‘source identified’ materiaal zich zal voortzetten. In het buitenland is er weinig belangstelling meer voor deze boomzaden. Ook kiest men steeds meer voor boomzaden die in het land van herkomst zijn geoogst. Pas bij tekorten wordt bij de zaadhandel bijbesteld.

Naktuinbouw Elite Siergewassen heeft in Israël vooruitgang geboekt. In Kenia heeft Naktuinbouw haar plannen aangepast op het wereldnieuws. Kenia

Israël

De politieke situatie en onrust onder bevolkingsgroepen in Kenia heeft ook gevolgen gehad voor de activiteiten van deelnemers van Naktuinbouw Elite met een productielocatie in dat land. Werknemers vluchtten, waardoor de productie van gecertificeerd teeltmateriaal onder druk kwam te staan vanwege het ontstane tekort aan arbeidskrachten. Soms was het vrijwel onmogelijk om teeltmateriaal op tijd naar het vliegveld in Nairobi te krijgen. De werkwijze van de door Naktuinbouw in januari/februari 2008 geplande periodieke audits bij de deelnemende bedrijven van het kwaliteitssysteem en certificeringskeuringen (inclusief monsternamen) in Kenia is aangepast aan de ontstane situatie. De betreffende bedrijven zijn hierover tijdig geïnformeerd. Naktuinbouw zal in mei en september de situatie opnieuw beoordelen.

Naktuinbouw heeft een overeenkomst met de Plant Protection & Inspection Services (PPIS) van Israël inzake ‘Special Quality’ gecertificeerd teeltmateriaal. Teeltmateriaal dat is voorzien van een PPIS fytosanitair certificaat met de aanduiding ‘Special Quality’ kan rechtstreeks en zonder natoetsing door Naktuinbouw in het Naktuinbouw Elitesysteem worden opgenomen bij deelnemers. Dick van Pouderoijen heeft in februari relevante bedrijven (Cohen Propagation Nurseries en Danziger Flower Farm) tezamen met mevrouw Vardit Seemann van de PPIS bezocht en de werkwijze beoordeeld in het kader van de overeenkomst.

Meer weten? Dick van Pouderoijen, teammanager Keuringen Bloemisterijgewassen, tel. (071) 332 61 67, of [email protected]

5 nieuws Keuringen

Phytophthora ramorum waardplanten

Noorwegen stelt strengere eisen Per 15 februari heeft Noorwegen de eisen voor import van Phytophthora ramorum waardplanten aangescherpt. Bedrijven die willen telen voor export naar Noorwegen

moet een monster genomen worden. Dit monster wordt getoetst met behulp van ELISA (en, indien deze toets positief blijkt: bevestiging met behulp van PCR). Als tijdens de exportkeuring (alsnog) symptomen worden waargenomen, wordt de partij niet goedgekeurd en wordt opnieuw een monster genomen.

Gewassen

moeten zich vooraf melden bij Naktuinbouw. hytophthora ramorum is een schimmelziekte die in de Verenigde Staten grote sterfte onder eiken veroorzaakt (‘Sudden Oak Death’). In Nederland is de schimmel op kwekerijen aangetroffen vooral in Rhododendron en Viburnum. Binnen de Europese Unie geldt hiervoor een plantenpaspoortplicht. Naktuinbouw voert daarvoor onder meer twee veldkeuringen uit.

P

Strengere eisen Derde landen (landen buiten de Europese Unie), waartoe ook

Noorwegen behoort, kunnen andere eisen stellen. In de afgelopen jaren heeft Noorwegen een aantal zendingen uit Nederland onderschept waarin zij P. ramorum hebben gevonden. Deze zendingen betroffen deels materiaal dat in Duitsland was aangekocht door Nederlandse exporteurs. Daarom heeft Noorwegen per 15 februari jl. strengere regels afgekondigd voor export van een aantal waardplanten vanuit Nederland én Duitsland. Er moet drie maanden vóór export nog een derde veldkeuring hebben plaatsgevonden en er

De strengere eisen hebben betrekking op de volgende gewassen: Camellia, Kalmia, Pieris, Rhododendron (anders dan R. simsii) en Viburnum.

Duits materiaal Vooralsnog zijn de Noorse eisen in Duitsland nog niet geïmplementeerd. Dat betekent dat doorvoer van Duits materiaal naar Noorwegen niet mogelijk is; het Duitse materiaal voldoet immers niet aan de eisen. Ook door Nederland kan er geen exportcertificaat bij worden afgegeven.

Aanmelden In verband met de extra veldinspectie en bemonstering dienen

bedrijven die planten wensen te telen voor de export naar Noorwegen zich bij Naktuinbouw te melden, zie gegevens hiernaast. De lijst met bedrijven moet door de Plantenziektenkundige Dienst worden doorgegeven aan de Noorse collega’s.

Meer informatie? Voor meer informatie en aanmeldingen kunt u contact opnemen met het team Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (0162) 51 14 00 of e-mail: [email protected]

Keuringsoverzicht Nerine De dalende tendens van het aantal geregistreerde bedrijven en gekeurd areaal Nerine heeft zich voort-

Keuringsoverzicht Freesia In 2007 was er een verdere afname in het aantal geregistreerde bedrijven en gekeurd areaal Freesia in zowel de kasteelt als buitenteelt.

gezet in 2007.

