Betere zorg
voor zwangere vrouwen in Oeganda
Babysterfte
MAGAZINE VAN CORDAID MEMISA Jaargang 82 / februari 2015 / nummer 1
Stop moedersterfte
In Burundi is méér nodig dan alleen betere zorg
zonder gezonde moeder geen gezond kind
column
inhoud
Cordaid Memisa pakt de problemen in Burundi breed aan.
Gezin zonder moeder Als ambassadeur van Cordaid Memisa bezocht ik eind vorig jaar één van de projecten. Dit keer reisden we naar Burundi voor de actieweek Stop Moeder Sterfte van RTL Boulevard. Ook dit was weer een aangrijpende reis; een achtbaan vol emoties. Het ene moment zat ik naast een dolgelukkige moeder met haar pasgeboren baby, het volgende moment sprak ik met een intens verdrietige vader die zijn vrouw verloor tijdens de geboorte van hun laatste kind.
Zij leeft nog En ze kan haar kind daardoor beschermen en opvoeden. Klinkt als de normaalste zaak van de wereld. En dat zou het ook moeten zijn. Daarom moet moedersterfte zo snel mogelijk teruggedrongen worden. In het tijdschrift MM laten we u zien hoe we daar als Cordaid Memisa aan bijdragen. Met slimme methodes. Via plaatselijke organisaties in ontwikkelingslanden. Dankzij uw donatie.
2 MM
04 06 08 10 12 13 14
Kort nieuws Maak kennis met onze nieuwe ambassadeurs en maak kilometers om een goed doel te steunen.
Goed nieuws
‘Bij complicaties tijdens de bevalling, kunnen we vrouwen eindelijk helpen.’
In het Nanwendwa Ziekenhuis in Oeganda is veel verbeterd dankzij de bijdrage van Cordaid Memisa.
Moeder hier, moeder daar
Maar ik ontmoette ook Alice. De enige vroedvrouw in het streekziekenhuis. In haar eentje begeleidt zij zo’n 1.000 bevallingen per jaar. Ze doet wat ze kan, maar is niet opgeleid om probleemgevallen in goede banen te leiden. Toch heb ik er alle vertrouwen in dat we – als we meer vrouwen als Alice opleiden en bijscholen – de problemen in dit ziekenhuis kunnen oplossen. Als we meer klinieken en ziekenhuizen goed uitrusten, komen er minder vaders als Gérard en minder kindjes als Pascal.
Festine en Anneke maakten zich beiden zorgen tijdens de zwangerschap.
Stop moedersterfte in Burundi De problemen in het land zijn groot, daarom zet Cordaid Memisa zich op verschillende terreinen in.
Het verschil
Ook deze reis maakte mij weer duidelijk dat onze hulp nog steeds hard nodig is. Gelukkig zijn er heel veel mensen die deze hulp geven. Mensen zoals u, die Cordaid Memisa steunen – soms al jarenlang. Tijdens de actieweek van RTL Boulevard sms’te Nederland ook massaal om Cordaid Memisa te steunen. Hartverwarmend. Ontzettend bedankt!
Een Mamalot geeft moeders in Afrika een veilige bevalling.
Christina op het Victoriameer ‘De zwangere vrouwen op deze eilandjes zitten als ratten in de val.’
5 oorzaken voor babysterfte Zonder gezonde moeder geen gezond kind.
Moedersterfte is in Burundi een enorm probleem. Hoeveel impact dat heeft op een gezin, zag ik met eigen ogen. In een klein bergdorpje maakte ik kennis met Gérard, een alleenstaande vader van acht kinderen. Twee jaar geleden overleed zijn vrouw tijdens de bevalling, omdat ze de kliniek niet op tijd kon bereiken. Gérard had machteloos moeten toezien hoe zijn vrouw bezweek aan bloedingen. Wonder boven wonder overleefde de baby het wel. Maar zonder vrouw kon Gérard niet voor hun zoontje Pascal zorgen: hij had niet genoeg geld om babymelk te kopen. Noodgedwongen bracht hij de baby naar een weeshuis, in de hoop dat Pascal daar een betere start kon maken. Af en toe bezoekt het verdrietige gezin hun broertje. Ze hopen dat ze hem op zijn derde verjaardag kunnen ophalen. En hem alsnog een plekje kunnen geven in hun gezin.
Colofon Hoofdredactie: Cordaid Memisa Bladconcept, tekstredactie en productiebegeleiding: Schrijf-Schrijf Bladconcept en ontwerp: subsoda Fotografie: A. Backer, W. van Dijen, Cordaid. Drukkerij: Communisis Oplage: 100.000
Leontine Borsato Ambassadeur van Cordaid Memisa Cordaid Memisa Lutherse Burgwal 10 2512 CB Den Haag 070 31 36 500
[email protected] www.cordaidmemisa.nl IBAN: NL91INGB0000005657
PS. In de sms-actieweek voor Cordaid Memisa werden kijkers van RTL Boulevard opgeroepen een sms te sturen à € 2,50. Voor het bedrag van vier sms’jes kan een vrouw in Burundi veilig bevallen. In totaal kwamen er 97.000 sms’jes binnen. Een geweldig resultaat!
