“In mijn kwetsbaarheid ervaar ik opnieuw de spanning tussen de loyaliteiten.”
Magazine Nieuw Gezin—december 2013 (jaargang 5/nr. 4)
COVERARTIKEL
Mijn stiefdochter bij ons, op de voorste rij … Nanda Engel
noot dat je in gezelschap verkeert van een ander mans-
Ik sta op het punt om naar de verjaardag
persoon?” Weer gaf ik zo luchtig mogelijk bevestigend
van mijn zoon te gaan wanneer ik mijn te-
antwoord. Dan wordt ze streng en indringend adviseert
lefoon hoor rinkelen in mijn tas. Op het
ze mij op te passen omdat de mééste echtgenoten dat
display licht de naam op van het verzor-
niet leuk vinden. Naarmate het verleden en het heden bij mijn moeder vaker in elkaar overloopt verwart de nieuwe
gingstehuis waar mijn moeder nu vijf jaar
context haar steeds meer. Mijn man en ik besluiten niet
woont. Ik neem, meestal met een onbe-
meer samen bij haar op bezoek te gaan.
stemd gevoel, de telefoon op. Altijd gaat het over een tekort aan onderbroeken,
In het begin van ons huwelijk gaan we een enkele keer als nieuw samengesteld gezin bij mijn moeder op bezoek.
vervangen van kapotte panty’s of excuses
Door het blonde haar van mijn stiefkinderen ziet zij hen
over verdwenen pyjama’s. Dit keer niet.
aan, tot groot vermaak van beiden, voor haar eigen kin-
Het is de arts die vertelt dat het niet goed
deren -mijn broer en mij toen we jong waren- en wil hen liefdevol in de armen sluiten. Deze bezoeken verlopen
gaat met mijn moeder. Er is geen sprake
goed maar toch wil ik mijn moeder en stiefkinderen dit
van acuut levensgevaar en ik spreek af dat
schouwspel liever niet aandoen.
ik er de volgende dag zal zijn. Het valt niet mee om je als pubers te verhouden tot een dementerende bejaarde vrouw die opeens als
Mijn huidige man kent mijn moeder alleen als demente-
stief-oma tot je nieuwe familie behoort. Ze weten zich
rende vrouw. Ondanks zijn investeringen blijft hij voor
geen raad met haar vragen en opmerkingen. Ongemakke-
haar ‘die meneer’. Gaan we samen op bezoek dan krijgt
lijk vragen ze mij om hulp. In tegenstelling tot haar eigen
ze na verloop van tijd het besef dat er iets niet klopt. Ter
kleinkinderen voelen de stiefkleinkinderen zich niet vrij
bevestiging van zichzelf buigt ze naar voren en vraagt:
om te lachen om hilarische uitspraken van mijn moeder.
“Nan, je bent toch getrouwd?” Ik knik en laat mijn trouw-
De familiespelregels zijn voor hen onbekend.
ring zien. Ze schrikt en deelt haar zorg: “Weet je echtgeMagazine Nieuw Gezin—december 2013 (jaargang 5/nr. 4)
2
Het is overbodig te zeggen dat de rollen van nieuwe
mij te zijn? Ik recht mijn rug en aanvaard wederom de
schoonmoeder en stief-oma volledig aan mijn moeder
consequentie dat mijn man kinderen heeft uit een eerde-
voorbij zijn gegaan. De ijdele hoop dat zij nog een plek in
re relatie en dat wij geen verleden met elkaar delen. Het
ons nieuwe gezin zou kunnen innemen heb ik losgelaten.
bekende mantra ‘eigen schuld, dikke bult’ spookt door
Mijn stiefkinderen kennen mijn moeder niet als een lieve
mijn hoofd. Dan belt hij op vanuit de auto en zegt dat hij
oma. En mijn man kent haar niet als zorgzame schoon-
de kinderen naar hun moeder heeft teruggebracht en
moeder. We hebben immers niet hetzelfde verleden.
onderweg is naar mij. Wauw, wat ben ik blij met hem.
