Algemeen Financieel Jaarverslag 2008
2008 in vogelvlucht
De samenleving verandert en het Leger
ren. Vooral door herzieningen in het zorgstelsel in de
des Heils verandert mee. Toch is in 2008
achterliggende jaren konden voor voormalig dak- en
de overtuiging gegroeid dat de organisatie
ding worden gecreëerd. Ook is het mogelijk gebleven
dicht bij haar oorsprong en missie moet
om de groei van, vooral ambulante, activiteiten op
blijven. De kern daarvan is om Jezus te
voort te zetten.
volgen (in daad en in woord) en uit te
2
thuislozen nieuwe woonvoorzieningen met begelei-
het gebied van preventie en maatschappelijk herstel
Uitgedrukt in geld steeg de exploitatieomvang ten
dragen dat God ieder mens liefheeft.
opzichte van 2007 met R 29 miljoen (+13%) tot R 251
God dienen is mensen dienen en mensen
miljoen in 2008. De financiële crisis die zich in de 2e
dienen is God dienen.
Heils niet voorbij: de beleggingen van het Leger des
I
helft van 2008 voltrok ging ook aan het Leger des Heils rendeerden negatief 6,2%. Dit was de belang-
n 2008 is de organisatie dan ook een traject
rijkste oorzaak van het financiële exploitatietekort
gestart om te leren van de eigen geschiedenis.
van bijna R 12 miljoen. De in het verleden opgebouw-
Steeds weer namelijk ontdekt het Leger des
de reserves waren toereikend om deze onverwachte
Heils dat elementen uit ‘nieuwe’ werkvormen (in
tegenvaller op te vangen.
2008 bijvoorbeeld BIJ Bosshardt buurtsteunpunten of arbeidsreintegratie project Werk voor Iedereen)
De steun van het publiek bleef onverminderd groot.
geënt zijn op aanbevelingen van William Booth, de
Het aantal donateurs groeide met negenduizend per-
oprichter van de organisatie. Hij schreef in 1890 het
sonen tot 405.000. De inkomsten uit fondsenwerving
historische pamflet ‘In Darkest England and the Way
zijn stabiel en er wordt gewerkt aan een nieuwe direct
Out’. Het doel van dit traject is om de organisatie
marketing aanpak. De kledinginzameling groeide tot
aan kracht en slagvaardigheid te laten winnen. Om
28 miljoen kilogram, waarbij de financiële resultaten
zo mensen bij te kunnen blijven staan in het richting
verbeterden.
geven aan hun bestaan. Hiertoe wordt de specifieke aanpak van het Leger des Heils in de sociale hulp-
Binnen het Leger des Heils is sprake van een kerke-
verlening geactualiseerd en beter in kaart gebracht,
lijke en een hulpverleningstak. Ook dit maakt het
vindt herijking plaats van de taakverdeling tussen
Leger des Heils tot een unieke organisatie: er is een
kerkelijk diaconaal werk en hulpverlening, en wordt
ontmoeting van ‘kerken en werken’. De overheid
de worteling in de Nederlandse samenleving ver-
streeft naar een ‘civil society’. Het Leger des Heils wil
sterkt.
hieraan in samenwerking met anderen een bijdrage
Traditie vernieuwen wordt op die manier een boei-
leveren. In het afgelopen jaar is op inhoudelijk gebied
ende synthese tussen verleden en toekomst.
dan ook bewust gezocht naar een intensievere verbinding tussen de verschillende onderdelen van het
Het Leger des Heils kon in 2008 de activiteiten op het
Leger des Heils, die in de toekomst verdere resultaten
gebied van welzijns- en gezondheidszorg intensive-
zal laten zien.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
■
Inhoudsopgave 2008 in vogelvlucht Inhoudsopgave Voorwoord
...........................................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Het Leger des Heils in Nederland Profiel
.........................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
De mensen van het Leger des Heils
.............................................................................................................................................................................................................
Interview korpsofficier Rene Pronk over zijn werk in Terneuzen Samenvatting 2008
.........................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................
Maatschappelijke analyse
...............................................................................................................................................................................................................................................
Samenwerkingsverbanden
............................................................................................................................................................................................................................................
Leger des Heils in de media
.........................................................................................................................................................................................................................................
Leger des Heils kledinginzameling
................................................................................................................................................................................................................
Internationale programma’s en projecten in 2008
...........................................................................................................................................................
Dubbelinterview over het werk van het Leger des Heils in Congo Fondsenwerfbeleid Vermogensbeleid Beleggingsbeleid Beloningsbeleid
.......................................................................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................................
Toekomstverwachting
............................................................................................................................................................................................................................................................
Interview Grijs Genoeg(en) en korps Emmen Governance
....................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Interne risico-analyse
..............................................................................................................................................................................................................................................................
Samenstelling besturen en directies en toezichthoudende organen Interview korps Amsterdam West Jaarrekening
..........................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................
Samengevoegde balans 2008
...................................................................................................................................................................................................................................
Samengevoegde exploitatierekening 2008 Lastenverdeling en kasstroomoverzicht Toelichting Algemeen
.............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................................................
Toelichting samengevoegde balans Toelichting baten
.....................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................................................................................................
Toelichting bestedingen Accountantsverklaring
......................................................................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................................................................
Meerjarenoverzicht mensen
...................................................................................................................................................................................................................................
Meerjarenoverzicht financieel
.............................................................................................................................................................................................................................
Colofon en Internetverwijzingen
.....................................................................................................................................................................................................................
2 3 4 5 6
12 14 16 22 26 28 32 35 38 42 47 50 54 56 60 62 66 71 76 78 79 80 82 84 87 95 98 99
100 101 102
3
Voorwoord Met gepaste trots breng ik deze prachtige uitgave van het Algemeen Jaarverslag van het Leger des Heils over 2008 onder uw aandacht. Het bevat heel veel verhalen over de positieve en geweldige dingen die er in Nederland in het verslagjaar plaatsvonden. Wij rapporteren over de achtergronden en de vele activiteiten die tot stand kwamen.
4
I
k heb grote waardering voor alle medewerkers
de armen, de verlorenen en hen die geen vrienden
die zich inzetten en handen en voeten geven aan
hebben.
het vele werk.
Ook wil ik graag mijn dank uitspreken aan de over-
De toekomst geeft ons veel kansen. Onze financiële
heid, maatschappelijke organisaties, bedrijven en ruim
bronnen worden gevoed door overheidsregelingen,
400.000 donateurs en bedrijven die ons financieel en
aansprekende fondsenwervingsacties en beschermd
materieel steunen. U maakt het mogelijk dat het Leger
door goed management. Tegelijkertijd willen we ook
des Heils haar werk kan blijven voortzetten.
investeren in groei door het bieden van opleidingen, faciliteiten en middelen voor iedereen.
Onze missie en verkondiging blijven dezelfde: zorgen voor de totale mens, voor lichaam en ziel. Daarbij
In navolging van Jezus Christus wil het Leger des
volgen we de bijbelse opdracht om alle mensen in de
Heils een blij Leger, een biddend Leger, een dienend
Naam van Christus de helpende hand toe te steken,
Leger, een vredebrengend Leger en een overwinnend
zonder daarbij te discrimineren en ons medeleven te
Leger zijn.
tonen door praktische liefde.
Moge God onze zorg voor de totale mens ook in de toekomst zegenen!
De traditie is de kern van wie we zijn. Dat komt allemaal voort uit ons geloof, onze geschiedenis, onze
Met vriendelijke groet,
leer, onze opdracht en onze waarden. Het Leger des Heils wil af van verouderde en onbelangrijke tradi-
Roy Frans (commissioner)
ties, maar daarnaast willen we ons vasthouden aan
Territoriaal commandant
de traditie die het Leger vorm gaf als helper voor
Almere, 25 mei 2009
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
■
Het Leger des Heils in Nederland DE GESCHIEDENIS > het Leger des Heils is in 1865 opgericht door de Engelse methodisten-predikant William Booth. Het Engeland van zijn dagen kenmerkte zich door industrialisatie en kapitalisme. Grote groepen arbeiders leefden in armoede en zochten een uitvlucht in de alcohol. William Booth richtte zich als rondreizend evangelist met name op deze onderklasse. Hij zag in dat hij zijn publiek niet van Gods liefde kon overtuigen zonder iets van deze liefde te laten zien. Behalve dat hij het Evangelie predikte, bood hij daarom praktische hulp. “Een lege maag heeft geen oren”, verklaarde Booth. DE NAAM > de naam Leger des Heils stamt uit 1878. Daarvoor heette de beweging The Christian Mission. Toen een van de betrokkenen de organisatie in een artikel wilde omschrijven als ‘a volunteer army’ (een leger van vrijwilligers), maakte Bramwell Booth (de zoon van de oprichter) daartegen bezwaar. William Booth verving het woord ‘volunteer’ door ‘Salvation’ (heil). DE MISSIE > het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke Kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie. DE ORGANISATIE > sinds 1988 bestaat het Leger des Heils in Nederland uit een kerkgenootschap en vier stichtingen. Daarvoor was de organisatie, juridisch gezien, een kerkgenootschap. De herstructurering vond plaats om beter aan te kunnen sluiten bij de maatschappelijke ontwikkelingen en te voldoen aan de eisen van de overheid. Het kerkgenootschap en de stichtingen maken deel uit van ‘The Salvation Army’, ofwel het Leger des Heils.
■ Kerkgenootschap Leger des Heils
■ Stichting Leger des Heils
Het Kerkgenootschap Leger des Heils heeft in Nederland 73 kerkelijke gemeenten (korpsen). Kernfuncties van deze gemeenten zijn evangelisatie, geestelijke groei, verbondenheid en dienstverlening aan de naaste.
De Stichting Leger des Heils is verantwoordelijk voor het beheer van geldmiddelen en de verdeling van onbestemde centrale inkomsten over de andere stichtingen en het kerkgenootschap.
■ Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg
■ Stichting Leger des Heils Dienstverlening
De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat uit 14 werkeenheden en 239 vestigingen. De stichting is verantwoordelijk voor de professionele gezondheidszorg en het welzijnswerk van het Leger des Heils in Nederland. Hierbij gaat het om maatschappelijke opvang, ouderen- en gezondheidszorg, jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg, reclassering, verslavingszorg, preventie en maatschappelijk herstel.
De Stichting Leger des Heils Dienstverlening verleent tegen kostprijs ondersteunende diensten aan de andere stichtingen en het kerkgenootschap.
■ Het Leger over de grenzen
■ Stichting Leger des Heils
Het internationale Leger des Heils is momenteel in meer dan 115 landen actief. Een groot aantal van deze landen bevindt zich in de zogeheten ontwikkelingsgebieden. Eind jaren ’80 van de vorige eeuw heeft het Leger des Heils zijn werk hervat in het voormalige Oostblok. Jarenlang is de organisatie daar verboden geweest. Het Leger des Heils in Nederland heeft de verantwoording voor de activiteiten van het Leger des Heils in Tsjechië.
■ Leger des Heils ReShare BV Leger des Heils ReShare, een besloten venootschap sinds 2006 , verzorgt alle activiteiten op het gebied van inzameling van gedragen kleding en schoenen.
Fondsenwerving
De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving houdt zich bezig met het werven van fondsen onder derden. Deze stichting is erkend als keurmerkhouder van het CBF-Keur.
5
Profiel Doelstelling
H
den aan de internationale Orders en Reglementen
et Leger des Heils in Nederland heeft tot doel
van The Salvation Army. Deze zijn verankerd in de
om op elke daartoe geschikte plaats, tijd en
statuten van de verschillende Leger des Heils rechts-
wijze het Evangelie van Jezus Christus in
personen.
woord en daad uit te dragen.
6
In de ontmoeting met de medemens wordt ook aan-
Christelijke identiteit
dacht gegeven aan diens maatschappelijke noden en
Het Leger des Heils staat in de christelijke traditie. Het
behoeften. Het Leger des Heils zal daarin trachten
laat zich inspireren door de Bijbel en in het bijzonder
te voorzien, hetzij vanuit de eigen organisatie, hetzij
door de woorden en daden van Jezus Christus. In deze
door anderen.
traditie staan de volgende geloofsnotities centraal.
The Salvation Army
God is de Schepper van al wat leeft. God is de oor-
Het Leger des Heils in Nederland maakt deel uit
sprong van deze wereld en degene die deze wereld
van de christelijke organisatie The Salvation Army,
draagt. In Jezus Christus is God zelf naar deze wereld
gevestigd te Londen, Groot-Brittannië. De naam
gekomen. In Jezus wordt duidelijk hoe God wil dat
Salvation Army ofwel Leger des Heils stamt uit 1878.
mensen zullen leven en met elkaar zullen omgaan.
In de periode 1865 - 1878 heette de beweging ‘The
Dat betekent ook een oproep om zich af te keren
Christian Mission’. Eind 2008 is The Salvation Army
van een leven dat niet goed is. ‘Bekering’ heet dat
actief in meer dan 115 landen over de gehele wereld
in bijbelse taal. In Jezus werd ook duidelijk dat God
met uitzondering van Noord-Afrika. Wereldwijd
van mensen houdt, ondanks de verkeerde dingen die
hanteert The Salvation Army dezelfde doelstellin-
mensen doen en de dingen die mensen verkeerd doen.
gen. De internationale organisatiestructuur kent een
God vergeeft mensen omwille van Jezus Christus.
standaardmodel, dat per land wordt aangepast aan
Dat werd eens en voorgoed duidelijk in de kruisdood
geldende wet- en regelgeving.
van Jezus en zijn opstanding. God is nog steeds in en door mensen aan het werk
Het Leger des Heils in Nederland bestaat juri-
in deze wereld. Dat is de Heilige Geest die mensen
disch gezien uit het Kerkgenootschap Leger des
bezielt en inspireert. De mens valt niet samen met
Heils, de Stichting Leger des Heils Welzijns- en
God, maar in mensen valt wel iets van God te her-
Gezondheidszorg, de Stichting Leger des Heils
kennen.
Dienstverlening (inclusief ReShare BV), de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving en de Stichting
In de christelijke geloofsovertuiging zijn bij de
Leger des Heils. Het Leger des Heils in Nederland
omgang van mensen met elkaar twee begrippen
acht zich in beginselen, leer en bestuursvorm gebon-
belangrijk: gerechtigheid en barmhartigheid.
God is nog steeds in en door mensen aan het werk in deze wereld
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Gerechtigheid wil zeggen dat mensen recht gedaan
Leger des Heils activiteiten
wordt. Dat mensen tot hun recht komen. In de Bijbel
Bij het kerkgenootschap ligt de nadruk op evan-
betekent dit dat juist mensen die op wat voor manier
gelisatie, pastorale zorg en kerkelijke sociale
dan ook in de verdrukking zitten, worden bevrijd.
hulpverlening (diaconaal werk). De afdeling Inter-
Barmhartigheid wil zeggen dat een dienst van
nationale Ontwikkeling & Samenwerking valt onder
liefde wordt bewezen aan mensen die in nood zijn
het kerkgenootschap. De kerk van het Leger des Heils
geraakt.
is te vergelijken met de meeste andere christelijke kerken. Ook het Leger des Heils kent een geloofsbe-
Al deze richtinggevende woorden voor het leven
lijdenis en heeft voorgangers, leden, erediensten en
worden bij elkaar gebracht door de woorden van
liederen. Specifiek voor de kerkelijke activiteiten van
Jezus waarmee hij heel de bijbelse opdracht samen-
het Leger des Heils is het streven om buitenkerkelij-
vat: “Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en
ken te bereiken met de boodschap van Gods liefde.
met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grote en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk:
De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezond-
heb uw naaste lief als uzelf.”
heidszorg is actief op de werkvelden maatschappelijke opvang, ouderen- en gezondheidszorg, jeugdzorg,
Leger des Heils identiteit
reclassering, preventie en maatschappelijk herstel en
Kenmerk van het Leger des Heils is dat het een strijd-
verslavingszorg. Kenmerkend voor de werkwijze is
bare organisatie is. Dat blijkt niet alleen uit zijn
dat medewerkers alle leefgebieden (van huisvesting
uitingsvormen (zoals bijvoorbeeld de naam van de
tot justitiële contacten en van lichamelijke en gees-
organisatie of de vlag), maar ook uit zijn gesteldheid.
telijke problemen tot schuldenproblematiek) van de
Het Leger des Heils is een daadkrachtige organisa-
hulpvragers zoveel mogelijk in kaart brengen en dat
tie, waarin vaak de daad voor het woord komt, de
problemen in hun samenhang worden aangepakt.
concrete hulpverlening voor allerlei overleg. Het gaat
Zo probeert het Leger des Heils voor hulpvragers die
daarbij om een strijd tegen dat wat het leven van
tegelijkertijd met meer dan één probleem kampen, de
mensen kapot maakt, zoals armoede, uitsluiting,
schotten tussen de ‘zorgbranches’ te doorbreken.
mishandeling, sociale wantoestanden, onrecht en
Wat alle Leger des Heils-onderdelen verbindt, is dat
zinloosheid. Het gaat om een strijd voor een leven
ze tot doel hebben vanuit het christelijk geloof iets
zoals God het bedoeld heeft.
voor anderen te betekenen.
7
8
Evangelisatie en pastorale zorg
Kerkelijke sociale hulpverlening
Het Leger des Heils heeft in Nederland meer dan
Uit liefde voor God en de medemens richten de
zeventig korpsen (kerkelijke gemeenten) waar ieder-
korpsen (kerkelijke gemeenten) van het Leger des
een welkom is. Op zondag worden samenkomsten
Heils zich, naast de zondagse kerkdienst, ook op de
gehouden. Hier krijgt iedereen de kans zich te bezin-
maatschappelijke noden in de omgeving. Veel van
nen op de zin van het bestaan, anderen te ontmoeten
dit werk wordt gedaan door vrijwilligers. Dankzij
en tot rust te komen. Veel mensen gebruiken de
hen zijn vele vormen van eenvoudige hulpverle-
begrippen ‘waarden’ en ‘normen’ om aan te geven dat
ning mogelijk. Voorbeelden hiervan zijn Raad- &
ze behoefte hebben aan een goede moraal. Waarden
Daadbalies, het bezoeken van eenzame mensen en
en normen geven richting en bieden houvast. De
het verstrekken van voedsel en kleding.
Bijbel is hiervoor een geweldige inspiratiebron. Het Leger des Heils gelooft overigens niet in het dicte-
Internationale Hulpverlening
ren van standpunten. Wel wil het Leger des Heils de
Het Leger des Heils (The Salvation Army) is momen-
dialoog aangaan over wat waardevol en goed is. De
teel internationaal actief in meer dan 115 landen.
kerkdiensten van het Leger des Heils kenmerken zich
Van deze landen zijn er 66 die door de Organisatie
door enthousiaste samenzang en een praktijkgerichte
voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
bijbeloverdenking.
(OESO) worden gerekend tot de ontwikkelingslanden.
De maatschappelijke opvang is het vangnet van de samenleving
Het internationale Leger des Heils steunt zo’n 600 ontwikkelingsprojecten die plaatsvinden in de regio’s Afrika, Azië, Latijns- en Midden-Amerika, het Caribische gebied en Oost-Europa. Het gaat om projecten of programma’s op het gebied van gezondheidszorg, HIV/Aids, onderwijs en training, opvang, landbouw, microkredieten, water en milieu, rampen, herstel en wederopbouw. Het initiatief voor deze projecten komt vanuit de lokale bevolking in
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Het Leger des Heils (The Salvation Army) is actief in meer dan 115 landen
de ontwikkelingslanden. De afdeling Internationale
juiste behandeling. Het uitgangspunt daarbij is dat
Ontwikkeling & Samenwerking van het Leger des
de zorg afgestemd moet zijn op de behoefte van
Heils in Nederland ondersteunt, adviseert, coördi-
de zorgvrager, waarbij de wens om zo lang moge-
neert, evalueert en controleert een aantal van deze
lijk in het eigen leefmilieu te blijven, gerespecteerd
projecten en programma’s.
wordt. Het Leger des Heils biedt thuiszorg, zorg aan ouderen in verzorgingshuizen, verpleeghuiszorg,
Maatschappelijke Opvang
(kinder)hospice-zorg en zorg voor licht verstandelijk
De maatschappelijke opvang is het vangnet van de
gehandicapte jongeren. Ook de tien over Nederland
samenleving: als je nergens anders meer terecht-
verspreide meerzorgafdelingen voor chronisch (bij-
kunt, kun je, voor zover de capaciteit toereikend is,
voorbeeld Aids/HIV) of ernstig zieke, al dan niet
een beroep doen op deze vorm van hulp. De maat-
verslaafde, dak- en thuislozen rekent het Leger des
schappelijke opvang omvat verschillende vormen
Heils tot deze branche.
van hulpverlening zoals: voorzieningen voor nachtopvang en dagopvang voor al dan niet verslaafde
Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ)
dak- en thuislozen, postadres en inkomensbeheer
De forensische GGZ-kliniek van het Leger des Heils,
voor daklozen, opvang van zwerfjongeren, vrouwen-
voor jeugd en volwassenen, kent behandelvormen
opvang, woonvoorzieningen voor dak- en thuislozen
die complementair aan elkaar zijn. De klinische
onder wie mensen met een psychiatrische proble-
behandeling vindt plaats op de locatie in Lunteren.
matiek (sociale pensions), crisisopvang en begeleid
Daarnaast is er een deeltijdkliniek in Arnhem en een
wonen. Daarnaast gaan medewerkers gericht op
polikliniek. Deeltijdbehandeling kan een alternatief
zoek naar zorgmijdende daklozen, de ‘buitenslapers’
zijn voor of een vervolg op klinische behandeling.
(het zogeheten ‘veldwerk’), en worden door inzet
Ook biedt deeltijdbehandeling mogelijkheden als
van ‘soepbussen’ daklozen van voedsel, kleding en
poliklinische behandeling niet voldoende is.
dekens voorzien.
Het Leger des Heils heeft woonvoorzieningen (RIBW) voor voormalig dak- en thuislozen. De groep mensen
Ouderen- en gezondheidszorg
die hiervan gebruik maakt, kampt met psychische
In de ouderen- en gezondheidszorg gaat het behalve
stoornissen en/of een verslavingsproblematiek en een
om goede huisvesting vooral om goede zorg en de
aantal van hen is met justitie in aanraking gekomen.
9
Het leger des Heils probeert voor hulpvragers de schotten tussen de ‘zorgbranches’ te doorbreken
10
Zij redden het doorgaans niet op eigen kracht, zijn
Reclassering
veelal niet ‘plaatsbaar’ in reguliere hulp- en zorgin-
De reclasseringsactiviteiten van het Leger des Heils
stellingen en hebben behoefte aan een rustpunt en
zijn erop gericht om (ex-)gedetineerden te helpen bij
structuur in hun leven. De doelstelling van de Leger
hun terugkeer in de maatschappij. De cliënten van
des Heils-RIBW’s is het garanderen van een mens-
de Leger des Heils-reclassering zijn veelal mensen
waardig bestaan en waar mogelijk ook opbouw en
met complexe problemen die hun mogelijkheden tot
herstel van een eigen sociaal netwerk en het vinden
verbetering negatief beïnvloeden. Deze groep kent
van een zinvolle dagbesteding.
een hoog recidive (‘veelplegers’) en is door het ontbreken van een eigen netwerk langdurig aangewezen
Jeugdzorg
op professionele hulp en steun.
Het Leger des Heils is in een aantal provincies actief op het gebied van jeugdhulpverlening. De hulp richt zich
Verslavingszorg
op de dagelijkse zorg voor de opvoeding en behandeling
Er zijn veel verslaafden die regelmatig aankloppen
van kinderen (en hun ouders) die in nood verkeren.
bij de verschillende voorzieningen voor maatschappelijke opvang van het Leger des Heils. Vaak is het in
In sommige situaties is het noodzakelijk dat kinderen
eerste instantie alleen mogelijk om hulp te bieden in
tijdelijk komen wonen in een jeugdhuis, gezinshuis of
de vorm van iets te eten en te drinken en een slaap-
bij een projectgezin van de organisatie. Het Leger des
plaats voor de nacht. Een hulpverleningstraject kan
Heils beschikt ook over een landelijk werkende organi-
worden gestart op het moment dat zij zelf aangeven
satie voor pleegzorg. Verder bieden medewerkers van
een einde te willen maken aan een verslaving.
het Leger des Heils aan ouders en kinderen in hun eigen woning opvoedingsondersteuning en/of trainingspro-
De Leger des Heils opvangvoorzieningen werken
gramma’s, bijvoorbeeld via video-hometraining.
daarom veel samen met de lokale instellingen voor verslavingszorg. Daarnaast beschikt het Leger des
De landelijk werkende jeugdbescherming van het Leger
Heils zelf over een ontwenningscentrum in Apeldoorn.
des Heils verleent hulp aan kinderen en hun gezinnen
De meeste mensen die hier om hulp vragen, hebben
in een problematische opvoedingssituatie. Deze hulp-
een zeer lange verslavingscarrière achter de rug die
verlening vindt plaats vanuit een justitieel kader.
in sociaal en fysiek opzicht allesverwoestend is, met
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
vaak jarenlange niet succesvolle interventies van de
gaan niet weggelegd. Dat kan zowel financiële als
reguliere verslavingshulpverlening.
andere oorzaken hebben. Soms zijn de problemen binnen een gezin zo groot dat een ouder geen energie
Preventie en Maatschappelijk Herstel
meer overhoudt om iets leuks met de kinderen te
Activiteiten als ‘10’ voor Toekomst en Grijs Genoeg(en),
doen. Het Leger des Heils biedt daarom in het eigen
bijzondere schoonmaakprojecten, buurtgerichte woon-
Hotel en Congrescentrum Belmont in Ede mensen de
begeleidingsprojecten, sociaal cultureel werk en sociale
mogelijkheid om, tegen een geringe vergoeding, een
activeringsprojecten, richten zich op preventie van een
vakantie door te brengen.
dreigend zelfstandigheidsverlies en op maatschappelijk herstel voor degenen die meer zelfstandigheid
Kledinginzameling
nastreven. Hoewel al deze activiteiten specifieke
Het Leger des Heils zamelt gebruikte kleding in bij
Leger des Heils-kenmerken hebben (laagdrempelig,
particulieren, scholen, bedrijven en gemeenten.
vasthoudend, samenhangend en zingevingsgericht)
De inzameling van gebruikte kleding is goed voor
worden ze lokaal/regionaal ‘passend’ gemaakt. Hierbij
het milieu. Tegelijkertijd wordt een deel van de
wordt rekening gehouden met de mogelijkheden en
ingezamelde kleding rechtstreeks ingezet voor nati-
beperkingen van de in de regio aanwezige Leger des
onale en internationale hulpverlening. Ook wordt
Heils afdelingen en wordt samenwerking gezocht met
een deel van de kleding tegen lage prijzen verkocht
woningbouwcorporaties, politie, GGD, kredietbanken,
in de eigen kledingwinkels. Tevens genereert het
andere hulp- en zorginstellingen, buurtwinkeliersver-
Leger des Heils financiële middelen uit de verkoop
enigingen, belangenorganisaties en anderen.
van overtollige kleding, wat ten goede komt aan de
Voor een flink aantal Nederlanders is op vakantie
hulpverlening.