Select Plant Bedrijven kunnen vrijwillig deelnemen aan het kwaliteit-plus-systeem Select Plant. Naktuinbouw sluit daartoe een overeenkomst met het bedrijf. Er wordt gekeurd conform de certificeringsvoorschriften Select Plant Freesia. Er worden drie keuringen uitgevoerd waarvan de resultaten worden vastgelegd op het Partijrapport. Tijdens de laatste keuring wordt een monster genomen dat wordt getoetst op de aanwezigheid / afwezigheid van freesiamozaïekvirus (FreMV) en freesia-ophiovirus (FOV). De resultaten worden op het Partijrapport vermeld.

Meer weten?

et totaal gekeurd areaal bedroeg 251,7 ha. waarvan 193,7 ha. kasteelt en teelt onder gaasdoek en 58 ha. buitenteelt. In totaal werd 6,6 ha. afgekeurd voor verhandeling. Tijdens de keuringen zijn er keuringsopmerkingen gemaakt over de aanwezigheid van onder andere virussen (freesiabladnecrose, freesia-ophiovirus, freesiamozaïkvirus, Impatiens-vlekkenvirus, bonenscherpmozaïekvirus, tabaksratelvirus), Fusarium oxysporum f. sp. gladioli en rasvermenging.

H

Hieronder het 2007 overzicht van Freesia, Select Plant Freesia en Nerine, in vergelijk met 2006 en 2005

Kwaliteitskeuringen Freesia (kasteelt) Aantal bedrijven Totaal gekeurd Afbroei eigen bedrijf Afgekeurd voor verhandeling Kwaliteitskeuringen Freesia (buitenteelt) Aantal bedrijven Totaal gekeurd Afgekeurd voor verhandeling

U kunt terecht bij Dick van Pouderoijen, teammanager Keuringen Bloemisterijgewassen, tel. (071) 332 61 67, of e-mail: [email protected]

n 2007 zijn door Naktuinbouw bij 21 bedrijven in totaal 51 kwaliteitskeuringen in het gewas Nerine uitgevoerd. Het totaal gekeurd areaal bedroeg 11,7 ha. waarvan 4,4 ha. kasteelt en 7,3 buitenteelt. Bij vier bedrijven is de keuring van Nerine in combinatie met de keuring van

I

Select Plant Freesia

2005

2006

Aantal deelnemers

127

109

74

88,7 ha.

71,1 ha.

55,7 ha.

1.004

871

787

125

62

102

2005

2006

2007

31

24

21

14,4 ha.

13,7 ha.

11,7 ha.

7.400 m2

11.550 m2

0 m2

2005

2006

2007

135

112

89

285,9 ha.

238,7 ha.

193,7 ha.

Keuring met Partijrapport Afgegeven Partijrapporten

5,7 ha.

16,7 ha.

17,4 ha.

27,9 ha.

22,4 ha.

5,9 ha.

2005

2006

2007

9

8

8

66,5 ha.

60,5 ha.

58 ha.

16.700 m2

13.668 m2

0 m2

vaste planten uitgevoerd. Er werd geen teeltmateriaal afgekeurd voor verhandeling. Tijdens de keuringen zijn er keuringsopmerkingen gemaakt over de aanwezigheid van onder andere Sclerotium delphinii (kroonrot), Fusarium sacchari (bolrot) en wortelonkruiden in het gewas.

Afgegeven certificaten klasse E en A Kwaliteitskeuringen Nerine Geregistreerde bedrijven Totaal gekeurd Afgekeurd voor verhandeling

2007

6 nieuws Keuringen

Vernieuwing certificering van fruitgewassen Door Naktuinbouw wordt gewerkt aan een herziening van de voorschriften voor certificering van fruitgewassen. De bedoeling is dat er in de loop van 2008 voor zowel grootfruit als kleinfruit een Elite-systeem wordt opgezet. ooral in de kleinfruitgewassen is het absoluut nodig om een herziening te realiseren. Het huidige model van vermeerderingsvoorschriften is niet toegesneden op de zich ontwikkelde praktijk.

V

Kleinfruitgewassen Vorig jaar heeft een werkgroep met bedrijven zich gebogen over de frambozen (Rubus) en toen is een vernieuwd certificeringsprogramma opgesteld. Inmiddels is een werkgroep blauwe bes (Vaccinium) gestart. Later volgen de overige bessen (Ribes).

Grootfruitgewassen Voor grootfruitgewassen heeft de Adviescommissie Fruitgewassen in januari de hoofdlijnen vastgesteld voor deelname van bedrijven in een certificeringssysteem. De voorschriften voor virustoetsingen, pomologische controles, overige gezondheidsnormen en belendingseisen worden geactualiseerd.