Zoals in een stiefgezin de grootste zorg voor de kinderen
Hij voegt zich bij de familie. Mijn broer en ik halen
bij de biologische ouders ligt, zo ligt de zorg voor mijn
herinneringen op en mijn schoonzus en onze kinderen
demente moeder volledig bij mij. Op dit punt blijven on-
vullen dit aan met wetenswaardigheden. Mijn man is de
ze werelden gescheiden.
outsider, ik geef hem zoveel mogelijk uitleg bij de vaak half vertelde anekdotes. Wanneer mijn vader plotseling
Het telefoontje van het verzorgingshuis is voor
overlijdt en mijn moeder naar een verzorgingshuis moet,
mijn broer en mij de aftrap van twee weken aaneenge-
verdwijnt ons ouderlijk huis en alle verankerde rituelen.
sloten zorg. Terwijl ik naast het bed van mijn stervende
De mogelijkheid om mijn nieuwe echtgenoot deelgenoot
moeder zit regelt mijn man thuis het huishouden- zijn
te maken van onze familietradities verdwijnt hiermee als
kinderen zijn twee weken bij ons in verband met de va-
sneeuw voor de zon.
kantie. Als een spreeuw die zijn jongen voedt, vliegt mijn man heen en weer tussen zijn kinderen, zijn werk en mij.
Zodra duidelijk is dat mijn moeder haar einde nadert, wijkt ook mijn schoonzus niet meer van haar zijde. Ook sluiten de kleinkinderen aan. De familie is compleet. Zo lijkt het althans, want
Gedurende de avond ziet mijn man ons lachen en huilen
ik voel de discrepantie
om de herinneringen aan de gezamenlijke feesten en
tussen de saamhorigheid in het kerngezin van
vakanties. Ongeacht dat mijn man niet voorkomt op de
mijn broer en de gecompliceerdheid in mijn
beelden kijkt hij geïnteresseerd in de fotoalbums en luis-
stiefgezin. De herinneringen aan het verleden dringen
tert naar alle verhalen. Naarmate onze familiegeschiede-
zich op en maken me verdrietig. Ik raak tussen wal en
nis zich onder zijn ogen ontvouwt lijkt hij er steeds meer
schip. Wanneer is het moment dat ik van mijn man kan
bij te gaan horen. Op dit moment houd ik me maar al te
vragen zijn kinderen naar hun moeder te brengen en bij
graag vast aan deze illusie.
3
Magazine Nieuw Gezin—december 2013 (jaargang 5/nr. 4)
Dat een gezinscultuur diep geworteld zit, heb ik ervaren na mijn scheiding.
zich vrij om te kiezen. Mijn stiefzoon gaat naar een voetbaltoernooi en mijn stiefdochter wil er graag bij zijn.
Totaal overrompeld
De keuze van mijn stiefdochter voelt dubbel. Want
door het ontbreken van de gezamenlijke rites
ondanks haar liefdevolle intentie betekent het impliciet
raak ik in één klap het gevoel van geborgen-
dat mijn man (weer) zijn aandacht zal moeten verdelen
heid kwijt.
De eerste jaren blijf ik vasthouden aan de
tussen haar en mij. Behalve de naaste familie, is haar
bekende gezinspatronen om weer grip op mijn leven te
vader de enige waar zij gedurende de dag bij aan kan
krijgen. De entree van mijn nieuwe partner versterkt bij
sluiten. In mijn kwetsbaarheid ervaar ik opnieuw de
mijn kinderen en mij de identiteit van ons kerngezin.
spanning tussen de loyaliteiten. Zelfs tijdens de crematie
Mijn man, zelf weekendvader, voelt zich daardoor lange
van mijn moeder moet ik mij verhouden tot het feit dat
tijd een allochtoon bij ons. Pas wanneer mijn kinderen
ik onderdeel ben van een samengesteld gezin. Familie-
uit huis zijn en ik in de weekenden ‘alleen’ overblijf in
band versus stiefband. Ik heb geen zin meer in ingewik-
‘zijn gezin’ begrijp ik wat hij voelde.
keldheden. Ik ben verdrietig en moe.