■
11
De mensen van het Leger des Heils Het Leger des Heils is een christelijke organisatie. Dat is de identiteit van waaruit het werkt. Die identiteit kan alleen maar bestaan, doordat deze wordt gedragen door de mensen die actief zijn in de organisatie.
12
A
llemaal ontlenen zij hun identiteit mede aan
niet alleen in het belang van de heilssoldaat, maar
het geloof in Jezus Christus. Het gaat erom dat
ook in het belang van anderen. Het is daarmee tevens
Jezus Christus een levende betekenis heeft in
een protest tegen de onderkende gevaren voor mens
het leven van de mensen van het Leger des Heils, op
en maatschappij. Heilssoldaten dragen op vrijwillige
welke wijze dan ook.
basis het Leger des Heilsuniform. Ook geïnteresseerden die geen heilssoldaat willen zijn, kunnen lid zijn
De mensen van het Leger des Heils respecteren dat
van het kerkgenootschap. Zij onderschrijven wel de
andere mensen een andere geloofsovertuiging en/of
doelstellingen van het Leger des Heils, maar leggen
culturele achtergrond hebben. Zij bieden een luiste-
geen belofte af en dragen geen uniform. Zij worden
rend oor en treffen zonodig regelingen om de ander,
adherent-leden genoemd (1.218 per einde 2008).
indien deze daaraan behoefte heeft, geestelijk bij te (laten) staan op een wijze die door die ander als
Het Leger des Heils kent ook jeugdleden onder de
passend wordt ervaren.
naam ‘jongsoldaat’ (525 per einde 2008). Zij dragen
De mensen van het Leger des Heils zijn in verschillen-
een aangepast uniform en doen mee aan jeugdpro-
de hoedanigheden verbonden aan de organisatie. Als
gramma’s binnen het kerkelijk werk.
belijdend lid van de kerk of als betaalde of vrijwillige medewerker. Sommigen zijn op meerdere manieren
Een bijzondere groep heilssoldaten wordt gevormd
in het Leger actief.
door de heilsofficieren. Heilssoldaten die hun leven op basis van een geestelijke roeping beschikbaar
Lid van de kerk
stellen aan God en het Leger des Heils, kunnen offi-
Heilssoldaten (4.618 per einde 2008) zijn de belijden-
cier worden.
de leden van het kerkgenootschap van het Leger des
Officieren werken fulltime voor de organisatie, maar
Heils. Zij beloven zich in te zetten voor de doelstelling
krijgen geen salaris (156 per einde 2008). Het Leger
van de organisatie en geen alcohol en drugs te gebrui-
des Heils voorziet wel in hun levensonderhoud.
ken en niet te roken. De motivatie hiervoor is dat een
Op basis van het aantal jaren dat iemand officier is,
heilssoldaat wat betreft levensstijl een voorbeeld wil
krijgt hij of zij een rang, zoals bijvoorbeeld kapitein of
zijn om zo anderen te helpen dit voorbeeld te volgen.
majoor. Vaak geven officieren leiding aan een korps
Een levensstijl zonder alcohol, drugs en tabak is dus
(kerkelijke gemeente). Ook werkt er een aantal in
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
In 2007 is het Leger des Heils voor de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) gedaagd. Naar aanleiding van een wervingsadvertentie voor een applicatiemedewerker vroeg een inwoner van Amersfoort de CGB om een oordeel. Betrokkene gaf aan de christelijke identiteit van het Leger des Heils te respecteren en was van mening dat voor een dergelijke functie in het secundaire proces een geloofsovertuiging niet nodig zou zijn. Voor de CGB heeft het Leger des Heils betoogd dat christelijke identiteit in drie richtingen blijkt: in de omgang met cliënten, in de omgang met collega’s en in de omgang met externen. Een medewerker in het secundaire proces heeft ook met deze laatste twee andere onderdelen van het Leger des Heils, bijvoor-
te maken. Verder heeft het Leger des Heils bena-
beeld in de maatschappelijke opvang. Op hun 65 e
drukt dat het niet ondenkbaar is dat medewerkers
levensjaar worden officieren op retraite gesteld, wat
uit het secundaire proces ook direct met cliënten
inhoudt dat zij uit de actieve dienst terugtreden (214
te maken krijgen. Dat kan wanneer medewerkers
op retraite gestelde officieren per einde 2008). Het
zich omscholen tot hulpverlener, omdat zij zich
officierschap betreft een levenslange invulling.
aangetrokken voelen door het werk met cliënten, of wanneer zij vanuit hun specifieke deskundigheid
Het Leger als werkgever
worden ingezet bij de scholing van cliënten. Beide
Van zijn werknemers (4.871 per einde 2008) vraagt
komen in de praktijk van het Leger des Heils voor.
het Leger des Heils dat zij de doelstelling van het
Tenslotte is er het argument dat het Leger des Heils
Leger des Heils onderschrijven. Daarom rekent het
een actief loopbaanontwikkelingsbeleid kent. Dat
Leger des Heils de persoonlijke christelijke geloofs-
houdt in dat bij gebleken geschiktheid medewer-
overtuiging tot één van de competenties van zijn
kers kunnen doorgroeien naar een leidinggevende
betaalde medewerkers. Bij het aannamebeleid telt dit
functie. Deze laatste is identiteit- en cultuurdrager
net zo zwaar mee als alle andere competenties, zoals
bij uitstek. Het Leger des Heils acht het niet wen-
vakbekwaamheid en geschiktheid. De werknemers
selijk wanneer medewerkers van een dergelijke
van het Leger des Heils hebben verschillende (kerke-
ontwikkeling zouden moeten worden uitgesloten,
lijke) achtergronden, maar delen in de kern hetzelfde
omdat zij eerst dan zouden worden geconfronteerd
geloof: het geloof in Jezus Christus dat inhoudt dat
met de aanstellingseis van een christelijke geloofs-
mensen God liefhebben met hart en ziel, met ver-
overtuiging.
stand en inzet van al hun krachten en dat ieder zijn
In haar uitspraak van 14 juni 2007 heeft de CGB het
naaste lief heeft als zichzelf.
Leger des Heils in het gelijk gesteld.
De mensen van het Leger des Heils zijn in verschillende hoedanigheden verbonden aan de organisatie
■
13
Rene Pronk was negentien jaar toen hij tot levend geloof kwam. Er begon een zoektocht binnen het Leger des Heils. Op zijn 24e ging hij de officiersopleiding in met maar één verlangen: om Gods Koninkrijk te zien komen in de omgeving waar hij geplaatst zou worden. Het werd Terneuzen.
Korpsofficier Rene Pronk over zijn werk in Terneuzen 14
Rups zijn en weer vlinder worden, iedere keer opnieuw De havenstad in Zeeuws-Vlaanderen had destijds één
“Vanaf mijn twaalfde heb ik meegeholpen in het auto-
van de allerkleinste Legerkorpsen: hooguit vijftien leden.
bedrijf van mijn vader. Ik moest er altijd mijn handen uit
Toch is Rene er met veel geloof en enthousiasme aan
de mouwen steken. Dat is een belangrijke ondergrond
de slag gegaan. Twaalf jaar later is het een bloeiende
voor mij geworden. Hard werken is nooit verkeerd,
geloofsgemeenschap, zichtbaar aanwezig in het leven
ook niet in de kerk. Kerkmensen denken te snel: het is
van de stad. Het is goed zo, zou je zeggen. Maar daar
goed zo. Maar juist op zo’n moment moet je weer een
krijgt Rene nu juist de kriebels van.
heilige onrust krijgen. Je hebt dan sterke leiders nodig die zeggen: we gaan die kant op. Ik ben het Leger des Heils dankbaar voor de kans om me tot een leider te
“Wat we hier doen? Gewoon een krachtig Woord en de Heer loven en prijzen in Zijn aanwezigheid” JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
ontwikkelen. Natuurlijk krijg je dan klappen, conflicten, narigheid, maar uiteindelijk ook veel zegening en een goede persoonlijke ontwikkeling.” “Het eerste wat ik hier gedaan heb, is de boel opverven. We kwamen toen nog samen in een onaantrekkelijk kamertje. Daarbij sprak ik wel meteen mijn geloof en visie voor de toekomst uit, bijvoorbeeld dat we zouden groeien. Ik wilde mijn tentpinnen vastzetten. Op den duur hadden we vijftig man en zijn we naar het buurthuis ernaast gegaan. Daar
gingen we ook twee samenkomsten per zondag houden. We organiseerden huisgroepen, de Alpha-cursus en er kwam een dienstencentrumpje waar mensen bijvoorbeeld een maaltijd konden krijgen. Toen we vervolgens nóg meer ruimte nodig hadden, bleek nieuwbouw voordeliger en duurzamer te zijn. Gelukkig koos de Legerleiding daar
“De hemel is niet iets voor later, maar is hier en nu. Dat moeten we laten zien”
ook voor. Het nieuwe gebouw is echt een visitekaartje, al groeien we nu hier weer uit. De zaal is op zondag goed gevuld en doordeweeks hebben we nu ook samenkom-
“Als wij bewogen mensen zijn, zal ook God bewegen.
sten. Wat we hier doen? Gewoon een krachtig Woord en
Het gebed vermag daarbij veel meer dan wij kunnen
de Heer loven en prijzen in Zijn aanwezigheid.”
dromen. Daarom hebben we hier een gebedsteam na iedere samenkomst en doordeweekse gebedssamen-
“Ik was intussen wel tegen de grenzen van mijn kunnen
komsten voor extra gemeenschap en toerusting. Ik wil
opgelopen. Geestelijk leiding geven betekent ook dat je
ook geen bestuursvergadering meer leiden, als niet de
je volkomen afhankelijk weet van God. Dat is verrekte
helft van de tijd doorgebracht wordt met gebed, bijbel-
moeilijk voor een overactief baasje als ik. Ik heb geleerd
lezing en het delen van zorgen en zegeningen. Noem het
niet zozeer in activiteiten te investeren, maar in duurzame
een andere methodiek. De nieuwsbrief en de website
relaties tussen mensen onderling. Voor de heling van de
vormen ook een bediening. De laatste heeft tot 350
mens is het noodzakelijk dat hij deel kan uitmaken van
bezoekers per week. Zo hoop ik het gebied te vergro-
een levende gemeenschap, waar hij onvoorwaardelijk
ten, want we moeten verder, steeds verder. In onze zorg
de kans krijgt om te zijn wie hij is en te worden wie hij
om de kerk van het Leger moet het ook niet draaien
mag worden. Dan zie je mensen veranderen. Dat is een
om financiën en bezoekersaantallen. We hebben een
eye-opener voor mij geweest. Ja, de eerste jaren heb ik
missie uit te voeren! Dat kan op sommige plekken met
me gefocust op korpsgroei, maar daar ben ik dus van
tien mensen, op andere met duizend. Daarbij moeten
afgestapt. Het moet niet je prioriteit zijn om korpsen te
we ons goed bewust zijn van onze uniciteit. Als onze
laten groeien, maar om mensen te laten bloeien.”
intimiteit – onze tijd met de Heer – en identiteit op orde zijn, dan komen we ook verder.”
“Christen zijn betekent: je leven lang veranderen. Rups zijn en weer vlinder worden, iedere keer opnieuw, dichter
“De missie van William Booth is profetisch. Daarin wil ik
naar God toe. Maar ik wil meer: ik wil dat mensen zien
me de komende jaren nog meer verdiepen en ik hoop
wat God kan doen. Wonderen en tekenen voor onze
heel het Leger des Heils in Zeeuws-Vlaanderen erbij te
ogen. Als kerken doen we van alles en we vragen God
betrekken. Ook mijn collega’s in welzijns- en gezond-
dan om het te zegenen. Maar het is de uitdaging om
heidszorg. Graag zelfs, want als korps hebben we daar
Gods eigen plannen te doen, want die zijn al gezegend.
goede contacten, goede dwarsverbanden en een goede
Dan zul je Zijn Koninkrijk zien komen. De hemel is niet iets
samenwerking mee. Uiteindelijk moet het van God
voor later, maar is hier en nu. Dat moeten we laten zien.
komen. We hoeven zelf bijna niks te doen. Als je maar
De kerk is geroepen om mensen die veranderd zijn, op
volhardt, dan zal God zijn zegen geven. Maar je moet er
hun beurt hun omgeving te laten veranderen. Daarom is
alles voor over hebben. Zeker als officier moet je zeggen:
het mijn wens om samen met de andere kerken hier, het
Dit is mijn roeping. Ik leef maar één keer aan deze kant
totale lichaam van Christus in Terneuzen, te bouwen aan
van de eeuwigheid. Haal er dan ook uit, wat erin zit om
een stad van rechtvaardigheid: geen verslaving meer,
de geheimenissen van Christus te ontdekken. Het is de
geen criminaliteit, volop werkgelegenheid, kortom: een
weg die God met mij gaat en ik ben blij dat het Leger mij
plek waar mensen zich gelukkig voelen.”
daarvoor de ruimte geeft.”
■
15
Samenvatting 2008 Het jaar 2008 was financieel voor het Leger des Heils geen gemakkelijk jaar. De exploitatieomvang steeg met 13% en het boekjaar werd afgesloten met een negatief resultaat van E 12 miljoen.
Activiteiten
16
H
zorgwekkende zorgmijders thuis of op straat,
et Leger des Heils richt zich met haar profes-
‘stille’ of verscholen mensen die vereenzaamd
sionele hulpverlening op de onderlaag van
leven, afgewezen asielzoekers zonder enige
de onderkant van de samenleving en bereikt
status en zonder aanspraak op hulp.
daarbij kwetsbare mensen (volwassenen en kinderen) met (bijna altijd) combinaties van problemen,
De focus op de onderlaag van de onderkant van de
zoals dagbesteding, werk, zingeving, huisvesting,
samenleving heeft tot het inzicht geleid dat het al te
financiën (inkomen/schulden), woonvaardigheden,
zeer richten op verkokerde, sectorale eisen en voor-
onderhouden relaties, sociale vaardigheden, versla-
schriften niet de oplossing brengt voor mensen die
ving, problemen met justitie, psychische gesteldheid
problemen hebben op meerdere gebieden. Daarom
en lichamelijke gesteldheid.
hanteert het Leger des Heils de voor haar kenmerkende aanpak met als uitgangspunt dat wordt aangesloten
Het gaat (onder meer) om:
bij de eerste behoeften van deze mensen, waarbij de
U
kwetsbare huishoudens, dak- en thuislozen, psy-
gehele leefsituatie in ogenschouw wordt genomen.
chiatrische patiënten, degenen die niet meer aan
In 2008 is aan 36.244 personen door het Leger des
de arbeidsmarkt deelnemen (fase vier cliënten),
Heils professioneel hulp verleend (vorig jaar aan
werkende armen;
38.143 personen). Van de in 2008 geholpen personen
multiprobleem gezinnen, kinderen in crisis(volle)
waren 15.744 nieuwe cliënten.
U
situaties, voortijdige schoolverlaters, zwerfjonge-
U
ren, tienermoeders, jongeren/jong volwassenen
Het Leger des Heils beschikt over een (overnachtings)
die met justitie in aanraking (dreigen te) komen;
capaciteit van 3.851 bedden (+4% ten opzichte van
Licht Verstandelijk Gehandicapte (zwerf-)
vorig jaar). De gerealiseerde bezettingsgraad bedraagt
jongeren, volwassenen en ouderen met dubbel-
89.3% (vorig jaar 87.9%).
diagnose; U
U
ex-gedetineerden/veelplegers zonder huisves-
De kerkelijke activiteiten hebben, veelal met vrijwil-
ting/opvang, (ex)drugs- of alcoholverslaafden,
ligersinzet, ruim 5.000 mensen per week bereikt in
ernstig zieke dak- en thuislozen;
eerstelijns voorzieningen, zoals (tweedehands) kle-
geïsoleerd levende zorgafhankelijke ouderen,
dingwinkels en raad & daad balies.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Het Leger des Heils richt zich met haar professionele hulpverlening op de kwetsbare mensen
Ruim 67.000 mensen hebben deelgenomen aan de
op eigen kracht, zijn veelal niet ‘plaatsbaar’ in regu-
kerstactiviteiten.
liere hulp/zorginstellingen en hebben behoefte aan een rustpunt en structuur in hun leven. Hierbij wordt
Het aantal donateurs van het Leger des Heils is met
zoveel mogelijk samenwerking gezocht met andere
9.000 of 2% gestegen van 396.000 in 2007 naar
disciplines in de hulp- en zorgverlening. Deze samen-
405.000.
werking vindt zowel binnen het Leger des Heils plaats (bv reclassering) als met derde-organisaties.
Exploitatieomvang
Binnen het werkveld van de GGZ werden in 2008 door
De exploitatie steeg met R 29 miljoen of 13% van
het Leger des Heils in totaal 1.961 mensen geholpen.
R 222 miljoen in 2007 naar 251 miljoen in 2008. Daarentegen daalde de exploitatieomvang van de De belangrijkste financiële afwijkingen in de exploita-
Maatschappelijke Opvang in 2008 volgens plan met
tie in 2008 in vergelijking met het voorgaande jaar en
R 5 miljoen (minus 7%) in vergelijking met 2007.
de begroting zijn te vinden in de volgende sectoren:
De voorzieningen voor maatschappelijke opvang van het Leger des Heils worden hoofdzakelijk gefinan-
Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ): De exploitatie
cierd vanuit bijdragen van de 43 centrumgemeenten
groeide in 2008 het snelst, een toename van R 17
voor Maatschappelijke Opvang. Daarnaast dragen
miljoen of 56%. Deze groei lag ruimschoots boven de
gemeenten, via de WMO, bij in de kosten van activitei-
begrote toename ad R 7 miljoen (+17%).
ten die zich richten op preventie en maatschappelijk
Dankzij herzieningen in het zorgstelsel (met name
herstel. Ook bekostigen gemeenten arbeidsreïntegra-
de AWBZ-regelgeving) in de achterliggende jaren, is
tie trajecten van cliënten.
het voor het Leger des Heils mogelijk geworden om woonvoorzieningen (RIBW’s) te creëren voor voor-
In 2008 deden in totaal 15.952 mensen een beroep
malig dak- en thuislozen.
op één van de voorzieningen voor maatschappelijke
De groep mensen die hiervan gebruik maakt, kampt
opvang van het Leger des Heils. Het Leger des Heils
met psychische stoornissen en/of verslavingspro-
verricht ongeveer 25% van alle maatschappelijke
blematiek en een aantal van hen is met Justitie in
opvang in Nederland. Het is hiermee de grootste
aanraking gekomen. Zij redden het doorgaans niet
opvangorganisatie van Nederland.
17
Het aantal donateurs is met 2% gestegen
18
De kosten voor Preventie en Maatschappelijk Herstel
Internationale Ontwikkeling & Samenwerking
stegen, ongeveer in lijn met de begroting, met ca.
De bestedingen terzake Internationale Ontwikkeling
R 4 miljoen (+ 20%) ten opzichte van 2007.
& Samenwerking bedroegen R 3,1 miljoen en
In 2008 konden 5.474 thuiswonende mensen rekenen
daarmee lager dan begroot en ook lager dan vorig
op ondersteuning en begeleiding.
jaar. Het verschil is met name te verklaren door nietgerealiseerde inkomsten en vertraagde goedkeuring
Geheel in lijn met de begroting stegen de kosten voor
van nieuwe projecten.
Ouderen- en gezondheidszorg met R 5 miljoen (+13%)
In 2008 is het meerjarenbeleid aangepast door keuzes
ten opzichte van het voorgaande jaar.
te maken in de gebieden waar het Leger des Heils
In 2008 werden in totaal 2.923 mensen voor kortere
in Nederland zich specifieker op wil richten. Deze
of langere tijd verzorgd en verpleegd. Hierbij gaat
‘focus countries’ zijn nieuw gedefinieerd op basis van
het om thuiszorg, zorgcentra voor ouderen, ver-
beschikbare lokale infrastructuur van Leger des Heils
pleeghuiszorg, (kinder)hospice-zorg en zorg voor
wereldwijd, een lage score op ‘Human Development
licht verstandelijk gehandicapte jongeren. Ook de 10
Index’ van de Verenigde Naties en afstemming met
over Nederland verspreide meerzorgafdelingen voor
andere ontwikkelingswerkbureaus in andere Leger
chronisch (bijvoorbeeld AIDS/HIV) of ernstige zieke,
des Heils landen.
al dan niet verslaafde, dak- en thuislozen rekent het
Deze selectie heeft geleid tot positieve aandacht voor
Leger des Heils tot deze branche.
een tiental landen als DR Congo, Congo Brazzaville, Angola, Ghana, Suriname, Colombia, Georgië,
Kerkelijke activiteiten
Oekraïne en Indonesië.
De gezamenlijke kosten voor evangelisatie en sociale hulpverlening bedroegen in 2008 R 13 miljoen en
De nauwe samenwerking tussen het Leger des Heils
zijn nagenoeg gelijk aan het voorgaande jaar. In 2008
in Nederland en Tsjechië blijft van kracht. De omvang
is een proces van strategieherziening gestart met als
van de activiteiten en de kwaliteit van de organisatie
doel (opnieuw) te komen tot een groeiend en bloei-
in Tsjechië worden van jaar tot jaar robuuster.
end kerkgenootschap. Kledinginzameling Leger des Heils ReShare is de grootste inzamelaar
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
van gebruikte kleding en soortverwante artikelen,
Fondsenwerving
zoals schoenen en textiel, in Nederland. Met een
De kredietcrisis heeft in 2008 geen grote gevolgen
wagenpark van 36 vrachtwagens worden periodiek
gehad voor de baten uit eigen fondsenwerving. De
zo’n 2.200 kledingcontainers geleegd. Daarnaast
inkomsten (excl. kledinginzameling) daalde van
wordt kleding opgehaald bij plaatselijke Leger des
R 20,6 miljoen in het voorgaande jaar naar R 19,2
Heils afdelingen, basisscholen en samenwerkingspro-
miljoen in 2008. De daling werd met name veroor-
jecten met andere landelijke of lokale organisaties.
zaakt doordat in 2007 de inkomsten nalatenschappen in positieve zin waren beïnvloed door een enkele
In totaal is in 2008 bijna 28 miljoen kilogram gebruikte
grote nalatenschap.
kleding ingezameld (vergelijk 2007: 27 miljoen kilo-
In 2008 is een nieuw direct marketing plan goed-
gram).
gekeurd met daarin verschillende innovaties op het
De ingezamelde kleding wordt (in kilogrammen) voor
gebied van fondsenwerving. Door de nieuwe plan-
een klein deel gebruikt voor de hulpverlening en voor
vorming is de uitvoering in 2008 later gestart dan in
het merendeel verkocht aan derden binnen en buiten
voorgaande jaren. De uiteindelijke netto-uitkomst is
Nederland. De opbrengst wordt gebruikt ter dekking
echter in lijn met de begrote inkomsten voor 2008.
van de logistieke kosten en het surplus is beschikbaar
Op basis van de nieuwe indeling volgens de richtlijn
voor niet-gesubsidieerde hulpverleningsprojecten in
650 bedraagt het kostenpercentage eigen fondsen-
Nederland en in het buitenland.
werving 16,1% (vorig jaar herrekend op 14,1%). 19
De post ‘verkoop kleding’ in de staat van baten en
Financiële resultaten
lasten ad R 2,6 miljoen wordt voor R 1,7 miljoen
Het nettoresultaat over het boekjaar 2008 bedraagt
door ReShare gegenereerd. Het andere deel betreft
negatief R 12 miljoen en behoort daarmee tot de
de omzet uit ruim 80 kledingwinkels behorende bij
meest verlieslatende boekjaren in de geschiedenis
lokale afdelingen van het Leger des Heils.
van het Leger des Heils in Nederland.
Leger des Heils ReShare heeft over 2008 een bedrag ad R 1.061.000 aan middelen gegenereerd ten
Beleggingen
behoeve van het goede doel. Dit is 9,2% van de omzet
Nadere analyse van het jaarresultaat geeft aan dat
(2007: 5,5%).
het negatieve beleggingsrendement ad R 6,5 miljoen
Leger des Heils ReShare is de grootste inzamelaar van gebruikte kleding en soort verwante artikelen, zoals schoenen en textiel in Nederland
de belangrijkste oorzaak is van het negatieve jaar-
Bedrijfsvoering professionele hulpverlening
resultaat over 2008.