MM
3
Welkom op de donateursdag!
kort nieuws Een lot tegen armoede
Onze nieuwe ambassadeurs! Actrices Tanja Jess en Anousha Nzume zijn de nieuwe ambassadeurs van Cordaid Memisa. Net als Leontine Borsato gaan zij zich inzetten voor moeders in ontwikkelingslanden. Tanja reisde in 2013 al voor Cordaid Memisa naar Kameroen voor de tv-serie Ik word moeder. De reis maakte diepe indruk op haar. ‘In Afrika had ik mijn moeizame bevalling niet overleefd, daarom zet ik mij graag in voor moeders daar.’ Ook voor Anousha komt moedersterfte dichtbij: ze heeft haar Afrikaanse oma nooit gekend, omdat die overleed tijdens de bevalling van één van haar kinderen. Beide actrices reisden onlangs naar Oeganda om te zien wat Cordaid Memisa daar doet om moedersterfte terug te dringen. Ze maakten er opnames voor een speciale aflevering van Ik word moeder die begin februari is uitgezonden. De herhaling is te zien op RTL4 op 13 februari om 13.30 uur en op 8 mei om 13.00 uur. Ook kunt u de uitzending terugzien via www.r tlxl.nl.
Ook in 2015 mag Cordaid weer rekenen op steun van de Nationale Postcode Loterij – de grootste goededoelenloterij van Nederland. Van elk verkocht lot verdeelt de loterij de helft van het geld over negentig goede doelen, waaronder Cordaid. Een fantastische steun in onze strijd tegen armoede. Van het geld helpen wij de meest kwetsbare mensen in de wereld aan gezondheidszorg en onderwijs. We geven hen noodhulp bij rampen en dragen zo bij aan een betere toekomst. Bedankt Nationale Postcode Loterij! En bedankt alle mensen die één of meerdere loten hebben gekocht!
Tanja en Anousha zetten zich ook in voor moeders in Nederland. Samen schreven zij het boek De Mama Match, een indringend pleidooi meer voor solidariteit tussen vrouwen. Wanneer u dit boek koopt via www.HelpMama.nl, dan krijgt Cordaid Memisa een deel van de opbrengst zonder dat het u iets extra’s kost!
In de ochtend volgden veel mensen de workshop van notarieel deskundige Mariëlle Lindeboom. Daarin beantwoordde zij de belangrijkste vragen rondom erven en schenken. Na een gezellige lunch in de wintertuin kwamen medewerkers van Cordaid Memisa aan het woord. Lotte van Elp vertelde bevlogen over haar ervaringen in Afghanistan. Daar leidt Cordaid Memisa verloskundigen op, waardoor de gezondheidszorg voor moeders en kinderen enorm is verbeterd. In een rechtstreekse skype-verbinding vertelde Marjan Kruijzen vervolgens over haar werk in Sierra Leone. Van dichtbij maakt zij mee hoezeer dit land lijdt onder de ebola-epidemie. Tot slot vertelde Cordaiddirecteur Simone Filippini gepassioneerd over de werkbezoeken die zij bracht aan verschillende projecten van Cordaid Memisa. De dag eindigde met een geweldig
concert van drie jonge prijswinnaars van het Prinses Christina Concours. Ook in 2015 organiseert Cordaid Memisa donateursdagen op verschillende locaties in Nederland. Wij hopen u te ontmoe ten!
Kalende r 2015 1 juni: donateursdag in de Hortus Botanicus, Leiden 5 november: donateursdag in het Ikonenmuseum, Kampen (Overijssel) Elke laatste donderdag van de maand van 13 tot 15 uur: informatiemiddag executeursservice op het Cordaid-kantoor in Den Haag. Opgeven voor een bijeenkomst kan op www.cordaidmemisa.nl/aanmelden of telefonisch via Erika Frey: 070 31 36 292.
7,2 miljoen
is het wereldwijde tekort aan verloskundigen, verpleegkundigen en artsen.
CORDAID MEMISA EN UW NALATENSCHAP Bewegen voor een betere wereld Lekker wandelen, fietsen, schaatsen of roeien en ondertussen geld inzamelen voor een goed doel, zoals Cordaid. Dat kan sinds kort met de Fundrunner-app op uw mobiele telefoon. Met deze app worden alle dagelijkse activiteiten waarmee u buiten kilometers maakt, omgezet in een donatie aan een goed doel. Het werkt simpel: voordat u eropuit trekt, kiest u via de app het goede doel dat u graag wilt steunen. Dat goede doel heeft zelf al sponsors gezocht. En deze sponsors doneren vervolgens een vast bedrag per kilometer die u aflegt. We hopen natuurlijk dat u Cordaid steunt! Want uw afgelegde kilometers kunnen moederlevens redden. Helpt u mee? Download de fundrunner-app via www.cordaidmemisa.nl. Op deze website vindt u ook een stappenplan voor de installatie van de app op uw mobiele telefoon. Vragen? Stuur een e-mail naar Jacqueline Leemkuil van Cordaid Memisa:
[email protected].
