in samenwerking met ICT~Marktmonitor 2012

ICT~Marktmonitor 2012


in samenwerking met


Voorwoord De ICT-markt in Nederland is in 2011 met 1,6% gegroeid. Sommige ICT-ondernemers deden goede zaken, anderen hadden het moeilijk het afgelopen jaar. De resultaten staan onder druk, en het bedrijfsleven en de overheid zijn voorzichtig met investeren. Positief is dat er in 2012 wederom een kleine plus wordt verwacht. Steeds meer wordt ICT als vanzelfsprekend verbonden met business en lifestyle. De I-strategie van de Rijksoverheid is ambitieus, net als het kabinetsbeleid voor de topsectoren. Samen met het Ministerie van BZK heeft ICT~Office een convenant afgesloten om de samenwerking te verbeteren. Ook wat betreft de topsectoren biedt ICT~Office graag de helpende hand: ICT~Office en TNO ontwikkelden de Innovatie~Accelerator om de ICT-ambities van alle topsectoren tot uitvoering te brengen. Op het gebied van duurzaamheid speelt ICT een sleutelrol. De ICT-sector wordt groener en de wereld om ons heen wordt door ICT duurzamer. ICT~Office is in de rol van projectleider zeer nauw betrokken bij het opstellen van de Routekaart ICT 2030 waarin kansen voor de toepassing van slimme ICT-technologieën zijn uitgewerkt. Dit is een publicatie van ICT~Office in samenwerking met Heliview Research Coördinatie productie: QuaMedia ICT~Office Pompmolenlaan 7 | 3447 GK Woerden | +31 0348 49 36 36 www.ictoffice.nl | [email protected] ISBN: 978-90-79530-12-0 Uit deze uitgave mag niets worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van ICT~Office. Uit deze uitgave mag niets worden gepubliceerd zonder bronvermelding.

Zonder voldoende ICT-professionals geen innovatieve ICT-sector in Nederland. ICT~Office doet samen met haar partners veel om talent te interesseren voor onze sector. Zo vond eind maart de e-Skills week 2012 plaats. Het nieuwe netwerk van jonge ondernemers NewBeez is een mooi succes. Deze 16e ICT~Marktmonitor verschijnt in de Week van ICT. In deze week laat de ICT-branche zien hoe belangrijk en onmisbaar ICT is voor onze maatschappij. ICT maakt slimmer werken, wonen, leren en leven mogelijk. Wie wordt daar niet enthousiast van?! Harry van Dorenmalen Voorzitter ICT~Office

Sylvia Roelofs Algemeen Directeur ICT~Office

© ICT~Office, april 2012


3

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 – Cijfers & Trends ICT-branche in Nederland IT-Hardware & Kantoortechnologie Software & Services Telecom & Internet

7 12 14 16 20

Hoofdstuk 2 – ICT & Topsectoren

27

Hoofdstuk 3 – ICT & Duurzaamheid

35

Hoofdstuk 4 – Mensen & Talent Aanmeldingen ICT-onderwijs stijgen Tekort in 2016: 6.300 ICT’ers Scenario’s ICT-arbeidsmarkt

43 45 51 52

Hoofdstuk 5 – Over ICT~Office & Heliview Over ICT~Office Over Heliview Research Methode & Verantwoording Bronnen

55 56 60 62 63

English Summary

65


5

Hoofdstuk 1


Cijfers & Trends

7

CIJFERS & TRENDS

Tabel 1: Groei wereldeconomie 2011

2012*

De ICT-markt groeide in 2011 met 1,6 procent tot

Wereldeconomie

2010 5,2%

3,8%

3,3%

3,9%

een totaal aan bestedingen van 30 miljard euro.

Gevestigde economieën

3,2%

1,6%

1,2%

1,9%

De verwachting is dat de ICT-markt in 2012 met

Opkomende economieën

7,3%

6,2%

5,4%

5,9%

0,6 procent verder zal groeien. Het economisch jaar 2011 Het jaar 2011 begon optimistisch. De eerste twee kwartalen van 2011 groeide de economie gestaag. Vanaf de tweede helft van 2011 werden de effecten van de Europese schuldencrisis en het bijbehorende lage consumenten- en producentenvertrouwen duidelijker merkbaar. De laatste twee kwartalen van 2011 kromp de economie, waarmee Nederland officieel in een lichte recessie verkeerde. De problemen in de eurozone, gecombineerd met de naderende bezuinigingen door de overheid, leiden tot de verwachting dat de Nederlandse economie in 2012 met -0,75 procent zal krimpen (CPB, 2012). Vanwege de onrust binnen de Europese politiek en de financiële markten worden de vooruitzichten gekenmerkt door een grote mate van onzekerheid.

Wereldeconomie groeit

2013*

* Voorspelling (Bron: IMF, 2012)

Europese economie heeft het moeilijk De economie van het eurogebied is in 2011 met 1,6 procent gegroeid (IMF, 2012). Het jaar 2011 werd voor Europa gekenmerkt door de intensivering van de schuldencrisis. Door het gebrek aan vertrouwen van de financiële markten in een oplossing van de crisis, bleven de kosten voor financiering van overheidsschuld voor de zwakke eurolanden erg hoog. Dit had grote economische, maar ook politieke gevolgen voor met name Griekenland, Ierland, Italië, Portugal en Spanje. Na de financiële crisis en recessie in 2008/2009 zijn de macro-economische verschillen binnen de eurozone duidelijk aan het licht gekomen. De onevenwichtigheid in concurrentiepositie tussen met name noordelijke en zuidelijke eurolanden, gecombineerd met het niet-naleven van het Europese groeien stabiliteitspact, hebben geleid tot grote onzekerheid binnen het eurogebied.

In 2011 is de wereldeconomie met 3,8 procent gegroeid (IMF, 2012). De groei werd voornamelijk veroorzaakt door de opkomende economieën die goed waren voor gemiddeld 6,2 procent groei. De gevestigde economieën (de Verenigde Staten, de Europese Unie, Japan en Canada) groeiden minder hard, gemiddeld met 1,6 procent. De groei van de wereldeconomie resulteerde in een stijging van de voor Nederland relevante wereldhandel met 3,75 procent (CPB, 2012). Voor 2012 wordt een groei van de wereldeconomie verwacht van 3,3 procent, voor 2013 een groei van 3,9 procent. Ook in de komende jaren zal de wereldeconomie in sterke mate worden bepaald door forse groei in de opkomende markten en gematigde groei in de gevestigde economieën.

Nederlandse economie groeit voorzichtig

8


De Nederlandse economie is in 2011 verder gegroeid, met name in de eerste twee kwartalen. De economie groeide met 1,5 procent in lijn met het Europees gemiddelde, zie tabel 2. In 2012 zal de economie in Nederland naar verwachting van het CPB krimpen met -0,75 procent. Het kabinet heeft besloten te bezuinigen, wat in 2012 zal leiden tot teruglopende overheidsbestedingen. Waar de overheidsuitgaven in 2011 nog gelijk bleven, zullen de uitgaven in 2012 met -1 procent dalen (CPB, 2012).

9

Bedrijfsinvesteringen en vertrouwen van producenten en consumenten spelen een belangrijke rol in de economie. De investeringen van de bedrijvensector in Nederland krompen in 2010 met -1,4 procent. In 2011 volgde een redelijke groei van de investeringen met 6,25 procent. Voor 2012 wordt echter verwacht dat de bedrijfsinvesteringen weer zullen dalen met -6 procent (CPB, 2012). Het producentenvertrouwen is een stemmingsindicator voor de op korte termijn te verwachten ontwikkeling van de industriële productie, gebaseerd op oordelen en verwachtingen van ondernemers. Het vertrouwen van producenten in de economie had in januari 2011 een indexwaarde van 2,5. Door het jaar 2011 heen daalde het producentenvertrouwen gestaag, in januari 2012 was het indexcijfer -1,4. Gedurende 2011 kreeg het consumentenvertrouwen eveneens een forse tik. Het vertrouwen dat consumenten in de economie hebben, kende in januari 2011 nog een indexwaarde van -5. In januari 2012 was dit gedaald tot -34. De koopbereidheid van de consumenten nam in 2011 af van -8 in januari 2011 tot -15 in januari 2012 (CBS, 2012).

De Nederlandse economie presteert sinds de financiële en economische crisis van 2008 matig. Ook zijn de vooruitzichten voor de komende jaren niet hoopgevend. Hoewel Nederland absoluut gezien de 16e economie van de wereld is, presteert het relatief gezien ondermaats. Opkomende economieën laten jaarlijkse groeicijfers zien van 5 à 10 procent. Maar ook Westerse economieën zoals de Verenigde Staten en Duitsland lijken het beter te doen dan Nederland. Als handelsnatie en groot exporteur zou Nederland hiervan moeten profiteren. Dit doen wij echter onvoldoende. Om ook in de toekomst economisch concurrerend te blijven op het wereldtoneel, is het zaak de Nederlandse economie te hervormen. Het huishoudboekje moet op orde, maar de economie moet niet ‘kapot’ bezuinigd worden. Het kabinet moet daarom inzetten op een investeringsagenda voor de toekomst, met ICT als leidraad en bron van groei. Juist door te bezuinigen mét ICT en niet óp ICT, is het mogelijk om Nederland innovatiever, concurrerender en duurzamer te maken.

10

De werkloosheid is ten opzichte van 2010 nagenoeg gelijk gebleven en bedroeg in 2011 5,5 procent. De verwachting is dat in 2012 de werkloosheid door de krimpende vraag zal toenemen tot ongeveer 6,5 procent (CPB, 2012). Desondanks houdt Nederland één van de laagste werkloosheidscijfers van de hele Europese Unie. Tabel 2: Groei economie en ICT-markt

2010

2011

2012*

Wereldeconomie

5,2%

3,8%

3,3 %

Europese Unie

1,9%

1,6%

-0,5 %

Nederland

1,7%

1,5%

-0,75 %

ICT-markt wereldwijd

7,4%

8,7%

6,3 %

1,2%

-0,6%

2,7 %

1,1%

1,6%

0,6 %

ICT-markt EU ICT-markt Nederland

* Voorspelling (Bronnen: IMF / CPB / WITSA / EITO / Heliview Research, 2011 en 2012)

ICT-markt wereldwijd en Europa De groei in de wereldwijde ICT-markt bedroeg in 2011 8,7 procent. Ook voor 2012 wordt een forse groei van 6,3 procent voorspeld. Het zijn voornamelijk de opkomende economieën die de wereldwijde groeipercentages opstuwen. De BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China) laten al jaren indrukwekkende cijfers zijn. In 2011 groeide de Indiase ICT-markt met meer dan 20 procent. Dit komt voornamelijk op het conto van de Indiase softwaresector, die een steeds serieuzere en strategische partner voor de Europese markt wordt. De Chinese ICT-markt groeide in 2011 met meer dan 10 procent. China is in absolute zin na de EU en de Verenigde Staten de derde ICT-markt ter wereld (WITSA, 2011). De omzet van de ICT-markt in de Europese Unie is na de groei met 1,2 procent in 2010, afgelopen jaar gekrompen met -0,6 procent. De daling is vooral te wijten aan de eurocrisis en de uitdagingen waarmee de hardwaresector geconfronteerd wordt, met name binnen het segment ICT~Marktmonitor 2012

11

PC’s. Vooral de landen die hard door de eurocrisis getroffen werden, kregen te maken met forse dalingen in ICT-bestedingen in 2011: de Griekse ICT-markt kromp met -12 procent, in Italië daalden de bestedingen met -4 procent en in Spanje met -5 procent. De voorspellingen voor 2012 met betrekking tot de ICT-markt in de EU zijn positiever. De verwachte groei bedraagt 2,7 procent (EITO, 2011). Ondanks het feit dat de economische ontwikkelingen voor de nabije toekomst onzeker zijn, lijkt zowel de wereldwijde als de Europese ICT-markt bovengemiddeld te groeien in vergelijking met de gemiddelde economische groei.

ICT-branche in Nederland Met de lichte stijging van 1,6 procent van de totale ICT-bestedingen in Nederland is de marktomvang gegroeid tot een totaal van 29,8 miljard euro in 2011 (zie tabel 3). Daarmee bedraagt de ICT-markt in omvang een kleine 5 procent van het Nederlandse bruto binnenlands product (BBP), dat in 2011 een waarde had van 604 miljard euro. De bestedingen in de sector Telecom & Internet bedragen een kleine 54 procent van de totale ICT-bestedingen; de IT-bestedingen (Hardware en Kantoortechnologie, Services en Software) bedragen ruim 46 procent van het totaal.