Gedurende 2008 werd duidelijk dat de professionele
In de begroting was rekening gehouden met beleg-
hulpverleningsactiviteiten van het Leger des Heils
gingsinkomsten ad R 5,0 miljoen in 2008 en deze
afstevende op een significant financieel tekort. Dit
inkomsten zijn in 2008 ook aangewend voor de
werd veroorzaakt door een combinatie van factoren:
doelstelling. Ten opzichte van de begroting valt het
transitie van lumpsum naar productiefinanciering,
gerealiseerde beleggingsresultaat dus tegen met
inpassen administratieve processen in de hulpver-
R 11,5 miljoen.
lening, steeds complexere subsidieregelgeving en opeenvolgende veranderingen van financieringssys-
Het negatieve beleggingsrendement betreft zowel
tematieken. Dit alles bij een in omvang groeiende
de belegde reserves van het Leger des Heils als de
organisatie die de noden van de doelgroepen onder-
beleggingen van het interne retraite (pensioen)
kent en probeert passende hulpverlening aan te
fonds voor officieren.
bieden: ook voor die soort problemen waar subsidiesystemen geen makkelijke randvoorwaarde zijn.
Binnen de reserves van het Leger des Heils was in voor-
Uiteindelijk is het niet begrote tekort van deze acti-
gaande betere beleggingsjaren een schommelfonds
viteiten uitgekomen op R 4,5 miljoen. Dat tekort is
opgebouwd om onverwachtse beursbewegingen te
vervolgens aan de beschikbare reserves onttrokken.
kunnen opvangen. Dit schommelfonds (stand vorig 20
jaar R 8 miljoen) is eind 2008 door de crisis op de
Kosten eigen fondsenwerving en besteding aan
financiële markten geheel opgesoupeerd.
doelstelling De kosten eigen fondsenwerving worden gemaakt
Het negatieve beleggingsrendement over 2008
om de inkomsten uit eigen fondsenwerving op niveau
bedroeg in totaal 6,2%. De schade is daarmee, dankzij
te houden en zo mogelijk te verhogen. Toename
de defensieve beleggingsstrategie van het Leger des
van eigen fondsenwerving leidt tot meer financiële
Heils, beperkt gebleven. Niettemin zal het naar ver-
mogelijkheden om de hulp aan de zwakkeren in de
wachting enige jaren duren voordat deze financiële
samenleving te verbeteren.
tegenvaller is gecompenseerd.
De kosten eigen fondsenwerving bedragen in het ver-
De beleggingsstrategie van het Leger des Heils is na
slagjaar R 3,5 miljoen (2007: R 3,2 miljoen) en zijn
de kredietcrisis onveranderd gebleven, maar wordt
16,1% (2007: 14,1%) van de bruto inkomsten eigen
in 2009 nader getoetst of aanpassingen mogelijk zijn
fondsenwerving.
om de strategie verder te verbeteren.
Het beleid is gericht om de inkomstenstroom zo snel
Het beleid is gericht om de inkomstenstroom zo snel mogelijk aan de doelstelling te besteden
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Bestedingspercentage
(bedragen x 1 miljoen euro)
Werkelijk 2008
Begroot 2008
Werkelijk 2007
Doelstelling bestedingen
246,9
234,7
218,5
Totaal baten
239,0
241,0
225,1
103,3%
97,4%
97,1%
Bestedingspercentage
mogelijk aan de doelstelling te besteden, zonder
aan liquiditeit is per saldo gevoed door beleggingen
daarmee de continuïteit van de hulpverlening in gevaar
te verminderen. Door de combinatie van negatief
te brengen. In het verslagjaar bedroeg de besteding
beleggingsrendement, investeren in eigen gebouwen
aan doelstelling 3% meer dan de inkomsten.
en liquiditeitsbehoefte is de post effecten in 2008 met R 18 miljoen afgenomen.
Gevolgen negatief resultaat 2008 op weerstandvermogen en liquiditeit
Door de afboeking van het tekort 2008 op de be-
De begroting 2008 ging uit van een geconsolideerd
schikbare reserves en de toegenomen omvang van
positief resultaat ad R 2,7 miljoen. Het uiteindelijke
de activiteiten is de weerstandsfactor significant
resultaat bedraagt echter negatief R 12 miljoen. Het
verslechterd. Onder het hoofdstuk ‘Vermogensbeleid’
verschil daartussen bedraagt bijna R 15 miljoen
wordt dit aspect in dit algemeen financieel jaarver-
negatief. De twee belangrijkste factoren zijn eerder
slag later nader toegelicht.
benoemd (beleggingsresultaat en extra hoge doelstellingsuitgaven sociale hulpverlening).
De weerstandsfactor ligt historisch gezien boven de
Beide aspecten hebben van nature geen repeterend
minimumgrens en bedraagt normaal ongeveer 70%
karakter, hoewel herhaling van feiten ook niet uit-
van de bovengrens. Eind 2008 ligt de weerstands-
gesloten kan worden.
factor echter R 8,5 miljoen onder de intern gestelde minimumgrens en bedraagt maar 47% van de maxi-
De liquiditeitspositie is in het verslagjaar met
mumwaarde.
R 3 miljoen afgenomen. Tegenover R 24 miljoen investeringen in gebouwen en inventarissen stond per
De negatieve resultaten over 2008 hebben weinig
saldo R 7 miljoen aan toename langlopende schulden
gevolgen voor de korte termijn, maar beperken wel
en R 10 miljoen aan vrijkomende afschrijvingen. De
de financiële beleidsruimte voor de toekomst. Een
stapsgewijze systeemwijziging van lumpsum finan-
zekere mate van vermogensvorming is wenselijk om
ciering naar productiedeclaraties verhoogde de post
de balans te herstellen.
‘te ontvangen subsidies’ met R 9 miljoen. De behoefte
■
21
Maatschappelijke analyse Het Leger des Heils kijkt vanuit een bepaald perspectief naar de externe omgeving. Vanuit zijn missie wil de organisatie oplossingen realiseren voor maatschappelijke noden en mensen daarbij perspectief bieden op een zinvol leven. Daarbij doet het Leger des Heils een appèl op de samenleving om sociale uitsluiting van mensen tegen te gaan.
Zingeving
22
I
representatief onderzoek laten doen naar sociale
n Nederland neemt het aantal leden van kerk-
issues in Nederland. Tien procent van de Nederlandse
genootschappen af. Zeventig procent van de
bevolking (waaronder 12% van de jongeren tussen
bevolking is geen lid (meer) van een kerk. Dit
18-24 jaar) geeft aan zich vaak eenzaam te voelen.
cijfer lijkt zich voorlopig te zullen stabiliseren. Eenderde van de bevolking bidt dagelijks. Tweevijfde
Sociale uitsluiting
beschouwt zichzelf als religieus. Meer dan de helft
In het Nationaal Strategisch Rapport zijn de doelstel-
gelooft in God. Onder invloed van de stijging van het
lingen van de rijksoverheid geformuleerd om sociale
gemiddelde opleidingsniveau en de toegenomen wel-
bescherming en insluiting voor iedereen mogelijk te
vaart in de afgelopen decennia zijn de Nederlandse
maken. Participatie, met nadruk op deelname aan de
burgers meer kritisch, zelfbewust en consumptief
arbeidsmarkt, is daarin een sleutelbegrip.
geworden. Mensen zijn tegenwoordig religieus of spi-
Het Leger des Heils beoordeelt het risico op sociale
ritueel, zonder een band te hebben met een bepaalde
uitsluiting in een complexe samenleving als Nederland
kerk of religieuze leerstellingen.
hoog. De solidariteit met mensen die zich bevinden aan de onderkant van de samenleving staat onder druk
De zingevingsbehoeften die mensen nu hebben,
door verharding in de samenleving en bezuinigingen
hoeven niet te verschillen van de behoeften van de
in de zorg. Met de omvorming van een verzorgingstaat
inwoners van Nederland in het verleden. De context
naar een participatiemaatschappij, waarin veel nadruk
waarbinnen deze behoeften zich voordoen en de
wordt gelegd op zelfredzaamheid, dienen er voldoen-
manieren waarop deze behoeften worden bevredigd,
de waarborgen te blijven bestaan voor ondersteuning
zijn echter wel sterk veranderd. Tegenwoordig blijkt
en zorg voor de meest kwetsbaren.
in de uiting van zingeving een zorgzame omgang met
Het Leger des Heils is van mening dat een participa-
anderen en de maatschappij van groot belang.
tiemaatschappij niet vanzelf tot stand komt.
Eenzaamheid
Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders minder tevre-
Eenzaamheid is een zorgwekkend maatschap-
den zijn met hun leven. Het betreft vaker mensen
pelijk verschijnsel en treft grote groepen van de
die zich buitengesloten voelen, alsmede niet verbon-
samenleving. Het Leger des Heils heeft in 2008 een
den voelen met de omgeving. Het Leger des Heils
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
onderkent dat contact met andere mensen – sociale
Om de effectiviteit van schuldhulpverlening door
verbondenheid – zorgt voor zingeving in het leven.
gemeenten te vergroten komt er een wettelijke zorgplicht voor minnelijke schuldregeling. Hierbij kan
De leefbaarheid in een groot aantal achterstandswij-
gedacht worden aan minimale eisen ter attentie van
ken in Nederland laat te wensen over. Er doen zich in
duur van wacht- en doorlooptijden en een betere toe-
deze wijken vaak tegelijkertijd complexe maatschap-
gankelijkheid van schuldhulp voor burgers.
pelijke problemen voor, zoals onder meer schooluitval, een verloederde woon- en leefomgeving met weinig
Arbeidsparticipatie
mogelijkheden voor sociale contacten, hoge (jeugd)
De aanpak van re-integratie en participatie aan
werkloosheid, een gebrekkige inburgering van vooral
de onderkant van de arbeidsmarkt vraagt om een
niet-westerse vrouwen, weinig werkgelegenheid in de
nieuwe vormgeving. Het stelsel aan de onderkant
buurt, criminaliteit en gevoelens van onveiligheid,
van de arbeidsmarkt is verkokerd en kenmerkt zich
en het ontbreken van relevante sociale netwerken en
in het bestaan van een groot aantal regelingen, die
contacten.
allemaal hun eigen dynamiek en financieringssystemen kennen en niet op elkaar zijn afgestemd.
Problematische schulden blijven hardnekkig probleem De laatste jaren is de schuldenproblematiek in Nederland fors toegenomen. De maatschappelijke kosten van problematische schuldensituaties zijn hoog: armoede, sociale uitsluiting, huisuitzettingen, onverzekerdheid, afsluiting van gas en licht. Een problematische schuldsituatie is een belangrijke belemmerende factor voor (volwaardige) participatie aan de samenleving en belemmert ook de arbeidsparticipatie. Schuldenproblematiek staat hoog op de politieke agenda: een pakket van maatregelen is ingevoerd om problematische schulden met de helft terug te dringen in 2011.
Mensen zijn tegenwoordig religieus of spiritueel, zonder een band te hebben met een bepaalde kerk of religieuze leerstellingen
23
Eenzaamheid is een zorgwekkend maatschappelijk verschijnsel en treft grote groepen van de samenleving
24
Ontwikkelingssamenwerking
van Ontwikkelingssamenwerking heeft voor de
In 2000 hebben 189 landen de Millenniumverklaring
periode 2011-2015 een nieuw kader afgekondigd
ondertekend. De landen gaan zich actief inzetten
(MFS2) met nadruk op grotere samenwerking
om de wereldwijde armoede te bestrijden. Hiervoor
tussen ontwikkelingsorganisaties. Ook verbindin-
zijn acht Millennium Ontwikkelingsdoelen gesteld.
gen met andere maatschappelijke organisaties en
Deze moeten in 2015 gehaald zijn.
het bedrijfsleven worden door de Minister nadrukkelijk onder de aandacht gebracht. Het Leger des
Armoedebestrijding is het hoofddoel van de ontwik-
Heils is voornemens om binnen dit kader haar
kelingssamenwerking die de Nederlandse overheid
focus op ontwikkelingssamenwerking nader vorm
aangaat. Het kabinet is van mening dat Nederlandse
te geven.
maatschappelijke organisaties op dit terrein een rol te vervullen hebben. Veel van het feitelijke werk
De afgelopen jaren wordt er meer gevraagd naar de
in ontwikkelingssamenwerking wordt niet door
resultaatgerichtheid van activiteiten op het gebied
de overheid gedaan, maar door maatschappelijke
van ontwikkelingssamenwerking en is er verhoogde
organisaties.
aandacht voor effectiviteit van de hulpverlening.
Om de slagkracht van ontwikkelingssamenwerking
Mede in reactie hierop is binnen de ontwikke-
te vergroten, en om samenhangende hulpverlening
lingssamenwerking een omslag gaande van een
te kunnen bieden, blijft samenwerking een belang-
‘projectmatige aanpak’ naar een ‘programmati-
rijk thema. Ook vanuit de Nederlandse overheid is
sche aanpak’: verschillende projecten die inspelen
hiervoor grote aandacht. Voor het in stand houden
op eenzelfde problematiek worden gebundeld tot
van draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking, is
een programma. Dit bevordert een meer effectieve
het van belang dat de effecten van ontwikkelings-
hulpverlening en maakt het meten van resultaten
samenwerking worden gecommuniceerd naar het
eenvoudiger.
publiek. De Nederlandse overheid kent voor de in
Het Leger des Heils vindt dit een positieve en
Nederland gevestigde maatschappelijke organisaties
legitieme tendens. Tegelijkertijd signaleert de
die participeren in ontwikkelingssamenwerking een
organisatie een grotere productie van beleidsdo-
medefinancieringsstelsel. Dit financieringssysteem
cumenten en een toename van bureaucratie. Ook
geldt voor de periode van 2007-2010. De Minister
dreigen projecten met moeilijk meetbare / defini-
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
consumenten en bedrijven 218 miljoen kilo textiel weg. Daarvan werd 72 miljoen kilo textiel gescheiden ingezameld voor hergebruik. Goede doelen en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Goede doelen-organisaties staan in de belangstelling. Van deze organisaties wordt verwacht dat ze het publiek informeren over hun werkwijze en prestaties. De laatste tien jaar is het beroep op de goede doelen-organisaties sterk gegroeid en is de publieke en media belangstelling voor hun functioneren toegenomen. Consumenten hebben een voorkeur voor bedrijven die eerbare variabelen, of projecten waarbij een lange
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Vanuit
adem noodzakelijk is, hierdoor buiten de boot te
de aandacht voor Maatschappelijk Verantwoord
vallen. Echter, het ontbreken van snelle en meetbare
Ondernemen zet de trend zich voort dat meer
resultaten maakt een project niet direct ineffectief.
bedrijven goede doelen met geld of in natura ondersteunen.
Schone leefomgeving Door de milieuvervuiling en klimaatverandering
Consumenten willen in toenemende mate ‘verant-
is de leefomgeving niet altijd zo schoon en veilig
woorde goederen’ consumeren. Niet alleen goederen
als iedereen zou willen. Afval van huishoudens
die eerlijk verhandeld zijn, maar ook goederen die
en bedrijven belasten het milieu. Het afvalstof-
bijdragen aan een gezonde levensstijl. Eerlijke handel
fenbeleid van de overheid is in de eerste plaats
wordt gewaardeerd vanwege de vergroting van
gericht op preventie: voorkomen dat afval ont-
zelfredzaamheid van ondernemers in ontwikkelings-
staat. Daarnaast streeft de overheid ernaar afval
landen. Een belangrijke reden hiervoor is dat dit de
zoveel mogelijk her te gebruiken of nuttig toe te
mensen in ontwikkelingslanden niet afhankelijk
passen. Een aantal afvalstoffen, waaronder textiel,
maakt van financiële hulp. Juist het bevorderen van
moeten daarom apart worden ingezameld. Er zijn
zelfredzaamheid en het in staat stellen om in een
twee soorten hergebruik: producthergebruik en
eigen levensonderhoud te voorzien, is voor de meeste
materiaalhergebruik. Een voorbeeld van product-
Nederlanders een belangrijk uitgangspunt.
■
hergebruik is hergebruik van afgedankte kleding als tweedehands kleding. Bij materiaalhergebruik wordt het product voor iets anders gebruikt als waarvoor het oorspronkelijk was gemaakt. Zo wordt van niet-bruikbare kleding poetslappen gemaakt of bijvoorbeeld vulling voor matrassen. In het Landelijk Afvalbeheerplan 2002-2012 geeft de overheid aan dat het streven er op gericht is dat 50% van alle afgedankte textiel van huishoudens gescheiden wordt ingezameld. In 2000 gooiden
Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders minder tevreden zijn met hun leven
25
Samenwerkingsverbanden Om de doelstelling van de organisatie te realiseren zoekt het Leger des Heils actief naar samenwerking met andere organisaties. In 2008 ging het onder andere om de volgende samenwerkingsrelaties.
Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid
I
behoeften hebben aan toegankelijkheid voor sport-
n 2008 heeft een aantal maatschappelijke organi-
en spelmogelijkheden. Deze zogenoemde ‘NikeGo
saties (waaronder het Leger des Heils) de Coalitie
Places’ stimuleren en inspireren jongeren om sportief
Erbij opgericht, een Nationale Coalitie tegen
en gezond in beweging te zijn.
Eenzaamheid. De Coalitie beoogt door middel van een landelijke publiekscampagne, toegepast onder-
Ongeveer de helft van de cliënten van de opvang-
zoek en samenwerking een bijdrage te leveren aan
voorzieningen van het Leger des Heils heeft geen
het verminderen van eenzaamheid.
zinvolle dagbesteding. Daarom is in 2008 het project Werk voor Iedereen gestart. In samenwerking met het
26
Landelijk Informatiesysteem Schulden
bedrijfsleven wordt een bedrijfsmatige werkomgeving
Het Leger des Heils is actief betrokken bij het reali-
voor cliënten van het Leger des Heils gerealiseerd.
seren van het Landelijk Informatiesysteem Schulden
Doel is cliënten (in fases) naar een (betaalde) baan
(LIS). In april 2008 is een nieuwe stap gezet in
begeleiden. Maxeda (het moederconcern van o.a. La
het breed maatschappelijk initiatief van banken,
Place, V&D, Praxis, de Bijenkorf) heeft in 2008 zijn
financieringsmaatschappijen, energieleveranciers,
steun voor dit project toegezegd.
thuiswinkelbedrijven, woningcorporaties, gemeenten, schuldhulpverleningsinstanties en het Leger
In 2008 is invulling gegeven aan een samenwerkings-
des Heils in strijd tegen problematische schulden bij
verband met Conclusion BV (management consultants
huishoudens. Een overeenkomst is ondertekend om
te Utrecht) en STOP Aids Now. De samenwerking
een landelijk informatiesysteem voor betalingsach-
beoogt het landelijk introduceren van een goede
terstanden op te richten. De oprichting van het LIS
doelen-website waarbij consumenten hun spullen te
is ondersteund door de ministeries van Financiën en
koop aanbieden ten behoeve van een aantal goede
Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
doelen. De bedoeling is om een ‘Marktplaats’-achtig platform te creëren voor maatschappelijk bewuste
Bedrijfsleven
particulieren (www.verkoopgoed.nl).
Veel bedrijven zetten in op maatschappelijk verantwoord ondernemen en zoeken samenwerking met het
In 2009 zet het Leger des Heils in op een verdere
Leger des Heils. Een aantal voorbeelden:
uitbreiding van het relatienetwerk met het bedrijfsleven.
Leger des Heils ReShare levert versleten sportschoenen aan het sportmerk Nike. Nike vermaalt deze
Dutch Homeless Cup
sportschoenen en zet dit om in materiaal dat ‘Nike
Met het innovatieprogramma Sport wil het Leger des
Grind’ wordt genoemd. Nike Grind wordt gebruikt
Heils meer aandacht geven aan activiteiten op het
in nieuwe speelgronden, tennisbanen, basketbal- en
gebied van sport, bewegen en gezondheid. Een uiting
voetbalveldjes die worden gedoneerd aan buurten die
daarvan is deelname aan de Dutch Homeless Cup.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
De Dutch Homeless Cup is een landelijke voetbal-
gebruikte kleding. Kleding die Dorcas zelf sorteert
competitie voor dak- en thuislozen met als doel deze
gaat naar de Dorcas-projecten en valt niet onder
kwetsbare groep meer kansen te geven in de samen-
deze overeenkomst. De verkoop van de ongesor-
leving. In het project werken diverse partijen samen:
teerde kleding aan Leger des Heils ReShare komt
het Leger des Heils, de KNVB, USG-Restart, Nike,
ten goede aan Dorcas. Zowel Dorcas als ReShare
De Straatkranten, het Oranje Fonds en het ministerie
kunnen met de opbrengst van de kleding goede
van VWS. De coördinatie van het project is in handen
doelen ondersteunen.
van de Stichting Meer dan Voetbal. Omroep Scouting
Het Leger des Heils is één van de kerkgenootschappen
Het Leger des Heils heeft een aantal scoutinggroe-
die participeren in de IKON (Interkerkelijke Omroep
pen. Deze groepen zijn lid van Scouting Nederland en
Nederland). De IKON produceert vanuit een (pro-
maken gebruik van methodes, materialen, trainingen
testants) christelijke traditie en bijbels perspectief
en evenementen die Scouting Nederland ontwikkelt
blikverruimende en grensverleggende inhoud voor
en aanbiedt.
radio, televisie en nieuwe media met als doel mensen te inspireren, te motiveren en te activeren.
World Servants Het Leger des Heils heeft een samenwerkingsrela-
Raad van Kerken
tie met World Servants. Jongeren van het Leger des
Hoewel het Kerkgenootschap Leger des Heils een
Heils participeren in projecten van deze christelijke
zelfstandig christelijke kerk is, met een eigen geloofs-
organisatie die scholen, klinieken, schoonwatervoor-
belijdenis, identiteit en cultuur, is de organisatie
zieningen en huizen bouwt in ontwikkelingslanden
onderdeel van de universele christelijke kerk. Mede
met hulp van groepen van jongeren en volwassenen
daarom is het Kerkgenootschap Leger des Heils lid
uit Nederland.
van de Raad van Kerken in Nederland. Deze raad beraadt zich over de eenheid van de Christelijke
Milieu
kerken en wil hieraan gestalte geven. De raad bezint
Als milieuorganisatie zet Leger des Heils ReShare zich
zich op vragen aangaande christelijk geloof, kerk en
in voor hergebruik van kleding en schoenen, zodat er
samenleving.
minder naar de verbrandingsovens wordt gebracht.
De Raad van Kerken is een gesprekspartner voor het
Leger des Heils ReShare wil voor elke gemeente
kabinet.
partner zijn om de doelstellingen in het kader van het Landelijk Afvalbeheer Plan te behalen.
Brancheorganisaties
Leger des Heils ReShare werkt ook samen met
De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezond-
scholen. De deelnemende scholen stimuleren
heidszorg participeert in een aantal zorggerelateerde
hun leerlingen om gebruikte, overtollige kleding,
brancheorganisaties, waaronder: Federatie Opvang,
schoenen en huishoudtextiel van het afval te
MO-groep, Actiz, GGZ-Nederland, samenwerkings-
scheiden en via de school in te leveren. Voor elke
verband reclasseringsorganisaties.
ingeleverde kilo biedt Leger des Heils ReShare de
De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving is lid
school een vergoeding.
van de VFI, de branchevereniging van landelijk wer-
Leger des Heils ReShare heeft met Dorcas Nederland
vende goede doelen.
(een internationale hulporganisatie die actief is in
Afdeling Internationale Ontwikkeling & Samen-
Oost-Europa en Afrika) een overeenkomst voor het
werking is lid van de op ontwikkelingswerk gerichte
ophalen en overnemen van de ongesorteerde en
branchevereniging Partos.
■
27
Leger des Heils in de media Vrijwel dagelijks verschijnt er nieuws over het Leger des Heils in een breed scala aan media. Interviews, reportages en informatie in landelijke en regionale dagbladen, lokale weekbladen, tijdschriften, vakbladen, radio- en televisieprogramma’s en op webpagina’s. De onderwerpen zijn zeer divers door het groot aantal werkvelden waar het Leger des Heils in opereert.
Leger des Heils in het nieuws
28
I
n 2008 heeft het Leger des Heils 156 perscon-
in afwisselende nieuwsberichten in lokale of regionale media.
tacten centraal geregistreerd. Ten opzichte van het piekjaar in 2007, het jaar waarin lt.-kolonel
Bosshardt overleed, is dit een terugval. Vergeleken met eerdere jaren is dit echter een normale score.
Enkele voorbeelden (bron: Knipselkrant): UÊÊ Leger des Heils start noodopvang voor gezinnen, Almere Vandaag, 25-1-2008;
Het gaat hier slechts om een deel van contacten die
UÊÊ Verslaafde krijgt een plek in de Breehof,
de pers met het Leger des Heils heeft gehad. Het wer-
Dagblad van het Noorden, 16-2-2008;
kelijke aantal is groter. De vele contacten met de pers op lokaal niveau, via werkeenheden en korpsen van het Leger des Heils, worden namelijk niet centraal geregistreerd.
UÊÊ Derde Domus Heerlen, Limburgs Dagblad, 18-3-2008; UÊÊ Speeltoestellen voor jeugdhuis Vliet & Burgh, Het Krantje ed. Voorburg, 29-5-2008; UÊÊ Buurt boos om uitbreiding Leger des Heils,
Lokale persaandacht Het feit dat het Leger des Heils verspreid is over circa driehonderd locaties door heel Nederland, resulteert
AD Dordtenaar, 19-7-2008; UÊÊ Begeleiding ex-gedetineerden, Leusder Krant, 6-8-2008; UÊÊ Leger des Heils Zevenkamp start naaicafé,
Ook in 2008 aandacht voor het werk van het Leger des Heils van lokale en landelijke media
Postiljon ed. Prins Alexander, 10-9-2008; UÊÊ Blij met jassen voor het Leger des Heils, AD Groene Hart ed. Alphen, 16-10-2008; UÊÊ Leger: crisishuizen voor dakloos gezin, AD Rivierenland, 30-10-2008; UÊÊ Volle zaal bij modeshow Leger des Heils, Harlinger Courant, 28-11-2008; UÊÊ Bekladding "Soep", Ede Stad, 10-12-2008; UÊÊ Bouw kerk Leger des Heils vordert, Friesch Dagblad, 23-12-2008.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Landelijke persaandacht
50|50 shirts mocht rekenen op aandacht van nationa-
De meest in het oog springende onderwerpen waar-
le en regionale radiozenders, nationale en regionale
over de landelijke media berichtte:
dagbladen en online nieuwspagina's over mode en duurzaamheid. De verkoop in de Bijenkorf viel tegen.