4 MM
Het is altijd hartverwarmend om te zien hoeveel betrokken donateurs Cordaid Memisa steunen. Ook op de laatste bijeenkomst van Cordaid Memisa in 2014 waren weer veel donateurs aanwezig. In de prachtige kloosterkapel van het Cenakel in Soesterberg konden zij elkaar ontmoeten en in gesprek raken.
Wist u dat vijfentwintig procent van alle particuliere giften aan Cordaid Memisa afkomstig is van nalatenschappen van onze donateurs? Steeds meer mensen laten Cordaid Memisa opnemen in hun testament. Een prachtig gebaar waarvoor we erg dankbaar zijn. Want of uw nalatenschap nu groot of klein is, we kunnen het geld direct inzetten. Van een erfenis van € 3000 kan Cordaid Memisa al 400 moeders een veilige bevalling geven. Wist u trouwens dat Cordaid Memisa geen erfbelasting hoeft te betalen over de ontvangen erfenissen en schenkingen? Cordaid Memisa is namelijk door de Belastingdienst aangemerkt als
Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Erfenissen en schenkingen vallen dan onder het 0%-tarief. In het boekje De toekomst delen werkt van Cordaid staan nog meer handige tips voor als u overweegt om Cordaid Memisa op te nemen in uw testament. U kunt het gratis boekje aanvragen via onze speciale website over nalatenschappen: www.delenwerkt.nl.
Mariëlle Lindeboom Heeft u liever persoonlijk contact? U kunt het boekje ook bestellen bij onze notarieel deskundige mr. Mariëlle Lindeboom. Daarnaast helpt zij u bij vragen over uw nalatenschap. U kunt haar telefonisch bereiken op de directe nummers 070 31 36 264 en 06 22 52 82 98. Een e-mail sturen is ook mogelijk:
[email protected].
MM
5
ZIEKENHUIS IN OEGANDA
op de goede weg Toe n
CORDAID MEMISA IN OEGANDA Nu
KAMULI is een district in het bisdom Jinja (Oost-Oeganda). Cordaid Memisa werkt in dit gebied al lange tijd samen met het Jinja Diocesan Health Office (DHO). Deze katholieke organisatie runt er zes privéklinieken en twee ziekenhuizen.
Goed nieuws voor zwangere vrouwen in Kamuli, Oeganda. Sinds Cordaid Memisa er werkt aan de verbetering van de zorgverlening, krijgen meer moeders de hulp die ze nodig hebben. Bijvoorbeeld in het Namwendwa Ziekenhuis, waar in korte tijd veel is veranderd. ‘Bij complicaties tijdens de bevalling, kunnen we vrouwen in ons ziekenhuis eindelijk helpen.’ Tekort aan personeel. Gebrek aan medicijnen en medische instrumenten. Een kapotte ambulance. Geen stromend water. Een elektriciteitsnet dat om de haverklap uitvalt. Deze zaken waren een jaar geleden heel normaal in het Namwendwa Ziekenhuis in Kamuli. De operatiekamer voor keizersnedes was al jaren niet meer in gebruik. En op de bedden in de slaapzalen lagen oude matrassen vol gaten. Patiënten kwamen er hierdoor steeds minder. Want áls ze kwamen, konden ze vaak niet goed worden geholpen. Betere zorg Het Namwendwa Ziekenhuis is één van de achttien gezondheidsklinieken in Kamuli waar Cordaid Memisa de zorgverlening verbetert door resultaatgericht te financieren: we betalen klinieken en ziekenhuizen achteraf, op basis van behaalde resultaten – bijvoorbeeld het aantal bevallingen. ‘Resultaatgericht financieren is een soort beloningssysteem’, legt Simone Soeters van Cordaid uit. ‘Hoe beter de resultaten zijn, hoe meer geld een ziekenhuis krijgt. Dat ziekenhuis mag vervolgens zelf weten waaraan ze het geld
6 MM
besteedt, nadat het businessplan is beoordeeld. Door ziekenhuizen zelf verantwoordelijk te maken, motiveren we hen om betere zorg te leveren. En daarmee zijn de moeders in Kamuli pas écht geholpen.’ Extra geld ‘Het Namwendwa Ziekenhuis is een staatsziekenhuis’, vertelt dr. Duku Fred, die het ziekenhuis runt. ‘De overheid coördineert onder meer onze medicijnvoorraad en materialen. Maar dat is lang niet toereikend. Zelf hadden wij niet de bevoegdheid noch het geld om meer of betere spullen te kopen. Dat was erg frustrerend. Onze medische staf had geen middelen om patiënten goed te helpen en was hierdoor slecht gemotiveerd.’ Sinds een jaar ontvangt het Namwendwa Ziekenhuis resultaatgerichte financiering van Cordaid Memisa. Onder leiding van Dr. Duku Fred zette het ziekenhuis alles op alles om de best mogelijke resultaten te behalen. Het geld dat het ziekenhuis daarmee verdiende, gebruikte ze om de zorgverlening op alle fronten flink te verbeteren.