Waarmerking Ook wordt over het vernieuwen van het waarmerkstrookje gesproken. Overwogen wordt om naast de rasnaam / onderstam ook informatie omtrent de (selectie) herkomst van het

gebruikte uitgangsmateriaal te gaan vermelden. Door een tiental bedrijven is samen met Naktuinbouw het initiatief genomen om een machine te gaan ontwikkelen die te velde gebruikt kan worden om met hoge capaciteit / snelheid de strookjes aan te brengen. Een prototype wordt gebouwd. In de zomer volgt dan de testfase. Mogelijk kan vanaf het najaar de bouw van de apparatuur gaan plaatsvinden. De waarmerking 2008 zal evenwel nog grotendeels op de gebruikelijke wijze plaatsvinden.

Het kwaliteitstoezicht bij bedrijven die zijn geregistreerd in de gewasgroep bloemzaden wordt onder andere uitgevoerd door middel van een jaarlijkse nacontrole op geproduceerde en verhandelde zaden.

De bedrijven is gevraagd vooraf een rasbeschrijving of productinformatie aan Naktuinbouw te overleggen. In de database van Plantscope is van 77 van de 288 beoordeelde rassen een rasbeschrijving opgenomen.

raszuiverheid en opkomst / kiemkracht. De weggroei is goed verlopen, echter door de hevige regenval in juli (184 mm tegen normaal circa 70 mm) zijn monsters van Nicotiana aangetast door valse meeldauw (Peronospora tabacina), waardoor planten wegvielen. Opvallend was dat een aantal (oudere vrij bestoven) rassen niet of nauwelijks vatbaar waren voor deze aantasting. Door het gunstige weer in augustus kwam een goede hergroei en herbloei tot stand, waardoor een betrouwbare beoordeling kon plaatsvinden.

Nacontrole

Resultaten

De monsters zijn in april gezaaid en in juni uitgeplant in de volle grond op de proefaccommodatie ter nacontrole op rasechtheid,

De 14 bedrijven waarvan monsters stonden opgeplant zijn op 9, 16 en 23 augustus 2007 in de gelegenheid gesteld de opplant

I

Rasbeschrijving

Monsters

Aantal Opmerking

Antirrhinum

Aard opmerking Raszuiverheid (afwijkende

te beoordelen. Hiervan is goed gebruik gemaakt. De bedrijven zijn schriftelijk geïnformeerd over de resultaten.

De Naktuinbouw-keurmeester bespreekt de resultaten waarover opmerkingen zijn gemaakt met de bedrijven van de opgeplante partijen (lotnummers). Naar aanleiding van de bevindingen heeft Naktuinbouw besloten in 2008 een hercontrole uit te voeren op een aantal monsters. Het gaat hierbij om rassen van onder andere Gazania, Coleus, Phlox en Calendula.

Salvia

77

5

Raszuiverheid (afwijkende bloemkleur)

Meer weten?

Nicotiana

26

3

Raszuiverheid

Meer informatie is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, teammanager Keuringen Bloemisterijgewassen, tel. (071) 332 61 67, of [email protected]

Cosmos

36

0

Hercontrole monsters uit 2006

21

1

(Tagetes, Lobularia, Ageratum)

Kiemkracht (Tagetes; partij is uit de handel genomen)

In 2007 zijn voor een aantal gewassen plantenpas-

Palmen Sinds 1 september 2007 geldt een paspoortplicht voor een aantal palmen met een stam-diameter groter dan 5 cm voor de Europese Unie. Deze verplichting heeft te maken met de mogelijke aanwezigheid van de zeer schadelijke kever Rhynchophorus ferrugineus (Red Palm Weevil). Inmiddels zijn 10 bedrijven door een Naktuinbouw-keurmeester bezocht en geregistreerd.

De verplichting tot afgifte van een plantenpaspoort voor het in de handel brengen van alle materiaal van Solanum jasminoides en Brugmansia spp. geldt vanaf 1 juni 2007. In deze planten kan het aardappelspindelknolviroïde (PSTVd) voorkomen dat zeer schadelijk is voor de teelt van aardappelen en tomaten. Het mag niet worden binnengebracht in de Europese Unie.

Hercontrole

13

(afwijkende bloemkleur)

Brugmansia spp. en palmen

van plantenpaspoorten. Nadat Naktuinbouw het plantenpaspoort (document en/of label) heeft gecontroleerd op juistheid en volledigheid zijn deze bedrijven geautoriseerd om zelf plantenpaspoorten af te geven. Als planten verhandeld worden via veiling, bemiddelingsbureau of rechtstreeks dient aan elke kleinste verpakkingseenheid (bijvoorbeeld plant, tray of kar) een plantenpaspoort (label / sticker) aanwezig te zijn.

Solanum / Brugmansia

128

bloemkleur) en kiemkracht

Solanum jasminoides,

poorten geïntroduceerd; hieronder de stand van zaken.

Nacontrole bloemzaden 2007

n 2007 zijn een aantal rassen van Antirrhinum, Nicotiana, Salvia en Cosmos beoordeeld. Verder zijn een aantal monsters uit 2006 opnieuw opgevraagd en opgeplant om vast te stellen of er verbetering is opgetreden.