Jeugdzorg Amsterdam
Slechts 8% van de totale collectie van 1.300 shirts
In februari was er veel media-aandacht voor een
is verkocht.
rechtszaak van een moeder die terecht stond voor de mishandeling van haar twee kinderen. Ten tijde
Dutch Homeless Cup
van de mishandeling stonden de kinderen onder toe-
Op 15 maart 2008 ging de Dutch Homeless Cup van
zicht van Leger des Heils Jeugdzorg en Reclassering
start, een voetbalcompetitie voor dak- en thuislozen.
(LJ&R). Over deze treurige kwestie kwamen dertien
Het Leger des Heils bracht daarvoor een aantal teams
vragen binnen van de pers.
op de been. De Dutch Homeless Cup wordt georganiseerd door de Stichting Meer dan Voetbal.
50|50 shirts Op 8 maart 2008 lanceerde het Leger des Heils een nieuw
De 200 deelnemers speelden zes competitierondes in
50|50 product, 50|50 shirts. Tweedehands T-shirts bedrukt
Den Bosch, Den Haag, Zwolle, Utrecht, Rotterdam en
met speciaal ontworpen prints van bekende illustratoren.
Amsterdam, waar de finale op de Dam werd gewon-
Acteurs van Goede Tijden, Slechte Tijden showden de
nen door een team uit Rotterdam. Dit team won
shirts aan het publiek in de Rotterdamse Bijenkorf. Ook
deelname aan het WK, dat in december in Melbourne
werden zes unieke ‘Tribute to Majoor Bosshardt’ shirts
is gespeeld. Alle deelnemers werden voorafgaand,
geveild. De veiling werd geleid door Max Hemelraad van
tijdens en na de competitie intensief begeleid. Het
Sotheby’s en bracht in totaal R 13.500 op.
uiteindelijke doel van dit traject is het vinden van een eigen huis en een vaste baan.
50|50 is ontwikkeld om de maatschappij op een verrassende manier met het werk van het Leger des
Gedurende de hele competitie hebben zowel lande-
Heils in aanraking te brengen. De slogan ‘Together
lijke als lokale pers aandacht besteed aan de Dutch
we’re one’ staat voor samen, er voor elkaar zijn, het
Homless Cup waarbij ook deelnemende voetballers
opnemen voor de zwakkeren in de samenleving.
zijn geportretteerd.
29
60-jarig jubileum Goodwillwerk in Amsterdam in
doordat de hulpverlening intensiever is geworden en
het teken van Majoor Bosshardt
het Leger des Heils steeds beter in staat is mensen
In 2008 gaf het Leger des Heils aandacht aan het ont-
eerder te bereiken. Naast deze positieve resultaten
staan van het Goodwillwerk in Amsterdam, zestig
blijft het ontbreken van werk echter een groot obstakel
jaar eerder gestart door majoor Alida M. Bosshardt.
voor volwaardige deelname aan de samenleving.
De geboortedag van de Majoor, 8 juni 2008, werd de ‘Majoor Bosshardtdag’.
Op tweede kerstdag 2008 sloeg de kou in Nederland toe. Voor journalisten een goede reden om contact op
Na een dankdienst in de Mozes en Aäronkerk in
te nemen met het Leger des Heils. Hoe worden de dak-
Amsterdam nam Job Cohen het eerste exemplaar van
lozen opgevangen bij extreme kou? Tijdens de periode
het persoonlijk postzegelboekje over majoor Bosshardt
van kou bleek dat de goede afspraken tussen gemeen-
in ontvangst. Vervolgens opende de burgemeester
tes en hulpinstanties, zoals het Leger des Heils, ook bij
het Majoor Bosshardtmuseum. Na het lopen van de
koud weer effectief te zijn. Tijdens de vele contacten
‘Majoor Bosshardtroute’ door Amsterdam, werd de dag
met de pers over de kou werd dit benadrukt.
afgesloten met de uitreiking van de Majoor Bosshardt Prijs aan Erica Terpstra en aan de Willeke Alberti
De toename van Oost-Europeanen in de opvang
Foundation.
Gedurende het hele jaar zijn we circa tien keer benaderd over Oost-Europeanen in de opvang. De meeste
30
Op 8 oktober 2008 vond de afsluiting plaats van het
vragen gingen over Polen. De indruk bestond dat op
60-jarig jubileum. Op deze dag werd het symposium
een aantal plekken in Nederland het aantal Polen in
‘Zorgen voor Morgen’ gehouden en opende het Leger
de opvang was toegenomen. Dit leidde tot een gestage
des Heils ‘BIJ Bosshardt’ en ‘Domus’. ‘BIJ Bosshardt’
publiciteit over dit onderwerp. Dit was overigens ook
is een ontmoetingsplaats geïnspireerd door de werk-
al in 2007 het geval.
wijze van de Majoor en bedoeld om ‘samen leven’ in de buurt te bevorderen. In ‘Domus’ wonen (voormalige)
Kredietcrisis
dak- en thuislozen die te kampen hebben met psychi-
Vanaf oktober 2008 druppelden hierover elf vragen
atrische en verslavingsproblematiek.
binnen. In hoeverre heeft het Leger des Heils last van de crisis? Merkt het Leger des Heils dat het aantal
Landelijke en regionale radiozenders, landelijke en
dak- en thuislozen toeneemt? Dat laatste was in 2008
regionale TV zenders, alsook landelijke en regionale
(nog) niet het geval. Over de financiële situatie van het
dagbladen / persbureaus hebben van deze dag verslag
Leger des Heils in relatie tot de kredietcrisis werd een
gedaan.
nieuwsbericht geplaatst op www.legerdesheils.nl.
Effectieve aanpak dak- en thuislozen
Verder zijn in 2008 de volgende persberichten ver-
Op 10 juni werd de pers geïnformeerd over de belang-
spreid:
rijkste conclusies uit het jaarverslag over 2007 van de
UÊÊ ÊZutphen en Leger des Heils willen werkaf-
Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg.
spraken maken over geluidsproblematiek,
Het aantal dak- en thuislozen daalde in 2007 wederom
28-01-2008;
BIJ Bosshardt is een ontmoetingsplaats en bedoeld om ‘samen leven’ in de buurt te bevorderen JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Foto: Fred de Groot
UÊÊ D Ê oorbraak in strijd tegen problematische schulden, 22-04-2008;
nomen met de titel ‘Het wordt winter’. Hiervan waren eind 2008 ruim 20.000 exemplaren verkocht.
UÊÊ V Ê ernieuwde Trefdag Leger des Heils voor het eerst in Apeldoorn, 02-05-2008; UÊÊ L Ê eger des Heils actief betrokken in Myanmar bij
31
Radiosamenkomsten IKON Twee keer per jaar zendt de IKON een samenkomst
hulp aan slachtoffers cycloon Nargis,
van het Leger des Heils op radio 5 uit.
20-05-2008;
In 2008 was op 3 februari de zondagse samenkomst
UÊÊ N Ê ieuw hoofdkantoor Leger des Heils ReShare
vanuit Korps Amsterdam-West te beluisteren. Op
feestelijk geopend in Oosterhout, 12-06-2008;
12 oktober zond IKON de dankdienst voor Majoor
UÊÊ T Ê ien procent van Nederlanders is vaak eenzaam,
Bosshardt uit die eerder op 8 juni was opgenomen in
05-10-2008;
de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam.
UÊÊ M Ê inisterie van Justitie stimuleert kansrijk initiatief. Uniek opvoedprogramma uitgebreid naar
Ingekochte media
onder andere Rotterdam en Utrecht, 11-11-2008.
Ook in 2008 is zeer beperkt media ingekocht. Zoals ieder jaar kocht het Leger des Heils zendtijd in via
Paul de Leeuw en kerst
Socutera. Socutera heeft wekelijks 2,5 minuut zend-
Voor de kerstuitzending van Mooi! Weer de Leeuw
tijd per zender op de Nederlandse publieke netten.
werd ook in 2008 intensief samengewerkt tussen de
Wekelijks is er een goed doel dat op deze wijze zijn
redactie van het programma en het Leger des Heils.
missie en acties onder de aandacht brengt.
Na haar overlijden stond de kerstuitzending van 2007
De Socuteraspots van het Leger des Heils gingen in
in het teken van Majoor Bosshardt. Deze samen-
2008 over het Majoor Bosshardt Fonds. Eind febru-
werking leidde ook in 2008 tot een bijdrage van het
ari en begin maart 2008 zijn de spots uitgezonden.
Leger des Heils aan Mooi! Weer de Leeuw. Zo werd
Afhankelijk van de programmering was de hoogste
er bijvoorbeeld specifiek aandacht besteed aan de
score kijkers 1.300.000.
kledinginzameling van het Leger. Ruim 1.8 miljoen kijkers zagen deze aflevering van het programma. Paul
In 2008 zijn in diverse landelijke (christelijke) en in
de Leeuw heeft, met samenwerking van de nationale
regionale dagbladen personeelsadvertenties inge-
muziekgroepen van het Leger des Heils een cd opge-
kocht.
■
Leger des Heils kledinginzameling Leger des Heils ReShare zamelt gebruikte kleding en aanverwante artikelen in. Veel van de ingezamelde kleding wordt beschikbaar gesteld voor hulpverlening in noodsituaties. De inzameling levert het Leger des Heils financiële middelen waarmee hulpverlening in binnen- en buitenland kan worden gefinancierd.
ReShare 2008: een uitstekend jaar
32
L
gemoeid. Ook de bijdrage van Leger des Heils ReShare
eger des Heils ReShare kijkt terug op een uit-
aan Dorcas Hulp is in 2008 gestegen. Daarnaast doneer-
stekend jaar 2008. Het eerste jaar in nieuwe
de Leger des Heils ReShare in november 2008 voor R
stijl waarin een nettowinst werd behaald van
75.000 aan noodhulpgoederen aan oorlogslachtoffers
R 494.000 (tegenover R 275.000 in 2007).
in Georgië.
De optimalisatie en professionalisering van de bedrijfsvoering werpen steeds meer hun vruchten af.
In 2008 werd het bedrijfsreglement voor de werknemers van Leger des Heils ReShare ingevoerd. Het
In 2008 creëerde de kledinginzamelaar een bij-
reglement kwam tot stand in goede samenwerking met
drage beschikbaar voor het goede doel van
de ondernemingsraad van de Stichting Leger des Heils
R 1.061.000. Dat is een stijging van 58% ten opzichte
Dienstverlening waaronder ReShare ressorteert.
van 2007 (R 567.000). Het merendeel van de bijdrage kwam ten gunste van het werk van het Leger des Heils in
In december werkte operationeel directeur kapi-
binnen- en buitenland. Het Leger des Heils heeft ervoor
tein Robert Paul Fennema mee aan de goed bekeken
gekozen om zich de komende jaren nadrukkelijker toe te
kerstuitzending van het televisieprogramma Mooi!
leggen op specifieke ondersteuning van diverse arbeids-
Weer de Leeuw. Hierin vertelde Fennema over het werk
reïntegratieprojecten binnen- en buiten het Leger des
van Leger des Heils ReShare en de resultaten. In de
Heils. In 2008 was daarmee een bedrag van R 92.000
uitzending mocht een geselecteerde groep kijkers een
De bijdrage aan het goede doel komt ten gunste van het werk van het Leger des Heils in binnen- en buitenland
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
wens inbrengen die vervuld zou worden. Eén van de
Leger des Heils ReShare bedroeg ongeveer 33% van het
wensen was om te weten wat er in de kledingzakken zit
officiële totale marktvolume van 85 miljoen kilogram
die langs de weg staan voor de huis aan huis inzameling.
wat in Nederland wordt ingezameld. 33
De inbrengster van de wens en haar moeder (beiden afkomstig uit Hardinxveld-Giessendam) zien hun wens
De omzet is 8,8% hoger dan in 2007. Dat werd niet
vervuld in maart 2009 tijdens een dagje ReShare.
alleen veroorzaakt door de hogere ingezamelde hoeveelheid kleding. Ook de gemiddelde verkoopprijs
Het ingezameld volume van 27,8 miljoen kilogram is 3%
per kilo steeg namelijk: Van R 0,401 in 2007 naar
hoger dan vorig jaar. Het landelijk marktaandeel van
R 0,414 in 2008.
(bedragen x 1.000 euro)
Het goede doel Exploitatie 2008
Exploitatie 2008
Nettoresultaat
494
275
Bijdrage aan Leger des Heils Fondsenwerving
210
181
Vergoeding aan Leger des Heils korpsen
112
111
Ondersteuning overige Leger des Heils projecten
153
-
Ten gunste van doelstelling Leger des Heils
969
567
92
-
1.061
567
Ondersteuning arbeidsreïntegratieprojecten Beschikbaar voor goede doel
Het nieuwe hoofdkantoor van Leger des Heils ReShare ligt ingeklemd tussen de A27 en de A59. Vanaf de weg is het roodwitte Leger des Heils-schild tegen de groene achtergrond goed te zien.
34
ReShare opent nieuw hoofdkantoor
over het water is Oosterhout goed bereikbaar. Leger des
in Oosterhout
Heils ReShare is een nieuwe loot aan de stam van logis-
Directie en werknemers hebben er lange tijd naar uit-
tieke vestigingen in Oosterhout.”
gekeken. De nieuwe hoofdvestiging van Leger des Heils ReShare in Oosterhout. Op 11 juni namen Commandant
Volgens envoy Harm Slomp RA, directeur Stichting
Roy Frans en burgemeester Huijbregts het gebouw
Leger des Heils Dienstverlening, is ReShare een steun-
officieel in gebruik. De medewerkers zijn enthousiast:
pilaar voor het Leger des Heils in Nederland. Niet
“We kunnen hier efficiënter en daardoor prettiger
alleen vanwege het geld dat gegenereerd wordt voor
werken.”
het Kerkgenootschap Leger des Heils en voor niet gesubsidieerde projecten van de Stichting Leger des Heils
Er zijn op woensdagmiddag 11 juni zo’n tweehonderd
Welzijns- en Gezondheidszorg (W&G). “Maar ook omdat
genodigden naar het terrein aan de Koopvaardijweg op
we binnenkort gaan meewerken om cliënten van W&G
het Oosterhoutse industrieterrein Weststad gekomen
aan betaald werk te helpen.”
om de opening bij te wonen. De openingshandeling is even eenvoudig als ludiek. De Oosterhoutse burgermoe-
Dit project waar Leger des Heils ReShare aan deel-
der, Helmi Huijbregts, geeft opdracht om kleding vanuit
neemt is het innovatieprogramma van W&G Werk
een container in een vrachtwagen over te laden waarna
voor Iedereen. “De cliënten van W&G krijgen werk
commissioner Roy Frans, de Commandant van het Leger
en een opleiding, bijvoorbeeld tot heftruckchauffeur.”
des Heils in Nederland, op een heftruck door een papie-
De nieuwe operationeel directeur van Leger des Heils
ren muur het nieuwe gebouw mag binnenrijden.
ReShare, kapitein Robert Paul Fennema, vindt dit het bewijs dat de combinatie van de harde, zakelijke kant
Voor burgemeester Huijbregts bevestigt de komst van
van de kledinginzamelaar en de zachte, hulpverle-
de kledinginzamelaar vooral nog eens dat ‘familiestad’
ningskant van het Leger des Heils te integreren valt.
Oosterhout in trek is als logistieke uitvalsbasis voor
“Hiermee gaan we voor een deel ‘back to our roots’. We
bedrijven. Ze is de laatste tijd dan ook regelmatig bij
willen mensen niet alleen opvangen maar hen ook de
openingen aanwezig. “Zowel via de weg, het spoor en
mogelijkheid van een nieuwe start geven.”
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
■
Internationale programma’s en projecten in 2008
H
et Leger des Heils maakt deel uit van de internationale organisatie The Salvation Army. Deze wereldwijde organisatie is
actief in meer dan 115 landen, waarvan het grootste deel behoort tot de categorieën Laag-Middel of Laag volgens de ‘Human Development Index’ (HDI). Deze index van de Verenigde Naties is gebaseerd op een aantal basisaspecten waaronder: levensverwachting, Ter vergelijking: Nederland staat op deze index
Human Development Index (2008)
■ Human Development > 0.75 ■ Medium Human Development 0.5 – 0.75 ■ Low Human Development < 0,5
binnen de top tien van kwaliteit van leven, net als bijvoorbeeld Noorwegen, Canada, Australië, Japan
Bron: Wikipedia
onderwijs en levensstandaard.
en Zwitserland. te voeren en te evalueren. Die nieuwe werkwijze heeft Het Leger des Heils in Nederland maakt deel uit van
ontwikkelingsprojecten van het Leger des Heils verder
de internationale groep binnen The Salvation Army,
verbeterd en is een doorgaand kwaliteitsproces.
die zich bezig houdt met professioneel ontwikkelings-
Vanuit het Leger des Heils in Nederland wordt een
werk. De uniciteit van het ontwikkelingswerk van het
deel van deze projecten financieel ondersteund,
Leger des Heils is dat gebruik gemaakt wordt van
waarbij voor de grotere projecten ook inhoudelijke
bestaande Leger des Heils infrastructuur in de ont-
ondersteuning vanuit Nederland wordt aangeboden.
wikkelingslanden. Lokale officieren leven en werken
Die projecten variëren in omvang van R 5.000 tot ruim
vaak temidden van de behoeftige doelgroepen.
R 500.000 en zijn gericht op onderwijs, basisgezond-
Je zou kunnen zeggen: “Het Leger des Heils was er al
heidzorg, schoon water en sanitaire voorzieningen,
voordat het project startte en is gebleven nadat het
HIV-Aids voorlichting en preventie, ‘anti-human traf-
project was afgerond”.
ficking’ en het genereren van inkomen. Ook wordt de internationale uitzending van een
Daar tegenover heeft het internationale Leger des
aantal Nederlandse officieren en medewerkers finan-
Heils in 2007 een afdeling opgericht die zich bezig
cieel mogelijk gemaakt.
houdt met internationale beleidsbeïnvloeding en
In 2006 heeft het ministerie van Ontwikkelings-
belangenbehartiging van kwetsbare doelgroepen,
samenwerking het Leger des Heils in Nederland
binnen thema’s zoals mensenhandel, de rechten van
ontwikkelingssubsidie verschaft in het kader van
het kind en HIV/Aids. Deze ‘International Social
Medefinancieringstelsel voor een programma speci-
Justice Commission’ is gevestigd in New York en
aal onderwijs in Latijns-Amerika (Honduras, Colombia
heeft inmiddels een plaats verworven in verschil-
en Brazilië).
lende werkgroepen van de Verenigde Naties.
In 2008 is een totaalbedrag ad ruim R 3,1 miljoen
Sedert 2004 heeft het internationale Leger des Heils
besteed aan internationale ontwikkeling & samen-
gekozen voor een nieuwe gestandaardiseerde werk-
werking. Het begrote bedrag bedroeg bijna R 4
wijze om ontwikkelingsprojecten voor te bereiden, uit
miljoen. Het verschil is met name te verklaren door
35
niet gerealiseerde inkomsten ad ca. R 800.000 en
komen tot stand in nauwe samenwerking met
vertraagde goedkeuring van nieuwe projecten.
deze kwetsbaren. Het Leger des Heils richt zich in haar ontwikkelingswerk op de allerarmsten.
In onderstaande tabel wordt inzicht gegeven in
UÊÊ ÊNoodhulp wordt verschaft in geld en soms in
het soort projecten dat het Leger des Heils vanuit
natura (bijvoorbeeld kleding en dekens) om
Nederland in 2008 heeft ondersteund.
lokale Leger des Heils organisaties in noodgebie-
De tabellen zijn ingedeeld naar het type project:
den te ondersteunen hun directe hulpverlening
‘community development’, noodhulp en ‘mission
tijdens en na een ramp te kunnen realiseren.
support’.
UÊÊ M Ê ission support projecten versterken onze implementerende partners zodat zij hun werk
UÊ Community development projecten zijn ontwikkelingsprojecten gericht op zeer kwetsbare
kunnen uitvoeren en hebben vaak een zendingsdoelstelling.
groepen en gemeenschappen. Deze projecten
Overzicht programma’s en projecten IOS in 2008 Community 36
development
Gebied
Naam
Gefinancierd door
Opvang
West India
Ahmednagar Kostschool
Leger des Heils Nederland
Onderwijs
Moldavië
Ondersteuning aan kinderdagverblijf
Leger des Heils Nederland
Suriname
Programmatische aanpak kinderhuizen,
Leger des Heils Nederland,
lobby en samenwerking
Unicef, Kinderpostzegels
Tienermoeders
Ministerie van Buitenlandse
Brazilië
Zaken, Leger des Heils Nederland Democratische
Nationale school coördinatie
Leger des Heils Nederland
Republiek Congo Haïti
Regionale school coördinatie
Leger des Heils Nederland
Democratische
Ilona school leermiddelen
Leger des Heils Nederland
Ontheemde kinderen en jeugd
Ministerie van Buitenlandse
Republiek Congo Colombia
Zaken, Leger des Heils Nederland Honduras
Onderwijs aan kinderen en jeugd
Ministerie van Buitenlandse
in ziekenhuizen
Zaken, Leger des Heils Nederland
India Chili
Uitwisseling van jongeren bij opbouw
Leger des Heils Nederland
scholencomplex
Leger des Heils Nederland
Uitbreiding United Nations School
en andere landen
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Gebied
Naam
Gefinancierd door
Gezondheid
Indonesië
Semarang ziekenhuis waterzuiveringssysteem
Leger des Heils Nederland
en sanitatie
Rusland
Moct (Bridge) Project
Tear, Leger des Heils Nederland
Paraguay
Tekukato Medische kliniek
Leger des Heils Nederland en andere landen
Anti-human
Ghana
Begoro rehabilitatie programa voor kinderen.
Leger des Heils Nederland
Latijns-Amerika en
Capaciteitsversterking van
Ministerie van Buitenlandse
Caraïbisch gebied
implementerende partners
Zaken
Malawi
Anti-human trafficking van kinderen
Leger des Heils UK en
trafficking Noodhulp
Nederland Sri Lanka
Tsunami wederopbouw en duurzame
Kerk in Actie 37
ontwikkeling Indonesië
Leuhan post-Tsunami ontwikkelingsproject
Kerk in Actie
Oost India
Fair Deal Centres, voedsel noodhulp
Leger des Heils Zweden
Birma-Myanmar
Noodhulp voor gevolgen cycloon Nargis
Leger des Heils Nederland
Noodhulp voor gevolgen van overstroming en
Leger des Heils Nederland
en Nederland India North
geweld tegen christenen Kenia Georgië
Mission Support
Noodhulp voor gevolgen verkiezingsrellen
Leger des Heils Nederland
Winterkleding voor vluchtelingen van het
Leger des Heils Nederland
politiek geweld
(ReShare)
Oost Europa
Training van officieren in Oost Europa
Nieuw Leven Fonds
Democratische
Nieuwe trainingsfaciliteiten officieren
Leger des Heils Nederland
Oost Europa
Inventaris voor projecten voor ouderen
Stichting Vierkerkenhuis
Oost Europa
Verwarming voor korpsen en officieren verblijven
Leger des Heils Nederland
Republiek Congo
Oost Europa
Engelse lessen voor officieren
Nieuw Leven Fonds
Nigeria
Vervanging en verbetering van materiaal en
Leger des Heils Nederland
Democratische
Verbouwing van het hoofdkwartier en
Republiek Congo
vervoersmiddelen
gereedschap van de Oji River kliniek
Indonesië
Aanschaf van scheidingsgordijnen in
Leger des Heils Nederland Smidt Stichting
verzorgingshuis Rwanda
Bouw van Regionaal Hoofdkwartier
Leger des Heils Nederland
Het Leger des Heils is een internationale organisatie die anno 2008 in meer dan 115 landen over de hele wereld actief is. Ook in ontwikkelingslanden. Het werk in die landen wordt mede vanuit Nederland ondersteund. De afdeling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking (IOS) ondersteunt en begeleidt actief projecten in diverse regio’s in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en Oost-Europa.
Jan Janssen, projectofficer (IOS) over ontwikkelingswerk: 38
“Zelfde uitgangspunten als vroeger, maar professioneler”
J
an Janssen is één van de projectofficers van de
anderd, maar niet zoveel dat daarmee de kerken buiten
afdeling IOS. Zijn functie houdt onder andere
beeld zijn geraakt. Zij doen nog steeds het grootste deel
in dat hij de voortgang van de projecten die de
van het werk. Behalve het curriculum, dat wat de kin-
afdeling ondersteunt, controleert en evalueert. Dat doet
deren moeten weten. Dat stelt de regering vast, maar
hij vaak op de plek waar het project plaatsvindt en dat
die is daar wel flexibel in. Scholen mogen zelf vakken
betekent reizen. Veel reizen.
toevoegen als bijvoorbeeld godsdienst.”