kenhuizen gezondheidszorg terecht in staatszie DE BEVOLKING van Oeganda kan voor niet stal mee r tsziekenhuizen zijn gratis, maa of (katholieke) privéklinieken. De staa tiofunc laten te l maa opti om de ziekenhuizen goed; de overheid heef t te weinig geld een n linge ande beh voor en vrag ) ls die van DHO neren. De katholieke klinieken (zoa ns beter. is de zorg in deze klinieken doorgaa n mste inko deze r Doo klein bedrag.
DE ZORG in àlle ziekenhuizen en klinieken in Kamuli moet goed zijn. Of het nu staatsziekenhuizen of katholieke privéklinieken zijn. Dat wil Cordaid Memisa bereiken door resultaatgericht te financieren. Daarmee stimuleren we klinieken om betere zorg te leveren. Cordaid Memisa en DHO controleren de resultaten en de kwaliteit periodiek. Stromend water Dr. Duku Fred somt de verbeteringen op. De medicijnvoorraad is aangevuld. Er is een extra verloskundige in dienst genomen. De operatiekamer is opgeknapt. De ambulance is eindelijk gerepareerd. En op de bedden liggen nieuwe, schone matrassen. ‘Zwangere vrouwen kunnen vierentwintig uur per dag bij ons terecht, want er is nu altijd een verloskundige aanwezig. Bij complicaties kunnen we hen echt helpen. We kunnen bijvoorbeeld eindelijk weer keizersnedes uitvoeren in de operatiekamer.’ Dankzij de nieuwe zonnepanelen zit het ziekenhuis bovendien nooit meer zonder stroom. In plaats van één waterpomp voor het hele ziekenhuis is er tegenwoordig op verschillende plekken in het gebouw stromend water. De kans op infecties is hierdoor veel kleiner geworden. En waar zwangerschapscontroles voorheen buiten plaatsvonden onder een mangoboom, kunnen vrouwen nu terecht onder een grote overkapping – beschut tegen regen en brandende zon. Meer bevallingen Het effect van alle verbeteringen is enorm: de medische staf is
veel gemotiveerder én er komen meer mensen naar het ziekenhuis. Het aantal bevallingen steeg in één jaar tijd zelfs van gemiddeld 60 à 80 per maand naar 100 à 140. Dr. Duku Fred: ‘Vrouwen die in ons ziekenhuis goed zijn geholpen, vertellen daarover aan anderen. En die komen vervolgens ook naar ons toe.’ Door deze groei is er rondom het Namwendwa Ziekenhuis veel levendigheid ontstaan. Het trekt brommertaxi’s en kleine handelaren aan. ‘De betere zorg in ons ziekenhuis is voor de hele gemeenschap goed. Maar het brengt ook nieuwe uitdagingen mee. Nu er meer patiënten komen, heeft het ziekenhuis meer personeel nodig. Meer medicijnen. En meer ruimte om alle mensen in de toekomst op te vangen. De steun van Cordaid Memisa blijft daarom hard nodig.’ Help de moeders in Kamuli Het Namwendwa Ziekenhuis is op de goede weg. Maar ook in andere ziekenhuizen in het district moet de zorg beter. Geef klinieken de kans om dat voor elkaar te krijgen. Zodat vrouwen er voortaan veilig kunnen bevallen. En moedersterfte daalt.
MM
7
hier daar Zwangerschap, bevalling, kraamtijd. Ze duren min of meer een jaar. Hoe houd je in die periode je baby én jezelf gezond? Op deze vragen zoeken moeders overal ter wereld het antwoord. Zoals Festine uit Burundi, die net is bevallen van een dochtertje. En Anneke (35) uit Utrecht; zij beviel in juli van haar derde kindje.
Festine, jij bent gisteren bevallen. Hoe gaat het met je?
‘Ik snapte niet waarom mijn baby doodging’
‘Goed. De bevalling ging heel snel en mijn dochter is helemaal gezond. Ik ben in de kliniek bevallen. Dat raadde de vroedvrouw in mijn dorp mij aan. Tijdens mijn zwangerschap ben ik een paar keer bij haar geweest. Dan nam ze mijn bloeddruk op. Naar controles in de kliniek ging ik niet. Dat durfde ik niet: ik was bang om te horen dat er wat mis was met mijn kindje. Dat was namelijk bij mijn eerdere zwangerschap zo.’
Anneke, hoe is jouw bevalling gegaan? ‘Ook heel goed. Mijn zoontje Abe is thuis geboren. Net als mijn andere twee kinderen. Een kindje krijgen vind ik iets natuurlijks: ik was zwanger, niet ziek. Daarom wilde ik liever niet in het ziekenhuis bevallen als dat niet echt nodig was. Maar ik had natuurlijk wel een goede verloskundige aan mijn bed. Zij wist precies wat ze deed. En als er wat mis was geweest, dan had ik heel snel in het ziekenhuis kunnen zijn. Dat was een geruststellende gedachte.’