Implementatie plantenpaspoorten

Inmiddels zijn circa 40 bedrijven (dit zijn naast een klein aantal vermeerderingsbedrijven met name telers van eindproducten, waarvoor de verplichting ook geldt) door een keurmeester van Naktuinbouw bezocht en geregistreerd. Planten en/of partijen van beide gewassen die in de handel zijn en niet zijn voorzien van een plantenpaspoort zullen onder toezicht van de Plantenziektenkundige Dienst worden vernietigd.

Zelf afgeven Na registratie zal Naktuinbouw een overeenkomst met een bedrijf sluiten voor het gebruik

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Dick van Pouderoijen, teammanager Keuringen Bloemisterijgewassen, tel. (071) 332 61 67, of e-mail: [email protected]

7 nieuws Keuringen

Aanpak Oost-Aziatische boktor Anoplophora chinensis In december 2007 is bij een importeur van esdoorns (Acer) in het Westland een besmetting met de Oost-Aziatische boktor

(Anoplophora chinensis) geconstateerd. Deze boktor bleek zich vanuit het bedrijf verspreid te hebben naar enkele bomen en struiken in de directe omgeving van het bedrijf. noplophora chinensis is schadelijk omdat hij een groot aantal loofboomsoorten en struiken in Nederland kan aantasten. Op basis van de bedreiging voor de Europese natuur verplicht de Europese wetgeving Nederland de boktor te bestrijden. Ook voor de Nederlandse productie en handel zou het zeer ongewenst zijn dat dit insect zich in ons land zou vestigen.

A

Onderzoek De Plantenziektenkundige Dienst (PD) heeft daarom begin 2008 een groot onderzoek opgezet bij bedrijven die Acer uit China en Japan importeren. Hierbij is op enkele locaties de boktor aange-

troffen in Acer. Het betreffende materiaal is vernietigd. De PD heeft deze vondsten aan China gemeld. Ook importen uit Italië vormen een bedreiging. In het openbaar groen van de NoordItaliaanse regio Lombardije komt de boktor vrij voor.

is zwart met witte vlekken en heeft antennes die ongeveer net zo lang zijn als het lichaam. Aantastingen door de boktor zijn te herkennen aan ronde uitvlieggaten aan de voet van de boom, boormeel/zaagsel aan de voet van boom of tak en bastvraat aan twijgen.

Boktor Het zijn met name de larven van de boktor die de schade veroorzaken. De larven leven in het hout van levende bomen en vreten daarin gangen, die de boom ernstig verzwakken. In het voorjaar/zomer ontwikkelen die larven zich tot kevers die een rond uitvlieggat in de boom knagen en de boom verlaten. De boktor is ± 2,5 cm lang,

Gevolgen Als consequentie van de vondst in het Westland is door de PD besloten de manier van inspecteren van importzendingen aan te passen. Volgens instructie van de PD moet Naktuinbouw de importen van Acer uit Zuidoost Azië ‘destructief’ inspecteren. Dit betekent dat de keurmeester een steekproef neemt en dat be-

Anoplophora chinensis (foto: Matteo Maspero, Italie) Uitvlieggaten op de stam (foto: PD) treffende bomen kapot worden geknipt/gezaagd om te kijken of de larven in de bomen aanwezig zijn. De importeurs zijn hierover door de PD per brief geïnformeerd. De handel maakt zich grote zorgen om de import uit Italië. De PD maakt binnenkort een risicoanalyse, waaruit zal blijken welke maatregelen eventueel genomen moeten worden.

Meer weten? Voor meer informatie over Anoplophora chinensis, zie de PD-website: www.minlnv.nl/pd Voor meer informatie over de importinspecties kunt u contact opnemen met team Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (0162) 51 14 00 of e-mail: [email protected]

Noodmaatregelen

Nieuw systeem voor

eikenprocessierups

‘ziektevrije’ groentezaden

In het Verenigd Koninkrijk zullen noodmaatregelen van kracht worden voor de invoer van eiken. fgelopen jaar hebben de fytosanitaire autoriteiten van het Verenigd Koninkrijk ingezet op uitroeiing van haarden van de eikenprocessierups (Thaumetopoea processionae). De eerste haarden zijn in 2006 geconstateerd, en zijn direct te herleiden tot de invoer van onder meer grote eikenbomen uit Nederland. De noodmaatregelen, die vermoedelijk per 31 maart ingaan,

A

omvatten een plantenpaspoort voor de invoer van alle eiken voor opplant in het Verenigd Koninkrijk. Het plantenpaspoort moet aangeven dat de planten afkomstig zijn uit een kwekerij en dat de kwekerij en de directe omgeving van de kwekerij vrij is van eikenprocessierups. De door het Verenigd Koninkrijk afgekondigde noodmaatregelen zijn in EU-kader omstreden, omdat het probleem meer gerelateerd moet

(vervolg van pag. 1) worden aan volksgezondheid dan aan plantgezondheid. Het Verenigd Koninkrijk lijkt echter te volharden in haar standpunt.