De verwachtingen voor 2012 zijn daarentegen somber, al wordt nog wel enige groei voorspeld. In de huidige laagconjunctuur ligt doorgaans een sterke focus op kostenreductie en efficiëntie. Voor 2012 zal dit, zeker in het licht van de aanhoudende economische crisis, uitmonden in een langer dan verwacht of gepland aanhouden van huidige ICT-oplossingen. De nadruk komt vooral te liggen op het operationele gedeelte van de ICT-oplossing: onderhoud ten behoeve van continuïteit van het ICT-systeem. Bij aanschaf van ICT-oplossingen zal aan kostenreductie en efficiëntie tegemoet worden gekomen. Tabel 4: Groei ICT-branche in Nederland 2009 - 2012

Tabel 3: Omvang ICT-bestedingen in Nederland

2011

2009

2010

2011

2012*

Totaal ICT-branche

-5,8%

1,1%

1,6%

0,6%

2012*

IT Hardware & Kantoortechnologie

-11,4%

0,3%

0,4%

-0,4% 1,4%

(in miljoenen euro’s)

De stijging van de ICT-bestedingen met 1,6 procent ligt in lijn met de ontwikkelingen van de totale Nederlandse economie in 2011. Voornamelijk in het begin van 2011 leek de economie zich te herstellen; eind 2011 zakten de groeicijfers echter weer in. Binnen de ICT-markt groeiden de softwarebestedingen relatief het sterkst (zie tabel 4). Met uitzondering van de sector Services lag de procentuele groei van de bestedingen voor alle sectoren binnen de ICT-branche hoger dan in 2010. Na de sterke krimp in 2009 betekenden 2010 en 2011 licht herstel voor de ICT-branche.

Totaal ICT-branche

29.841

30.017

IT Software & Services

-5,7%

1,9%

2,5%

IT-bestedingen

13.832

13.923

waarvan Software

-4,1%

2,0%

3,2%

2,4%

IT-Hardware & Kantoortechnologie

5.881

5.858

waarvan Services

-8,3%

1,6%

1,2%

-0,2%

IT-Software & Services

Telecom & Internet

-3,6%

1,0%

1,5%

0,5%

7.951

8.065

waarvan Software

4.955

5.076

waarvan Services

2.996

2.989

16.009

16.094

Telecom & Internet

* Voorspelling (Bron: Heliview Research, 2012)


12


13

IT-Hardware & Kantoortechnologie De bestedingen aan IT-Hardware & Kantoortechnologie zijn in 2011 met 0,4 procent gegroeid (tabel 5). Binnen de bestedingensector IT-Hardware & Kantoortechnologie vallen de segmenten PC’s (o.a. desktops, laptops en netbooks); Servers, Mainframes en Midrange; Overige Computerhardware (o.a. tablets); Printers, Multifunctionele Apparaten (MFP’s) en Kantoortechnologie; Opslag; Bekabeling; en Data- en Netwerkapparatuur. Tabel 5: Sector IT-hardware en Kantoortechnologie (bestedingen in miljoenen euro’s)

2010

2011

2012*

PC’s

2.976

3.006

2.967

% groei t.o.v. vorig jaar

1,4%

1,0%

-1,3%

Servers, Midrange, Mainframes % groei t.o.v. vorig jaar Overige Computerhardware (o.a. tablets) % groei t.o.v. vorig jaar Printers, MFP’s, Kantoortechnologie % groei t.o.v. vorig jaar Opslag % groei t.o.v. vorig jaar Bekabeling % groei t.o.v. vorig jaar Data- & Netwerkapparatuur

956

953

948

-1,8%

-0,3%

-0,5%

298

313

331

-4,5%

5,0%

5,8%

936

901

877

-0,1%

-3,7%

-2,7%

182

191

204

4,0%

5,0%

6,8%

125

125

127

-0,8%

0,0%

1,6%

385

393

403

1,1%

2,0%

2,7%

5.858

5.881

5.858

0,3%

0,4%

-0,4%

het segment Printers, MFP’s en Kantoorapparatuur (o.a. kopieerapparaten) lopen terug. In 2011 was dit -3,7 procent, en in 2012 wordt een krimp van -2,7 procent voorspeld. Dit komt onder andere omdat de apparatuur simpelweg steeds langer mee gaat waardoor enige verzadiging optreedt in de markt, en omdat de hardware relatief goedkoper is dan vroeger (prijserosie). Ook dient de huidige laagconjunctuur met bijbehorende kostenefficiëntie als verklaring van de teruglopende bestedingen. De aankopen die worden gedaan zijn voornamelijk vervangingsaankopen waarmee oude printers, MFP’s en kopieerapparaten worden vervangen door nieuwe of betere modellen. De ontwikkeling om binnen bedrijven de printers, kopieerapparaten en faxen te vervangen door één gezamenlijk ‘printerpark’ dat beheerd wordt door een hardwareleverancier (managed print services) is een duidelijke trend in dit segment. Bestedingen binnen het segment PC’s groeiden in 2011 met 1 procent. Voor 2012 wordt een krimp van -1,3 procent voorspeld. Ook voor dit segment geldt dat de apparatuur relatief goedkoper is geworden de afgelopen jaren en dat de economische malaise de bestedingen aan PC’s negatief beïnvloedt. Tevens speelt de opkomst van de tablets en smartphones een rol in de krimp van het segment PC’s. Door het toenemende gebruik van smartphones en tablets is de vervangingscyclus van de verschillende ‘devices’, waaronder de PC, aan het veranderen. De opkomst en het succes van de tablets is goed zichtbaar in de cijfers van het segment Overige Computerhardware. In 2011 groeide dit segment met 5 procent en in 2012 zal dit naar verwachting zelfs 5,8 procent zijn.

De sector IT-Hardware & Kantoortechnologie heeft het al langere tijd moeilijk. Met name de bestedingen in

Opvallende stijgers binnen de IT-Hardware & Kantoortechnologie zijn de segmenten Opslag en Data- en Netwerkapparatuur. Opslag groeide in 2011 met 5 procent en zal in 2012 naar verwachting met 6,8 procent toenemen; Data- en Netwerkapparatuur groeide in 2011 met 2 procent en zal in 2012 met 2,7 procent toenemen. Een belangrijke oorzaak van deze groei is de steeds groter wordende vraag naar het gebruik en de opslag van grote hoeveelheden data (‘big data’).

14


% groei t.o.v. vorig jaar Totaal % groei t.o.v. vorig jaar


15

Software & Services Bestedingen in de sector Software & Services betreffen bestedingen aan Systeemsoftware, Applicatiesoftware, Professionele en Ondersteunende dienstverlening. De totale bestedingen aan Software & Services kenden in 2011 een groei van 2,5 procent (tabel 6). Dit komt neer op een totaal van ruim 7,9 miljard euro. Voor 2012 wordt een groei van 1,4 procent voorspeld. Tabel 6: Sector Software & Services (bestedingen in miljoenen euro’s) 2010

2011

2012*

Syteemsoftware

1.910

1.940

1.929


0,3%

1,6%

-0,5%

Applicatiesoftware

2.890

3.015

3.146


3,2%

4,3%

4,4%

Software

4.800

4.955

5.076


2,0%

3,2%

2,4%

Professionele dienstverlening

2.010

2.065

2.063


0,8%

2,7%

-0,1%

950

931

926


3,3%

-2,0%

-0,5%

Services

2.960

2.996

2.989

Ondersteunende dienstverlening

% groei t.o.v. vorig jaar Totaal % groei t.o.v. vorig jaar

1,6%

1,2%

-0,2

7.760

7.951

8.065

1,9%

2,5%

1,4%


2011 was voor de sector Software & Services als geheel een jaar van redelijk groei. De sector groeide het hardst vergeleken met de andere sectoren, IT-Hardware & Kantoortechnologie en Telecom & Internet. Toch is er binnen de sector een duidelijk verschil zichtbaar tussen het segment Software en het segment Services. Waar Services redelijke 16

groeicijfers van de bestedingen laat zien, is Software de absolute koploper wat groei aangaat. In het segment Software namen de bestedingen aan Systeemsoftware (onder meer besturingssystemen - ook voor netwerken, (netwerk)beheersoftware en beveiligingssoftware) toe met 1,6 procent tot een totaal van 1,94 miljard euro. De verkoop van beveiligingssoftware speelde hierin een belangrijke rol. De bestedingen aan Systeemsoftware in 2012 zullen met -0,5 procent teruglopen. Dit is voornamelijk te wijten aan de toegenomen kostenefficiëntie in economisch moeilijkere tijden. Bestaande Systeemsoftware zal minder snel vervangen worden, en investeringen worden uitgesteld. De bestedingen aan Applicatiesoftware (consumenten-, commerciële, industriële en technische softwareprogramma’s opgezet met het doel processen te automatiseren en te innoveren) namen in 2011 toe met 4,3 procent tot een totaal van ruim 3 miljard euro. De verwachting voor 2012 is dat de bestedingen met 4,4 procent verder zullen stijgen tot een totaal van 3,1 miljard euro. Zo is de afgelopen jaren een grote opkomst van ‘apps’ voor smartphones en tablets voor de consumentenmarkt waar te nemen. Ook binnen de zakelijke markt zijn trends binnen de Applicatiesoftware waar te nemen. Denk hierbij aan de ‘softwaretools’ waaraan bedrijven steeds meer behoefte hebben om het ‘customer relationship management’ (CRM) te verbeteren en de social media te integreren. Er bestaat een steeds groter wordende vraag naar analytische mogelijkheden binnen softwaresystemen en bedrijfsapplicaties in het algemeen als ook naar specifieke ‘business intelligence’- of analysetools. De motor hierachter is de efficiëntieslag die bedrijven willen maken. Dit brengt andere vormen van informatieverzameling, analyse en interpretatie met zich mee. Daarvoor is een betere ontsluiting noodzakelijk van informatiesystemen en gegevensbronnen binnen de organisatie, maar zeker ook naar buiten toe.


17

In 2010 heeft onderzoeksbureau Dialogic, in opdracht van ICT~Office, het onderzoek 'De softwaresector in Nederland' uitgevoerd (Dialogic, 2010). Uit dit rapport komt naar voren dat de Nederlandse softwaresector een zeer sterke toegevoegde waarde levert aan de Nederlandse economie en daarmee tot de koplopers van innovatieve bedrijvigheid van onze kenniseconomie behoort. Het overgrote deel van de softwareontwikkelende bedrijven en dienstverleners rond software bestaat uit kleinschalige, Nederlandse bedrijven. Uit het rapport blijkt dat de softwaresector zorgt voor 192.000 arbeidsplaatsen, waarvan 68.000 in de softwareontwikkeling en 14.000 in Research & Development. Ook laat het zien dat offshoring in de Nederlandse softwareontwikkeling nauwelijks een rol speelt. Tegelijkertijd exporteren Nederlandse softwarebedrijven wel voor 1,9 miljard euro naar het buitenland, vooral naar West-Europese landen. In werkelijkheid wordt in Nederland, zo stelt het rapport van Dialogic, nog veel meer in software omgezet. Dat gebeurt door bedrijven die formeel buiten de definitie van de softwaresector vallen, zoals die door het CBS wordt gehanteerd.

In het segment Services stegen de bestedingen aan Professionele dienstverlening (diensten voor consultancy, implementatie en operationeel management) met 2,7 procent tot een totaal van 2,07 miljard euro in 2011. Het segment Professionele dienstverlening is in het verleden gevoelig gebleken voor conjuncturele schommelingen. De crisis in 2009 leidde in dit segment tot een krimp van maar liefst -13 procent. Met de redelijke economische groei in 2011, kenden ook de bestedingen aan professionele dienstverlening een stijging. Voor 2012 zijn de cijfers minder positief. Verwacht wordt dat de bestedingen aan professionele dienstverlening met -0,1 procent zullen teruglopen. Dit wordt onder andere veroorzaakt door de overheid die zich door de bezuinigingen steeds meer als opdrachtgever zal terugtrekken, en door de dalende prijzen binnen de Professionele dienstverlening.

18

De Ondersteunende dienstverlening (alle activiteiten voor een goede werking van hardware-, software- en netwerkproducten, inclusief onderhoudscontracten en helpdesks) kromp in 2011 met -2 procent ten opzichte van 2010. In totaal bedroegen de bestedingen 951 miljoen euro. Voor 2012 wordt, gelijk met de ontwikkelingen in de professionele dienstverlening, een daling voorspeld. De bestedingen zullen afnemen met -0,5 procent tot een totaal van 926 miljoen euro. Ook hier spelen het uitstellen van investeringen en de dalende prijzen een grote rol. Het gebruik van cloud-computing is een belangrijke ontwikkeling die de bestedingen in de sector Software & Services steeds meer beïnvloedt. Cloud-computing is niet een geheel nieuw concept, het komt voort uit een lange historie van ICT-ontwikkelingen. In de afgelopen jaren is een mogelijkheid ontstaan om anders (flexibeler, effectiever en goedkoper) met rekencapaciteit, opslag, bedrijfsinformatie en toepassingen om te gaan. Het vernieuwende van cloud-computing ligt in het gebruik van internet: gebruikmaken en het afroepen van diensten op een flexibele wijze. Het is daarmee de volgende stap in het proces van uitbesteding (‘outsourcing’) waarbij steeds meer IT-oplossingen buiten de eigen organisatie worden geplaatst. Nieuwe ondernemingen hoeven hierdoor niet meer vooraf te investeren in bijvoorbeeld een eigen server. Dat maakt de drempel tot het digitaal ondernemerschap steeds lager. In 2012 zal de ontwikkeling van cloud-computingplatformen en –infrastructuur (bijvoorbeeld Software, Infrastructure en Platform as a Service: SaaS, IaaS, PaaS) verder doorzetten. Met name het Midden en Klein Bedrijf (MKB) is een groeimarkt voor de ‘cloud’. Het Saas~Cloud Netwerk binnen ICT~Office richt zich op de recentste ontwikkelingen op het gebied van SaaS en cloud-computing. Dit ledennetwerk heeft tot doel het precompetitief vergroten, versterken en verbreden van de marktpositie van Nederland op deze gebieden. Regelmatig worden kennisbijeenkomsten hierover georganiseerd.