Op dit moment ondersteunt de afdeling waar Jan Janssen
Eén van de drie projecten is het zogenaamde National
werkt bijvoorbeeld een drietal projecten in de voorma-
Coordination Office. Dat is, in tegenstelling van wat de
lige Belgische kolonie Congo (nu de Democratische
naam doet vermoeden, geen overkoepelend orgaan
Republiek Congo), die allemaal met onderwijs te maken
voor alle door kerken gerunde scholen, maar een coör-
hebben.”Ongeveer tachtig procent van het onderwijs-
dinatiepunt voor de meer dan driehonderd scholen die
systeem in Congo wordt gerund door kerken en daar
het Leger des Heils in Congo heeft en die bestaan uit
is het Leger des Heils er één van. Het overige deel is in
over de honderd Primary Schools (basisscholen), twee-
handen van de regering. Dat komt doordat de Congolese
honderd Secondary Schools (middelbare scholen)
regering pas in de jaren vijftig van de vorige eeuw onder-
en een universiteit. “De regering geeft steun aan dat
wijs tot een speerpunt in haar beleid heeft gemaakt. Tot
Coordination Office door middel van het beschikbaar
die tijd was er wel onderwijs, maar dat werd uitsluitend
stellen van twee arbeidskrachten. Een secretaresse en
verzorgd door de kerken. Daar is weliswaar iets in ver-
nog een medewerker.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Volgens Janssen is er kwaliteitsverschil tussen de
puur praktische ondersteuning. “We hebben een
regeringsscholen in Congo en die van de kerken. Het
contract voor vijf jaar met ze en we ondersteunen
hoofd van de National Coordination Office vertelde
ze door ervoor te zorgen dat er pennen zijn, schrif-
hem onlangs dat over het algemeen genomen scholen
ten, een auto en een kantoorruimte. Wat wij in de
van kerken net iets beter zijn dan die van de regering.
toekomst willen is ook inhoudelijk meer betekenen.
Dan praat je over faciliteiten als schoolgebouwen en
Als IOS vinden we het natuurlijk belangrijk dat er
dergelijke, maar dat is lang niet overal zo, want ook
praktische zaken zijn, maar we willen ook betrok-
de scholen van het Leger des Heils ontbreekt het aan
ken worden in bijvoorbeeld nieuwe lesmethoden en
vrijwel alles.”
de training van de leerkrachten. Tijdens een bezoek kortgeleden vroeg ik wat ze nodig hadden. Dan
Een onderwijzer in Congo verdient gemiddeld twee
noemt het hoofd van de Coordination Office zaken
dollar per dag. Een bedrag waar hij of zij niet van kan
op als sanitair, elektriciteit, licht en dergelijke. Dat is
leven. “Zij moeten dus allerlei nevenactiviteiten doen
allemaal nodig, maar we willen ook graag een bij-
om te kunnen rondkomen. Daardoor komen ze niet vol-
drage leveren aan de kwaliteit en het niveau van het
ledig toe aan wat ze voor de school zouden moeten
onderwijs.”
doen. Daarbij komt ook nog eens dat ze geen pensioen krijgen. Sommige leerkrachten zijn over de zeventig. Voor
Professionaliteit is volgens Jan Janssen het grootste
nieuwe onderwijssystemen of -methoden is geen geld
verschil met vroeger, niet het pionieren. Dat is het-
net als voor de schoolgebouwen die uit de Belgische tijd
zelfde gebleven.
stammen. Goede bouw, maar nooit onderhouden en er
“We doen het bovendien nog steeds vanuit hetzelfde
staat amper meubilair in.”
uitgangspunt en met evenveel liefde en inzet, maar
De ondersteuning van het project bestaat vooral uit
wel met vakkennis. De tijd staat immers niet stil.” ■
“Scholen mogen zelf vakken toevoegen als bijvoorbeeld godsdienst”
39
Lt.-kolonel Dick Verpoorte:
“Werk in Congo steeds meer van Congolezen zelf”
A 40
ls het leven van één man verbonden is met
zolang ik in Congo zou zijn, het geld naar mijn moeder
Congo, dan is het dat van lt.-kolonel Dick
zou gaan.” Dick Verpoorte kwam in een Congo terecht
Verpoorte.
waar België nog een jaar lang als kolonisator de scepter
Hij kwam er in 1959 voor het eerst als jonge werknemer
zwaaide. In 1960 werd het land een zelfstandige repu-
van de Borsumij (Borneo-Sumatra Handelsmaatschappij)
bliek. “In die tijd heb ik mensen van het Leger des Heils
en vertrok er in 1974 als officier van het Leger des Heils.
leren kennen via een vriend van een handelsvereniging
In de tussentijd gebeurde er veel. Zowel in het leven
waar ik kerstfeest vierde. Eén van die mensen was kapi-
van Dick Verpoorte zelf als in het land Congo. “Een heel
teine Eva den Hartog die daar toen al werkte voor het
vreemd verhaal”, noemt hij zijn eigen loopbaan.
Leger.” Het lot bepaalde uiteindelijk dat Dick Verpoorte
“De directeur riep mij op een gegeven moment en zei
de overstap zou maken naar het heilsofficierschap. Een
dat ik naar Congo moest. Ik was 22 jaar en vond dat ik
gegeven dat nog steeds veel emoties losmaakt bij de
dat niet kon doen, omdat mijn vader kort daarvoor was
inmiddels gepensioneerde lt.-kolonel.
overleden en mijn moeder voor zeven kinderen (waarvan
Hij ging in 1962 naar de Internationale Kweekschool
ik de oudste ben) moest zorgen. Zij was erg aangewezen
voor heilsofficieren in Londen en werd, zeer ongebrui-
op mijn inkomen. Dat gaf ik vrijwel allemaal aan haar.
kelijk, uitgezonden naar het land van waaruit hij naar de
Toen heeft de grote baas van de Borsumij geregeld dat,
kweekschool was gegaan: Congo. Pionieren hoefde
“Een heel vreemd verhaal”, noemt Verpoorte zijn eigen loopbaan
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
“Het Leger des Heils heeft veel teweeg gebracht in Congo. Zeker op het gebied van kennis en onderwijs”
41
hij daar inmiddels niet meer. Dat hadden officieren
de bescherming van het milieu. Het Leger des Heils
voor hem al gedaan. “Het Leger werkte toen zeker al
heeft sowieso veel teweeg gebracht in Congo. Zeker
dertig jaar in Congo en ik denk dat ik dat ook niet zou
op het gebied van kennis en onderwijs. De school voor
hebben gekund.” Zijn eerste jaren was hij een soort
onderwijzers in Kasavulu was de beste van het land en
manusje-van-alles. Hij verving divisie-officieren, was
overal waar je kwam, werkten mensen die op Leger des
zelfs even één van de jongste chef-secretarissen van
Heilsscholen hadden gezeten. Die noemden zichzelf
het Leger ooit, maar werd na ongeveer vier jaar aan-
‘salutisten’. Ze waren geen heilssoldaat, maar hadden
gesteld als chef van de Handelsafdeling van het Leger
op een Legerschool gezeten.”
des Heils in Kinshasa. In die positie betekende hij niet
Het aantal scholen dat het Leger des Heils nog steeds
alleen veel voor het Leger des Heils, maar zou hij ook
in Congo heeft, is inmiddels enorm uitgebreid. Het
van grote betekenis blijken voor het land. “Ik kon aan
verschil met vroeger is volgens lt.-kolonel Verpoorte
boeken komen en heb, op verzoek van de president,
misschien wel dat het werk steeds meer het werk van
ervoor gezorgd dat er een openbare bibliotheek voor
de Congolezen zelf is geworden. “Wij hebben het in gang
de regering kwam met alles wat te maken heeft met
mogen zetten.”
■
Fondsenwerfbeleid Het Leger des Heils bestaat uit een aantal rechtspersonen die als groep opereert. Namens deze groep is het CBF-keurmerk belegd bij de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving. Het Leger des Heils heeft dit keurmerk sinds 1999. Na een tussentijdse beoordeling in 2008 is het met vijf jaar verlengd tot 2013.
Bekendheid en waardering
42
H
onder andere de bekendheid meet van goede doelen.
et Leger des Heils neemt deel in een aantal
De spontane naamsbekendheid van het Leger des
marktonderzoeken, gericht op goede doelen.
Heils bij de consument is laag (1%), terwijl de gehol-
De Charibarometer onderzoekt jaarlijks de
pen naamsbekendheid enorm is (99%).
bekendheid en waardering van goede doelen.
De resultaten uit deze onderzoeken en de stagnerende
Een combinatie van deze scores levert de imago rang-
opbrengsten uit eigen fondsenwerving zijn aanlei-
orde op, een theoretische positie op de geversmarkt.
ding geweest om de strategie voor fondsenwerving
Uit dit onderzoek blijkt dat het Leger des Heils in
en de inzet van middelen drastisch te herzien, met als
1988 op de derde plaats stond en in 2007 was gezakt
doel om de opbrengsten uit fondsenwerving te opti-
naar de twaalfde plaats. In 2008 is een licht herstel
maliseren. Uiteindelijk is het doel om het Leger des
ingetreden naar de elfde positie in de imago rang-
Heils weer op de kaart te zetten als actief fondsen-
orde. Mogelijk is dit al het effect van de aangepaste
wervend goed doel en opnieuw een toppositie in de
fondsenwerving in 2007 en 2008.
bekendheid en waardering bij donateurs in te nemen.
Een ander onderzoek is Charicom, dat halfjaarlijks
De implementatie van deze plannen is ingezet in het voorjaar van 2008 en wordt hierna nader inhoudelijk toegelicht.
Het doel is om het Leger des Heils weer op de kaart te zetten als actief fondsenwervend goed doel
Strategie voor fondsenwerving In april 2008 is besloten om het beleid van fondsenwerving drastisch aan te passen. Van standaard direct mail op vier momenten gedurende het jaar is overgestapt op een multichannel aanpak waarbij alle beschikbare direct marketing technieken in een brede strategie werden ondergebracht. Dit alles met als doel om donateurs te werven, te behouden en waar mogelijk te laten kiezen voor automatische machtiging. Uiteindelijk moet dit leiden tot opbrengst maximalisatie.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Als bijzonder onderdeel van het wervingsbeleid geldt de werving van nalatenschappen. In 2008 zijn testen uitgevoerd met als doel om een methodiek te ontwikkelen die structureel toegepast kan worden. Steeds wordt gezocht naar een brede aanpak met elementen als direct mail, telemarketing, evenementen en huisbezoek. Doel van dit wervingsbeleid is om mensen te informeren over de mogelijkheden om een goed doel op te nemen in hun testament, maar ook om de diensten van het Leger des Heils aan te bieden. Het Leger des Heils heeft hierin een unieke positie, omdat zij in staat is om verder te gaan in de dienstverlening: het Leger bekommert zich ten diepste en onafhankelijk van fondsenwerving om de medemens. De buitendienst-medewerkers kunnen inspelen op individuele wensen, van het helpen opstellen en invullen van een memorandum, tot het regelen van alle administratieve werkzaamheden na een overlijden, het ontruimen van een woning en het verzorgen van de uitvaart. Door de persoonlijke aanpak met aandacht voor de mens en zijn grote en kleine zorgen, heeft het Leger In de multichannel strategie worden de volgende
vele permanente contacten met individuele personen
technieken geïntegreerd:
die het Leger des Heils hebben opgenomen in hun
U
direct mail (prospecting, thema mailingen en
testament.
reactivering inactieve donateurs);
Door het actief werven van nieuwe contacten zullen
U U U U U
telemarketing (donateurs omzetten naar automa-
uiteindelijk de inkomsten uit nalatenschappen stijgen.
tische incasso);
Vanuit fondsenwervend oogpunt is dat ook het doel,
straatwerving (nieuwe donateurs werven op
maar de aandacht voor de hulpbehoevende mens is
straat en huis aan huis);
en blijft daarbij een belangrijk punt van aandacht.
werving schenkingsaktes (mix van direct mail, telemarketing, huisbezoek);
Ontwikkeling donateurbestand
evenementen als relatie-instrument (een eerste
Dankzij de steun van donateurs kan het Leger des
start is gemaakt);
Heils nieuwe activiteiten en projecten ontwikkelen
digitale media (ontwikkelen landingspages,
die aansluiten bij de behoefte van de medemens
acties op internet om ‘traffic’ naar landingspages
zonder helper. Daarom is de gehele direct marketing
te genereren en invoeren digitale nieuwsbrief).
strategie gestoeld op drie pijlers: U
werving van nieuwe donateurs;
Al deze technieken worden geïntegreerd toegepast op
U
behoud van bestaande donateurs;
een wijze die het beste het doel dient. Per actie en/of
U
opwaarderen van bestaande donateurs.
doelgroep wordt datgene ingezet wat nodig is, altijd met als doel: opbrengst maximalisatie.
Ontwikkeling van het aantal donateurs is één van de graadmeters voor het succes van de direct marketing
43
activiteiten. Met de revitalisering van de fondsen-
In 2007 bedroeg het kostenpercentage 14,1%.
wervende activiteiten is ook de definitie van een
Het percentage kosten eigen fondsenwerving is
donateur gedifferentieerd. De oude systematiek telde
gestegen, conform begroting, omdat in het voorjaar
alle donateurs die de laatste vijf jaar een gift hadden
2008 de keuze is gemaakt om de fondsenwerving te
gedaan. In 2007 waren dat 396.000 donateurs, in
revitaliseren. Hiervoor waren investeringen nodig
2008 is het aantal gegroeid tot 405.000 donateurs.
waardoor het kostenpercentage voor fondsenwerving is gestegen. Het kostenpercentage mag volgens
Voor de uitvoering van de nieuwe strategie worden
bestuursbesluit maximaal 19,8% bedragen (vergelijk
alle donateurs betrokken. Binnen de fondsenwerving
maximum kostennorm CBF: 25%).
wordt nader onderscheid gemaakt tussen actieve
44
en inactieve donateurs. Het Leger des Heils kende
Bestedingen uit fondsenwerving
per ultimo verslagjaar 215.020 actieve donateurs
Het bestuur van de stichting Leger des Heils
(laatste gift dateert van de laatste 12 maanden) en
Fondsenwerving stelt fondsen ter beschik king aan
248.006 inactieve donateurs (laatste gift langer dan
de uitvoerende entiteiten van de Leger des Heils
12 maanden geleden).
organisatie. Voor de formulering, vaststelling en
Actieve donateurs worden benaderd met een normaal
toetsing van de hierbij horende doelstellingen zijn
inhoudelijk programma met themamailingen.
primair de besturen van de uit voerende entiteiten
Voor (nog) inactieve donateurs is een reactive-
verantwoordelijk. De tot deze entiteiten behorende
ringsprogramma opgesteld om hen weer tot actief
(operationeel en adjunct-) directeuren hebben een
donateuschap te bewegen.
belangrijke rol bij de voorbereiding. De belangrijkste bestedingen vinden plaats binnen de afdeling
Inkomsten uit fondsenwerving en kosten
Internationale Ontwikkeling & Samenwerking van
fondsenwerving
het Kerkgenootschap Leger des Heils en de Stichting
Het totaal van de netto inkomsten uit fond-
Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg.
senwerving bedroeg in 2008 R 18,3 miljoen (2007
R 19,5 miljoen). Het percentage over 2008 voor
Het bestuur van de Stichting Leger des Heils
kosten eigen fondsenwerving bedraagt 16,1%.
Fondsenwerving toetst in haar vergaderingen de bestedingen en financieringen op kwaliteit, haalbaarheid en relevantie op basis van de project-
Dankzij de steun van donateurs kunnen nieuwe activiteiten en projecten worden ontwikkeld voor de medemens zonder helper JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
rapportage. Bij de bestedingen van de toegezegde fondsen hanteren de uitvoerende organen erkende kwaliteitssystemen waardoor verantwoorde besteding gewaarborgd is. De ‘community development’ projecten die door de afdeling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking worden ingediend, zijn door de afdeling ‘International Project Development Services’ (IPDS), onderdeel van het Internationale Hoofdkwartier in Londen, getoetst op kwaliteit, haalbaarheid en relevantie volgens de kaders van Project Cycle Management System (PCMS). Stichting Leger des Heils Welzijns en Gezondheidszorg
hanteert het kwaliteitssysteem van de Stichting
waren dit elf mailings, met verschillende (soms
Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorg, waar-
kleinere) doelgroepen en afwijkende mailpacks.
voor zij is gecertificeerd. Hiernaast is Welzijns- en
U
Donateursinkomsten via incassomachtigingen:
Gezondheidszorg in de volle breedte van haar prak-
Het streven is gericht op het krijgen van zoveel
tijk gewend om ten behoeve van een breed scala aan
mogelijk automatische-incasso-donateurs. De
subsidiegevers kwalitatief hoogwaardige projecten
werving hiervoor vindt voornamelijk plaats door
aan te vragen, uit te voeren en te verantwoorden.
telemarketing. Hierin onderscheiden wij drie beltrajecten: acceptgiro donateurs, inactieve
Nadere toelichting fondsenwervende activiteiten
donateurs en nieuwe donateurs. De belscripts zijn
U
hierop toegesneden.
Collectes kerstfeestvieringen: Jaarlijks wordt plaatselijk een kerstpot-
Schenkingen:
ten actie en/of kerstcollecte ten behoeve van
In een schenkingsakte verbindt de donateur zich
kerst feestvieringen in het betreffende jaar geor-
om gedurende minimaal vijf jaar een vast bedrag
ganiseerd. In beginsel worden de inkomsten
te schenken. Dit is voor beide partijen interessant,
hetzelfde jaar ook besteed. Op lokaal niveau
het Leger heeft een harde toezegging voor meer-
kan een financiële reserve worden gevormd tot
dere jaren en de gever heeft een 100% aftrekpost
maximaal drie maal het bedrag van de jaar-
op zijn aangifte inkomstenbelasting.
lijkse kerstbegroting. Eventuele extra middelen
U
U
U
Giften:
worden op centraal niveau beheerd en vervol-
Dit zijn giften van particulieren, bedrijven en
gens beschikbaar gesteld voor besteding met het
vermogensfondsen. Voor de laatste categorie
oormerk ‘kerstvieringen’.
geldt dat deze uitsluitend op specifieke projec-
Inkomsten van donateurs via direct mail acties:
ten worden toegekend na het doorlopen van een,
Onder deze noemer vallen alle inkomsten uit
soms, complex aanvraagtraject. Giften in natura
direct mail, of dit nou themamailingen zijn, pros-
worden zoveel mogelijk gekapitaliseerd in het
pectmailingen of reactivering van oude donateurs. Om een indruk te geven van de omvang, in het
jaar van ontvangst. U
Nalatenschappen:
verleden werden jaarlijks vier standaardmailings
Inkomsten uit nalatenschappen zijn al jaren
verzonden met een vaste adresselectie. In 2008
stabiel en hebben een extra impuls nodig. Vandaar
45
de eerder genoemde acties op het terrein van
U
U
Subsidie ontwikkelingssamenwerking:
werving. Resultaten hieruit zullen niet meteen
De minister voor Ontwikkelingssamenwerking
zichtbaar zijn maar pas op middellange termijn.
heeft bij beschikking d.d. 29 september 2006
Opbrengsten worden verantwoord in het jaar
ingestemd met een programma voor speci-
waarin de omvang betrouwbaar kan worden
aal onderwijs 2007-2010 (‘Flexible Education
vastgesteld. Toedeling aan de doelstelling ter
Opportunities’) in de landen Brazilië, Honduras
bekostiging van de activiteiten vindt eerst plaats
en Colombia. Het subsidiebedrag bedraagt maxi-
in het jaar waarin de nalatenschap daadwerkelijk
maal R 2,1 miljoen. De verantwoordelijkheid
is ontvangen.
jegens de Nederlandse overheid ligt bij het Leger
Inkomsten uit kledinginzameling:
des Heils in Nederland, die daartoe passende
Het Leger des Heils heeft op tachtig locaties in
werk afspraken met haar zusterorganisaties in die
Nederland een (veelal) door vrijwilligers gedre-
landen heeft gemaakt.
ven winkel met tweedehandskleding. De kleding
46
wordt om niet verkregen van het Nederlandse
Bij de uitvoering van de fondsenwerving gebruikt het
publiek en tegen lage prijzen verkocht of geschon-
Leger des Heils hoge standaarden voor wat betreft
ken als er sprake is van een sociale indicatie.
de wijze van werven en de intensiteit van werven.
Vanuit de nationale kledinginzameling door
De afdeling Fondsenwerving & Marketing houdt
Leger des Heils ReShare wordt een vast bedrag
zich aan de gedragscode voor fondsenwervers van
per jaar per kilogram charitatief ingezamelde
het Nederlands Genootschap van Fondsenwervers.
kleding ter beschikking gesteld van de hulpver-
Belangrijke elementen uit de gedragscode zijn bij-
lening door het Leger des Heils. In 2007 bedroeg
voorbeeld:
de vergoeding drie eurocent per ingezamelde
U
gesteld op vier eurocent per kilogram. Tevens
Respect voor privacy en keuzevrijheid van de donateur en donor;
kilo kleding. Voor het jaar 2008 is deze vastU
Publiek vertrouwen mag niet beschaamd worden;
komen andere projectbijdragen beschikbaar vanuit de exploitatie van Leger des Heils ReShare
U
Naleving van Nederlandse wet- en regelgeving;
ten behoeve van financiering van bestedingen
U
Geen persoonlijk winstbejag;
aan de doelstelling door het Leger des Heils en
U
Verstrekking van alle relevante informatie.
■
andere (goede doelen) organisaties.
Het Leger des Heils bekommert zich ten diepste en onafhankelijk van fondsenwerving om de medemens
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Vermogensbeleid De belangrijkste activiteiten van het Leger des
Egalisatie van nog niet-gerealiseerde inkomsten
Heils zijn:
Geldmiddelen die samenhangen met het aanhouden
U
Sociale en maatschappelijke hulpverlening in
van het noodzakelijk geachte vermogen, worden
Nederland;
belegd in aandelen, vastrentende waarden en
UÊÊ Evangelisatie en pastorale zorg;
onroerende zaken. Op de lange termijn wordt een
UÊÊ Internationale Ontwikkeling & Samenwerking.
rendement van 5 à 6% nagestreefd. Dit percentage is gebaseerd op een gemiddelde van twintig jaar
Voor de continuïteit van het uitoefenen van deze
performances over een beleggingsportefeuille die
activiteiten is eigen vermogen noodzakelijk. De
gemiddeld bestaat uit 75% vastrentende waarde en
besturen van de onderscheiden juridische entiteiten
25% zakelijke waarde.
voeren, gegeven de diversiteit van activiteiten en de hiermee samenhangende uitgaven en inkom-
Aan het einde van het boekjaar worden de aan de
sten, een zelfstandig vermogensbeleid. In dit beleid
beurs genoteerde beleggingen gewaardeerd tegen de
speelt de vaststelling van het benodigde eigen
dan geldende noteringen. Dit met uitzondering van
vermogen een belangrijke rol.
de obligaties die zijn aangekocht met de intentie deze tot uitloting aan te houden. Deze obligaties zijn tegen
De onderkende functies van het eigen vermogen
nominale waarde gewaardeerd.
zijn: UÊÊ Financiering van vaste activa;
Gelet op onder andere genoemde fluctuaties is ervoor
UÊÊ Egalisatie van nog niet-gerealiseerde inkomsten;
gekozen om jaarlijks vaste rendementspercentages te
UÊÊ Het voldoen aan de regelgeving;
hanteren bij de toedeling van de beleggingsinkomsten
UÊÊ Weerstandsvermogen.
aan de diverse doelstellingen. De verschillen tussen werkelijke en veronderstelde inkomsten worden ten
Op basis van deze onderkende functies is de behoef-
gunste of ten laste van de egalisatiereserve beleg-
te aan eigen vermogen voor het Leger des Heils als
gingsopbrengsten gebracht.
geheel als volgt gedefinieerd: Daarnaast wordt vermogen aangehouden ter hoogte van Financiering van vaste activa
de verwachte inkomsten uit nalatenschappen die tot
Vaste activa die ten behoeve van door de overheid
en met het boekjaar zijn aangemeld maar nog niet zijn
gesubsidieerde activiteiten zijn aangetrokken, worden
ontvangen. Eerst in het jaar van ontvangst, volgt beschik-
in beginsel gefinancierd met vreemd vermogen. Voor
baarstelling ter bekostiging van de doelstellingen.
kerkgerelateerde activiteiten worden investeringen in vaste activa eerst dan gedaan, wanneer hiertoe
Het voldoen aan de regelgeving
voldoende eigen vermogen aanwezig is. Dit om te
Overeenkomstig de richtlijnen van subsidiërende
vermijden dat deze (niet-gesubsidieerde) activiteiten
overheidsorganen en toezichthoudende instanties,
worden belast met toekomstige rente- en aflossings-
worden verschillen tussen de werkelijke kosten en
verplichtingen.
toegekende subsidiebudgetten specifiek gereserveerd
Om in de toekomst gebouwen die gefinancierd zijn
voor de onderscheiden gesubsidieerde activiteiten.
met eigen vermogen, te kunnen vervangen zonder daar vreemd vermogen voor te moeten aantrekken, is
Weerstandsvermogen
het noodzakelijk dat dit deel van het eigen vermogen
Om onverwachte tegenvallers te kunnen opvangen,
jaarlijks op peil wordt gehouden.
moet hiervoor een weerstandsvermogen aanwezig
47
48
zijn. Voor de bepaling van de noodzakelijk geachte
Bij het wegvallen van inkomsten (niet zijnde over-
omvang wordt voor de via overheidsregeling gesub-
heidssubsidies) dient het Leger des Heils in staat te
sidieerde activiteiten gebruik gemaakt van het
zijn de niet-gesubsidieerde activiteiten, gedurende
gewogen weerstandsvermogen volgens een externe
een periode van drie jaren, op een verantwoorde
benchmark (Waarborgfonds voor de Zorgsector).
wijze af te bouwen en/of alternatieve inkomsten
Of – indien dit hoger is – 5%, doch ten hoogste 15% van
te verwerven. De noodzakelijk geachte hoogte van
de exploitatieomvang van de door de overheid gesubsidi-
dit weerstandsvermogen is gesteld op ten minste
eerde activiteiten, inclusief de ontvangsten van hiermee
1 en ten hoogste 1,5 maal de niet gesubsidieerde
samenhangende eigen bijdragen van cliënten.
exploitatiekosten.
De beleggingsstrategie van het Leger des Heils is defensief
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
■
Weerstandsvermogen In onderstaand overzicht wordt weergegeven de omvang van het weerstandsvermogen alsmede de hier aan gestelde onder- en bovengrens.