Gevolgen Omdat het Verenigd Koninkrijk een belangrijke afzetmarkt is voor Nederlandse telers en de nodige groeipotentie heeft, is de sector van mening dat het wegvallen van de handel in eik, ook gevolgen heeft voor de handel in andere boomkwekerijproducten. De Plantenziektenkundige Dienst verkent samen met Naktuinbouw welk maatregelenpakket uitvoerbaar is en kan voldoen aan de eisen van het Verenigd Koninkrijk. Eén en ander zal plaatsvinden in nauw overleg met Anthos en de Nederlandse Bond van Boomkwekers.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Gerard Bruijstens, teammanager Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (0162) 51 14 00 of e-mail: [email protected] Foto’s Kuppen boomverzorging

Elementen die dan een rol spelen zijn onder meer de productie in een omgeving die vrij is van de betreffende ziekte, gebruik van gegarandeerd ziektevrij basiszaad, high level bedrijfshygiëne op alle fronten, permanente beoordeling / bewaking van gewassen en periodieke gewasbemonstering en toetsing.

Internationaal certificeringssysteem Gelet op de urgentie wordt een start gemaakt met het gewas tomaat. Naktuinbouw verwacht in juli 2008 met het systeem te kunnen starten. Het certificeringssysteem wordt toegankelijk voor groentezaadproducenten internationaal. Via periodieke audits door specialisten op gewas, ziekten en bedrijfshygiënegebied voert Naktuinbouw bij de deelnemende bedrijven op de internationale productielocaties de systeembeoordelingen uit. Verwacht wordt dat vervolgens het aantal gewassen waarvoor dit systeem operationeel is, verder wordt uitgebreid.

Na zaden de planten Na introductie in de zadensector zal daarna ook een vervolg worden gegeven aan het verder ontwikkelen van hygiënesysteem op grote plantenkwekerijen. Door die bedrijven is de laatste jaren overigens zeer veel gedaan om risico’s op uitbreken van ziekten en vooral risico’s voor verspreiding van besmettelijke ziekten gedurende de opkweek te minimaliseren. Ook over de voorwaarden voor een ‘cleanplants’-systeem wordt met de groente- sector gesproken.

1

2

3

4

5

6

7

8

8 nieuws Rassen & Proeven

Eén loket voor kwekersrechtaanvragen Sinds 1 januari 2008 worden alle kwekersrechtaanvragen afgehandeld via één loket; Naktuinbouw Rassen & Proeven. aktuinbouw Rassen & Proeven heeft sinds bovengenoemde datum de taken van het Bureau van de Raad voor plantenrassen overgenomen. Deze overname is het gevolg van de inkrimping van het overheidsapparaat. In dit geval het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

N

Personeel overgestapt Met de overname van het Bureau worden alle ondersteunende administratieve werkzaamheden voor de Raad voor plantenrassen overgenomen door Naktuinbouw. Het personeel dat tot 1 januari 2008 werkzaam was bij het Bureau, is overgestapt naar Naktuinbouw Rassen & Proeven. De werkzaamheden van de Raad voor plantenrassen zelf vallen buiten deze overname.

Vooralsnog blijft de Raad voor plantenrassen gevestigd in Ede. Inmiddels is een begin gemaakt met de indeling van de werkzaamheden. Hierbij is gekozen voor een verdeling tussen de vestiging in Ede, waar alle werkzaamheden rond sierteeltaanvragen en landbouwaanvragen zijn ondergebracht. In Roelofarendsveen worden alle aanvragen van groenterassen verwerkt. Met deze indeling is een voor de aanmelders heldere situatie ontstaan en is de informatieverstrekking en de doorloop van de werkzaamheden sterk verbeterd.

Meer weten? Informatie over procedures, het aanvraagformulier en de technical questionnaires voor het aanvragen van rassen, zijn te vinden op www.plantenrassen.nl en op www.naktuinbouw.nl (zie Rassen & Proeven).

Nieuwe gegevens • Alle correspondentie over sierteelt-, boomkwekerij- en landbouwaanvragen kunt u richten aan: Raad voor plantenrassen Postbus 27 6710 BA Ede tel. (0318) 82 25 80 fax (0318) 82 25 89 of e-mail: [email protected] • Alle correspondentie over groenteaanvragen kunt u richten aan Raad voor plantenrassen, p/a Naktuinbouw Rassen & Proeven Postbus 40 2370 AA Roelofarendsveen tel. (071) 332 61 21 fax (071) 332 63 63 of e-mail: [email protected] • Het nieuwe banknummer is 30.00.17.057. Hierop dienen de aanvraag- en onderzoekskosten te worden gestort.