19

Telecom & Internet Bestedingen aan de sector Telecom & Internet hebben betrekking op communicatie en informatievoorziening. De bestedingen zijn in 2011 met 1,5 procent gegroeid. De sector zal in 2012 naar verwachting verder groeien met 0,5 procent (zie tabel 7). Tabel 7: Sector Telecom & Internet (bestedingen in miljoenen euro’s)

2010

2011

2012*

Vaste Telefoniediensten

2.685

2.604

2.450


-3,5%

-3,0%

-5,9%

Vaste Datadiensten

3.777

3.890

3.930


0,3%

3,0%

1,0%

Data- en Netwerkapparatuur

1.425

1.468

1.519


-5,6%

3,0%

3,5%

Mobiele Diensten

6.198

6.322

6.459


4,2%

2,0%

2,2%

690

725

746

4,5%

5,0%

2,9%

Mobiele Telefoons en Accessoires % groei t.o.v. vorig jaar TV diensten % groei t.o.v. vorig jaar Totaal % groei t.o.v. vorig jaar

990

1.000

990

4,7%

1,0%

-1,0%

15.765

16.009

16.094

1,0%

1,5%

0,5%


In 2011 namen de bestedingen aan Vaste-telefoniediensten af. Rond het jaar 2000 kwam de groei van deze bestedingen tot stilstand en sindsdien is een dalende trend zichtbaar. Voor 2012 wordt een krimp van -5,9 procent voorspeld. Dit wordt mede veroorzaakt door het toegenomen gebruik van mobiel bellen en bellen via het internet. De bestedingen aan Mobiele diensten namen in 2011 met 2 procent toe en zullen in 2012 met 2,2 procent stijgen. Ook de smartphone is een duidelijk zichtbare groeimarkt. Bestedingen aan Mobiele telefoons en 20

accessoires stegen in 2011 met 5 procent en nemen naar verwachting in 2012 toe met 2,9 procent. Door de stijgende vraag naar internettoegang, het verzenden van steeds meer data en bijvoorbeeld VoIP-diensten (bellen via internet) zijn in 2011 de bestedingen aan Vastedatadiensten met 3 procent gegroeid. Hoewel minder sterk, zal ook in 2012 een groei van 1 procent plaatsvinden. In 2010 en 2011 heeft een kleine opleving van de TV-diensten plaatsgevonden. Dit komt onder andere door de overstap van veel consumenten naar digitale televisie. Eind 2011 had een kleine driekwart van alle huishoudens in Nederland de beschikking over digitale televisie (TNS-NIPO, 2011). De krimp van -1 procent in 2012 kan verklaard worden door een bepaalde mate van verzadiging in de markt. ‘Unified communications’ is de integratie van verschillende communicatievormen zoals bellen, e-mailen, video conferentie, het delen van data enzovoort. De voorkeur voor ‘unified communications’ zet door in tal van oplossingen die worden aangeboden en afgenomen. Hierbij vormt het samengaan van spraak- en datadiensten de basis, maar ook videodiensten worden steeds vaker geïntegreerd. Verweving van telecommunicatiesystemen en -applicaties binnen de IT-omgeving lijkt daarmee een belangrijke trend voor 2012. Gebruik van ‘unified communication’ en andere toepassingen van telecom & internet, maken gebruikers steeds flexibeler. Een trend die hier bij past, is de opkomst van Het Nieuwe Werken (HNW). Medewerkers kunnen bijna overal en bijna altijd aan het werk. Hiermee wordt de mobiele werkplek en het gebruik van mobiele apparaten steeds belangrijker. Met de toename in het gebruik van applicaties en data op het mobiele apparaat wordt de beveiliging complexer. Nieuwe beveiligingsvraagstukken (toegang, autorisatie, gegevenstransport) ontstaan door het steeds veelvuldiger en intensief gebruik van mobiele systemen die verbonden zijn met internet. De bedrijfsomgeving wordt steeds verder opengesteld; niet in de laatste plaats speelt de trend die bekend staat als ‘Bring Your Own’ daarbij een belangrijke rol. ICT~Marktmonitor 2012

21

Economisch klimaat ICT-branche

Bedrijvigheid in ICT-sector

Sinds 2009 peilt ICT~Office ieder kwartaal het economisch klimaat onder ICT-bedrijven in de ICT~Kwartaalmonitor. Deze meting geeft een actueel, indicatief beeld van de ontwikkelingen in de ICT-branche. In de ICT~Kwartaal monitoren van 2011 laat de omzet in de vier kwartalen, ten opzichte van dezelfde kwartalen in 2010, een grillig beeld zien. De groeicijfers lopen uiteen van zeer geringe groei in het eerste kwartaal, tot sterke groei in het twee kwartaal van 2011 en juist een gematigde groei in het derde en vierde kwartaal. Dit bevestigt het beeld van grillige en onzekere economische ontwikkelingen, mede veroorzaakt door de eurocrisis en de recessie in Nederland. Het economisch vertrouwen van de ICT-branche (zie figuur 1) - samengesteld door de (positieve en negatieve) reacties op de indicatoren omzet, winst en werkgelegenheid – laat dit verloop ook zien. De ICT-branche laat een groter economisch vertrouwen zien dan de gehele zakelijke dienstverlening.

Nederland telde begin 2012 volgens het CBS 28.375 ICT-bedrijven. Hiervan bestaat meer dan tweederde, te weten 19.475 bedrijven, uit slechts een medewerker – vaak ‘zelfstandige zonder personeel’ ofwel ZZP’er. 12 procent van de ICT-bedrijven bestaat uit maar twee medewerkers, namelijk 3.570 bedrijven (zie figuur 2). Daarentegen tellen slechts 180 ICT-bedrijven meer dan 100 werknemers. Dit betekent ongeveer 0,6 procent van het totaal aantal ICT-bedrijven (CBS, 2012). Figuur 2: ICT-bedrijven naar aantal medewerkers 1 2 3 tot 5 5 tot 10 10 tot 20 20 tot 50 50 tot 100

Figuur 1: Index vertrouwen economisch klimaat

100 of meer

55

(Bron: CBS, 2012)

45 35 25 15

fe

b-

1

2

1 -1 n ov

1 1

1 ei m

au g-

-1

1 fe

b-

1

0 n

ov

-1

1 0 g-

0

ei

au

-15

m

fe b

-1

-5

-1 0

5

-25 -35

De ICT-branche kent traditioneel een groot aantal starters. In het jaar 2011 zijn er in totaal 1.721 starters in de ICT-branche bijgekomen. Dit is een daling van ongeveer -8 procent ten opzichte van 2010 toen er 1.888 starters waren. De startersmarkt in de ICT-branche zit niet meer op het niveau van 2008, in dat jaar waren er 2.461 starters. De ICT-sector laat op dit moment een iets andere trend zien dan de totale Nederlandse startersmarkt waar nog een procentuele stijging plaatsvindt. Nog nooit begonnen zoveel mensen voor zichzelf in Nederland als in 2011 (Kamer van Koophandel, 2012).

ICT-branche (ICT~Office) Zakelijke dienstverlening (CBS, 2012)

(Bron: Heliview Research, 2011)

22


23

ICT & innovatie De Nederlandse ICT-branche draagt voor een belangrijk deel bij aan het verbeteren en innoveren van producten, diensten, ketens en processen in Nederland. Dit is de innovatiekracht van ICT. Zodoende is ICT de innovatie-as binnen de negen economische topsectoren die het kabinet in februari 2011 heeft aangewezen (zie Hoofdstuk 2). De innovatieve kracht van ICT is niet alleen toepasbaar in het bedrijfsleven en de topsectoren. Juist in maatschappelijke domeinen als onderwijs, zorg en veiligheid zijn veel verbeteringen door te voeren door met ICT te innoveren. De overheid stimuleert innovatief ondernemerschap in Nederland. Een regeling hiervoor die door ICT-bedrijven veel gebruikt wordt, is de Wet Bevordering Speur- & Ontwikkelingswerk (WBSO). Bedrijven krijgen via deze regeling een tegemoetkoming in de loonkosten van medewerkers die innovatief werk verrichten. Het kabinet heeft de keuze gemaakt om het totale budget voor de WBSO te laten afnemen in de toekomst. Het totale budget voor 2011 bedroeg 810 miljoen euro, maar dit was slechts een eenmalige verhoging en diende met name om de over schrijding van het budget uit 2010 te compenseren. Vanaf 2012 zal het totale budget voor de WBSO bijna 100 miljoen lager uitkomen op een totaal van 715 miljoen euro. Tabel 8: Aandeel ICT in WBSO totaal

Aanvragen

Toegekend WBSO-loon

2005

11,4%

7,0%

2006

12,6%

7,6%

2007

14,0%

8,5%

2008

14,5%

10,3%

2009

19,4%

13,2%

2010

22,3%

14,6%

2011

23,4%

15,9% (Bron: Agentschap NL, 2012)

24

ICT-bedrijven hebben een groot aandeel in het aantal aanvragen van de WBSO. Dit komt voornamelijk omdat vanaf 2009, door een verruiming van de definitie programmatuur, ook innovatieve ICT-diensten met de WBSO-regeling gestimuleerd worden. In de cijfers van de WBSO-toekenning groeide daarmee het aandeel ICT aanzienlijk. Van het totaal aantal toegekende WBSO-uren is in 2011 15,9 procent toegekend aan ICT-bedrijven; in 2010 was dit nog 14,6 procent (zie tabel 8). Zoals te zien is, ligt het aandeel aanvragen voor WBSO-loon van ICT-bedrijven hoger dan het toegekende aandeel. Het percentage aanvragen in 2011 was 23,4 procent. Het verschil met het percentage toekenningen bedroeg daarmee 7,5 procentpunt. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat ICT-bedrijven over het algemeen kleine bedrijven zijn met relatief weinig werknemers, en dus manuren, ten opzichte van andere sectoren. Met de grote toestroom aan ICT-bedrijven als gevolg van de verruiming van de WBSOdefinitie met programmatuur ten behoeve van ICT-diensten, is ook het aantal kleine bedrijven dat gebruik maakt van de regeling enorm toegenomen. Dit geldt helemaal voor de Nederlandse softwaresector (Dialogic, 2010). Begin 2012 heeft het kabinet de Research & Development Aftrek (RDA) ingevoerd. Bedrijven kunnen een verhoogde fiscale aftrek voor R&D-investeringen en R&D-exploitatiekosten krijgen. Dit is exclusief loonkosten, omdat de WBSO hierin voorziet. In de Bedrijfslevenbrief van 13 september 2011 en in het Belastingplan 2012 is deze nieuwe fiscale regeling aangekondigd. De RDA-regeling is bedoeld voor ondernemers in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting die speur- en ontwikkelingswerk verrichten. In 2012 is er een budget van 250 miljoen euro dat zal oplopen naar 500 miljoen euro in 2014 en volgende jaren. Deze lastenverlichting van 500 miljoen euro, ter compensatie voor het wegvallen van ondernemerschaps- en innovatiesubsidies, zal via de RDA-regeling worden gericht op het bevorderen van investeringen in R&D-kapitaal door innovatieve bedrijven. ICT~Marktmonitor 2012

25

ICT & Topsectoren

Hoofdstuk 2

ICT & TOPSECTOREN Door het kabinet zijn negen topsectoren aangewezen waarin Nederland economisch uitblinkt. ICT speelt een belangrijke rol in de topsectoren. 70 procent van alle innovaties komt voort uit ICT; niet voor niets is ICT de innovatie-as van het topsectorenbeleid.

Aanpak topsectoren In 2011 presenteerde de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) de Bedrijfslevenbrief en het bijbehorende topsectorenbeleid. Hierin heeft de minister negen topsectoren aangewezen, te weten: Agrofood, Tuinbouw, Water, Hightech Systemen & Materialen, Life Sciences, Chemie, Logistiek, Creatieve Industrie en Energie, zie figuur 3. Hoofdkantoren is een tiende thema dat over de topsectoren heen ligt. Door bundeling van krachten en financiën van de ‘gouden driehoek’ (bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid) moet deze keuze van topsectoren ervoor zorgen dat Nederland welvarender en innovatiever wordt en dat het tot de top-5 van kenniseconomieën in de wereld gaat behoren.