Festine uit Burundi me t haar pasgeboren doch tertje.
Anneke uit Utrecht met haar drie kinderen Gijs (5), Nina (2) en Abe (0).
Festine, wat ging er de vorige keer mis bij jouw zwangerschap? ‘Mijn eerste baby overleed in mijn buik. Waarschijnlijk was het al een tijdje dood toen ik het ontdekte, maar dat wist ik niet. Ook toen ging ik niet naar zwangerschapscontrole in de kliniek. Ik had gewoon geen idee wat mij te wachten stond. Toen de weeën begonnen, baarde ik een dood kindje. Ik was ontzettend verdrietig en voelde me machteloos: ik was zwanger geweest, maar had geen baby gekregen. Waarom de baby doodging, snapte ik ook niet. Al gauw werd ik opnieuw zwanger. Op de uitgerekende datum ging ik naar het ziekenhuis om daar te bevallen. Ik wilde zo graag dat dit kindje zou blijven leven. De weeën duurden ontzettend lang en stopten toen ineens. Ik begreep niet wat er gebeurde en was bang dat het weer mis zou gaan. Dankzij een keizersnede kreeg ik een gezond kindje. Thuis hadden we het beiden waarschijnlijk niet overleefd.’
Anneke, was de zwangerschap van Abe anders dan die van je twee oudste kinderen?
‘Deze zwangerschap vond ik erg spannend’
‘Ja, toch wel. Al mijn zwangerschappen verliepen fysiek zonder grote problemen. Maar ik vond het deze keer erg spannend. Mijn middelste kindje, Nina, heeft namelijk het syndroom van Down. En ik maakte me zorgen of Abe het ook zou hebben. Mijn man en ik wisten destijds dat Nina een verhoogde kans op Down had. Toch ging ik er onbewust vanuit dat het niet zo zou zijn. Hoe welkom ze ook was in ons leven, ik moest erg wennen aan het idee. Een kindje met Down brengt extra zorgen met zich mee. Na een paar maanden werd Nina bijvoorbeeld al aan haar hart geopereerd. Gelukkig liep dat allemaal goed af. Ze is nu twee jaar, maar in haar ontwikkeling loopt ze achter. Het voelt soms alsof ik twee baby’s heb: Abe en Nina. Ik realiseer me dat Nina’s leven er in een ontwikkelingsland heel anders had uitgezien. Daar had ze zeer waarschijnlijk niet eens een hartoperatie gekregen. Mijn man en ik kunnen haar hier gelukkig een volwaardig leven geven.’
Festine, ga je de volgende keer wel naar zwangerschapscontrole? ‘Zeker weten. Ik begrijp nu inmiddels hoe belangrijk dat is. Voor mijn baby, maar ook voor mijzelf. Ik weet nu dat ik regelmatig naar de controles moet komen. En dat ik niet pas op het laatste moment naar de kliniek moet gaan om te bevallen, maar ruim van tevoren.’
8 MM
MM
9
BREDE STRIJD TEGEN MOEDERSTERFTE IN BURUNDI
MEER NODIG DAN ALLEEN BETERE ZORG Burundi is één van de tien armste landen ter wereld en kampt met een enorme overbevolking. Meer dan tachtig procent van die bevolking leeft van minder dan twee dollar per dag. Geld om kinderen naar school te laten gaan, hebben veel gezinnen niet. En de landbouw levert lang niet genoeg voedsel op voor iedereen. Het land prijkt hierdoor al jaren bovenaan de wereldhongerindex. Vooral zwangere vrouwen en kinderen zijn kwetsbaar door het gebrek aan voedingstoffen dat ze binnenkrijgen. Daarnaast is Burundi nog niet volledig hersteld van de jarenlange burgeroorlog, de maatschappij toont nog steeds veel sporen van geweld. Vrouwen worden hiervan vaak het slachtoffer, bijvoorbeeld als ze in hun eentje op afgelegen wegen lopen. Gebrek aan medische zorg is dus niet het enige probleem voor moeders in Burundi. Om hen echt een betere toekomst te bieden, is dan ook meer nodig dan alleen betere zorg. Daarom zet Cordaid zich ook in op andere gebieden, zoals armoedebestrijding, voedselzekerheid, onderwijs, bestrijding van geweld tegen vrouwen en meer veiligheid in het algemeen. Zo helpen we niet alleen moeders, maar hun hele gezin en de hele gemeenschap.