De medewerkers: 1 2 3 4 5 6 7 8

Krieno Fikkert (Bestuur & Juridische Zaken) Joost Barendrecht (team RKO Sierteelt en Boomkwekerij) Henk Bonthuis (team RKO/CGO Landbouw) Louise van Driel (team Bureau Administratie & Documentatie) Greta Jansen (team Bureau Administratie & Documentatie) Adrie van Neerbos (Financiën) Carmelita Vigelandzoon (team Bureau Administratie & Documentatie) Astrid van Viegen (team RKO/CGO Landbouw)

Kwekersrechtproject China halverwege Naktuinbouw voert in samenwerking met Plantum NL en twee Chinese partijen in 2007 en 2008 een kwekersrechtproject uit in China. Een impressie van het verloop van het project. et project is gericht op het overdragen van technische kennis en het stroomlijnen van procedures, om daarmee de kwaliteit van het kwekersrechtonderzoek en de efficiëntie van het systeem in China te verbeteren. De financiering komt van de Nederlandse overheid (EVD) en het Chinese Ministerie van Landbouw.

H

Trainingen In 2007 zijn een aantal Chinese experts in Nederland getraind in het kwekersrechtonderzoek. Twee Chinezen hebben gedurende een halfjaar het hele proces van aanvraag tot verlening van kwekersrecht bestudeerd, een groep rassenonderzoekers is gedurende een week getraind in de praktische uitvoering van het onderzoek en een groep managers heeft tijdens een bezoek aan Nederland met name naar de

organisatorische aspecten gekeken. Het belang en de noodzaak van kwekersrecht voor professionele bedrijven is hen hier duidelijk geworden onder andere door bezoeken aan Nederlandse veredelaars. Twee Chinezen hebben deelgenomen aan de internationale kwekersrechtcursus (Plant Variety Protection Course) die Naktuinbouw jaarlijks organiseert in Wageningen. Al met al is er veel kennis overgedragen aan de Chinezen. In 2008 ligt de nadruk op verdere trainingen ‘on-the-job’ in China, en zullen de in Nederland getrainde Chinezen hun kennis uitdragen aan andere Chinese collega’s.

Processen in kaart Samen met de Chinese projectpartners zijn de processen in kaart gebracht voor het kwekersrechtonderzoek in China. Deze zijn vergeleken met de situatie in Nederland en de Europese Unie.

Hieruit komen voorstellen voor verbeteringen van het Chinese systeem naar voren. Ook zijn zowel in Nederland (door Plantum NL) als in China vragenlijsten naar bedrijven gestuurd die ervaring hebben met het aanvragen van kwekersrecht in China. De resultaten van de processtudie en de ervaringen van de bedrijven zijn vervolgens gepresenteerd en besproken in december 2007 tijdens een workshop in Beijing. Het bleek dat de Chinese bedrijven dezelfde punten ter verbete-

ring naar voren brachten als de Nederlandse, zoals: • uitbreiding van de lijst met te beschermen gewassen; • eenvoudige aanvraagformulieren; • duidelijke deadlines in het hele aanvraagproces; • mogelijkheid tot het bezoek van de proeven/contact met onderzoekers; • meer kennis over en toegang tot referentierassen; • betere handhaving van het kwekersrecht. Ook kwamen de Chinese DUSonderzoekers tijdens de work-

shop met een aantal voorstellen ter verbetering. De verantwoordelijke directeur heeft toegezegd heel serieus naar de voorstellen te zullen kijken en deze waar mogelijk te implementeren.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Sandra Poot, Plantum NL, tel. (0182) 68 86 68 of Peter Lentjes, projectleider bij Naktuinbouw, tel. (071) 332 61 36 of e-mail: [email protected]

Rabobank-missie naar Tanzania

9

missie Tanzania waar bleek dat men al een eind op weg is De vakopleiding Zaadanalist is een basisopleiding

om rasbescherming op een hoog peil te krijgen. voor het hele zaadvak en wordt ook in 2008 weer (van Tanzaniaanse zijde) prima geïnformeerd. Zowel in Arusha (eerste deel van de week) als in Dar-es-Salaam (tweede deel) werden succesvolle matchmaking sessies belegd.

oop Wijn, bij de bank verantwoordelijk voor Food & Agri, trad op als delegatieleider. Louise Fresco, hoogleraar duurzaamheid aan de Universiteit van Amsterdam, lid van de Raad van Commissarissen van Rabobank Nederland, Afrika-kenner bij uitstek, begeleidde de missie.

J

Kennismakingen In en rond Arusha werd kennisgemaakt met de daar actieve tuinbouwbedrijven zoals Rotianseed (zaden), Pop Vriend (zaden), Dekker-Bruins (stek) en Q-Sem (zaadproductie groentehybriden). Nieuwe investeringen vanuit Nederland zijn gaande (opkweek jonge planten) of aanstaande (Agrisem, groenteveredelaar voor Afrika).

Doel missie Het doel was ‘fact finding’ voor een breed samengestelde missie. Dat is gelukt. Door de uitstekende voorbereiding van de Rabobank-dochter NMR (National Microfinance Bank) werd men middels briefings

Kwekersrecht

georganiseerd.

Tanzania neemt rasontwikkeling serieus en heeft een functionerend kwekersrechtsysteem. Eind 2008, begin 2009 is de ratificatie van het UPOV 1991-verdrag te verwachten, waarmee de rasbescherming helemaal actueel is. Drie Tanzanianen (twee overheid, één private sector) zullen deelnemen aan de ‘International Course for Plant Variety Protection’ van Naktuinbouw die ook dit jaar (16 t/m 27 juni) weer in Wageningen wordt gehouden.