Deze zienswijze komt voort uit de overtuiging dat ICT een belangrijke enabler is voor een excellente kenniseconomie. ICT levert immers op verschillende manieren een belangrijke bijdrage aan de kennissamenleving: het zorgt voor productiviteitsgroei, het is een belangrijke factor bij economische groei en het levert bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen. ICT is daarmee een echte katalysator voor innovatie. Toch wordt ICT nog te weinig ingezet binnen de verschillende topsectoren. Dit komt door gebrek aan goede business cases, gebrek aan massa door te weinig vraagbundeling en complexiteit binnen ketens die voor vertraging zorgt. Deze impasse moet worden doorbroken door per sector betere business cases te ontwikkelen, de vraag te bundelen zodat massa kan worden gemaakt, regie te voeren op de voortgang en goede resultaten te delen. ICT~Office heeft, samen met zijn partners, actie ondernomen om ICT duidelijk op de kaart te zetten bij de verschillende topsectoren. Voorbeelden van het gebruik van ICT in de topsectoren zijn: Hoe kan slimme software het hoge energiegebruik in de chemische sector verminderen? Hoe kunnen slimme algoritmes de beladingsgraad van vrachtwagens verhogen? Hoe kan ICT het klimaat in kassen optimaliseren? En hoe kunnen sensoren de kwaliteit van de dijken 365 dagen per jaar monitoren? Figuur 3: ICT als innovatie-as

ICT als innovatie-as voor de topsectoren Nederland heeft de ambitie om wereldwijd tot de top-5 van kenniseconomieën te behoren. Innovatieen concurrentievermogen zijn zeer belangrijk in een mondialiserende economie, en informatie- en communicatietechnologie (ICT) versnelt innovatie en verbetert het concurrentievermogen. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft ICT benoemd als de innovatie-as in alle negen topsectoren van de Nederlandse economie.

28


29

Inzet van ICT: intelligente ‘digital gateway’ ICT speelt een cruciale rol in het toekomstig succes van de topsectoren en daarmee de Nederlandse economie. Het slim inzetten van vernieuwende ICT-toepassingen versterkt het verdienvermogen van de Nederlandse economie aanzienlijk. Dit blijkt uit het onderzoek ‘Van een fysieke naar een intelligente Digital Gateway to Europe’ dat in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie eind 2011 is uitgevoerd door Roland Berger Strategy Consultants. Het onderzoek brengt de sterktes en zwaktes van de Nederlandse ICT-sector in beeld. Hieruit komt het belang naar voren van vooroplopen met ontwikkeling en van het toepassen van vernieuwde ICT-toepassingen. Dit vergroot het verdienvermogen van de economie en waarborgt de toekomstige concurrentiepositie van Nederland. In het rapport is met name aandacht voor het vooroplopen met de ontwikkeling van ‘sectorspecifieke systeemplatformen’, bestaande uit infrastructuur, standaarden en applicaties, die de concurrentiepositie van Nederland in de toekomst waarborgt. Een voorbeeld van een dergelijk systeemplatform is Interpay, waar de financiële sector in het verleden sterk van heeft geprofiteerd. Een voorbeeld van een topsector waarin de ontwikkeling van een systeemplatform onontbeerlijk is, is de logistieke sector. Een analyse van de verscheping van een enkele container van de Verenigde Staten naar Europa laat zien dat hiermee 60 bedrijven gemoeid zijn, die in totaal een stapel papierwerk van 1,80 meter produceren, waarvan de inhoud 80 procent overlap vertoont. Het terugdringen van deze inefficiëntie is één van de belangrijkste doeleinden van een ICT-systeem dat fungeert als centrale verzamelplaats van data in de logistieke keten. Het rapport stelt dat het noodzakelijk is om daarnaast ook in de sectoren Tuinbouw, Media en Gezondheidszorg systeemplatformen te creëren (Roland Berger, 2011).

Europe op het niveau van het fysieke netwerk, zo stelt het rapport. Met betrekking tot de uitrol van bepaalde nieuwe vaste (bijvoorbeeld fiber voor synchronous bandbreedte) en mobiele netwerktechnologieën (bijvoorbeeld LTE) kan Nederland niet langer automatisch het leiderschap opeisen. Om de sterke uitgangspositie van Nederland te behouden moet een goed investeringsklimaat worden gecreëerd en moet Nederland niet alleen een doorgeefluik voor data willen zijn, maar daadwerkelijk waarde toevoegen. De sectorspecifieke systeemplatformen kunnen de volgende stap zijn. Nederland breidt daarmee zijn positie uit van fysieke ‘platte’ digital gateway naar een virtuele ‘intelligente’ digital gateway. De onderzoekers noemen een groeiend tekort aan ICT-geschoolden als een van de bedreigingen voor de Nederlandse economie. In de Digitale Implementatieagenda van eind 2011 staat aangekondigd dat het Kabinet in 2012 2,9 miljoen euro investeert om de digitale vaardigheden te verbeteren en de aanwas van nieuw ICT-talent te stimuleren.

Eén van de belangrijkste sterktes van Nederland op het gebied van ICT is de aanwezige infrastructuur. Dankzij uitstekende binnenlandse netwerken en internationale verbindingen is Nederland nu al de Digital Gateway to

Wanneer de randvoorwaarden worden gecreëerd en de innovatiekracht van de ICT-sector wordt versterkt, kan zij oplossingen bieden die de concurrentiekracht van de topsectoren ten goede komen. Het economisch potentieel dat op die manier wordt gecreëerd is enorm. Het rapport schat de potentiële toegevoegde waarde van de voorgestelde aanpak op 15 miljard euro in 2017 (waarvan 5 miljard euro in de ICT-sector zelf en 10 miljard euro in sectoren die profiteren van ICT). Ongeveer 6 miljard euro van het totaal kan worden gerealiseerd in de sectoren Logistiek, Tuinbouw, Media en Gezondheidszorg. In totaal komt dit neer op 25 procent extra groei van het Nederlands BBP in de komende jaren. Gezien dit potentieel en met het feit in het achterhoofd dat de impact vooral gerealiseerd wordt in juist die sectoren die de kern vormen van het toekomstig succes van de Nederlandse economie, is het belang van ICT niet te onderschatten. Aan de overheid, de ICT-sector en haar klanten de taak om Nederland daadwerkelijk om te vormen tot een intelligente Digital Gateway to Europe.

30


31

Ambities topsectoren De Minister van EL&I heeft de topsectoren in 2011 verzocht om te komen met innovatiecontracten per sector. In elke topsector sluiten bedrijven, kennisinstellingen en de overheid een innovatiecontract. Daarin staat welke onderzoeksthema’s worden aangepakt, door welke instellingen dat gebeurt, en wie dat financiert. Het onderzoek wordt gebundeld in topconsortia. In 2015 moet ten minste 40 procent van dit onderzoeksgeld van bedrijven komen. Het NWO, de KNAW en de toegepaste kennisinstituten zoals TNO zullen in 2015 minstens 600 miljoen euro bijdragen. Eind 2011 hebben alle topsectoren hun uitgewerkte ambities aangeboden aan de minister van EL&I in een innovatie contract. In de vorm van publiek-private samenwerking willen alle sectoren investeren in innovatie. ICT speelt een prominente rol in vrijwel alle innovatiecontracten van de sectoren. Smart grids, water en ICT, open ICT-platform voor de logistiek, serious gaming, media & ICT, embedded software, bio-informatica en medische technologie zijn allemaal ICT-gerelateerde onderwerpen waarmee de topsectoren aan de slag willen gaan.

ICT~Office en TNO hebben voor de topsectoren de Innovatie~Accelerator ontwikkeld. In deze Accelerator wordt in een week tijd door bedrijven uit de topsector, ICT-leveranciers en wetenschap, de ICT-behoefte uit de topsector vastgesteld, inclusief de kansen en bedreigingen voor de succesvolle inzet van ICT. In 2012 zal aan alle topsectoren een Innovatie~Accelerator aangeboden worden.

ICT Roadmap In de ICT Roadmap voor de topsectoren is een overzicht opgenomen van ICT-onderwerpen die concreet zullen worden opgepakt en onderdeel zijn van de verschillende roadmaps c.q. innovatiecontracten per topsector. Ook de Innovatie~Accelerator is een onderdeel van de ICT Roadmap. Amandus Lundqvist (voorzitter topteam High Tech Systemen & Materialen) is aangewezen als ambassadeur voor het maken van de ICT Roadmap. Dit is mede gebaseerd op de vraag van de Tweede Kamer, naar aanleiding van de motie van de Kamerleden Afke Schaart (VVD) en Gerda Verburg (CDA), om ICT nadrukkelijk en beter zichtbaar mee te nemen in de aanpak van de topsectoren.

Innovatie~Accelerator

De onderwerpen uit de Roadmap zijn:

De uitdaging is nu om voor iedere topsector invulling te geven aan de rol van ICT als innovatie-as. ICT~Office heeft in haar rol als brancheorganisatie en vertegenwoordiger van de ICT-sector die uitdaging aangenomen. ICT~Office stelt daarom aan iedere topsector voor de volgende vragen te beantwoorden:

1. 2. 3. 4. 5.

• Wat is de Innovatie Agenda voor de topsector? • Welke ICT-kansen en knelpunten liggen in deze Agenda? • Hoe kan ICT de ambities van de sector waarmaken?

Safe and reliable ICT. ICT Systems for Monitoring and Control. ICT for a Connected World. Data, data, data. Value and information chains.

Met het insturen van een Letter of Intent hebben een kleine 150 ICT-bedrijven de ICT Roadmap ondersteund.

Belangrijke criteria hierbij zijn hoe ICT het rendement en de productiviteit in de sector kan verhogen, de duurzaamheid kan verbeteren en de maatschappelijke meerwaarde van de sector kan verhogen.

32


33

ICT & Duurzaamheid

Hoofdstuk 3

ICT & Duurzaamheid Duurzaamheid vormt een bron voor innovatie. Oplossingen voor maatschappelijke knelpunten leiden tot nieuwe producten en diensten. ICT bevindt zich hierbij op een snijvlak: enerzijds neemt de ICT-

Er wordt dan ook verwacht dat het energiegebruik als gevolg van ICT-toepassingen de komende jaren als geheel toeneemt, tot mogelijk een verdubbeling in 2020. De sector herkent deze trend en heeft hierin haar verantwoordelijkheid genomen door met de Rijksoverheid af te spreken dat de sector in 2020 30 procent energie-efficiënter zal zijn dan in 2005. In onderstaand kader is die afspraak nader toegelicht. Naast de vermindering van het energiegebruik, is ongeveer 40 procent van de door ICT-bedrijven ingekochte energie inmiddels duurzaam en afkomstig uit hernieuwbare bronnen.

branche zelf haar verantwoordelijkheid, anderzijds biedt de branche oplossingen voor maatschappelijke problemen door het toepassen van ICT.

Duurzaamheid Duurzaamheid staat hoog op de agenda van bedrijven en overheid. Bedrijven kiezen ervoor om een optimale combinatie te realiseren tussen maatschappelijke doelen en winstmaximalisatie. Steeds meer dringt het besef door dat het één niet zonder het ander kan en dat deze twee doelen complementair zijn. Bedrijven worden steeds meer social enterprise en streven naar shared value. De ICT-sector streeft ook naar deze win-winsituatie, zowel in haar eigen branche als ook door in andere sectoren met slimme ICT-toepassingen bij te dragen aan verduurzaming. Daarbij zijn voor de sector twee thema’s leidend: Energie en Grondstoffen. De sector pakt deze thema’s op via twee sporen: greening of IT in de eigen sector en greening by IT in andere sectoren.

Energie en CO2-uitstoot: Greening of IT

ICT-apparaten en de ICT-infrastructuur gebruiken energie, veelal ongemerkt. Veel ICT-apparatuur wordt steeds zuiniger, maar het gebruik van ICT neemt toe.

36

ICT~Office heeft in 2008 met de staatssecretaris van Economische Zaken de MeerJarenAfspraak energie-efficiëntie (MJA) ondertekend. De MJA biedt ICT-bedrijven de vrijwillige, maar niet vrijblijvende mogelijkheid hun energieverbruik terug te dringen. MJA-deelnemers kunnen dit op twee manieren bereiken: verbetering van de eigen energie-efficiëntie en de ontwikkeling en inzet van innovatieve ICT-toepassingen in andere sectoren. ICT-bedrijven die deelnemen aan de MJA, spannen zich in om hun energie-efficiëntie jaarlijks met 2 procent te verbeteren. In 2020 dient een verbetering van 30 procent ten opzichte van 2005 gerealiseerd te zijn. Na twee jaar is 25 procent van de doelstelling gerealiseerd (1 PJ van de te realiseren 4 PJ efficiencyverbetering). De MJA-deelnemers zijn daarom succesvol in het bereiken van de afgesproken doelstellingen. Hiermee geven zij vorm aan een duurzame ICT-sector. Ruim 35 bedrijven uit de ICT-sector nemen deel aan de MJA. Dit zijn datacenters, soft- en hardwarebedrijven, telecom en ICT-consultants. Zij vertegenwoordigen circa 80 procent van het totale energieverbruik in de ICT-sector en zijn daarmee representatief. Ter ondersteuning van de MJA-deelnemers heeft ICT~Office het Projectbureau MJA opgezet. De ICT-bedrijven die deelnemen aan de ICT Meerjarenafspraak Energie-efficiency hebben tussen 2008 en 2010 het elektriciteitsgebruik van ruim 80.000 huishoudens bespaard (1.043 terajoules). Dit blijkt uit het Voortgangsrapport MJA-monitoring over 2010 ICT-sector.