Moeders in Burundi zijn extra kwetsbaar. De meesten vrouwen zijn ondervoed, krijgen veel kinderen en hebben nauwelijks toegang tot medische zorg. Hierdoor lopen ze grote kans om te overlijden tijdens de bevalling. De hoge moedersterfte in het land kent meerdere oorzaken. Cordaid Memisa pakt die op verschillende manieren tegelijk aan. 10 MM
Betere toegang tot zorg Burundi staat in de top vijf van landen met de hoogste moedersterfte. Het terugdringen daarvan is het belangrijkste doel van Cordaid Memisa. De afgelopen jaren hebben we dan ook hard gewerkt om de medische zorg in de klinieken te verbeteren. Zodat er meer vrouwen onder veilige medische begeleiding kunnen bevallen. Maar betere zorg is niet het enige wat Burundi nodig heeft. Er moeten ook meer moeders gebruik van gaan maken. Daarom leidt Cordaid Memisa in de dorpen speciale community health workers op. Dit zijn lokale gezondheidswerkers die door de gemeenschappen zelf worden gekozen, vaak iemand in wie ze veel vertrouwen hebben. Elke community worker heeft honderd gezinnen onder zijn of haar hoede. In het project leren ze hoe zij zwangere vrouwen kunnen helpen, bijvoorbeeld door hen door te verwijzen naar de kliniek voor pre- en postnatale zorg. Ook geven ze voorlichting aan jongeren over seksualiteit en voorbehoedsmiddelen. Dankzij de community workers verlopen de bevallingen veel veiliger voor moeder en kind: het aantal vrouwen dat in de kliniek bevalt steeg met dertig procent. Hierbij zijn ook de klinieken gebaat. Cordaid Memisa betaalt hen namelijk een bonus op basis
van hun resultaten – bijvoorbeeld het aantal behandelingen. Hoe meer vrouwen in de kliniek bevallen, hoe meer geld die krijgt. En hoe meer mogelijkheden de kliniek heeft om de zorgverlening te verbeteren. En dat komt de hele gemeenschap ten goede. Behandelingen in de dorpen Malaria, longontsteking en diarree komen ontzettend veel voor in Burundi. In Nederland gaan moeders en kinderen daar niet aan dood, maar in Burundi kan dat wel het gevolg zijn. Daarin wil Cordaid Memisa verandering brengen. Vanaf dit jaar gaan we in twee zeer afgelegen gebieden meerdere community workers extra trainen. We leren hen hoe ze voortaan zélf simpele medische testjes en behandelingen kunnen uitvoeren. Zo doen ze bijvoorbeeld een malariatest en behandelen ze simpele infecties. Zo kunnen ze helpen voorkomen dat kinderen of hun moeders ernstig ziek worden. Uiteraard blijven ze mensen ook doorverwijzen naar de klinieken, als dat nodig is. De community workers hebben net zo weinig geld als hun dorpsgenoten. Daarom krijgen ze van Cordaid Memisa niet alleen een gezondheidskit met medicijnen en testen, maar ook andere benodigdheden. Zoals een tafel met
stoeltjes, een weegschaal, een zaklamp en een megafoon. Daarmee kunnen ze een kleine gezondheidspost inrichten waar dorpsbewoners voor eerste hulp terecht kunnen. Door de meest voorkomende ziekten voortaan in een vroegtijdig stadium op te sporen en te behandelen, kunnen we moeder- en kinderlevens redden. Tienerzwangerschappen terugdringen Veel vrouwen in Burundi krijgen hun eerste kindje als ze zelf nog heel jong zijn. En dat is niet zonder risico’s. Het lichaam van een jong meisje is nog niet klaar om een baby te baren. Hierdoor loopt een meisje grote kans om te overlijden tijdens de bevalling. Twintig procent van de moedersterfte in Burundi betreft meisjes onder de achttien jaar. Cordaid Memisa wil het aantal tienerzwangerschappen dan ook terugdringen. Hiervoor hebben we een speciaal programma ontwikkeld, The Next Generation, dat we ook uitvoeren in Congo en Rwanda. Daarin geven we tieners voorlichting over de gevaren van zwangerschappen op jonge leeftijd. Zodat ze voortaan gezondere keuzes kunnen maken als het gaat om seksualiteit en zwangerschap. Door dit project krijgen tieners ook betere toegang tot veilige voorbehoedsmiddelen.
MM
11
Christina… op het Victoriameer
het verschil Het verschil maken voor moeders en kinderen in ontwikkelingslanden. Daarvoor sloegen winkeliers van winkelcentrum Middenwaard in Heerhugowaard de handen ineen. Met de verkoop van Mamaloten haalden zij een maand lang geld op voor veilige bevallingen in Afrika. Marketingmanager Vincent Scholten van vastgoedbedrijf Corio, eigenaar van het overgrote deel van het winkelcentrum, vertelt over de actie.
De a anle iding
‘Winkelcentrum M iddenwaard heef t een prominente fu nc tie in Heerhugowaard. Het staat let terlijk en figuurlijk midden in het centrum va n de stad. Dat bren gt een maat schappelijke rol met zich mee. Vaak dragen de wi nkeliers bij aan lokale goede doele n. Maar toen wij hen vroegen of ze iet s wilden doen voor moeders in Af rika, waren ze erg enthousiast. Ze ko nden zich direct vinden in het werk van Cordaid Memisa.’