Het los weken van vertrouwde tradities bleek een
Uitgehuild en liefdevol getroost probeer ik contact
langdurig en stevig proces. Maar uiteindelijk is het ons
te maken met waar het mij werkelijk om gaat. Inmiddels
allemaal gelukt om nieuwe gewoonten te omarmen en
weet ik dat juist op de momenten waarop het nieuwe
met het nieuwe gezin nieuwe rituelen te ontwikkelen.
gezin onervaren is en de belangen verstrengeld raken, het belangrijk is om alles te bespreken. Ik ga bij mezelf te
Mijn moeder is overleden. In het huis van mijn
rade en ik kom op twee gedachten: allereerst ben ik te-
broer en schoonzus werken we met z’n drieën aan de
leurgesteld omdat ik ervan uit ging dat mijn man, juist
voorbereiding voor de crematie. Mijn man heeft zijn
op deze dag, er volledig voor mij zou zijn. Ten tweede
kindzorgtaken, wij verwachten geen noemenswaardige
maak ik me zorgen over de fysieke plek die mijn stief-
rouwbijdrage van hem. Echt wennen doet het nog
dochter die dag in gaat nemen, in de begrafenisstoet en
steeds niet.
tijdens de crematie. Zij zal logischerwijs in de stoet naast haar vader en mij willen lopen en ook in de aula tijdens
Naar aanleiding van de gastenlijst bespreken mijn
de plechtigheid zal zij naast ons willen zitten. Ik zie het
man ik of we zijn kinderen uit zullen uitnodigen voor de
plaatje voor me: mijn stiefdochter bij ons op de voorste
crematie. Aan de ene kant horen ze erbij, aan de ande-
rij en mijn eigen kinderen, de biologische kleinkinderen
ren kant belasten wij hen wellicht met iets waar ze geen
van mijn moeder, op de rij daarachter. Bijzonder hoe
‘nee’ op durven zeggen. Omdat wij niet voor ze willen
sterk mijn lichaam aangeeft dat deze familieopstelling
denken, leggen we het aan hen voor. Gelukkig voelen ze
niet klopt. Magazine Nieuw Gezin—december 2013 (jaargang 5/nr. 4)
4
Inmiddels zijn mijn man en ik, na veel vallen en opstaan, deskundige stiefouders.
We weten dat din-
gen bespreekbaar maken en elkaar steunen Gouden Regels zijn binnen een stiefgezin. We passen het toe en mijn man legt mijn zorgen voor aan zijn dochter. We kunnen rekenen op begrip en bereiden met elkaar een stiefgezin-scenario voor: ik krijg de steun die ik nodig heb en mijn stiefdochter krijgt een passende
Wees je ervan bewust dat de rituelen van het
plek binnen het familiesysteem waar zij zich goed kan
nieuwe gezin toereikend zijn voor jullie toekomst
voelen. Het bespreken van mijn belemmeringen maakt
maar niet voor gebeurtenissen uit het verleden.
ruimte om het warme gebaar van mijn stiefdochter te
Wees open en eerlijk en vraag expliciet steun
omarmen. Tijdens de plechtigheid zie ik mijn stiefdoch-
aan je partner wanneer je het nodig hebt.
ter hand in hand zitten met mijn dochter. Wat hebben
Leef je als niet-rouwende partner in en biedt
we dit weer mooi gedaan.
steun waar je kunt. Gebruik het afscheidsproces om meer van de familiegeschiedenis van je part-
Als ik terugkijk op de periode rond het overlijden van mijn
ner te weten te komen.
moeder, dan heb ik veel geleerd. Mijn lessen zet ik graag
Wees rationeel en besef dat het een periode is
op een rij in de hoop anderen hiermee van dienst te zijn.
met veel emotie en sta toe dat je het af en toe
Bespreek vooraf de verwachtingen die je hebt
even niet meer weet. Rouwen –ook met een
rondom een eventueel ziekbed en overlijden van
stiefgezin- hoort bij het leven.
je eigen ouder(s) en die van je partner. Houd je verwachtingen laag en stel geen eisen.
Houd rekening met het gegeven dat bloedband voorrang heeft op de stiefband. Kinderen gaan dus voor op de stiefouder.
Realiseer je dat je als samengesteld gezin geen lange geschiedenis met elkaar hebt. Je partner en zijn of haar kinderen kunnen hierdoor minder be-
Nanda Engel is coach voor (stief)ouders die zich willen ontwikkelen in het stiefouderschap. Daarnaast is zij ook gecertificeerd Stiefplan-coach; www.degelukkigestief.nl. Samen met haar man vormt zij een nieuw samengesteld gezin.
trokken zijn bij het rouwproces.
5
Magazine Nieuw Gezin—december 2013 (jaargang 5/nr. 4)