37

Energie en CO2-uitstoot: Greening by IT

Met slimme en innovatieve ICT-toepassingen kan in veel sectoren energie worden bespaard. Voorbeelden hiervan zijn: 1. Besparingen van 15 tot 20 procent op het energiegebruik in de gebouwde omgeving. Voorbeelden hiervan zijn slimme ‘energie-apps’ om bewuster en duurzamer met energie in huis om te gaan. Alleen al voor huishoudens levert een besparing van 15 procent op het totale energieverbruik (dat bedraagt voor alle huishoudens samen ongeveer 600 PJ) een vermindering van 90 PJ per jaar op. Dat staat gelijk aan anderhalf maal het jaarlijkse energiegebruik in bijvoorbeeld de luchtvaartsector. 2. Op zakelijke mobiliteit kan 10 tot 20 procent worden bespaard door bijvoorbeeld thuiswerken, tele- en video conferencing en gedeelde kantoren. Op een aantal zakelijke kilometers van 15 miljard per jaar is een afname mogelijk van 3 miljard autokilometers. 3. Door digitalisering van processen kan niet alleen op het papiergebruik worden bespaard maar is ook efficiencywinst te realiseren. Voorbeelden hiervan zijn elektronisch factureren en het paperless office. Uit onderzoek onder de grootverbruikers van print en post blijkt dat er voor de komende jaren een afname in het aantal prints van tussen de 10 en 50 procent worden verwacht. Deze voorbeelden geven weer dat met innovatieve toepassing van al voorhanden zijnde ICT-oplossingen grote besparingen zijn te realiseren. Het energiegebruik van de ICT-sector zelf en het gebruik van haar producten en diensten bedraagt ongeveer 2 procent van het totale energiegebruik in Nederland. De grootste winst is te halen in het verminderen van het gebruik in andere sectoren. ICT kan hierbij als hefboom dienen.

38

Routekaart ICT 2030 De ICT-sector wil de potentiële energiebesparing in haar eigen sector en de mogelijke besparing in andere sectoren graag verder uitwerken in concrete stappen. Dit gebeurt in de vorm van de ‘Routekaart ICT 2030’. Deze routekaart is een onderdeel van de MJA3. In een voorstudie is verkend welke energiebesparing mogelijk is in de eigen en andere sectoren. In tabel 9 is dit weergegeven. Tabel 9: Routekaart ICT 2030 Sector

Potentiële energiebesparing petajoules (PJ)

ICT-sector

4

Gebouwde omgeving

60

Energie-opwekking en transport

52

Logistiek

80

Diensten

60

Totaal

256

In de routekaart wordt de potentie uitgewerkt in concrete stappen die de komende jaren gezet gaan worden om de besparingen daadwerkelijk te realiseren. Daarbij zijn vier thema’s leidend: 1. CO2-neutrale ICT-sector. In 2030 wil de ICT-sector zelf volledig CO2-neutraal opereren. Dat wordt gerealiseerd door enerzijds 50 procent energie-efficiënter te zijn en anderzijds het energiegebruik verder te vergroenen. Er wordt gewerkt aan het concept van een energieleverend datacentrum. 2. Smart Grids. Met intelligente energienetten kan een goede balans worden gecreëerd tussen de toenemende decentrale opwekking van energie en de bestaande infrastructuur. Doel bij dit thema is om in 2030 op tenminste één miljoen plaatsen lokaal in het energienet in te pluggen.


39

Het totale primaire energiegebruik in Nederland bedraagt bijna 3500 petajoules. Zoals hierboven aangegeven kan ruim 7 procent hiervan nu al bespaard worden door meer gebruik te maken van slimme en innovatieve ICT. De komende jaren gaat de ICT-sector het gebruik van haar producten en diensten voor energiebesparingen zoals de ‘slimme meter’ verder onder de aandacht brengen.

Figuur 4: Totale inzameling ICT~Milieu 2008 - 2011 120

14 12

100

10

80

8 60 6 40

4

20

2

ICT-inzamelsysteem De ICT-branche wil gebruikte ICT-hardware op een juiste en verantwoorde manier inzamelen en recyclen. Om die reden is in 1999 het ICT-inzamelsysteem ICT~Milieu opgezet (zie ook Hoofdstuk 5 ‘Over ICT~Office’). Na jaren van toename van het aantal ingezamelde kilo’s ICT-afval, is in 2009 voor het eerst een afname waargenomen. Deze trend heeft zich tot in 2011 voortgezet.

0

0 2008 Stuks Monitor Stuks Computer Stuks Bedrukkend Stuks Accesoire Stuks Telecom

Aanvankelijk was het begin van de afname te wijten aan de economische teruggang. In 2011 was echter geen sprake van teruggang in de ICT-bestedingen. De opkomst van tablets en andere kleinere ICT-apparaten heeft zeker aan de daling bijgedragen. Die opkomst heeft er hoogstwaarschijnlijk ook mede voor gezorgd dat het bestaande computerpark van huishoudens minder grondig vernieuwd werd, maar uitgebreid werd met deze kleine apparaten. 40

Gewicht x miljoen kilogram

4. Reverse logistics. Met de komst van de Tweede Maasvlakte en het toenemende thuiswinkelen via internet neemt het aantal transportbewegingen in Nederland toe. Met slimme innovatieve ICT-toepassingen zoals bijvoorbeeld ‘sensoring’ en ‘tracking & tracing’ kan het energiegebruik als gevolg van deze toename worden beperkt en mogelijk worden verminderd.

Over het algemeen is een afname van ingezameld gewicht gerelateerd aan een afname van het aantal ingezamelde stuks. De afname van het gewicht van monitoren draagt echter ook stevig bij aan het lagere totale inzamelgewicht. Monitoren worden lichter per stuk; de zware CRT-monitoren raken duidelijk verder uitgefaseerd ten gunste van de veel lichtere TFT- en LCD-monitoren. Uit figuur 4 blijkt duidelijk dat het ingezamelde gewicht per productcategorie redelijk gelijk blijft, met uitzondering van de monitoren. Het aantal stuks dat is ingezameld daalt echter wel voor alle categorieën, met uitzondering van telecomapparatuur.

miljoen stuks

3. Topsector Energie. De energiesector is één van de negen topsectoren in het beleid van de Rijksoverheid. Binnen dit thema wordt in de routekaart de mogelijke energiebesparing in de gebouwde omgeving en voor (zakelijke) mobiliteit verder uitgewerkt. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan slimme meters, gebouwbeheerssystemen en ICT-diensten gerelateerd aan (elektrisch) rijden.

2009

2010

2011 Gewicht Monitor Gewicht Computer Gewicht Bedrukkend Gewicht Accesoire Gewicht Telecom

(Bron: ICT~Milieu, 2012)


41

Mensen & Talent

Hoofdstuk 4

MENSEN & TALENT

Figuur 5: Kenmerken ICT-populatie Nederland

ICT-ers

De onvervulde vraag naar ICT’ers blijft, ondanks de 60%

recessie de komende jaren groeien. Volgens het scenario waarin de verwachte vraag wordt gevolgd, zal het tekort aan ICT-professionals in 2016 oplopen tot ruim 6.300.

56% 50%

50%

50%

42%

40%

37%

34% 27%

30%

26% 25%26%

22%

23%

20%

15%

10%

10%

34%

9%

5%

7%

er

IC T-

ge br u

ik

ch

e

g

br a

n

oo IC T-

H

id de l M

ag La

4 -6 5 5

4

4

-5 5 4

-4 5 3

-3 4 5 2

1

5

-2

4

0%

(Bron: CBS, 2012)

De ICT-populatie nader bekeken De populatie ICT-professionals in Nederland wijkt qua kenmerken sterk af van de gemiddelde beroepsbevolking van Nederland. Die conclusie is te trekken uit de cijfers die het CBS verzamelt. In Nederland waren eind 2011 283.000 ICT’ers werkzaam (CBS, 2012). Hiermee is de ICT-populatie gelijk gebleven ten opzichte van 2010. Dit is goed te verklaren door de gematigde groei van de ICT-sector en de totale Nederlandse economie.

Veruit het grootste deel van de ICT-populatie heeft een vaste arbeidsrelatie, maar het aandeel zelfstandige ICT’ers is in de afgelopen jaren flink gegroeid. In 1998 was 5 procent van de werkzame ICT’ers zelfstandig; in 2011 is dit aandeel gestegen tot 14 procent ofwel een kleine 40.000 personen. Dit zijn zowel ICT’ers die binnen als buiten de ICT-sector werken. Het grote aantal zelfstandigen professionals en zelfstandige ondernemers is kenmerkend voor de ICT-sector.

Wanneer in de ICT~Marktmonitor over ICT’ers wordt gesproken, dan worden hiertoe zowel ICT’ers werkzaam bij ICT-bedrijven gerekend, als professionele gebruikers van ICT die niet bij ICT-bedrijven werken (de ICT-gebruikers). Uit de cijfers van het CBS blijkt dat ongeveer 50 procent van de ICT-professionals in de ICT-branche werkt (zie figuur 5), ofwel 141.500 personen. De overige 50 procent van de ICT’ers werkt bij ICT-gebruikers. Buiten de ICT-branche zijn veel ICT’ers werkzaam binnen de overheid en de financiële dienstverlening. De afgelopen jaren zijn de aantallen ICT’ers binnen en buiten de ICT-sector steeds meer naar elkaar toe gegroeid.

In het algemeen zijn ICT’ers hoogopgeleid. Maar liefst 56 procent van het totale aantal werkzame ICT’ers beschikt over een HBO- of WO-diploma (bachelor of master). Het gemiddelde percentage hogeropgeleiden ligt in Nederland lager, namelijk op 34 procent.

44


Aanmeldingen ICT-onderwijs stijgen De totale instroom van studenten in het bekostigde, ofwel initiële, hoger ICT-onderwijs, laat zowel binnen het Hoger Beroepsonderwijs (HBO), als het Wetenschappelijk Onderwijs (WO) op bachelorniveau een stijgende trend zien in 2011 ten opzichte van 2010. Binnen het WO stegen de inschrijvingen 45

van 1.869 studenten in 2010 naar 2.059 studenten in 2011. Dit komt neer op een stijging van ongeveer 10 procent. Binnen het HBO steeg het aantal studenten dat een ICT-opleiding volgde van 7.149 in 2010 tot 7.512 in 2011. Dit betekent een stijging van ongeveer 5 procent. De totale instroom in 2011 in het hoger ICT-onderwijs is daarmee gestegen met ruim 5 procent ten opzichte van 2010 (zie tabel 10). Kijkend naar een langere periode dan de afgelopen drie jaar, dan is zowel voor ICT-onderwijs in het HBO als in het WO-bachelor een stijgende trend waarneembaar. Voor het HBO ICT-onderwijs was 2010 een jaar met een zeldzaam sterke daling van de instroomcijfers.

voor de opleiding Technische Informatica gedaald in 2011 ten opzichte van 2010. De HBO-studies Communication & Multimedia Design en Elektrotechniek (niet in tabel 10, instroom 2011: 980) zijn samen goed voor bijna een derde van de totale instroom in het ICT-onderwijs. De instroom bij beide opleidingen nam zowel in 2010 als in 2011 af. De middelgrote HBO-opleiding Engineering, Design & Innovation (niet in tabel 10, instroom 2011: 296) laat ten opzichte van 2010 een stijging zien van ruim 35 procent. De opleiding Game Architecture & Design (niet in tabel 10, instroom: 162) bleef ten opzichte van 2010 bijna gelijk.

Tabel 10: Instroom studenten ICT-opleidingen

De instroom van studenten in academische ICT-opleidingen laat een grillig beeld zien. De opleiding Informatica blijft het goed doen met een groei van een kleine 8 procent in 2011 ten opzichte van 2010. De groei van 50 procent die de opleiding in 2010 kende ten opzichte van 2009, wordt echter bij lange na niet gehaald. Technische Informatica laat eveneens een groei zien over de afgelopen jaren. Daarentegen wordt de studie Informatiekunde minder populair: de instroom van nieuwe studenten daalde de afgelopen twee jaar. Na de opleving in 2010, is de instroom bij de studie Kunstmatige Intelligentie in 2011 teruggelopen met een kleine 5 procent. In tegenstelling tot het HBO laat de WO-studie Elektrotechniek/Electrical Engineering (niet in tabel 11) juist wel een positieve trend zien de afgelopen jaren. De instroom bedroeg 314 studenten en was daarmee bijna 20 procent hoger dan in 2010.