H et doel
Met de opbrengst van acht Mamalote n kan Cordaid Memisa een moeder in Afrika veilig laten bevallen. Moeders krijgen basiszorg die nodig is voor , tijdens en na een bevalling. De kans op overlijden van moeders en baby’s neemt daardoor aanzienlijk af.’
12 MM
ijk
tenw de krot
Drijven
De aanpak
en ‘Zesenveertig winkeliers verkocht euro per één voor en, alot Mam de zogenaam es die vakj e stuk . Op een Mamalot staan twe goed is e vakj Elk . de klant kan openkrassen nde effe betr de van , actie deel voor een voor ende winkel nem deel ere and een van of el wink is in Middenwaard. Denk aan een grat rtiment.’ asso het op ing kort bioscoopbon, of
H e t ve rvolg
Mamaloten is nog ‘Het concept van de schaal uitgeproze nooit eerder op de n deze ac tie is dat beerd. Het leuke aa : Cordaid Memisa iedereen profijt heeft opbrengst van de e dig ontvang t de volle nt krijgt mooie lotenverkoop, de kla ondernemer kan voordeelac ties en de nier iet s ex tra’s ma zijn klanten op deze ker kijken of de ac tie bieden. We gaan ze ar is. In Middenvoor herhaling vatba andere winkelin waard, of misschien .’ centra van Corio
Christina CHRISTINA DE VRIES (54) is moeder, voormalig tropenarts, en werkt als Women’s Health-expert op het hoofdkantoor van Cordaid Memisa in Den Haag. Regelmatig reist zij af naar ontwikkelingslanden om projecten te bezoeken. In MM vertelt ze over haar ervaringen en ontmoetingen.
Mama Findei Met een motorbootje duurde de oversteek maar twintig minuten. Een tochtje van niks, van de vaste wal in Oeganda naar een eilandje in het Victoriameer. Toch was ik meteen in een compleet andere wereld. Een krottenwijk, waar het stonk naar rotte vis. In het Victoriameer liggen meer dan twintig van dit soort eilandjes. De één wat groter dan het andere, maar allemaal even armoedig. Ze worden bevolkt door vissers uit de omliggende landen. De mannen trekken van eiland naar eiland, de vis achterna. De vrouwen – vaak losse contacten – volgen in hun kielzog. Kinderen worden geboren en groeien op in deze omgeving. Er is werkelijk niets: geen school, geen gezondheidspost, zelfs geen autoriteit. Hooguit is er een klein winkeltje, waar vooral de alcohol goed verkoopt. De zwangere vrouwen op deze eilandjes zitten als ratten in de val. Ze baren hun kinderen zonder hulp. Naar zwangerschapscontroles gaan ze niet. En als de weeën eenmaal beginnen, is het meestal al te laat om nog naar een kli-
niek te gaan. De meeste vissers hebben alleen een roeibootje – daarmee duurt de oversteek naar het vaste land wel wat langer dan twintig minuten. De overkant is voor de eilandbewoners heel ver weg. Zeker ’s nachts, als het stormt, en de mannen voor geen goud het water op durven. Zelfs niet om hun zwangere vrouw of ongeboren baby te redden. Op één van deze eilandjes ontmoette ik Mama Findei. Een wat oudere vrouw die zich het lot van de eilandbewoners aantrekt en vrouwen helpt tijdens hun bevalling. Ze handelt daarbij uit eigen ervaring, zonder formele vroedvrouwenopleiding. Mama Findei is de enige stabiele factor op het eiland. Ze vangt kinderen op als hun ouders ruzie hebben, bemiddelt in conflicten, en is in haar eentje een soort eerstehulppost. Maar haar medische kennis is beperkt en middelen heeft ze niet. Ik vroeg haar wat er zoal op haar verlanglijstje staat. Ze antwoordde aarzelend. Vaccinaties voor de kinderen. Een kleine opleiding, zodat ze zwangere vrouwen beter kan bijstaan. Een telefoon, om de kliniek op het vaste
land te bellen. En misschien – in de toekomst – een ambulancebootje, om vrouwen in nood sneller naar de overkant te kunnen varen. Of vroeg ze nu te veel? Mama Findei is een lichtpuntje op het eiland. En een inspiratiebron voor Cordaid Memisa. Daarom gaan we haar beter opleiden en uitrusten met een eenvoudige gezondheidskit. Zodat ze de eilandbewoners voortaan écht kan helpen. Op de andere eilandjes in het Victoriameer gaan we op zoek naar nog meer Mama Findei’s. Vrouwen die op hun eigen eiland een vergelijkbare rol kunnen vervullen. Ook deze vrouwen gaan we trainen en uitrusten met basisbenodigdheden. Het is een eerste stap om de schrijnende situatie op de eilandjes te verbeteren. Maar er moet nog veel meer gebeuren. Wat allemaal, dát gaan we komende tijd grondig in kaart brengen. We willen zo veel mogelijk informatie verzamelen om daarmee de Oegandese regering te overtuigen om in actie te komen. En zich eindelijk om de eilandbewoners te bekommeren. Net als Mama Findei.