(bedragen x 1 miljoen euro)
De weerstandsfactor per 31 december 2008 is als volgt: 2008
2007
2006
2005
2004 178,6
Exploitatieomvang 259,9
232,1
214,7
196,8
Kosten werving baten
Besteed aan doelstelling (voor aftrek eigen bijdragen)
4,0
3,7
2,3
2,5
2,1
Directe kosten inzameling en verkoop
9,8
9,2
12,3
9,7
7,2
Totale exploitatieomvang
273,7
245,0
229,3
209,0
187,9
Overheidssubsidies
220,4
196,7
178,9
163,5
140,6
8,4
9,0
9,7
10,1
10,1
228,8
205,7
188,6
173,6
150,7
44,9
39,3
40,7
35,4
37,2
Ontvangsten hulpvragers op grond van overheidsregelgeving Exploitatieomvang gesubsidieerde activiteiten Saldo: exploitatieomvang niet-gesubsidieerde activiteiten
49
Berekening weerstandsvermogen per 31 december Ondergrens weerstandsvermogen gesubsidieerde activiteiten
11,4
10,3
9,4
8,7
7,5
Ondergrens weerstandsvermogen niet gesubsidieerde activiteiten
44,9
39,3
40,7
35,4
37,2
Ondergrens weerstandsvermogen
56,3
49,6
50,1
44,1
44,7
34,2
30,9
28,2
26,1
22,5
67,4
59,0
61,1
53,1
55,8
101,6
89,9
89,3
79,2
78,3
Continuïteitsreserve
11,6
14,8
14,1
11,3
17,2
Overige reserves
72,0
81,4
80,8
83,6
72,8
Bovengrens weerstandsvermogen gesubsidieerde activiteiten Bovengrens weerstandsvermogen niet gesubsidieerde activiteiten Bovengrens weerstandsvermogen
Fondsen
24,9
24,2
22,9
21,7
19,4
-60,7
-58,5
-56,1
-57,6
-57,8
Beschikbaar weerstandsvermogen
47,8
61,9
61,7
59,0
51,6
Weerstandsfactor
47%
69%
69%
74%
66%
Fonds activa
De indeling van het weerstandsvermogen van voorgaande jaren is aangepast om aan te sluiten bij de aangepaste Richtlijn 650.
Beleggingsbeleid De Stichting Leger des Heils beheert het belegde vermogen voor alle onderdelen en activiteiten van het Leger des Heils in Nederland. Eind 2008 bedroegen de beleggingen E 82 miljoen (vorig jaar E 101 miljoen). Doelstelling beleggingsbeleid
kunnen opvangen. Dit schommelfonds is eind 2008
Jaarlijks besteedt het Leger des Heils ongeveer R 250
door de crisis op de financiële markten geheel opge-
miljoen aan haar uitvoerende activiteiten.
soupeerd.
De beleggingsopbrengsten worden gebruikt voor de
50
financiering van die activiteiten waarvoor het Leger
Het Leger des Heils streeft naar een gemiddeld
des Heils niet over voldoende andere inkomsten
rendement op lange termijn van tussen 5 en 6%
beschikt.
op jaarbasis. De gekozen strategie is defensief met
Voorbeelden daarvan zijn:
nadruk op vastrentende waarden. In 2007 is het
UÊ projecten vereenzamende ouderen;
beleggingsbeleid door een externe vermogensbeheer-
UÊ kerkelijke sociale hulpverlening (diaconaat);
consultant getoetst op haar doelstellingen en zijn
UÊ opvang van zwerfjongeren;
enkele aanbevelingen door de Territoriale Financiële
UÊ begeleiding van probleemgezinnen;
Raad (TFR) overgenomen en vervolgens begin 2008
UÊ Êvakanties voor minder financieel draagkrachtigen.
geïmplementeerd. De wereldwijde financiële crisis heeft de portefeuille
Zonder het vermogen en de beleggingsopbrengsten
van het Leger des Heils ondanks de defensieve stra-
hiervan zou het voor het Leger des Heils niet moge-
tegie toch hard geraakt. Op het hoogtepunt van de
lijk zijn om haar activiteiten in stand te houden en
crisis waren de staatsobligaties in waarde gestegen,
te vernieuwen. Steeds weer laat het Leger des Heils
maar de bedrijfsobligaties en aandelen, in nog ster-
innovatie zien in hulpverlening aan de meest kwets-
kere mate, tientallen procenten in waarde gedaald.
bare medemens. Ons uitgangspunt is al ruim 120
In het najaar van 2008 is de positieve waardering van
jaar lang dat hulp mogelijk moet zijn, ook al past het
staatsobligaties relatief afgenomen door ontwikke-
(nog) niet in financiële kaders van de overheid.
lingen op de kapitaalmarkt. Daartegenover bleek het mogelijk om de overwaardering van bedrijfsobliga-
Uitkomsten beleggingsbeleid 2008
ties in de portefeuille te verminderen door obligaties
Het Leger des Heils heeft over het boekjaar 2008 een
tegen tenminste de nominale waarde te verkopen. De
negatief beleggingsrendement behaald van 6,2 %. In
aandelenmarkt bleef zwak.
geld uitgedrukt is dat een beleggingsverlies van R 6,5 miljoen. De schade is daarmee dankzij de defensieve
Het beleggingsbeleid van het Leger des Heils is onver-
beleggingsstrategie van het Leger des Heils beperkt
anderd gebleven, maar wordt in 2009 nader getoetst
gebleven. Niettemin zal het naar verwachting enige
of aanpassingen noodzakelijk zijn om de strategie
jaren duren voordat deze financiële tegenvaller is
verder te verbeteren.
gecompenseerd. Binnen de reserves van het Leger des Heils was in voor-
Het Leger des Heils is één van de initiatief nemende
gaande betere beleggingsjaren een schommelfonds
goede doelenorganisaties, die samenwerking hebben
opgebouwd om onverwachtse beursbewegingen te
gezocht met Prof. Dr. H. Hummels (Universiteit
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
van Maastricht) om te komen tot een heldere en
De vermogensbeheerders hebben een eigen tactische
praktische set van aanbevelingen voor verantwoord
afwijkingsmogelijkheid van 5% boven en beneden de
beleggen door Fondsenwervende instellingen.
afgesproken verdeling.
De uitgave in boekvorm met de titel ‘Investeren in
Daarnaast bestaat de mogelijkheid van 5% extra
een betere wereld’ werd in december 2008 gelanceerd
bandbreedte nadat de vermogensbeheerders bear-
tijdens de algemene jaarvergadering van de Vereniging
gumenteerd vooraf toestemming hebben gekregen
voor Fondsenwervende Instellingen (VFI).
van de directie van Stichting Leger des Heils. Deze
In deze uitgave wordt een aantal minimumnormen
mogelijkheid is in 2008 niet benut.
toegelicht waaraan iedere beleggende maatschappelijk verantwoording afleggende organisatie zou
Voor de externe vergelijking van de beleggingsre-
kunnen voldoen. Tevens wordt inzage gegeven in
sultaten wordt gebruik gemaakt van de navolgende
extra beleggingscriteria, die specifiek voor elke
indices:
organisatie zijn (bijvoorbeeld Leger des Heils en niet-
Vastrentende waarden:
beleggen in alcohol producerende ondernemingen).
EFFAS Euro Government All Maturaties Bond Index Aandelen en beleggingsfondsen:
Externe vermogensbeheerders
80% MSCI Europe en 20% MSCI World (euro hedged)
Het beheer van de beleggingsportefeuille is opgedra-
(Indirect) onroerend goed:
gen aan twee externe vermogensbeheerders:
EPRA Euro zone net return
U
Staalbankiers
U
Schretlen & Co
51
Specifieke beleggingsafspraken In 2007 is eveneens de keuze gemaakt om 40%
De keuze voor deze vermogensbeheerders is geba-
van de vastrentende beleggingen af te zonderen in
seerd op een mix van historische resultaten van
een apart depot en te kenmerken als vast kerndeel.
gelijkwaardige portefeuilles, de kwaliteit van rap-
Hiermee wordt niet actief gehandeld, maar worden
portage, duurzaamheidsscreening en beheerskosten.
de beleggingen in beginsel aangehouden tot aflos-
Beide vermogensbeheerders werken met hetzelfde
sing einde looptijd. Dit gedeelte van de portefeuille
beleggingsmandaat en rapporteren op verzoek van
wordt niet op marktwaarde gewaardeerd, maar op
het Leger des Heils op identieke wijze hun behaalde
nominale waarde. Deze werkwijze is in lijn met de
resultaten.
richtlijn 650 en draagt bij aan een stabieler patroon van beleggingsinkomsten.
Normatieve portefeuilleverdeling (Technische Asset Allocatie)
De onderliggende beleggingen van dit kerndeel bestaan
Voor de gehele beleggingsportefeuille is de verdeling
uit Europese staatsobligaties, in euro’s genoteerd.
(TAA) als volgt vastgesteld:
Vanwege de andere aard en horizon van de besteding van de beleggingen van het retraitefonds wordt daar Norm
Feitelijk
geen vast kerndeel aangehouden.
eind 2008 Bij beleggen in obligaties worden kwaliteitseisen Vastrentende waarden
76%
20%
24%
met een AAA-rating volgens Standard & Poor’s en voor
5%
0%
de overige debiteuren geldt een rating van tenminste
tende portefeuille moet bestaan uit staatsdebiteuren
(vooral staatsobligaties) Aandelen en beleggingsfondsen (Indirect) onroerend goed
gesteld aan de debiteur. Minimaal 50% van de vastren-
75%
BBB; per debiteur mag het gewicht in de vastrentende
Ons uitgangspunt is al 120 jaar lang dat hulp mogelijk moet zijn portefeuille maximaal 5% bedragen, tenzij het een
heden door de Financieel Secretaris verantwoord
staatsdebiteur met een AAA-rating betreft.
aan de TFR.
Tijdens het dieptepunt van de financiële crisis in
52
2008 bleek dat de officiële ‘ratings’ minder waarde-
Het Leger des Heils streeft naar een maximaal finan-
vol waren dan daarvoor gedacht. Bedrijfsobligaties
cieel rendement op haar portefeuille gebaseerd op
van gerenommeerde bedrijven als bijvoorbeeld
een defensieve strategie. In de keuze tussen finan-
Rabobank en ING Bank verloren in korte tijd veel van
cieel rendement en toepassing van de uitsluitingen
hun waarde. Mede door ingrijpen van de Nederlandse
wordt ondubbelzinnig gekozen voor toepassing van
overheid is daarna herstel opgetreden en heeft het
de ethische normen.
Leger des Heils op die obligaties geen verlies geleden ten opzichte van hun nominale waarde.
Sociaal verantwoord beleggen Sedert 2006 heeft het Leger des Heils, in samen-
Het Leger des Heils heeft toen en nu geen gelden
werking met haar externe vermogensbeheerders, de
in beheer gegeven bij IJslandse banken of andere
periodieke screening van haar effectenportefeuille
banken met een bovengemiddelde rentevergoeding.
uitbesteed aan DSR (Dutch Sustainability Research te Zeist). Dit onderzoeksinstituut is gespecialiseerd
Het gebruik van derivaten is niet toegestaan, ook niet
in het verkrijgen en toepassen van ethische beoor-
om lopende renterisico’s af te dekken.
delingen van ondernemingen en staten. Zij werkt daarbij samen met haar internationale netwerkor-
Beoordeling beleggingsbeleid
ganisatie SIRI Company.
De beide vermogensbeheerders rapporteren maan-
De screening door DSR, ten behoeve van het Leger
delijks aan de Financieel Secretaris als uitvoerend
des Heils, is samen te vatten als enerzijds het effectief
directeur van Stichting Leger des Heils. Deze wordt
bewaken van de ethische uitsluitingen en anderzijds
ondersteund door een adviesgroep bestaande uit
het vermijden van beleggingen in de slechtste 10%
interne financieel deskundigen.
scoorders (op ethisch gebied) in de sector.
Tenminste driemaal per jaar wordt het beleggings-
Het Leger des Heils ontvangt maandelijks informa-
beleid geëvalueerd met de externe vermogensbeheer-
tie van DSR, waarbij inzicht wordt gegeven in het
ders. Deze evaluatie betreft de behaalde resultaten,
totaalprofiel van de beleggingsportefeuille, alsmede
de duurzaamheidsscreening, vooruitzichten en de
eventuele signaleringen van overschrijding van de
bijzonderheden.
ethische beleggingsnormen. De externe vermogensbeheerders hebben in hun mandaat instructie
Tenminste achtmaal per jaar worden de belegings-
gekregen om deze signaleringen adequaat te ver-
resultaten, duurzaamheidsscreening en bijzonder-
werken door dat betreffende fonds te verkopen.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Deze keuzes zijn naderhand uitgebreid tot de navolgende uitsluitinglijst: UÊ Tabak; UÊ Alcohol; UÊ Pornografie en goedkoop amusement; UÊ Gokken; UÊ ÊWapen- en oorlogsindustrie (incl. toeleveranciers); Het Leger des Heils heeft al vele jaren geleden
UÊ Fraude en corruptie;
gekozen om haar grondbeginselen ook in haar beleg-
UÊ ÊK inderarbeid, discriminatie en schending
gingsbeleid zichtbaar te maken. Dit leidde ertoe dat
van mensenrechten;
geen beleggingen waren toegestaan in wapenindus-
UÊ Ernstige milieudelicten;
trie, alcohol, tabak en pornografie.
UÊ Aanwezigheid in ‘gevoelige’ landen.
In 2008 zijn de volgende ondernemingen actief verkocht vanwege een kritische ethische beoordeling: Aandeel:
Achterliggende motivatie:
American Tower
De onderneming verschaft te weinig informatie over haar sociaal- en milieubeleid.
Central Japan Railway
De onderneming verschaft te weinig informatie over haar sociaal- en milieubeleid.
Coca Cola
Volgens DSR-analyse is de onderneming substantieel en frequent wereldwijd
53
betrokken bij schending van (werknemers) mensenrechten.
Verkoopmutaties 2008 door toepassing ethisch
In 2007 is voor R 500.000 belegd in een microkre-
normen
dietfonds (SNS Institutional Microfinance Fund).
In 2008 is een drietal aandelenfondsen (2007: tien
Het fonds financiert gespecialiseerde microkrediet
aandelenfondsen) gesignaleerd door DSR als niet
banken, vooral in Latijns-Amerika en Oost-Europa.
overeenkomstig de door het Leger des Heils gestelde ethische normen. Vervolgens hebben de externe ver-
Het rendement van dit fonds in 2007 en 2008 was
mogensbeheerders opdracht gekregen om deze fondsen
duidelijk positief en daarmee veel beter dan het
namens het Leger des Heils te verkopen. In 2008 is één
gemiddelde beleggingsrendement van het Leger des
fonds (Hewlett Packard) uit de ‘zwarte lijst 2007’ na
Heils. In 2008 is de keuze gemaakt om nog eens
herbeoordeling door DSR weer beschikbaar gekomen
R 500.000 in een tweede fonds met gelijke opzet te
voor belegging door het Leger des Heils.
beleggen.
Mission based investments
Het Leger des Heils zoekt verder naar mogelijk-
Het Leger des Heils heeft haar externe vermogens-
heden om haar financieel kapitaal in te zetten om
beheerders gevraagd om de mogelijkheden te
meerwaarde te genereren ten opzichte van de basis-
onderzoeken om actief te beleggen in gebieden die
voorwaarden, continuïteit van de eigen organisatie
rechtstreeks samenvallen met de doelstellingen van
en vruchtgebruik ter financiering van niet-gesubsi-
de organisatie.
dieerde activiteiten.
■
Beloningsbeleid
Gekoppeld aan de CAO nemen de werknemers van
B 54
het Leger des Heils in Nederland deel aan pensioeninnen het Leger des Heils in Nederland
regelingen van respectievelijk Pensioenfonds Zorg &
worden negen verschillende CAO’s en regelin-
Welzijn, ABP Pensioenfonds, Pensioenfonds Horeca &
gen toegepast. Afhankelijk van het werkveld
Catering en Pensioenfonds Hergebruik Grondstoffen
waar de medewerker werkzaam is, valt de medewer-
(voor Leger des Heils ReShare, aangevuld met een op
ker onder de werkingssfeer van een bepaalde CAO.
maat gemaakte suppletieregeling).
Directiefunctionarissen (inclusief leden van de statutaire directies), managementteamleden en medewerkers van
Officieren van het Leger des Heils werken niet op basis
ondersteunende diensten vallen onder de CAO Welzijn
van een arbeidsovereenkomst en vallen niet onder de
en Maatschappelijke Dienstverlening. Geen van de
werkingssfeer van een CAO. Zij ontvangen geen salaris,
medewerkers (inclusief leden van de statutaire direc-
maar hebben de beschikking over een dienstwoning en
ties) verdient een salaris dat hoger ligt dan de maximale
krijgen een vergoeding voor levensonderhoud. Deze
schaal van de betreffende CAO. In de tabellen op blz. 74
gecombineerde financiële beloning bedraagt gemid-
is de bezoldiging van de bestuurders (de leden van de
deld ca. R 30.000 bruto per persoon.
statutaire directies) en toezichthouders (de leden van de statutaire besturen) over 2008 gespecificeerd weer-
Aan Leger des Heils-officieren worden, na het bereiken
gegeven.
van de daartoe gestelde leeftijd en in gevallen van invaliditeit, retraitetoelagen uitgekeerd. Daartoe beheert
Naast de CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienst-
Stichting Leger des Heils een retraitefonds.
verlening zijn in de onderscheiden afdelingen van het Leger des Heils nog de volgende CAO’s van toe-
Vrijwilligers ontvangen over het algemeen geen financi-
passing: Jeugdzorg, Geestelijke Gezondheidszorg,
ele vrijwilligersvergoeding. Onkosten worden over het
Verzorging & Verpleging & Thuiszorg, Reclassering,
algemeen wel vergoed. In een aantal gevallen wordt een
Gehandicaptenzorg, Horeca en Ziekenhuizen.
vrijwilligersvergoeding verstrekt die past binnen de gel-
ReShare bijvoorbeeld heeft een eigen bedrijfsregeling.
dende fiscale regelgeving.
Officieren ontvangen geen salaris, maar krijgen een vergoeding voor levensonderhoud JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
■
55
Toekomstverwachting Dit Algemeen Financieel Jaarverslag geeft een beeld van een moeilijk financieel jaar 2008 waarbij echter inhoudelijk op tal van fronten vooruitgang werd geboekt. Dat leidt vanzelfsprekend tot de vraag: wat kan het Leger des Heils in de toekomst verwachten?
I
n het hoofdstuk ‘Interne risico-analyse’ wordt
loosheid loopt volgens berekeningen van het CBP op
uitgebreid stil gestaan bij de interne en externe
tot gemiddeld 5,5% in 2009 en stijgt daarna verder
factoren die voor het Leger des Heils van belang
tot 8,75% in 2010.
zijn. Die risicofactoren kunnen voor de verschillende onderdelen van het Leger des Heils verschillend
Een teruglopende economie betekent voor het Leger
zijn.
des Heils dat de kans op sociale uitsluiting aan de onderkant van de samenleving toeneemt. De groep
56
Herhaling gedurende enkele jaren achtereen van
mensen met problemen zal toenemen door toenemen-
financiële tekorten in de omvang zoals in 2008 zou
de werkloosheid en minder inkomensgroei. Het is op
rampzalig zijn voor het functioneren van het Leger
dit moment nog niet duidelijk wat dat betekent voor
des Heils in Nederland.
de groep van zorgmijders met multi-problematiek. Tegelijkertijd is te verwachten dat de Nederlandse
Het Centraal Planbureau bevestigt (maart 2009) dat
overheid door de krappere overheidsfinanciën
Nederland in een recessie verkeert. De kredietcrisis
als gevolg van een teruglopende economie moei-
die Nederland nu hard treft, is het gevolg van ‘een
lijke keuzes moet maken. Strijdige partijpolitieke
explosief mengsel van macro-economische oneven-
belangen zullen een slagvaardige aanpak van maat-
wichtigheden en een reguleringskader voor financiële
schappelijke problemen in de weg kunnen staan. In
markten dat geen gelijke tred heeft gehouden met
dat krachtenveld is het voor het Leger des Heils niet
financiële innovaties’. Met name veroorzaakt door de
vanzelfsprekend dat overheidsfinanciering gelijke
ongezonde Amerikaanse betalingsbalans die wordt
tred zal houden met toenemende behoefte aan hulp-
gefinancierd door China en OPEC-landen, waardoor
verlening door het Leger des Heils.
de rente (te) laag kon blijven. Regulering en toezicht zijn tekort geschoten en
De bijdrage in geld (en anderszins) door particulie-
hebben misstanden niet kunnen voorkomen. Het
ren, bedrijven en fondsen is voor het Leger des Heils
opblazen van speculatieve zeepbellen laat de
van onschatbare waarde. Juist die negen procent van
wereldeconomie krimpen. Het CPB voorspelt voor
de totale inkomsten maakt het voor het Leger des
Nederland in 2009 een krimp van de economie met
Heils mogelijk om niet-gesubsidieerde taken uit te
3,5%. Ook voor volgend jaar (2010) ligt een krimp
voeren (waaronder ook vaak innovatie in hulpverle-
in het verschiet, zij het dan slechts met 0,75%. De
ning). De afgelopen jaren zijn nieuwe programma’s
belangrijkste oorzaak van de economische teruggang
gestart om die fondsenwerving te verbreden en te
is de inzakkende wereldhandel. Onder invloed van
verdiepen. Nu de financiële crisis bijna een jaar
de terugvallende productie neemt de krapte op de
duurt, kunnen we nog steeds vaststellen dat de
arbeidsmarkt in hoog tempo af. De geraamde werk-
fondsenwerving op niveau blijft. Het is echter niet
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
realistisch te verwachten, dat een eventuele afname
Aan de inkomstenkant wordt herstel verwacht van
van overheidsfinanciering in gelijke mate door parti-
het beleggingsrendement naar het lange termijn
culiere fondsenwerving kan worden gecompenseerd.
gemiddelde (5,6% op jaarbasis). Ten opzichte van de
Evenmin kunnen we voorspellen of de fondsenwer-
realisatie 2008 is dat een verbetering van bijna R 11
ving van het Leger des Heils in een latere fase van de
miljoen en verklaart daarmee grotendeels de begrote
recessie niet alsnog zal verslechteren.
resultaatverbetering van ca. R 14 miljoen in 2009. Voorzichtigheidshalve worden de begrote beleggings-
Begroting 2009
inkomsten niet geheel besteed, maar deels benut om
De begroting 2009, waarbij alle onderdelen van het
het schommelfonds beleggingsrendement opnieuw te
Leger des Heils in Nederland zijn samengevoegd, is
vullen. De bestaande defensieve beleggingsstrategie
te vinden op bladzijde 58 - 59.
wordt gecontinueerd, maar wordt wel later in 2009 door interne en externe deskundigen geëvalueerd of
De begroting 2009 geeft een realistisch beeld van de
verbeteringen in de beleggingsaanpak mogelijk zijn.
financiële effecten van de beleidsplannen zoals die door directies en toezichthoudende besturen van het
De kosten van de kerkelijke activiteiten stijgen licht
Leger des Heils zijn goedgekeurd.
in 2009 (ongeveer 3%). De kerkelijke inkomsten zijn echter al jarenlang niet in lijn met het uitgavenpa-
De totale bedrijfskosten van het Leger des Heils in
troon. De jaarlijkse tekorten (gemiddeld R 3 miljoen)
Nederland zullen volgens de begroting met R 10
worden steeds ten laste gebracht van de daarvoor
miljoen of 4% toenemen van R 250 miljoen in 2008
beschikbare reserves. Voor 2009 wordt een tekort
tot R 260 miljoen in 2009.
begroot van R 3,3 miljoen. De Commandant van het Leger des Heils heeft eind 2008 een proces in gang
In hoofdlijnen is zichtbaar dat een verdere toename
gezet om in 2009 tot strategieherziening en besluit-
van de professionele hulpverlening wordt voorzien.
vorming te komen. Het doel is om de kerkelijke
Met name bij de Leger des Heils-activiteiten in de
activiteiten te revitaliseren en een kostendekkende
Geestelijke Gezondheidszorg wordt, net als in 2008,
basis te vinden.
■
een groei verwacht. De begrote toename in deze Leger des Heils sector bedraagt acht miljoen euro (+ 17%). Relatief minder belangrijk, maar procentueel afwijkend, zijn de verwachtte uitgaven aan ontwikkelingsprojecten (+ R 0,9 miljoen, + 29%). Deze toename is vooral te verklaren door inhaaleffect van vertraagde projectgoedkeuringen in 2008. De begrote toename in de exploitatie van de verslavingszorg bedraagt R 1,1 miljoen (+25%). De kosten voor fondsenwerving stijgen eveneens bovengemiddeld met R 0,8 miljoen, na goedkeuring in 2008 van een vernieuwd direct marketing plan om de inkomsten uit eigen fondsenwerving te laten groeien.