(per september) Grote ICT-opleidingen Informatica Technische Informatica Bedrijfskundige Informatica

2009

2010

2011

1.614

1.545

1.701

518

542

464

674

533

667

Communication & Multimedia Design

1.443

1.371

1.355

Totaal HBO ICT

7.397

7.149

7.512

Informatica

288

432

466

Technische Informatica

297

335

349

Informatiekunde

222

206

191

Kunstmatige Intelligentie Totaal Bachelor WO ICT

249

259

247

1.753

1.869

2.059

(Bron: HBO Raad, 2012 / VSNU, 2012)

HBO

WO-bachelor

WO-master

Binnen de HBO-opleidingen bestaat grote diversiteit in de af- en toename van de instroom van nieuwe studenten. Een ‘traditionele’ ICT-studie zoals Informatica liet in 2010 een daling zien, maar in 2011 weer een toename. De groeiende focus op het belang van kennis over zowel ICT als ‘business’ lijkt ervoor gezorgd te hebben dat ook het aantal aanmeldingen voor de opleiding Bedrijfskundige Informatica in 2011 gestegen is. Daarentegen is de instroom

Naast de instroomcijfers van het HBO en de WO-bacheloropleidingen, zijn ook de cijfers van de instroom bij de WO-masters van belang om een goed overzicht te krijgen van de trends binnen het hoger ICT-onderwijs. De beschikbare cijfers van de masteropleidingen in het Wetenschappelijk Onderwijs laten op dit moment een vertekend beeld zien, omdat ook in februari 2012 een instroommoment heeft plaatsgevonden. Hiervan zijn de cijfers nog niet bekend.

46


47

In 2010 schreven zich 2.088 studenten in voor een ICT-masteropleiding. In september 2011 waren dit er nog maar 1.740. Kijkend naar de trend van afgelopen jaren, zal in februari 2012 ongeveer een kwart van het uiteindelijke totaal instromen. Dit betekent dat er een goede kans is dat er ten opzichte van 2010 een lichte stijging plaatsvindt. Masteropleidingen die in september 2011 al boven het totaal van 2010 uitkwamen, zijn de grotere opleiding Mediastudies en onder andere de kleine opleidingen Innovation Management en Software Engineering. Het is goed mogelijk dat de stijgende vraag naar softwarespecialisten in Nederland een rol heeft gespeeld in de toegenomen populariteit.

Het aantal ICT-vacatures steeg, na een dieptepunt in het derde kwartaal van 2009, in het tweede kwartaal van 2011 tot 8.600 duizend (CBS, 2011). Zoals in figuur 6 te zien is, bereikte in het tweede kwartaal van 2008 het aantal vacatures in de ICT-sector nog een piek waarna de economische crisis intrad en het aantal vacatures in snel tempo afnam tot eind 2009. Figuur 6: Vacatures economie en ICT-sector 1997-2011 aantal x 1000

400

16

1

0

1 0 2

9

1 0 2

8

0

7

0

0 2

0 2

6

0 0 2

0 0 2

0

0

0 2

0 2

0 0 2

0 0 2

0 0 2

0 0 2

9 9 1

9

9

9

Totaal (linker as)

5

0

4

2

0

3

4

50

2

6

100

1

8

150

0

10

200

9

12

250

8

14

300

7

350

9

In het studiejaar 2010-2011 studeerden in totaal 5.202 ICT-studenten af met een HBO- of WO-diploma. Vier jaar eerder, in het studiejaar 2007-2008, begonnen er echter 7.956 studenten aan een dergelijke opleiding. Dit betekent een gemiddeld rendement van ongeveer 65 procent. Ten opzichte van 2009 daalden de uitstroomcijfers van de HBO-opleidingen met ruim 5 procent en stegen de cijfers van de WO-bacheloropleidingen met ruim 12 procent. In 20102011 studeerden 1.622 masterstudenten af. Afgezet tegen het instroomcijfer van 1.672 in studiejaar 2008-2009 (een ICT-masteropleiding duurt vaak twee jaar) ligt het rendement van de masteropleidingen op bijna 80 procent.

ICT-arbeidsmarkt

1

Om het aantal ICT-studenten dat uitstroomt naar de ICT-arbeidsmarkt te kunnen bepalen, zijn naast de instroomcijfers ook de uitstroomcijfers van groot belang. Het percentage studenten dat de opleiding met een diploma afrondt, is het rendement van een opleiding. Afhankelijk van de specifieke ICT-opleiding schommelt dit rendement tussen de 60 en 70 procent. Bij sommige opleidingen ligt dit echter slechts op 50 tot 55 procent van het aantal studenten dat de eindstreep haalt. Dit wil zeggen dat één op de twee studenten die aan een opleiding begint de opleiding niet met succes afrondt.

1

Uitstroom

Voldoende instroom van ICT-studenten, een zo hoog mogelijk rendement van de ICT-opleiding en een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, zowel kwalitatief als kwantitatief. Dat zijn de voornaamste doelen van het ‘Strategisch samenwerkingsverband ICT-onderwijs en bedrijfsleven’, ofwel het Markiesoverleg, dat begin 2011 is opgericht en waarvan ICT~Office één van de lidoprichters is. In dit samenwerkingsverband bundelen betrokken onderwijsorganisaties uit MBO, HBO en WO, ICT-gebruikers en ICT-leveranciers hun krachten. Op 19 april 2012 vond de eerste gezamenlijke activiteit plaats in de vorm van de ICT Decanendag voor decanen uit het voortgezet onderwijs in Nederland.

ICT sector (rechter as)

Rest van de economie (linker as)

(Bron: CBS, 2011)

48


49

Hoewel het verloop van het aantal vacatures in de ICT-sector sterke overeenkomsten vertoont met het vacatureverloop in de rest van de economie, zijn er ook verschillen. De ICT-sector liep op belangrijke momenten iets voor op de rest van de economie en vormde op die momenten een vroege graadmeter van de ontwikkeling in de gehele economie. Na het dieptepunt in 2009 liep de ICT-sector vooruit wat betreft de toename van het aantal vacatures. De vacaturemarkt in de rest van de economie leefde pas op in de loop van 2010. Ook rond de eeuwwisseling was een soortgelijk patroon zichtbaar. Gemeten over de totale populatie ICT’ers was begin 2012 2,9 procent werkloos. Een deel daarvan komt voort uit een mismatch tussen vraag en aanbod van arbeid. Die ontstaat bijvoorbeeld wanneer ICT-specialismen verouderd raken en professionals zich niet op tijd (laten) bijscholen. Deze mismatch is deels zichtbaar wanneer het aantal vacatures in de ICT-sector wordt vergeleken met het aantal werkzoekenden ICT’ers (zie tabel 11): het aantal vacatures en werkzoekenden was in 2011 namelijk bijna even groot. De procentuele werkloosheid in de ICT-sector in 2011 is in vergelijking met 2010 met bijna een procentpunt afgenomen van 3,8 procent naar 2,9 procent. Het totaal aantal werkzoekenden is in 2011 gedaald met 6 procent van 8.677 begin 2011 naar 8.159 begin 2012. Tabel 11 geeft een volledig beeld van het aantal niet-werkende werkzoekende ICT’ers de afgelopen drie jaar. Tabel 11: Aantal niet-werkende ICT’ers op 1 januari

2010

2011

2012

Aanbod op MBO-niveau en lager

3.947

4.460

4.272

Aanbod op HBO-niveau

3.095

2.903

2.689

Aanbod op WO-niveau

1.353

1.314

1.198

Totaal aanbod alle niveaus

8.395

8.677

8.159

(Bron: UWV, 2012)

50

Tekort in 2016: 6.300 ICT’ers Bij de analyse van de ICT-arbeidsmarkt wordt het aantal moeilijk vervulbare vacatures voor ICT-professionals, de onvervulde vraag, als de basis van het tekort gehanteerd. Dit wordt berekend door de vacaturegraad (percentage moeilijk vervulbare vacatures) te koppelen aan het aantal ICT-professionals. Het verwachte aantal ICT’ers dat vanuit het onderwijs (met een diploma) op de arbeidsmarkt komt plus het aantal ‘niet-werkende werkzoekenden’ ingeschreven bij het UWV, wordt gezien als de groep die de vacatures kan invullen. Deze groep wordt daarom van de totale vraag afgetrokken. Bij de analyse van de ICT-arbeidsmarkt is de aanname gedaan dat verspreid over de komende jaren ongeveer 70 procent van de werkzoekenden weer een baan als ICT’er vindt. Hiertoe zullen ICT’ers zichzelf continu moeten blijven ontwikkelen om aantrekkelijk te blijven voor de ICT-arbeidsmarkt. Het aanbod uit de ICT-opleidingen is berekend door de huidige instroom in deze opleidingen af te zetten tegen het rendement van de studie (percentage van de studenten dat een diploma haalt). In deze arbeidsmarktanalyse wordt gewerkt met de uitgangspunten van banengroei die door het Researchcentrum voor Onderwijs & Arbeidsmarkt van de Universiteit van Maastricht zijn voorzien. Het ROA verwacht dat het aantal baanopeningen (de totale vraag naar nieuwkomers op de arbeidsmarkt) tot 2016 gemiddeld ligt op 2,8 procent van het aantal ICT’ers. Deze baanopeningen komen voornamelijk voort uit de vervangingsvraag omdat ICT’ers de arbeidsmarkt verlaten vanwege pensioen of het aangaan van bijvoorbeeld zorgtaken. De uitbreidingsvraag (het aantal nieuwe banen door uitbreiding) is echter negatief en krimpt tot en met 2016 jaarlijks met een half procent (ROA, 2011). Zoals in figuur 7 te zien, was in 2011 de onvervulde vraag (het aantal moeilijk vervulbare vacatures) groter dan het aanbod (uitstroom uit het ICT-onderwijs en niet-werkende werk zoekende ICT’ers). Door de lichte economische recessie zal de onvervulde vraag in 2012 niet verder groeien en gelijk blijven ICT~Marktmonitor 2012

51

ten opzichte van 2011. Echter, na 2012 neemt de onvervulde vraag toe tot 13.000 en komt het aanbod uit op ongeveer 6.700 ICT’ers. Dit heeft tot gevolg dat in 2016 het verschil tussen vraag en aanbod zal oplopen tot 6.300. Volgens het scenario ‘Verwacht tekort’ dat in figuur 7 is uitgewerkt, zal er in 2016 dan ook een tekort bestaan van 6.300 ICT-professionals. Figuur 7: Verwacht tekort ICT-professionals tot 2016 14.000

De scenario’s verschillen hoofdzakelijk op twee belangrijke variabelen: de groei van de vraag naar ICT’ers en de toename van het percentage onvervulde vacatures. Hierdoor komt in het scenario ‘Sterke groei na 2013’ het aantal onvervulde vacatures voor hoogopgeleide ICT’ers in 2016 uit op 17.500 met een verwacht tekort van bijna 11.000 ICT’ers. In het scenario ‘Aanhoudende recessie’, zal het aantal onvervulde vacatures 11.300 zijn en blijft het tekort beperkt tot iets meer dan 4.600 ICT’ers. Figuur 8: Scenario’s tekorten ICT-arbeidsmarkt

12.000 10.000

11.000

8.000 9.000 6.000 7.000

4.000 2.000

5.000

0

3.000

-2.000

6 1 0 2

5 1 0 2

4 2

0

1

3 1 0 2

1 2 2 0

1 1 2 0

0 1 0 2

2

0

0

9

1.000 0 -1.000

Scenario Verwacht tekort

Onvervulde vraag

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Aanvullend aanbod -3.000

In de analyses wordt de vraag naar HBO- en WO-geschoolde ICT’ers meegenomen. De vraag naar MBO-geschoolde ICT’ers wordt in deze analyse niet gebruikt. Er is in Nederland nog altijd wel behoefte aan goed geschoolde MBO-gediplomeerden, voornamelijk op het niveau MBO 4.

Scenario’s ICT-arbeidsmarkt Gezien de lange termijn waarover de analyse is uitgevoerd en de nog altijd onduidelijke economische vooruitzichten, zijn voor de ICT-arbeidsmarkt drie verschillende scenario’s opgesteld voor de verwachte tekorten op de ICT-arbeidsmarkt. Naast het verwachte scenario dat hierboven wordt geschetst, is een tweetal andere scenario’s ontwikkeld: het scenario ‘Aanhoudende recessie’ en het scenario ‘Sterke groei na 2013’. De verschillende scenario’s worden in figuur 8 gevisualiseerd. 52

Scenario Sterke groei na 2013 Scenario Verwacht tekort Scenario Aanhoudende recessie

Welk scenario ook gevolgd wordt, er zal in 2016 een tekort aan ICT-professionals bestaan. Het vergroten van de instroom in het ICT-onderwijs heeft daarom prioriteit. Hoewel de trend in 2012 nog licht daalt, wordt in alle drie de scenario’s duidelijk dat vanaf 2013 de tekorten gaan oplopen. Omdat een ICT-student minimaal vier jaar tijd nodig heeft om uit te stromen op de ICT-arbeidsmarkt, zal het effect van maatregelen om de instroom te stimuleren pas na 2016 effect hebben. Alleen door de instroom dus substantieel te verhogen de komende jaren, kunnen de voorspelde tekorten ook na 2016 te lijf worden gegaan.