Zaadwinning komkommerhybride in Arusha

Tijdens de modules komen onderwerpen als algemene begrippen, schonings,- zuiverheids-, en kiemkrachtonderzoek aan bod. Ook tetrazolium- en vochtonderzoek, Toets Bruikbare Plant en gezondheids- en resistentieonderzoek komen in deze vakopleiding naar voren. De vakopleiding Zaadanalist is in zijn geheel te volgen, maar u kunt ook een keuze maken uit de zeven modules. De vakopleiding wordt afgesloten met een examen voor de gevolgde module(s).

Waar en wanneer? De lessen worden gegeven bij Naktuinbouw te Roelofarendsveen vanaf 23 september 2008. De volledige opleiding inclusief examen, syllabus en lunch kost € 2.395,- (excl. BTW). Inschrijven kan tot 29 juli 2008.

Meer weten? Neem contact op met Naktuinbouw Vakopleidingen, tel. (071) 332 61 65 of e-mail: [email protected] of kijk op www.naktuinbouw.nl (zie Vakopleidingen).

NIEUW: Workshop Plantenpaspoort Teeltmateriaal van heel veel gewassen is inmiddels ‘plantenpaspoortplichtig’. Deze workshop geeft achtergrondinformatie over het plantenpaspoort.

Naktuinbouw Vakopleidingen 2008 Naktuinbouw biedt negen praktijkgerichte opleidingen, die ook op uw bedrijf kunnen worden gegeven.

In company

Subsidie

Een vakopleiding bij u op het bedrijf? Vraag naar de mogelijkheden voor een in companyopleiding. De opleidingen die in company georganiseerd kunnen worden, zijn aangegeven met: *).

Medewerkers met een CAO vallende onder de Colland-regeling kunnen subsidie krijgen. Meer informatie hierover vindt u op www.colland.nl

Meer informatie Naktuinbouw Vakopleidingen 2008

Datum

Dagdeel Locatie

Spoor van het Zaad

17 april

Bemonstering van Zaden *)

7 mei

2

Naktuinbouw, Roelofarendsveen

Aardbeiselecteur *)

Vanaf mei

5

Naktuinbouw, Roelofarendsveen

4

Hogeschool Leiden, Leiden

2

Naktuinbouw, Roelofarendsveen

Real-Time PCR Technologie

26 en 27 mei

PVP Course

16 t/m 27 juni 20

Wageningen International

Zaadanalist *)

Start 23 sept. 21

Naktuinbouw, Roelofarendsveen

6 en 25 nov.

4

Naktuinbouw, Roelofarendsveen

monitoring PCR

6 en 27 nov.

4

Laanboomteelt *)

Winter ’08-’09 8

Nader bekend te maken

Workshop Plantenpaspoort *)

10 april

Naktuinbouw, Roelofarendsveen

Workshop Validatie & Kwaliteitsmonitoring ELISA Workshop Validatie & Kwaliteits-

1

Naktuinbouw, Roelofarendsveen

Meer informatie over deze vakopleidingen en een aanmeldingsformulier vindt u in het programmaboekje Vakopleidingen. Dit programmaboekje kunt u aanvragen via tel. (071) 332 61 65 of [email protected] meer informatie over de vakopleidingen, actuele cursusdata en inschrijfdata vindt u op www.naktuinbouw.nl (zie Vakopleidingen).

Tijdens de workshop wordt het hoe en waarom uitgelegd en komen de laatste ontwikkelingen rondom de regelgeving van plantenpaspoorten aan bod. De deelnemer krijgt een leidraad welke informatie nodig is voor het correct administratief verwerken van plantenpaspoorten. De workshop bestaat uit theorieen praktijkopdrachten.

Waar en wanneer? De workshop duurt een dagdeel (circa 4 uur) en wordt gehouden op 10 april in Roelofarendsveen. Waneer er voldoende aanmeldingen uit een bepaalde regio komen, wordt de workshop in die regio georganiseerd. De workshop kost € 375,- (excl. BTW). Inschrijven kan tot 31 maart via www.naktuinbouw.nl

nieuws Rassen & Proeven / Vakopleidingen

Begin februari bezocht een door Rabobank georganiseerde

Vakopleiding Zaadanalist

10 nieuws Bestuur / Rassen & Proeven

Facturen met bijsluiter

Klachten? aktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: www.naktuinbouw.nl (‘Serviceloket’). Ook is hierover een folder verschenen die u kunt downloaden of opvragen bij de klachtencoördinator. Deze is te bereiken via tel. (071) 332 62 22 of e-mail: [email protected] Het Stichtingsbestuur van Naktuinbouw kunt u bereiken via e-mail: [email protected]