Een teruglopende economie betekent voor het Leger des Heils dat de kans op sociale uitsluiting aan de onderkant van de samenleving toeneemt
57
Samengevoegde begroting 2009 (bedragen x 1 miljoen euro) Begroting 2009
Werkelijk 2008
Toename (-afname) E
E
%
Baten uit eigen fondsenwerving Collecten kerstvieringen
0,4
0,4
0,0
0,0%
Mailingacties
4,2
3,3
0,9
27,3%
Incasso’s
2,8
2,8
0,0
0,0%
Schenkingsakten
0,5
0,5
0,0
0,0%
Giften
1,5
3,0
-1,5
-50,0%
Nalatenschappen
8,3
8,2
0,1
1,2%
Verkoop kleding
2,9
2,6
0,3
11,5%
Overige baten uit eigen fondsenwerving
0,9
1,0
-0,1
-10,0%
21,5
21,8
-0,3
-1,4%
233,4
220,4
13,0
5,9%
Baten uit beleggingen
4,3
-6,5
10,8
Overige baten
3,3
3,3
0,0
0,0%
Som der baten
262,5
239,0
23,5
9,8%
Subsidies van overheden 58
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
(bedragen x 1 miljoen euro) Begroting 2009
Werkelijk 2008
Toename (-afname) E
E
%
Besteed aan doelstelling - Maatschappelijke opvang
62,6
61,4
1,2
2,0%
- Ouderenzorg en gezondheidszorg
43,8
46,6
-2,8
-6,0%
- Jeugdzorg
41,3
42,6
-1,3
-3,1%
- Geestelijke gezondheidszorg
56,1
47,9
8,2
17,1%
- Preventie en maatschappelijk herstel
23,8
23,0
0,8
3,5%
- Reclassering
16,9
16,7
0,2
1,2%
- Evangelisatie en pastorale zorg
9,4
9,2
0,2
2,2%
- Kerkelijke sociale hulpverlening
3,8
3,6
0,2
5,6%
- Verslavingszorg
5,4
4,3
1,1
25,6%
- Internationale Ontwikkeling &
4,0
3,1
0,9
29,0%
Samenwerking - Voorlichting
1,7
1,5
0,2
- Nationale hulpverlening
0,2
0,0
0,2
- Eigen bijdragen cliënten
-13,3
-13,0 255,7
59
-0,3 246,9
2,3% 8,8
3,6%
Werving baten - Kosten eigen fondsenwerving
4,3
3,5
0,8
22,9%
- Kosten van beleggingen
0,5
0,5
0,0
0,0%
Som der lasten Resultaat
4,8
4,0
0,8
20,0%
260,5
250,9
9,6
3,8%
2,0
-11,9
13,9
Het thema ‘de traditie vernieuwd’ houdt in dat een nieuwe invulling wordt gegeven aan aloude werkvormen van het Leger des Heils. Dat is de rode draad in dit jaarverslag.
Grijs Genoeg(en) en korps in Emmen sinds 2008 samen op weg
“We zijn één Leger”
E 60
mmen, een dinsdagochtend half april. Het
Hennie Kremer begint met te zeggen dat ze vooral een
is druk in het korpsgebouw en servicecen-
verbinding wilde leggen tussen de cliënten van Grijs
trum aan de Van Schaikweg in Emmen. De
Genoeg(en) en het korps. Janny Zijlstra: “We zijn gaan
kledingwinkel is open, evenals ’t Schepershoes, een
kijken hoe we die twee bij elkaar konden brengen. Het is
inloop- annex maaltijdproject dat sinds de herstart in
voor onze cliënten namelijk een goed begin van het weer
2008 veel mensen naar het Leger trekt. Sommigen van
contact maken met de buitenwereld. We proberen ze
hen bezoeken inmiddels ook regelmatig de samenkom-
tenslotte uit hun isolement te halen.” De samenwerking
sten. In de kledingwinkel wordt de laatste hand gelegd
bestaat inmiddels een jaar en verloopt naar tevreden-
aan een bruidsshow die op stapel staat en die, naar later
heid.
zal blijken, een doorslaand succes wordt. Dit gesprek vindt plaats in het korpskantoortje dat in een
Janny Zijlstra: “vanaf het begin was er het vertrouwen dat
hoek van de kledingwinkel is gesitueerd tegenover de
we iets met elkaar zouden kunnen.” Hennie Kremer: “En
ingang van de kledingwinkel. De ruimte wordt van de
toen was het zoeken naar wat precies.” Het initiatief voor
winkel gescheiden door een glazen deur. Binnen is het
de verkenning ontstond toen het oude maaltijdproject
rustig, hoewel de vrijwilligers het niet erg nauw nemen
in het korps stopte. “Dat liep niet”, zegt Hennie Kremer.
met het bordje ‘niet storen’ en er zo regelmatig duidelijk
“We kregen er geen gasten voor binnen en degene die
te horen is hoe druk het in de winkel is. “De kapiteine
het leidde zou stoppen. In die periode was Janny eens
zit er toch? Nou dan!” Die kapiteine is Hennie Kremer-
een keer bij ons en zei ‘kunnen we niet eens iets samen
Koopman, korpsofficier van Emmen. Zij en haar man
doen?’” Op de vraag of Janny Zijlstra meteen een beeld
zijn bezig aan hun laatste maanden in de Drentse stad
had bij wat er mogelijk zou zijn, antwoordt ze dat de
waarna ze naar Zwolle verhuizen om daar de kerkelijke
koffieochtenden die Grijs Genoeg(en) voor zijn cliënten
gemeente, het korps, in de komende jaren te leiden.
organiseerde om diverse redenen stopten. “Ik vond dat
Naast haar zit Janny Zijlstra-Bekkering, afdelingsmana-
jammer omdat het een goed middel is om die mensen de
ger van Grijs Genoeg(en) in Emmen en Groningen. Zij
deur uit te krijgen. Bij ons verdween dus de koffieochtend
heeft voor het gesprek haar kantoor aan de Stienackers
en in het korps werd het maaltijdproject stilgezet. Toen
even verruild voor de Van Schaikweg om te praten over
zijn we eens gaan kijken hoe we onze krachten zouden
de samenwerking tussen het Kerkgenootschap Leger
kunnen bundelen. Wat ik persoonlijk vind, is dat we één
des Heils en de Stichting Leger des Heils Welzijns- en
Leger des Heils zijn en dat we gebruik moeten maken
Gezondheidszorg in Emmen.
van elkaar. We hebben het vaak over ketenzorg en dat
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
is wat dit is. De één verwijst door naar de ander.” Hennie
Janny Zijlstra: “De clienten van Grijs Genoeg(en) komen
Kremer: “Wij hebben de mensen in het korps die functi-
weer onder de mensen en worden geaccepteerd door
oneren als vrijwilliger bij het maaltijdproject. Dat is de club
de anderen die hier eten en dat heeft positieve effecten.
die het in feite doet met elkaar. Wat wij vooral doen is het
Bovendien zit aan elke tafel een vrijwilliger die als gast-
overleggen, de grote lijnen bekijken en ervoor zorgen
heer of gastvrouw de gesprekken een beetje leidt.”
dat de ambulant begeleiders van Grijs Genoeg(en) hun
Het werk van Grijs Genoeg(en) kent meerdere doelen
cliënten stimuleren om hier naar toe te komen.
dan alleen het opheffen van het sociaal isolement of hulp
Die stimulans is wel nodig omdat het niet altijd gemak-
bij andere problemen. Janny Zijlstra: “Wat ik daarom ook
kelijk is om ze ook daadwerkelijk naar het inloop- en
erg mooi vind in de samenwerking tussen korps Emmen
maaltijdproject te krijgen. Ze zijn oud, ze zijn niet zo
en ons is dat onze cliënten op deze manier in contact
mobiel en hebben weinig tot geen geld. Daardoor
worden gebracht met het evangelie. Je dringt het niet op,
kunnen ze bijvoorbeeld geen taxi betalen en zou je ze
maar je biedt het wel aan.” Hennie Kremer: “We zorgen
eigenlijk moeten ophalen en weer thuisbrengen, maar
vaak dat er een bijbeltekst of een ‘Visje’ (een christelijke
daar is geen geld voor.” Janny Zijlstra zegt dat het vooral
‘Loesje’) bij de borden ligt, zodat ze het mee kunnen
praktische problemen zijn die er soms voor zorgen dat
nemen.” Janny Zijlstra zegt dat ze het jammer vindt dat
de samenwerking niet zo goed uit de verf komt als zou
de kapiteins Kremer weggaan uit Emmen, maar ziet de
kunnen als er meer financiële middelen waren. “De cliën-
toekomst met de nieuwe officieren met zeer veel vertrou-
ten van Grijs Genoeg(en) die wel naar het project gaan,
wen tegemoet. “Als we maar voor ogen blijven houden
genieten van de sfeer en de warmte. Daarbij zien ze het
dat we het allemaal doen in dienst van onze Heer.”
61
■
als een welkom uitje.” Hennie Kremer vult aan door te zeggen dat de mensen vooral het gezamenlijk eten fijn vinden. “Wat ik een voordeel vind, is de mix van mensen die we hier hebben. Het zijn namelijk niet alleen mensen met problemen die bij ons komen, maar ook bewoners van een bejaardenflat hier tegenover. Die behoren niet tot de doelgroep. Ze zijn wel alleen en daarom vinden ze het fijn om hier één keer per week te komen eten.”
“We zijn één Leger des Heils en we moeten gebruik maken van elkaar”
Governance Het Leger des Heils heeft een unieke structuur die verband houdt met zijn oorsprong. De verschillende entiteiten van het Leger des Heils in Nederland maken deel uit van de internationale organisatie The Salvation Army, gevestigd te Londen.
62
V
óór 1988 was de organisatie, juridisch
In de statuten van de entiteiten zijn de taken en
gezien, een kerkgenootschap. Die juridische
bevoegdheden van het bestuur en de directie beschre-
herstructurering vond plaats om beter aan
ven. Het bestuur stelt het beleid vast en houdt toezicht
te kunnen sluiten bij de maatschappelijke ontwik-
op de uitvoeringen en op de algemene gang van
kelingen en tegemoet te komen aan eisen van de
zaken in de betreffende entiteit. Bestuursbesluiten
overheid.
over zaken zijn in beginsel openbaar, besluitvorming
Het Leger des Heils acht zich in beginselen, leer en
over personen is dat niet.
bestuursvorm gebonden aan de internationale Orders en Reglementen van The Salvation Army. Deze zijn
De (statutaire) directie van een entiteit is belast met
verankerd in de statuten van de verschillende Leger
de leiding van de dagelijkse gang van zaken in dat
des Heils-rechtspersonen.
betreffende onderdeel van het Leger des Heils. Zij is belast met beleidsvoorbereiding en met de uitvoering
Als gevolg van deze structuur, functioneren binnen
van het door het bestuur vastgestelde beleid.
de verschillende Leger des Heils-entiteiten zestien
De directie is verplicht regelmatig rekening en ver-
toezichthouders. Een viertal functionarissen is als
antwoording af te leggen aan het betreffende bestuur.
gevolg van internationale voorschriften benoemd
De directie is, samen met de (in een aantal gevallen
door de internationaal leider van The Salvation
aangestelde) ambtelijk secretaris, belast met de voor-
Army, de Generaal. Zij verrichten, naast hun
bereiding van de bestuursvergaderingen en woont deze
onbezoldigde bestuursfuncties in de stichtingen,
in de regel bij en heeft dan een raadgevende stem.
bezoldigde dagelijkse werkzaamheden ten behoeve
Het bestuur benoemt, schorst of ontslaat de statutair
van het Kerkgenootschap Leger des Heils.
directeuren en stelt hun arbeidsvoorwaarden vast.
Daarnaast zijn zes toezichthouders voorgedragen
Het bestuur bepaalt het aantal statutaire directeuren
door de onderscheiden medezeggenschapsorganen.
van de betreffende stichting. Het kerkgenootschap
De algemene dagelijkse leiding van de stichtingen
heeft een operationeel directeur, die intern wordt
berust bij een aantal bezoldigde statutair directeuren
aangeduid als ‘Veldsecretaris’.
en bezoldigde operationeel directeuren. In de tabel
Het bestuur regelt de verdeling van taken en
op bladzijde 74 wordt een nadere specificatie over
bevoegdheden tussen de directeuren, benevens de
onder andere de beloning gegeven.
verantwoordelijkheid van elke directeur.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Het bestuur is bevoegd de directie bindende richtlij-
Besluitvorming vindt plaats binnen het bestuurlijke
nen en/of instructies te geven met betrekking tot het
kader van de verschillende entiteiten.
uitoefenen van haar taak. Evaluatie directie en bestuur De statuten bieden de mogelijkheid dat het bestuur
De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezond-
één of meer bestuursleden belast met deeltaken van
heidszorg heeft een evaluatiesysteem voor het
bestuur en beheer. In dat verband kunnen verant-
functioneren van de directie, alsmede een zelfbe-
woordelijkheden worden gedelegeerd. De Financieel
oordeling door het stichtingsbestuur. Bevindingen
Secretaris is tevens directeur van de Stichting Leger
uit deze evaluatie zijn besproken en hebben geleid
des Heils en is ook belast met de leiding van de afde-
tot aanpassingen in de werkwijze van bestuur en
ling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking.
directie.
In 2008 vervulde hij op interim basis de functies van
In 2008 hebben de besturen van Stichting Leger des
statutair directeur van respectievelijk Stichting Leger
Heils Dienstverlening en Stichting Leger des Heils
des Heils Dienstverlening en Stichting Leger des Heils
Fondsenwerving gekozen om een soortgelijke werk-
Fondsenwerving. Deze interim periode eindigde per
wijze in te voeren met ingang van het jaar 2009.
31 maart 2009 met de aanstelling van een nieuwe stichtingsdirecteur.
Statutenwijzigingen
De Commandant is de eenhoofdig kerkelijk leider
In 2008 zijn de statuten van (Leger des Heils) ReShare
van het Kerkgenootschap Leger des Heils. Hij wordt
BV aangepast om beter aan te sluiten op fiscale regel-
hierin bijgestaan door de Chef-Secretaris.
geving, waarbij de statutaire winstbestemming is
Geen van de overige bestuursleden in de stichtingen
gelimiteerd tot uitdeling aan ANBI-goedgekeurde
is belast met deeltaken van bestuur en beheer.
organisaties. De fiscale consequentie is dat ReShare BV fiscaal als fondsenwervende instel-
Over de samenhang in financieel beleid binnen het
ling wordt beschouwd en feitelijk vrijgesteld is van
Leger des Heils als geheel, wordt geadviseerd in de
Vennootschapsbelasting.
zogeheten Territoriale Financiële Raad (TFR). Deze raad bestaat uit zowel directieleden als door de
Planning & Control cyclus
Generaal benoemde toezichthouders.
Het Leger des Heils maakt op verschillende wijzen en
63
op diverse niveaus gebruik van planning & control cycli.
Stichting Leger des Heils Welzijns- en
De invulling hangt mede af van het aantal manage-
Gezondheidszorg:
mentlagen dat in een werkgebied noodzakelijk is.
In 2008 heeft het bestuur zeven reguliere vergaderin-
Het algemene uitgangspunt echter is dat in het najaar
gen gehouden. Deze vergaderingen zijn bijgewoond
voorafgaand aan het begrotingsjaar door uitvoerend
door de statutaire directie. Daarnaast heeft het
verantwoordelijken een begroting en jaarplan worden
bestuur naar aanleiding van de onderlinge evaluatie
opgesteld, die vervolgens door de betreffende direc-
van het bestuurlijk functioneren eind 2007, begin
tie van de entiteit worden goedgekeurd. Vervolgens
2008 een extra bijeenkomst belegd met de statutaire
worden de begroting en het bijbehorend jaarplan van
directie. In deze vergadering is, onder leiding van een
de entiteiten met toelichting van de directie in het
externe expert, over een aantal governance-aspecten
bestuur besproken en al dan niet met wijzigingen
nader van gedachten gewisseld.
vastgesteld. In dit proces is expliciet ingebed dat de Stichting
Belangrijke bestuursonderwerpen besproken in 2008:
Leger des Heils Fondsenwerving gelden beschikbaar
UÊ vaststelling van de jaarrekening 2007;
stelt op basis van ingediende projecten. Gedurende
UÊ vaststelling van maatschappelijk verslag 2007;
het jaar wordt door de directie tussentijds inzicht
UÊ Êvaststelling van het door de statutaire directie opgestelde meerjarenbeleidsplan 2009-2012;
verschaft in de operationele gang van zaken en de 64
financiële consequenties. In het najaar vindt tevens
UÊ Êvaststelling van begroting 2009;
tussentijdse afstemming plaats tussen de Stichting
U
rapportages over onder andere de ontwikkeling
Leger des Heils Fondsenwerving en de directies van
van de cliënttevredenheid, medewerkerstevreden-
de begunstigde entiteiten op basis van door de direc-
heid, veiligheid van accommodaties en de beoor-
ties gewenste en onderbouwde verschuivingen in de
deling van het kwaliteitsmanagementsysteem.
goedgekeurde projectaanvragen.
Ook zijn auditrapportages over informatie-
Dit kan leiden tot herziene projectbegrotingen voor
beveiliging en beheersing risico op fraude en
het lopende jaar. Tenslotte beogen de entiteiten om
ongewenst gedrag aan de orde geweest;
binnen een periode van zes maanden na afloop van het boekjaar de jaarrekeningen, voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring, in de betreffende bestuursvergadering te bespreken en vast te stellen.
UÊ Êkeuze voor transparanter verzekeringsbeleid van schaderisco’s; UÊ een aantal malen besluiten over aankoop respectievelijk vervreemding van onroerende zaken;
Conform de aanbevelingen van de betreffende
UÊ Êvoortbestaan kinderhospice ‘Lindenhofje’;
governance codes is de externe accountant aanwe-
UÊ Ê( her)financiering van een aantal langlopende
zig in de bestuursvergaderingen bij de bespreking van de jaarrekening van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondsheidszorg, Stichting Leger des Heils Dienstverlening en Stichting Leger des Heils Fondsenwerving. De besturen hebben op 21 mei 2008 gemeenschappelijk een werkbezoek gebracht aan een aantal afdelingen van het Leger des Heils. In de toezichthoudende besturen zijn de volgende onderwerpen aan de orde geweest:
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
hypothecaire leningen; UÊ Êevaluatie functioneren van de statutaire directie en zelfbeoordeling door bestuur.
Stichting Leger des Heils
Stichting Leger des Heils
Fondsenwerving:
Dienstverlening:
In 2008 heeft het bestuur drie reguliere vergaderingen
In 2008 heeft het bestuur zes reguliere vergaderin-
gehouden. Deze vergaderingen zijn bijgewoond door
gen gehouden. Deze vergaderingen zijn bijgewoond
de statutaire directeur en de operationeel directeur.
door de statutaire directie. In deze vergaderingen zijn
In deze vergaderingen zijn onder meer de volgende
onder meer de volgende zaken aan de orde geweest:
zaken aan de orde geweest:
UÊ Êvaststelling van de jaarrekening 2007 van de
UÊ vÊ aststelling van het jaarverslag en de jaarrekening 2007; UÊ Êvaststelling van de begroting voor het jaar 2009; UÊ vÊ aststelling van het beleidsplan voor het jaar 2009; UÊ vÊ aststelling van het meerjarenbeleidsplan Direct Marketing 2008-2011; UÊ b Ê esluit tot gehele verantwoordelijkheid voor uitgavenbeleid Fondsenwerving & Marketing versus gedeelde verantwoordelijkheid daarvoor met Stichting Leger des Heils Dienstverlening; UÊ b Ê esluit tot organisatorische aanpassingen afdeling ‘Afwikkeling nalatenschappen’;
stichting; UÊ Êvaststelling van de jaarrekening 2007 van de 100%-deelneming ReShare BV; UÊ Êaanstelling nieuwe operationeel directeur ReShare BV; UÊ Êwerving en selectie nieuwe stichtingsdirecteur; UÊ Êi nvoering bedrijfsreglement ReShare BV; UÊ Êstatutenwijziging ReShare BV; UÊ Êbewaking van een aantal organisatorische verbetertrajecten; UÊ Êvoorgenomen beëindiging contractuele relatie UÊ Êi nstemming met de reeds gemaakte keuze
UÊ Êvaststelling deelname in website verkoopgoed.nl;
door bestuur Stichting Leger des Heils
UÊ k Ê ennisneming van meerjarenbeleidsplan IOS
Fondsenwerving om bedrijfsrisico’s van fond-
2008-2011; UÊ b Ê evestiging benoeming nieuwe vice-voorzitter en nieuwe stichtingsdirecteur; UÊ vÊ aststelling plan muziekdonateurs;
65
met bestaande verzekeraar;
senwerving zelf te dragen; UÊ Êaanpassing logo en uitstraling ReShare BV; UÊ Êvaststelling begroting en jaarplan 2009 van de stichting en van ReShare BV.
UÊ vÊ oortgang verbeteringen in externe jaarverslaggeving; UÊ Êvoortgang besprekingen met CBF over kledinginzameling en vierdejaarscontrole CBF-keurmerk; UÊ b Ê eoordeling relatieve posities Chari barometer, publieksonderzoek kledinginzamelaars en andere benchmarks.
Het Leger des Heils acht zich in beginsel gebonden aan de toepassing van de volgende governance– codes:
UÊ C Ê ode Goed Bestuur voor goede doelen (Code Wijffels, juni 2005); UÊ ÊR ichtlijn Vereniging Fondsenwervende instellingen (VFI) Reserves Goede Doelen
UÊ Z Ê orgbrede Governance Code (uit 1999) met nadere uitwerking in Wet Toelating
(Commissie Herkströter, juni 2003); UÊ ÊI nvesteren in een betere wereld,
Zorginstellingen (WTZI) van kracht geworden
(professor H. Hummels, december 2008),
per 1 januari 2006;
Code Duurzaam Beleggen.
■
Interne risicoanalyse
Activiteiten op het gebied van welzijns- en
UÊ verbeteren zorgplanning;
gezondheidszorg
UÊ Êvolledige urenregistratie zowel binnen het
D
primaire- als het secundaire proces; e aanpassingen van het zorgstelsel in
UÊ Êflexibilisering van personele inzet (medewer-
Nederland vorderen gestaag. Voor aanbie-
kers zijn inzetbaar op meerdere afdelingen, voor
ders van welzijns- en gezondheidszorg die
meerdere producten);
van veel ‘markten’ thuis (moeten) zijn, zoals het Leger
UÊ Êvoortdurende kostprijs(opbouw)analyse van
des Heils, wordt deze herziening aangestuurd vanuit
zowel eind- als (interne) deelproducten;
verschillende bestuurlijke kaders. Hierdoor ontstaan
UÊ Êverbeteren informatiehuishouding;
nieuwe risico’s met betrekking tot de welzijns- en
UÊ Êi nterne benchmarking, traceren best-practices;
gezondheidszorg van de organisatie en komen reeds
UÊ Êhet opstellen van een kader voor een doorlo-
bestaande risico’s in een ander perspectief te staan.
pend sociaal plan om (eventuele) personele gevolgen van het verlies van opdrachten als
66
Beheersrisico
gevolg van marktwerking/aanbestedingen ade-
De toenemende marktwerking in de welzijns- en
quaat te kunnen opvangen;
gezondheidszorg maakt het noodzakelijk dat activiteiten van (werkeenheden van) de Stichting Leger
UÊ Êg roei van het weerstandsvermogen in relatie tot toegenomen ondernemingsrisico;
des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg meer gere-
UÊ Êgelet op de huidige onzekerheden en risico’s
lateerd worden aan de hulpvragen van individuele
verbonden aan marktwerking zal worden
cliënten. Voor veel activiteiten wordt alleen nog een
onderzocht in hoeverre het verwerven van meer
vergoeding ontvangen als er daadwerkelijk individu-
eigen middelen wenselijk is voor het ontplooien
ele zorg verleend is aan een cliënt. Dit gebeurt binnen
van specifieke Leger des Heils activiteiten voor
vooraf afgesproken/geïndiceerde kaders en als deze
kwetsbare mensen waarvoor vanuit de markt
zorg ook als zodanig is geregistreerd. Ook worden
geen aanbod/financiering beschikbaar is.
zorg en hulp, veelal via aanbestedingsprocedures, steeds vaker ingekocht door overheid(sinstanties)
Matching
en zorgverzekeraars. Niet alleen moet door de stich-
Het Leger des Heils richt zich op kwetsbare groepen in
ting ingespeeld worden op een (meer) fluctuerende
de samenleving. Deze mensen hebben te maken met
vraag en wordt de productiviteit van medewerkers
(een cumulatie van) problemen op meerdere leefge-
een belangrijke factor in de zorg- en hulpverlening,
bieden. Veel activiteiten van de stichting worden dan
ook worden er steeds stringenter en dwingender
ook uitgevoerd op de grenzen van door de overheid via
eisen gesteld aan de registratie en facturering van
regelgeving afgebakende financieringssystemen. Het
de zorg.
gaat dan met name om de overgangsgebieden tussen WMO-, AWBZ-, Zorgverzekeringswet-, Forensische
De omvang van dit risico wordt ingeschat op ca. 3%
zorg-, Reclassering Wet op de Jeugdzorg. Tijdens
van de exploitatie-omvang van de stichting.
de fase waarin elementen van bestaande regelgeving worden overgeheveld en tegelijkertijd worden
Om dit risico te beheersen wordt in de komende jaren de
herzien of afgeschaft, ontstaat het risico dat er ‘gaten
bedrijfsvoering aangepast op de volgende elementen:
vallen’. Hierdoor wordt niet alleen, al dan niet tij-
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
delijk, de toegankelijkheid van hulp en zorg voor
Positionering
cliënten van het Leger des Heils bemoeilijkt, maar
De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezond-
blijken geleverde hulp en zorg (achteraf) niet aan de
heidszorg wil voor cliënten het hoogst haalbare
(nieuwe) formele kaders te voldoen. Declaratie van
perspectief bieden (erbij horen in de samenleving).
de geleverde hulp en zorg is dan niet mogelijk.