53

Over ICT~Office & Heliview

Hoofdstuk 5

ICT~Office in het kort ICT~Office is de branchevereniging van 550 IT-, telecom-, internet- en office-bedrijven in Nederland. Met een achterban die meer dan 30 miljard euro omzet en meer dan 250.000 medewerkers telt, is ICT~Office dé belangenbehartiger en vertegenwoordiger van de Nederlandse ICT- en office-sector. ICT~Office is actief op het gebied van marktstimulering, belangenbehartiging en individuele dienstverlening, bijvoorbeeld op juridisch gebied. De leden profiteren daarnaast van financiële voordelen en het grote netwerk platform. Tevens kunnen leden optioneel gebruik maken van de diensten van de Werkgeversvereniging~ICT en ICT~Milieu. De Software~VOC en het SaaS~Cloud Netwerk zijn voorbeelden van actieve ledennetwerken. Daarnaast zijn leden actief betrokken in bijvoorbeeld de Beleidsadviesgroep, Juridische Commissie, het HR-platform en de werkgroepen Informatiebeveiliging en Telecomfraude.

Kernprogramma’s De activiteiten van ICT~Office zijn ondergebracht in zogenoemde kernprogramma’s. Deze kernprogramma’s zijn Business & Toepassingen, Mensen & Talent en Kennis & Kunde.

Business & Toepassingen 70 procent van alle innovaties is gebaseerd op ICT. ICT is dan ook aangemerkt als de innovatie-as in alle sectoren van economie en maatschappij. Daarmee is de toepassing van ICT een belangrijke aanjager van economische groei. ICT~Office zet dan ook in op nauwe samenwerking tussen de negen topsectoren die zijn aangewezen door de minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie enerzijds en de ICT-sector anderzijds. In alle topsectoren is een belangrijke rol weggelegd voor ICT. De bundeling van krachten moet ervoor zorgen dat Nederland innovatiever wordt en het tot de top-5 van kenniseconomieën in de wereld gaat behoren.

56

Met de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft ICT~Office een convenant gesloten ter verbetering van de samenwerking. In het convenant is een meer-jarenprogramma opgenomen. Onderdeel daarvan zijn ondermeer de bevordering van ICT~Haalbaarheidstoetsen, de ICT~Marktspiegel en de Innovation Den. Voorgenomen ICT-projecten bij de overheid worden door experts uit de sector op haalbaarheid beoordeeld en van waardevolle suggesties voorzien. Op die manier dragen ICT-bedrijven bij aan succesvolle ICT-projecten bij de overheid. In samenwerking met de ministeries van BZK en EL&I organiseert ICT~Office het jaarlijkse iBestuur Congres, als platform voor samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven. Een ander voorbeeld van publiek-private samenwerking is de Nationale Cyber Security Raad. Overheid en bedrijfsleven trekken daarin gezamenlijk op om dreigingen het hoofd te bieden. ICT~Office maakt deel uit van de MeerJarenAfspraak energie-efficiëntie (MJA). ICT-bedrijven die toetreden tot de MJA spannen zich gezamenlijk in om hun energie-efficiëntie jaarlijks met gemiddeld 2 procent te verbeteren. Bedrijven kunnen dit doel op twee manieren bereiken, namelijk door verbetering van hun eigen energie-efficiëntie en de inzet van innovatieve ICT-toepassingen in andere sectoren, zodat andere organisaties efficiënter kunnen omgaan met energie. Hiermee geeft ICT~Office invulling aan de duurzaamheidsagenda van de sector.

Mensen & Talent Ondanks de onzekere economische situatie blijft ook op de langere termijn een kernvraag bestaan naar goed opgeleide ICT’ers. Veel jongeren hebben een onvolledig of verkeerd beeld van werken in de ICT-branche. ICT~Office is daarom een actieprogramma gestart met als doel de instroom in het ICT-onderwijs te verhogen en het imago van de ICT-branche te verbeteren. Ook organiseerden ICT~Office en haar partners in maart 2012 de tweede e-Skills week. ICT~Marktmonitor 2012

57

Met het oog op stimulering en ondersteuning van ICT-ondernemerschap heeft ICT~Office het initiatief genomen voor het Newbeez-netwerk. Dit netwerk, gericht op jonge ondernemers, wil de brug slaan tussen nieuwe bedrijven en de lidbedrijven van ICT~Office.

ICT-apparatuur. Er zijn circa 260 bedrijven aangesloten bij ICT~Milieu. Jaarlijks recyclet ICT~Milieu circa 20 miljoen kilo afgedankte ICT-apparatuur. Er is sprake van een bijna gesloten ICT-kringloop, aangezien meer dan 95% wordt gerecycled. ICT~Milieu heeft contracten met gemeenten om de inzameling van ICT-afval te bevorderen. Bovendien organiseert ICT~Milieu onder middelbare scholieren de inzamelingscampagne ‘RemixIT’ voor klein ICT-afval, waaronder mobieltjes en spelcomputers. Vooral klein ICT-afval verdwijnt nog veel te vaak in de gewone afvalcontainer. De grote uitdaging voor de komende jaren is om meer in te zamelen en de kosten zo laag mogelijk te houden voor de deelnemers van ICT~Milieu.

Kennis & Kunde

Werkgeversvereniging~ICT

Het kabinet zet in op de economische topsectoren. In elke topsector sluiten bedrijven, kennisinstellingen en de overheid een innovatiecontract. Daarin staat welke onderzoeksthema’s worden aangepakt, door welke instelling dit gebeurt en wie dit financiert. Het onderzoek wordt gebundeld in topconsortia. In 2015 moet tenminste 40 procent van dit onderzoeksgeld van bedrijven komen. Het NWO, de KNAW en de toegepaste kennisinstituten zoals TNO zullen in 2015 minstens 600 miljoen euro bijdragen. ICT is door het kabinet benoemd als innovatie-as door de topsectoren heen. In dit kader is de ICT Roadmap voor alle topsectoren ontwikkeld, de ICT onderzoeksagenda voor de topsectoren. ICT~Office en TNO hebben voor de topsectoren de Innovatie~Accelerator ontwikkeld als onderdeel van deze ICT Roadmap. In deze accelerator wordt door bedrijven uit de sector, ICT-bedrijven en wetenschap de ICT-behoefte uit de topsector vastgesteld, inclusief de kansen en bedreigingen voor de succesvolle inzet van ICT. In 2012 krijgen alle topsectoren de kans een Innovatie~Accelerator uit te voeren.

De Werkgeversvereniging~ICT maakt deel uit van ICT~Office. De Werkgeversvereniging~ICT behandelt alle onderwerpen die betrekking hebben op de CAO voor de Informatie-, Communicatie- en Kantoortechnologiebranche (ICK-CAO) en het Bedrijfstakpensioenfonds voor de ICK. De vereniging behartigt de belangen, adviseert, ondersteunt en dient als vraagbaak voor haar leden (ondernemingen die vallen onder de werkingssfeer van de ICK-CAO en het Bedrijfstakpensioenfonds van de ICK).

ICT~Office en het CIO Platform hebben met de belangrijke koepels op het gebied van ICT-onderwijs het strategisch samenwerkingsverband ‘ICT-onderwijs & bedrijfsleven’ (het Markiesoverleg) opgericht om de instroom van studenten in ICT-opleidingen te verhogen en de opleidingen goed te laten aansluiten op de vraag uit de markt door middel van ICT~Instroomprofielen.

ICT~Milieu Stichting ICT~Milieu is onderdeel van ICT~Office, behartigt de milieubelangen van de aangesloten bedrijven en voert het ICT-inzamelsysteem uit: een logistiek systeem voor de gescheiden inzameling en verwerking van gebruikte 58

De Week van ICT 2012 In 2012 organiseert ICT~Office voor de tweede maal het landelijke evenement ‘De Week van ICT’. Van 23 tot en met 27 april 2012 laat ICT~Office samen met zijn partners zien hoe ICT een sleutelrol speelt in alle sectoren van onze maatschappij: ICT maakt nieuwe manieren van werken mogelijk, levert kostenbesparing op, zorgt voor energieefficiëntie, betere en efficiëntere zorg, passender onderwijs en een duurzame samenleving. Gedurende de week staan ervaring en dialoog centraal. Tijdens De Week van ICT vinden veel activiteiten plaats, onder andere het Nationale ICT Debat en de lancering van het Young ICT Professionals netwerk.


59

Over Heliview Research

• Naamsbekendheid- en imago-onderzoek • Publiciteitsonderzoek en Lezerskringonderzoek

Heliview Research, opgericht in 1984, is een onafhankelijk full-service marktonderzoeksbureau, gespecialiseerd op het gebied van ICT. Heliview beschikt over een eigen call center. Sinds jaar en dag brengen wij een uitgebreid portfolio van marktinformatie voor de ICT-sector.

Voor dataverzameling binnen de Benelux maakt Heliview Research gebruik van haar eigen callcenter in Nederland en België, waardoor zij onafhankelijk is van derden.

ICT-leveranciers schakelen ons in voor klanttevredenheids onderzoeken en haalbaarheidsstudies. Sinds 2008 is Heliview, op basis van datamining en geavanceerde analyses, ook een gesprekspartner voor marketingadvies. Onze informatie, advisering en begeleiding door onze consultants, staat aan de basis van uw business planning, sales- en marketinginspanningen, het ontginnen van nieuwe markten en positionering van nieuwe producten en diensten.

‘Multi client’-onderzoek Bij ‘multi client’-onderzoek selecteert Heliview Research de onderwerpen en formuleert zij samen met diverse marktpartijen de vraagpunten. Deze werkwijze levert objectieve marktinformatie op tegen relatief lage kosten. Reeds in een zeer vroeg stadium had Heliview Research oog voor trends en ontwikkelingen in de ICT-branche. Daar waar het gaat om de automatiseringsgraad van de Nederlandse zakelijke markt en het gebruik van diverse ICT-producten en -diensten, volgt Heliview Research al bijna vijftien jaar de markt. Dit gebeurt in de vorm van de Heliview Research ICT Monitor: jaarlijks circa tien grootschalige zakelijke ICT-gerelateerde onderzoeken naar diverse onderwerpen.

Maatwerkonderzoek

Voor ‘single client’-onderzoek binnen zowel de ICT-sector als andere sectoren worden de volgende onderzoeken uitgevoerd: • Marktverkenningen, marktanalyses, marktschattingen • Businessanalyses en strategisch onderzoek • Benchmark-onderzoek • Producttesten • Klanttevredenheidsonderzoek 60

Advies & ‘market intelligence’ Heliview Consultancy is specialist op het gebied van market intelligence en marketing consultancy. Met een aanzienlijke ervaring binnen de IT- en telecomsector ondersteunt en adviseert Heliview Research Consultancy organisaties bij diverse marktvraagstukken. Vraagstukken met betrekking tot marktinformatie worden opgelost, gebruik makend van analyse, deskresearch en ervaring. Of het nu gaat om market assessment, concurrentieanalyse, of naamsbekendheid/ awareness bepaling. Een gedegen stuk marktinformatie dat praktisch vertaald wordt naar en gebruikt wordt in uw marketing- en salesbeleid is het resultaat.

Heliview Research & Heliview Consultancy Ruud Alaerds (Directeur Consultancy) Willeke van Baars (Manager ‘single client’-onderzoek) Thanassis Vassiliadis (Manager ‘multi client’-onderzoek) Lage Mosten 1, 4822 NJ Breda Postbus 3327, 4800 DH Breda T 076 - 548 20 00 F 076 - 548 20 99 www.heliview.nl


61

Methode en verantwoording

Bronnen

Onder de ICT-branche wordt in deze publicatie verstaan het geheel van IT-, telecommunicatie-, internet- en kantoortechnologiebedrijven, voor zover zij leverancier of producent zijn van eindproducten en opereren in de zakelijke en/of consumentenmarkt. Groothandels en detaillisten zijn dus uitgesloten van dit onderzoek. De totale begrippenlijst is te vinden op www.ictmarktmonitor.nl.

Agentschap NL (2012), Cijfers WBSO (op aanvraag).

ICT~Office heeft deze zestiende ICT~Marktmonitor in februari 2012 samengesteld op basis van de gegevens die zijn bijeengebracht en samengesteld in samenwerking met het onderzoeksbureau Heliview Research. Heliview Research heeft op basis van een onderzoek onder lidbedrijven van ICT~Office (gedurende 2011), ICT~Kwartaalmonitoren en ICT-gebruikers (december 2011), aangevuld met divers onderzoeksmateriaal, de marktsituatie van 2011 beschreven alsmede een voorspelling gemaakt voor 2012.