MM
13
5 oorzaken van babysterfte
1. Moeder is niet gezond Baby’s met een gezonde moeder hebben een goede kans om te overleven. Het kindje zal dan goed groeien in de buik. Helaas kampen veel vrouwen in Afrika met ondervoeding. Alle voedingsstoffen die zij binnenkrijgen, gaan direct naar de baby. Het gevolg: de moeder verzwakt nog meer, waardoor de baby een groeiachterstand krijgt. Hierdoor heeft de baby grote kans om te overlijden tijdens de bevalling – of in de eerste dagen erna. Ook kampen veel zwangere vrouwen in ontwikkelingslanden met vroeggeboortes. En de kans dat een baby dat overleeft, is gering. Verder vormen infectieziektes een groot gevaar voor de baby. Moeders met malaria, hiv of aids zijn zelf vaak zo zwak dat hun kindje zelden gezond ter wereld komt.
Wereldwijd sterven er meer baby’s dan moeders. Toch strijdt Cordaid Memisa in de eerste plaats tegen moedersterfte. Want zonder gezonde moeders geen gezonde kinderen. Moedersterfte en babysterfte gaan hand in hand. Zeker in ontwikkelingslanden, waar kinderen nog veel afhankelijker zijn van hun moeder dan hier. MM zet de belangrijkste oorzaken voor babysterfte op een rij. Met dank aan Franka Cadée van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV).
14 MM
2. Slechte hygiëne In Nederland is het onvoorstelbaar, maar in Afrika gebeurt het regelmatig: na de bevalling wordt de navelstreng doorgesneden met een vies mesje. Dat kan ernstige infecties bij de baby veroorzaken. En zelfs dodelijk zijn als de baby al verzwakt is. Soms zijn er geen schone mesjes voorhanden. Maar het komt ook voor dat (niet-opgeleide) traditionele vroedvrouwen – of de moeders zelf – gewoon niet weten hoe gevaarlijk het gebruik van een vies mesje is. Datzelfde geldt voor het drinken van vervuild water en het niet wassen van handen. Slechte hygiëne is er mede de oorzaak van dat ebola zich momenteel zo rap verspreidt in Afrikaanse landen, met vele doden tot gevolg. En slechte hygiëne is ook één van de belangrijkste oorzaken voor babysterfte. 3. Onbegeleide bevallingen Moeders die naar zwangerschapscontroles gaan en onder medische begeleiding bevallen, hebben meer kans om een gezonde baby te baren. Maar in veel ontwikkelingslanden bevallen vrouwen nog steeds zonder begeleiding van een opgeleide verloskundige. Iemand met genoeg kennis om de baby te redden als er complicaties zijn. Een stuitligging kan bijvoorbeeld al fataal zijn. Ook de geboorte van een tweeling
brengt extra risico’s met zich mee. Als moeders wél naar een kliniek gaan, dan is daar ook niet altijd een verloskundige aanwezig. Of die verloskundige heeft niet de juiste materialen en medicijnen om de baby (en de moeder) te redden. Om babysterfte wereldwijd terug te dringen, moeten er meer verloskundigen komen. En die verloskundigen moeten een goede plek en materialen krijgen om hun werk te doen. 4. Onwetendheid Veel moeders in ontwikkelingslanden weten gewoon niet wat belangrijk is tijdens hun zwangerschap. Of in de zorg voor hun baby. Een voorbeeld hiervan is borstvoeding. Voor baby’s is het belangrijk om zo snel mogelijk na de geboorte de borst te krijgen. De moedermelk bevat dan namelijk extra veel eiwitten. Vooral baby’s die niet zo sterk zijn, kunnen die goed gebruiken. Maar in sommige landen geloven moeders dat deze melk – colostrum – slecht is. Het ziet er dan wat dikker en slijmeriger uit en daardoor denken moeders dat de melk bedorven is. Ze geven hun baby liever suikerwater. Het gebrek aan moedermelk vlak na de geboorte kan voor een zwakke baby het verschil betekenen tussen leven en dood. 5. Armoede Voor babysterfte zijn vele oorzaken en ze hangen allemaal met elkaar samen. Maar bovenaan de lijst staat armoede. Dat is de bron van vele problemen. Ondervoeding is het gevolg van armoede. Net als het gebrek aan kennis, medische zorg en toegang tot klinieken. Om de overlevingskansen voor baby’s te vergroten, moeten we de levensomstandigheden van hun moeders en vaders verbeteren. Kleine veranderingen kunnen daarin al veel betekenen. Er is niet alleen medische apparatuur of techniek nodig, maar vooral ménselijke zorg. Daarom leidt Cordaid Memisa extra verloskundigen op en sturen we voorlichters de dorpen in om te vertellen over veilig moederschap en bevallen onder medische begeleiding. Zo daalt niet alleen de moedersterfte, maar sterven er ook minder baby’s.
MM
15
Advertorial