N

Dit jaar zal NaktuinToelichting op onze keuringstarieven

bouw voor het eerst haar facturen toelich-

Naktuinbouw stuurt aan geregistreerde bedrijven gedurende het jaar diverse typen facturen die betrekking hebben op keuringswerkzaamheden. Dit varieert onder meer van basisbijdrage, areaalbijdrage, omzetbijdrage tot en met een uurvergoeding. Waarom diverse tarieven en hoe komen deze tot stand? In deze toelichting op de keuringstarieven krijgt u alle antwoorden. En u leest hoe u € 15,- kunt besparen met een doorlopende automatische incasso. Behalve keuringstarieven kent Naktuinbouw aparte tarieven voor onder meer laboratoriumbepalingen, kwekersrecht- & toelatingsonderzoek.

ten in een speciale bijsluiter. n deze bijsluiter, die in maart met de eerste factuur wordt meegezonden, wordt onder meer een toelichting gegeven op hoe Naktuinbouw Keuringen wordt gefinancierd, hoe de verschillende keuringssystemen in elkaar zitten, wie verantwoordelijk is voor de hoogte van de tarieven en welke tarieven waar bekend worden gemaakt. Uiteraard geeft deze bijsluiter informatie over hoe men bezwaar kan maken en bij wie men terecht kan met vragen.

I

Rectificatie Keuringstarieven Bloemisterijgewassen 2008

Automatische incasso In de bijsluiter staat ook informatie over een doorlopende automatische incasso. Indien u hiervan gebruik maakt, krijgt

u in 2008 € 15,– terug. Begin april zal de bijsluiter ook te vinden zijn op de website

www.naktuinbouw.nl (Serviceloket / Folders Naktuinbouw).

Aanvragen kwekersrecht 2007 Gewassoort

2005

2006

2007

Siergewassen

809

751

910

Akkerbouwgewassen

176

113

164

Groentegewassen

784

786

809

1.769

1.650

1.883

Totaal ierboven een overzicht van de ontvangen aanvragen voor verlening kwekersrecht dan wel toelating in 2007 (2006 en 2005 ter vergelijk). In de tabel is goed te zien dat het aantal aanvragen bij siergewassen en landbouwgewassen in 2006 lager was dan verwacht. Waarschijnlijk zijn de kosten-

H

dekkende tarieven die in dat jaar als gevolg van de nieuwe Zaaizaad- en plantgoedwet van kracht werden, hier debet aan. Deze trendbreuk is in 2007 hersteld. Hiernaast de top 10 van 1.017 aanvragen (dat is 54% van de totaal aantal aanvragen in 2007).

1. Orchidee (Phalaenopsis)

149

2. Sla

144

3. Tomaat

133 90

5. Paprika

85

6. Roos en Aardappel

80

7. Pot-Anthurium

62

8. Tulp en Komkommer

57

9. Gras

41

10. Zantedeschia

percentage 0,10% over de omzet zijn, in plaats van 0,11%; • groep handelsbedrijven vegetatief teeltmateriaal (pag. 7) moet het percentage 0,05% over de omzet zijn, in plaats van 0,055%. Bovengenoemde percentages worden bij de betreffende bedrijven door Naktuinbouw in 2008 in rekening gebracht.

Inbreuk kwekersrecht

Top 10 van ontvangen aanvragen

4. Lelie

In de tarievenlijst Keuringen 2008 zijn enkele percentages onjuist weergegeven. Bij: • overige snijbloemgewassen (pag. 4) moet het percentage 0,10% over de omzet zijn, in plaats van 0,11%; • overige kamerplanten (pag. 5) moet het percentage 0,10% over de omzet zijn, in plaats van 0,11%; • bijdrage productiebedrijven zaailingen (pag. 6) moet het

39

Daartoe was een protocol afgesproken met de componenten; bemonstering, het veiligstellen van DNA materiaal voor verder onderzoek en het – zo mogelijk – verder opkweken van de rozen voor een morfologische studie. Naktuinbouw, door het CPVO aangewezen als onderzoekstation voor kasrozen, was als enig station in staat om aan dit verzoek te kunnen voldoen. Tijdens de actie bleek dat geen van de verzenders een dergelijk vervolgonderzoek eiste.

(vervolg van pag. 1)

Verordening Binnen de Europese Unie was deze actie mogelijk vanwege de Europese Kwekersrechtverordening (EC) 2100/94. De verordening voorziet in de bescherming op Europees grondgebied, ook van het eindproduct. Bovendien omvat de Europese Douaneverordening tegen inbreuk op intellectueel eigendomsrechten (EC) 1383/2003 ook plantaardige producten.

1.017

agenda

Redactie: Naktuinbouw Alfred Klaver, afdeling Communicatie & Vakopleidingen Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) 332 61 63 / F (071) 332 63 56 E [email protected] W www.naktuinbouw.nl Druk: Koninklijke De Swart, Den Haag Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag

16 april 24 juni 15 april 15 april 24 april 24 april 28 april 20 mei 3 juni 5 juni

Bestuur: Stichtingsbestuur Naktuinbouw Stichtingsbestuur Naktuinbouw Adviescommissie: Aardbeiplanten Fruitgewassen Groenteplanten Groentezaden Bosbouwkundig teeltmateriaal Sectorbestuur: Groentegewassen Bloemisterijgewassen Boomkwekerijgewassen