HBO Raad (2012), Cijfers in- en uitstroom (op aanvraag).

De ICT~Marktmonitor biedt de best beschikbare gegevens voor de ICT-branche. Voor enkele gegevens moest worden teruggegrepen op informatie van internationale organisaties, voornamelijk WITSA en EITO. Deze data zijn eind 2011 voor het laatst geactualiseerd. Daarnaast is gebruik gemaakt van externe bronnen zoals het Centraal Plan Bureau (CPB), het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), wetenschappelijke instellingen en verschillende commerciële bureaus.

Roland Berger (2011), Van een fysieke naar een intelligente Digital Gateway to Europe (in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie).

De analyse van het ICT-onderwijs en de ICT-arbeidsmarkt is gebaseerd op onderwijsgegevens afkomstig van de HBO Raad en de VSNU van februari 2012, het CBS, het ROA en verschillende externe arbeidsmarktanalyses.

62

CBS (2011), ICT & Economie. CBS (2012), Statline Databank en/of gegevens op aanvraag. CPB (2012), CEP-kerngegevens. Dialogic (2010), De Softwaresector in Nederland. EITO (2011), Software demand drives the European IT market.

ICT~Kwartaalmonitoren (2011), ICT~Office. ICT~Milieu (2012), Cijfers inzamelsysteem (op aanvraag). IMF (2012), World Economic Outlook January 2012 edition. Kamer van Koophandel (2012), Handelsregister: www.kvk.nl. ROA (2011), De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016, Universiteit Maastricht.

TNS-NIPO (2011), Media Standard Survey. UWV (2012), Cijfers via: www.arbeidsmarktcijfers.nl. VSNU (2012), Cijfers in- en uitstroom (op aanvraag). WITSA (2011), Digital Planet 2010 [updatet] gebaseerd op onderzoek van IHS Global Insight, Inc.


63

English Summary

1. Figures & Trends The market for total ICT spending in the Netherlands rose slightly by 1.6 percent to a total of € 29.8 billion in 2011 (see Table 12). The ICT market consequently represents just under 5 percent of the Netherlands Gross Domestic Product (GDP), valued at € 604 billion in 2011. Spending in the Telecom & Internet sector amounts to just under 54 percent of total ICT expenditures, while IT spending (Hardware, Office Technology, Services and Software) represents over 46 percent of the total.

2009 - 2012

2009

2010

2011

2012*

Total ICT Sector

-5.8%

1.1%

1.6%

0.6%

-11.4%

0.3%

0.4%

-0.4%

-5.7%

1.9%

2.5%

1.4%

IT Software & Services of which Software is

-4.1%

2.0%

3.2%

2.4%

of which Services is

-8.3%

1.6%

1.2%

-0.2%

Telecom & Internet

-3.6%

1.0%

1.5%

Table 13: Volume of ICT spending in the Netherlands (in € millions)

Table 12: Growth of the ICT sector in the Netherlands

IT Hardware & Office Technology

By contrast, the projections for 2012 are somber, although the forecast still calls for some growth. Generally there is a strong focus on cost reduction and efficiency in the current economic downturn. In light of the persisting economic crisis, this likely means that current ICT solutions will be maintained longer than expected or planned in 2012. The emphasis will primarily shift to the operational portion of ICT solutions: maintenance in support of the continuity of the ICT system. The acquisition of ICT solutions will have to contribute to cost reduction and efficiency.

0.5%

2011

Total ICT Sector

29,841

30,017

IT Spending

13,832

13,923

IT Hardware & Office Technology

5,881

5,858

IT Software & Services

7,951

8,065

4,955

5,076

of which Software is of which Services is Telecom & Internet

66

2,996

2,989

16,009

16,094

*Forecast (Source: Heliview Research, 2012)

*Forecast (Source: Heliview Research, 2012)

The 1.6 percent rise in ICT spending is in line with the trend of the total Dutch economy in 2011. The economy appeared to be recovering, especially at the beginning of 2011; however by the end of 2011 the growth figures had once again collapsed. Software spending grew relatively fastest within the ICT market (see Table 4). With the exception of the Services sector, the percentage spending growth for all branches of the ICT sector was higher than in 2010. Following the major contraction in 2009, the ICT sector experienced a slight recovery in 2010 and 2011.

2012*

2. ICT & Top Sectors In 2011, the Minister of Economic Affairs, Agriculture and Innovation (EL&I) presented his Letter to the Industry and the associated top sectors policy. In this letter, the Minister designated nine top sectors as follows: Agro-Food, Horticulture, Water, High-tech Systems & Materials, Life Sciences, Chemical Industry, Logistics, Creative Industry and Energy. ‘Head Offices’ is a tenth theme superimposed across the top sectors. By bundling the strengths and finances of the ‘golden triangle’ (business, knowledge institutions and government), the selected top sectors are to ensure that the Netherlands becomes more prosperous and innovative and that it will rank among the top five knowledge economies in the world. ICT~Marktmonitor 2012

67

The Minister of Economic Affairs, Agriculture and Innovation has designated ICT as the innovation axis driving all top sectors of the Dutch economy. In spite of this, ICT is still not sufficiently leveraged in the various top sectors. At the end of 2011, all top sectors presented their detailed ambitions to the Minister of EL&I in the form of an innovation contract. All sectors want to invest in innovation on the basis of public-private partnerships. ICT plays a prominent role in virtually all innovation contracts of the top sectors. The challenge now is to define the role of ICT as the innovation axis driving every top sector. ICT~Office, as the trade association, has accepted that challenge. This is why ICT~Office and the Netherlands Organization for Applied Scientific Research (TNO) have developed the Innovation~Accelerator program for the top sectors. In a week’s time, companies in the top sector, ICT suppliers and academia will establish the ICT needs of the top sector using the Accelerator, including opportunities and threats to the successful deployment of ICT. An Innovation~Accelerator program will be offered to all top sectors in 2012. The ICT Roadmap for the top sectors includes a summary of ICT subject areas that will be tackled specifically and that are part of the different Roadmaps/innovation contracts for each top sector. The Innovation~Accelerator also forms part of the ICT Roadmap.

ICT equipment and ICT infrastructure consume energy, generally going unnoticed. Many ICT devices are becoming increasingly efficient; however the use of ICT is increasing. The expectation consequently is that energy consumption due to ICT applications overall will increase over the coming years, perhaps doubling by 2020. The sector acknowledges this trend and has assumed its responsibility in this respect by striking an agreement with the Federal Government stipulating that the sector will be 30 percent more energy efficient in 2020 than in 2005. Energy can be saved in many sectors by using smart and innovative ICT applications. The innovative application of currently readily available ICT solutions makes major savings possible. The energy consumption of the ICT sector itself and the use of its products and services amounts to approximately two percent of the total energy consumption in the Netherlands. The major gain is to be made in reducing the energy consumption in other sectors. ICT can serve as a lever in this regard. The ICT sector wants to detail the potential energy savings in its own sector and the potential savings in other sectors by identifying concrete steps. This will be done in the form of the ‘2030 ICT Roadmap’. This Roadmap is part of the Netherlands Long Term Agreement on Energy Efficiency (LTA3).

4. People & Talent

Sustainability appears high on business and government agendas. The ICT sector is aiming for a win-win situation in its own branch, as well as by contributing to sustainability in other sectors using smart ICT applications. Two themes are leading in this respect: Energy and Raw Materials. The sector tackles these themes via two tracks: the greening of IT with respect to its own sector and the greening by IT in other sectors.

The total enrollment of students into the financed, or basic higher ICT education programs, is showing an upward trend in 2011 in comparison to 2010 at the ICT bachelor level within Higher Professional or University of Applied Sciences (HBO) programs, as well as within University Education (WO) programs. The enrollment within WO programs rose from 1,869 students in 2010 to 2,059 students in 2011. This represents an increase of approximately 10 percent. Within HBO institutions the number of students enrolling in an ICT education program rose from 7,149 in 2010 to 7,512

68


3. ICT & Sustainability

69

in 2011. This translates into an increase of approximately 5 percent. Overall, the enrollment in higher ICT education programs therefore rose by over 5 percent in 2011 in comparison to 2010. When a longer period than just the last three years is taken into consideration, a rising trend in ICT education enrollment is discernible for HBO as well as WO bachelor programs. However, a rare sharp decline in the enrollment of students in HBO ICT education programs occurred in 2010. In 2011 the unfilled demand (the number of difficult to fill vacancies) was greater than the supply (graduation from ICT education programs and unemployed ICT job seekers). Due to the slight economic recession, the unfilled demand in 2012 is not expected to continue to grow and is expected to remain level in comparison to 2011. After 2012, unfilled demand is projected to rise to 13,000, while supply will remain approximately the same at 6,700. According to the ‘Projected Demand’ scenario, there will therefore be a shortage of 6,300 ICT professionals by 2016. In view of the long term over which the analysis is carried out and the still unclear economic prospects, different scenarios for the projected shortages on the ICT job market were prepared. Aside from the projected scenario sketched out above, two other scenarios were developed: the ‘Persistent Recession’ and the ‘Strong Growth after 2013’ scenarios. The scenarios primarily differ in terms of two key assumptions, namely the growth in the demand for ICT professionals and the increase in the percentage of unfilled vacancies. As a result the number of unfilled vacancies for higher educated ICT professionals in the ‘Strong Growth after 2013’ scenario in 2016 amounts to over 17,500 with a projected shortage of almost 11,000 ICT professionals. In the event of persistent economic recession, the number of unfilled vacancies is projected to be 11,300 and the shortage remains limited to just over 4,600 ICT professionals. Whichever scenario is applied, there is expected to be a shortage in 2016.

70

5. About ICT~Office ICT~Office is the trade association for over 500 IT, telecom, internet and office companies in the Netherlands. ICT~Office represents a business community with a turnover of € 30 billion and over 250,000 employees making it the foremost advocate and representative of the Dutch ICT and Office sector. ICT~Office is active in the area of market promotion, advocacy and individual services, for example in the legal domain. Its members furthermore profit from financial benefits and the extensive network platform. ICT~Office’s activities are grouped into three core programs: Business Promotion & Applications, People & Talent and Knowledge & Skills.

Business Promotion & Applications ICT~Office plays an active role in innovative projects involving collaboration among parties from various sectors. The objective is to create opportunities for ICT companies and to increase the strength of other sectors. The application of ICT in the various sectors of the economy is a priority in this regard. ICT~Office collaborates closely with the Ministry of Economic Affairs, Agriculture and Innovation, as well as the Ministry of the Interior and Kingdom Relations. ICT~Office has signed a covenant with this ministry aiming at improving collaboration. The covenant incorporates a longterm program. The program includes various elements, such as the promotion of ICT~Feasibility Checks, The ICT~Market Mirror and the Innovation Den. Furthermore, ICT~Office has also signed the Long-term Agreement on Energy Efficiency (LTA). Companies that sign up for the LTA, jointly make the necessary effort to improve their energy efficiency by an average of two percent each year.

People & Talent There remains a strong core demand for well-educated ICT professionals in the Netherlands. ICT~Office therefore instituted a program whose goal is to increase the enrollment of students in ICT education programs and improve the image of the ICT sector. ICT~Office and the CIO platform with key umbrella organizations in the field of ICT education ICT~Marktmonitor 2012

71

therefore established the strategic partnership ‘ICT Education & the Business Community’. With the aim of stimulating and supporting ICT entrepreneurship, ICT~Office has taken the initiative of establishing the Newbeez Network. The purpose of this network is to establish a bridge between young entrepreneurs and ICT~Office member companies.

Knowledge & Skills The Dutch cabinet has designated ICT as the innovation axis driving all top sectors. In this context, the ICT Roadmap was developed for all top sectors; the ICT Research Agenda for the top sectors. ICT~Office and the Netherlands Organization for Applied Scientific Research (TNO) have developed the Innovation~Accelerator as part of this ICT Roadmap. In this accelerator, companies in the top sector, ICT companies and academia will establish the ICT needs of the top sector, including opportunities and threats to the successful deployment of ICT.

ICT~Milieu ICT~Milieu (ICT Environment) is an ICT~Office subsidiary that provides a logistics system for the collection and processing of separated streams of used ICT equipment. Approximately 260 companies have joined ICT~Milieu. Each year ICT~Milieu recycles approximately 20 million kilograms of discarded ICT equipment. As such there is an almost closed ICT loop, since more than 95 percent is recycled. Using the slogan ‘RemixIT’, ICT~Milieu organizes collection campaigns for minor ICT waste among secondary education students.

Werkgeversvereniging~ICT The Werkgeversvereniging~ICT employer association is part of ICT~Office. The association looks after the interests of, provides support to, and serves as an information desk for its members.

72

in samenwerking met ICT~Marktmonitor 2012

Recommend Documents