Het bereiken hiervan vraagt meer dan alleen het bieden van zorg en hulp volgens de bestaande bekos-
De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezond-
tigingssystemen. Het vraagt om een innovatieve en
heidszorg hanteert als uitgangspunt dat wordt
ondernemende aanpak. Het vraagt om standaardisa-
aangesloten bij de eerste behoeften van kwetsbare
tie van het huidige aanbod van de stichting en een
mensen. Derhalve aanvaardt de organisatie voor-
sterkere focus op ‘empowerment’ van cliënten.
alsnog dit risico. Wel zal het Leger des Heils zich
De organisatie moet meer ruimte bieden voor
beijveren om dergelijke neveneffecten van de stelsel-
ondernemen en pionieren, en van de samenleving
herziening tijdig te signaleren.
wordt gevraagd ruimte te bieden aan kwetsbare
Het Stichtingsbureau heeft op structurele basis een
mensen.
externe deskundige (een expert op het gebied van regelgeving) ingehuurd, mede ter ondersteuning van
Om dit te bewerkstelligen is binnen de stichting inno-
de werkeenheden.
vatiemanagement geïntroduceerd. Het gaat daarbij om methodiekontwikkeling, toepassing van bestaan-
Vanaf 2009 geldt dat mensen met psychosociale
de methodieken op nieuwe doelgroepen, aanboren
problemen voor ondersteunende begeleiding, via de
van nieuwe financieringsmogelijkheden (bedrijfs-
WMO, voortaan moeten aankloppen bij een gemeen-
leven en fondsenwerving) en nieuwe vormen van
te. Aan deze overheveling is voor de stichting een
samenwerking. Tegelijkertijd mag deze aanpak er
risico verbonden van R 4 à R 5 miljoen.
niet toe leiden dat ‘Leger des Heils-producten’ door
Verder zijn aan de overheveling van forensische zorg
overheid en financiers niet (meer) herkend worden. In
vanuit de AWBZ naar het ministerie van Justitie, en
de bedrijfsvoering blijft het maken van de vertaalslag
de invoering van een nieuw bekostigingssysteem,
naar de reguliere zorgmarkt en bekostigingssystemen
risico’s verbonden voor de bekostiging van de RIBW-
dan ook belangrijk. Hiertoe behoort ook het behoud
voorzieningen van de stichting. De omvang van deze
en onderhouden van (eisen verbonden aan) de erken-
risico’s bedraagt voor 2009 ca. R 1,4 miljoen.
ningen en toelatingen.
67
Van de samenleving wordt gevraagd ruimte te bieden aan kwetsbare mensen Renterisico
genootschap. In alle sessies is door de deelnemers
Ter financiering van vaste activa heeft de Stichting
hard gewerkt en was er grote bereidheid opvattingen,
Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg vreemd
kennis en meningen met elkaar te delen. Het meren-
vermogen, in de vorm van hypothecair krediet,
deel was positief ingesteld, bereid tot hard werken en
aangetrokken. Deze leningenportefeuille heeft een
vol geloof dat het goed zal komen met het kerkgenoot-
langdurig karakter. De stichting loopt renterisico op
schap van het Leger des Heils. En ook bereid zich daar
de momenten van renteherziening van de opgenomen
volledig voor in te zetten.
leningen. Om te bepalen welke renterisico’s in enig
68
jaar gelopen worden, zijn de data van de renteher-
Structureel dekkingstekort van kerkelijke
zieningen van de hele leningenportefeuille in kaart
kosten
gebracht. Overwogen is om rente-instru menten als
De kerkelijke activiteiten worden niet vanuit over-
een ‘paraplu’ over de gehele leningenportefeuille in
heidsgeld gefinancierd, maar door kerkelijke (leden)
te zetten waardoor er een evenwichtige spreiding in
bijdragen, de opbrengst van tweedehands kleding,
het rente-risico zou kunnen worden bereikt. Hiervan
beleggingsopbrengsten en een deel van de inkomsten
is echter afgezien omdat dit specifieke beheercapa-
uit nalatenschappen.
citeit vergt, en omdat dit de directe relatie tussen
De jaarlijkse tekorten (gemiddeld R 3,5 miljoen)
afzonderlijke vaste activa met de hiervoor aangetrok-
worden steeds afgeboekt van de daarvoor beschik-
ken leningen zou verbreken.
bare reserves. De vrij beschikbare reserves zijn in 2007 geheel opgebruikt. De beschikbare hoeveelheid
Kerkelijke activiteiten
financiële middelen is toereikend voor ca. zes jaar dekking van negatieve bedrijfsexploitatie, zonder
Afnemend aantal kerkelijke leden
verdere investeringen in gebouwen en inventaris.
De belangstelling om religie en spiritualiteit te
De Commandant van het Leger des Heils heeft eind
beleven binnen institutionele kaders, zoals bijvoor-
2008 een proces in gang gezet om in 2009 tot strate-
beeld kerken, neemt af. Het Leger des Heils heeft een
gieherziening en besluitvorming te komen, waarbij
eigen cultuur en traditie. Dit kan zowel aantrekkelijk
de kerkelijke activiteiten worden gerevitaliseerd en
als belemmerend zijn voor nieuwe leden. De uitda-
financieel kostendekkend gaan worden.
ging voor het kerkelijk werk van het Leger des Heils is dan ook om met behoud van centrale waarden en
Ontwikkelingen retraitefonds
normen, missie en identiteit, innovatieve activiteiten
Aan Leger des Heils officieren worden, na het berei-
te ontwikkelen die een brug slaan naar mensen om op
ken van de daartoe gestelde leeftijd, retraitetoelagen
een eigentijdse wijze kerkelijk actief te worden.
uitgekeerd. Daarnaast worden ook aanvullende uitkeringen gedaan aan officieren, die voor die datum
In maart en april 2009 zijn zes expertmeetings
arbeidsongeschikt zijn geworden.
gefaciliteerd met in totaal 109 deelnemers. Drie
Deze uitkeringen komen ten laste van de voorziening
expertmeetings met actiefdienende officieren, een
voor retraitetoelagen. De voorziening wordt gevoed
met op retraitegestelde officieren, een met lokaal
vanuit doorbelaste retraitekosten aan de aanstelling
kader en een met employees werkzaam bij het kerk-
van de officieren en door het gerealiseerde beleg-
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
gingsrendement van de specifieke beleggingen van het retraitefonds. De retraitevoorziening is berekend op actuariële grondslagen, maar anders dan bij, normaal in het maatschappelijk verkeer voorkomende, pensioenregelingen is bij het Leger des Heils de retraiteregeling volgens het retraitereglement eenzijdig door de organisatie (Territoriale Financiële Raad of TFR) bij te stellen.
pensioenrechtregeling en de speciale status van het Officiersverbond zijn daarbij de belangrijkste over-
De benodigde technische voorziening van het retrai-
wegingen.
tefonds bedraagt volgens berekeningen van de
Eerder heeft de TFR zich uitgesproken voor het
actuaris R 23,5 miljoen (vorig jaar R 23,1 miljoen).
mechanisme dat de retraitepremie in de emolumen-
Het lijkt erop dat de samenstelling van deelnemers in
ten voldoende moet zijn voor de opbouw van een
het retraitefonds, gecombineerd met het gehanteerde
financieel gezond retraitefonds.
voorzichtige toelageverhogingsbeleid, heeft geleid
In 2008 zijn evenals voorgaande jaren de retraite-uit-
tot een stabiele situatie.
keringen met de inflatie gecompenseerd ondanks de
De dekkingsgraad (dat wil zeggen de verhouding
lage dekkingsgraad van het retraitefonds. Het Leger
tussen belegde activa en de benodigde technische
des Heils is zich bewust van de keuzes die landelijk
voorziening) daalde van 97% naar 85% vanwege een
opererende pensioenfondsbesturen hebben genomen.
slecht beleggingsjaar.
Bij de besluitvorming is rekening gehouden met allerlei factoren, bijvoorbeeld de effecten op middellange
Het Leger des Heils streeft naar een dekkingsgraad
termijn van het te verwachten beleggingsrendement
van 120% voor het retraitefonds, waarbij dan aan
versus de actuariële rentevoet.
beleggingen 20% overwaarde bestaat ten opzichte van het totaal van de actuarieel berekende verplich-
Internationale ontwikkelingssamenwerking
tingen. Deze overwaarde wordt wenselijk geacht om ruimte te bieden aan risicodekking vanwege
De inkomsten voor deze activiteiten komen van het
beleggen en stijgende toelagen ter compensatie van
Nederlandse publiek (direct mail acties, giften en
koopkrachtverlies door inflatie.
nalatenschappen). Vanaf 2007 is ook subsidiëring in het kader van het Medefinancieringsstelsel door het
In de meerjarenplanning van het Leger des Heils
ministerie van Buitenlandse Zaken een belangrijke
wordt voor de komende jaren een jaarlijkse verbete-
inkomstenbron.
ring voorzien van ca. 2%, zodat de dekkingsgraad op middellange termijn weer boven de 100% uitkomt.
Imagorisico De ontwikkelingsprojecten worden geïnitieerd en
Het in 2007 gestarte overleg met de toezichthouder
uitgevoerd door lokale afdelingen van het Leger des
De Nederlandsche Bank over de toepasselijkheid
Heils in de gehele wereld. Ondanks een specifieke
van de Pensioenwet voor het retraitefonds heeft in
kwaliteitsorganisatie (nationaal en internationaal)
het najaar 2008 geleid tot een schriftelijke beves-
die vanuit meerdere invalshoeken toezicht houdt, is
tiging van DNB dat de pensioenwet niet verplicht
een gestroomlijnde projectuitvoering niet gegaran-
van toepassing wordt gesteld. De door het Leger
deerd. Aangezien het de inzet van publieksgelden
des Heils overlegde feiten van een niet afdwingbare
vanuit Nederland ten behoeve van kwetsbare mensen
69
Valutarisico Veel van de projecten worden goedgekeurd en betaald in andere valuta, vaak de Amerikaanse dollar. Tussen het moment van goedkeuring en afronding van het project kan een periode van enkele jaren liggen, waarin de valutakoers sterk kan fluctueren. Specifiek ter afdekking van het valutarisico van een meerjarenprogramma tezamen met het Leger des Heils in Indonesië, zijn medio 2008 termijnaankopen gedaan voor USD 1,5 miljoen tegen een gemiddelde contante koers ad ca. USD 1,57. De besteding van deze dollars wordt verwacht in 2009-2011. in ontwikkelingslanden betreft, is zorgvuldigheid bij iedere stap in de projectopzet, -uitvoering en project-
Kledinginzameling
rapportage noodzakelijk. Onjuistheden kunnen snel 70
uitwerking hebben op het imago van het Leger des
Marktrisico
Heils als totaal.
Historisch gezien kent de opbrengstprijs van gedragen kleding een grillig verloop. Op dit moment is
Begrotingsrisico
de marktprijs uit een dieptepunt naar een accepta-
In beginsel zijn de kosten en opbrengsten voor
bel niveau opgeklommen. Een sterke daling van de
ontwikkelingswerk in evenwicht, omdat projec-
marktprijs zou de kledinginzamelonderneming van
ten worden gezocht ter grootte van de beschikbare
het Leger des Heils verlieslatend kunnen houden. Op
inkomsten. Er is voor gekozen de kwaliteit van de
korte termijn wordt dat risico niet als hoog ingeschat.
project- en ondersteunende organisatie in Nederland
Op het gebied van kledinginzameling is het Leger
te versterken om beter invulling te kunnen geven
des Heils marktleider in Nederland. Een dergelijke
aan de beoordeling van projectopzet, monitoring en
positie biedt kansen, maar creëert ook kwetsbaar-
evaluatie. Deze kwaliteitskeuze zal in de overgangs-
heid, omdat er eerder marktaandeel verloren dan
periode leiden tot hogere organisatiekosten, waarna
gewonnen kan worden.
een groter projectvolume kan zorgen voor een nieuw evenwicht.
Vergunningenrisico Vanuit de wetgever en lokale overheden wordt
Religie en spiritualiteit beleven binnen institutionele kaders neemt af
kledinginzameling steeds meer als een afvalinzamelactiviteit beschouwd, die aan vergelijkbare normen moet voldoen als de inzameling van ander afval (huishoudelijk, chemisch, etc.). Dit heeft onmiskenbaar gevolgen voor de bedrijfsopzet. Tevens vragen lokale overheden vaak een financiële vergoeding voor het verlenen van een vergunning om kleding te mogen inzamelen. De kledinginzamelaars in Nederland zijn hierover in concurrentie met elkaar, omdat anders inzameling niet mogelijk is.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
■
Samenstelling besturen, directies en toezichthoudende organen Per 31 december 2008 bestonden de besturen en de directies van het Leger des Heils uit de volgende personen: Besturen en Directies
UÊÊ De heer J. de Widt UÊÊ De heer mr. F.B.A.M. van Oss
Stichting Leger des Heils U
Commissioner R.A. Frans
Stichting Leger des Heils
voorzitter
Dienstverlening UÊÊ Commissioner R.A. Frans
Kerkgenootschap Leger des Heils UÊ Commissioner R.A. Frans
voorzitter UÊÊ Kolonel P.H. Dijkstra
voorzitter UÊÊ Kolonel P.H. Dijkstra vice-voorzitter UÊÊ Envoy H. Slomp RA
vice-voorzitter UÊÊ De heer G.L. Telling RA UÊÊ Mevrouw mr. L.M. Welschen-van der Hoek UÊÊ De heer P. Visser
secretaris/penningmeester UÊÊ Commissioner mevrouw A.C. Frans-Haurissa
Directeuren 71
presidente vrouwenorganisaties Kerkgenootschap Leger des Heils Stichting Leger des Heils
UÊÊ Kolonel mevrouw A.N.A. Dijkstra-Voorn
Welzijns- en Gezondheidszorg
(waarnemend operationeel directeur)
UÊÊ Commissioner R.A. Frans voorzitter UÊÊ Kolonel P.H. Dijkstra vice-voorzitter
Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg U
UÊÊ Envoy H. Slomp RA secretaris/penningmeester
Lt.-kolonel mevrouw dr. C.A. Voorham directeur
UÊÊ De heer H.M. van Teijlingen
UÊÊ De heer drs. H.N. Hagoort
adjunct-directeur
UÊÊ De heer F. van der Meulen UÊÊ De heer prof. mr. L.H. van den Heuvel
Stichting Leger des Heils
UÊÊ Mevrouw drs. W.W.J. van Dalen-Schiphorst
U
UÊÊ Mevrouw G.W.van Montfrans-Hartman
Envoy H. Slomp RA directeur
Stichting Leger des Heils
Stichting Leger des Heils
Fondsenwerving
Dienstverlening
UÊÊ Commissioner R.A. Frans
en Stichting Leger des Heils
voorzitter UÊÊ Kolonel P.H. Dijkstra vice-voorzitter UÊÊ De heer mr. drs. C. Bremmer UÊÊ Mevrouw F. van Ham-Laning UÊÊ De heer drs. C. Hendriks
Fondsenwerving UÊÊ Envoy H. Slomp RA directeur ad interim
Overzicht nevenfuncties
6. Lid Interkerkelijk Contact in Overheidszaken
De governanceregelingen bevelen aan om de
7. Lid bestuur Stichting World Vision Nederland
(CIO) sectie K Utrecht andere (neven)functies van de bestuursleden en directieleden naast hun functie bij de entiteiten van het Leger des Heils zichtbaar te maken.
Amersfoort 8. Penningmeester Stichting Verkoop Goed Amsterdam
Commissioner R.A. Frans
De heer mr. drs. C. Bremmer
Geen externe nevenfuncties
1. Algemeen secretaris/directeur vereniging YMCA Netherlands
Commissioner mevrouw A.C. Frans-Haurissa Geen externe nevenfuncties
2. Voorzitter commissie buitenland CDA Zuid Holland 3. Lid, tevens plv. voorzitter commissie bezwaar-
Kolonel P.H. Dijkstra
schriften Waterschap Hollandse Delta
Geen externe nevenfuncties
4. Lid Maatschappelijke Raad Stichting
Kolonel mevrouw A.N.A. Dijkstra-Voorn
5. Voorzitter commissie bezwaarschriften
Philadelphia Zorg Geen externe nevenfuncties 72
Intergemeentelijke Sociale Dienst Bollenstreek 6. Lid Algemeen Bestuur Stichting Christelijke
Lt.-kolonel mevrouw dr. C.A. Voorham
Pers (TROUW)
1. Lid bestuur IKON, Hilversum 2. Lid RvT Christelijke Hogeschool Ede
Mevrouw drs. W.W.J. van Dalen-Schiphorst
3. Lid Raad van Advies Stichting Moria Nijmegen
1. Wethouder gemeente Rijssen-Holten
Ambassadeur/Lid comite’s van aanbeveling:
2. Voorzitter RvT Zorgcombinatie Zwolle
4. Micha Campagne
3. Lid RvT Zorggroep Zuid Gelderland
5. Stichting Voedselbank Haarlem e.o.
4. Lid Raad van Advies Stichting IJssellandschap
6. Stichting Het Passion Hummelo
5. Lid RvT MEE IJsseloevers (voormalige SPD) 6. Voorzitter bestuur Stichting Kunst en Cultuur
Lt.-kolonel Th. H. Wolterink
Overijssel
Geen externe nevenfuncties
7. Lid RvC Zonnehuisgroep
De heer H.M. van Teijlingen
De heer drs. H.N. Hagoort
1. Lid bestuur Nationale Reclasserings Actie
1. Voorzitter Raad van Bestuur Nederlandse Publieke Omroep
Envoy H. Slomp RA 1. Lid dagelijks bestuur Vereniging PC Onderwijs
2. Lid Raad van Advies Christelijk Studiecentrum ICS
NW-Overijssel ‘Accrete’ Zwartsluis 2. Lid Raad van Advies !Pet Hoogeveen
Mevrouw F.H. van Ham-Laning
3. Lid Bestuurlijk Overleg Kerk in Actie Utrecht
1. Vrijwilliger slachtofferhulp Nederland
4. Lid Financiele Commissie (landelijk) Raad van
2. Op afroep beschikbaar CDA
Kerken Amersfoort 5. Lid RvC Dieman BV Hoogeveen
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
De heer drs. C. Hendriks
De heer mr. F.B.A.M. van Oss
1. Regio Directeur Instellingen ING Bank
1. Partner bij Van Oss, Van der Meijden, Vermeer
2. Voorzitter Stichting Kerkelijk Geldbeheer Gouda
& Reitsma Advocaten te Harderwijk
3. Penningmeester Stichting Erkenningsregeling Hypotheekadviseurs (S.E.H.) Amsterdam
De heer G.L. Telling RA
4. Voorganger in de Protestantse Kerk Nederland
Geen nevenfuncties
De heer prof. mr. L.H. van den Heuvel
De heer P. Visser
1. Voorzitter van enkele Commissies van Beroep
1. Directeur Bushman BV
(onderwijs) 2. Lid bestuur vereniging Het Zonnehuis Utrecht
Mevrouw mr. L.M. Welschen-van der Hoek
3. Onafhankelijk voorzitter begeleidingscommissie
1. Advocaat Marree @ Dijxhoorn Advocaten B.V. te
Sociaal Plan van de Zorggroep Almere 4. Voorzitter Nalevingscommissie (CO-interpretatiecommissie) M&T Rijswijk
Amersfoort 2. Bestuurslid CDA Afdeling Zeist 3. Lid Programcommissie CDA Afdeling Zeist
5. Adviseur Russel Advocaten Amsterdam/ ’s Gravenhage 6. Voorzitter College van Beroep voor de Examens VU Amsterdam 7. Voorzitter Georganiseerd Overleg Predikantensalarissen PKN Utrecht De heer F. van der Meulen 1. Lid bestuur SBI Doorn 2. Vice-voorzitter Heuvelrug Wonen Driebergen (deel van 2008) 3. Lid bestuur Blauwkapel Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman 1. Voorzitter van de Stichting i.o. Nationaal Landschap Laag Holland 2. Voorzitter ILG gebiedscommissie Nationaal Landschap Laag Holland 3. Voorzitter RvC Rabobank Waterland en Omstreken 4. Lid Raad van Bestuur Indaver N.V. te Anwerpen 5. Voorzitter Nationaal Park Schiermonnikoog 6. Voorzitter Zeeuws Archief 7. Lid bestuur Verwey-Jonker Instituut 8. Lid RvC Vereniging Hendrick de Keyser (deel van 2008) 9. Lid Adviesraad NIOD 10. Lid Adviesraad Four Freedom Awards
De heer J. de Widt 1. Penningmeester Stichting Je Maintiendrai Nassau
73
Eigen bijdrage auto van de zaak (U)
Cataloguswaarde auto van de zaak (U)
Bezoldiging (U)
Retraite-/ Pensioenbijdrage (U)
Overzicht beloning 2008
Bezoldiging directie Lt.-kolonel mevrouw dr. C.A. Voorham *
36.133
6.771
27.375
1.536
De heer H.M. van Teijlingen
90.875
9.844
nvt
nvt
Kolonel mevrouw A.N.A. Dijkstra-Voorn
34.688
5.078
nvt
nvt
Commissioner R.A. Frans *
44.153
6.771
25.795
1.536
Commissioner mevrouw A.C. Frans-Haurissa *
36.661
6.771
nvt
nvt
Lt.-kolonel Th.H. Wolterink (tot 25 maart 2008) *
8.786
1.693
24.045
384
(vanaf 25 maart 2008) * Bezoldiging toezichthouders
74
Kolonel P.H. Dijkstra (vanaf 25 maart 2008) *
40.512
5.078
28.150
1.199
Envoy H. Slomp RA
91.033
10.867
24.500
1.440
De heer mr. drs. C. Bremmer Mevrouw drs. W.W.J. van Dalen-Schiphorst De heer drs. H.N. Hagoort
150 900 1.050
Mevrouw F.H. van Ham-Laning
450
De heer drs. C. Hendriks
450
De heer prof. mr. L.H. van den Heuvel
750
De heer F. van der Meulen Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman
1.200 750
De heer mr. F.B.A.M. van Oss
-
De heer G.L. Telling RA
-
De heer P. Visser
1.200
Mevrouw mr. L.M. Welschen-van der Hoek
900
De heer J. de Widt
150
* Officieren van het Leger des Heils verrichten hun werkzaamheden op basis van een gelofte. Vanaf dat moment neemt het Leger des Heils de verplichting op zich om in de materiële noden te voorzien. Daartoe ontvangen officieren een maandelijkse toelage. Naast de toelage wordt ook in de huisvesting voorzien. In de hierboven benoemde bezoldiging zijn, ingaande 2008, beide componenten begrepen (tot 2008: toelage voor levensonderhoud).
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Rooster van aftreden datum
einde periode
einde periode
benoeming
eerste
laatst mogelijke
termijn
termijn
termijn
1 juli 2007
1 juli 2011
1 juli 2015
1 augustus 2007
25 maart 2008
nvt
Kolonel P.H. Dijkstra¹
25 maart 2008
25 maart 2012
25 maart 2016
Envoy H. Slomp RA¹
1 februari 2004
Commissioner R.A. Frans¹ Commissioner mevrouw A.C. Frans-Haurissa¹ Lt.-kolonel Th.H. Wolterink¹
De heer mr. drs. C. Bremmer
13 april 1999
1 mei 2004
1 mei 2009
Mevrouw drs. W.W.J. van Dalen-Schiphorst3
20 april 2006
31 december 2009
31 december 2013
De heer drs. H.N. Hagoort
19 oktober 2000
19 oktober 2004
31 december 2008
Mevrouw F.H. van Ham-Laning
8 februari 2000
1 maart 2005
1 maart 2010
De heer drs. C. Hendriks
8 februari 2000
1 maart 2005
1 maart 2010
7 maart 2002
31 december 2006
31 december 2009
22 november 2001
31 december 2006
31 december 2009
30 augustus 2007
31 december 2010
31 december 2014
De heer prof. mr. L.H. van den Heuvel De heer F. van der Meulen Mevrouw G.W. van Montfrans-Hartman2 De heer mr. F.B.A.M. van Oss
2
De heer G.L. Telling RA De heer P. Visser2 Mevrouw mr. L.M. Welschen-van der Hoek De heer J. de Widt2
1
1 juli 2007
18 april 2007
1 mei 2012
1 mei 2017
9 maart 2007
1 april 2011
1 april 2013
1 oktober 2007
1 november 2011
1 november 2013
9 mei 2007
1 juni 2011
1 juni 2013
17 oktober 2000
1 november 2005
1 november 2010
De Commandant, de Territoriaal Presidente Vrouwenorganisatie, de Chef-Secretaris en de Financieel Secretaris van Stichting Leger des Heils in Nederland zijn benoemd door de Generaal van The Salvation Army. Uit hoofde van deze aanstelling geldt dat deze personen niet vallen onder het reguliere rooster van aftreden, waarbij echter wel de (eventuele) herbenoeming in het bestuur van Stichting Leger des Heils Fondsenwerving formeel wordt bekrachtigd.
2
Deze functionarissen zijn voorgedragen door de (Centrale) Ondernemingsraad.
3
Deze functionaris is voorgedragen door de Landelijke Cliëntenraad.
75
Het korps (de kerkelijke gemeente) van het Leger des Heils in Amsterdam-West heeft naast een korpsofficier (voorganger) een korpsenvoy die zich met de jeugd bezighoudt.
Jong en oud samen in één korps
“Wij houden van de mensen met wie we werken” 76
J
ong en oud in hetzelfde korps. Nou ja, jong?
begonnen, maakte het Leger des Heils nog integraal deel
Korpsenvoy Johan Nienhuis is inmiddels de dertig
uit van de samenleving van zo’n dorp. Je was een deel van
gepasseerd en vader van drie kinderen. En oud?
Winterswijk. Je had contact met de politie. We hielden één
Majoor Henk van Essen gaat binnenkort op retraite. Hij
keer per week spreekuur in het gebouw van de sociale
heeft de pensioengerechtigde leeftijd een jaar geleden
dienst dus dat lag heel anders dan nu, in 2009, hier in
al bereikt, maar om nu van oud te spreken? Nee. Het is
Amsterdam-West. We moeten hier alles van de grond af
bovendien een kwalificatie die niet besteedt is aan een
opbouwen. Je moet je bekend zien te maken bij het stads-
man die het woord stilzitten niet kent. Dertig jaar geleden
deel en ga zo maar door. Maar nogmaals, Winterswijk is
gingen hij en zijn vrouw naar de kweekschool voor heilsof-
een stuk kleiner dan Amsterdam. Toch heb ik het idee dat
ficieren in Amstelveen. In 1979. Vers uit de kweekschool
het Leger toen op een natuurlijkere manier deel uitmaakte
volgde er de aanstelling als korpsofficieren (voorgangers)
van de maatschappij dan nu.” Niet dat hij zich over 2009
in korps Winterswijk. “Met voor de coulissen de aanstelling
en over Amsterdam-West zorgen maakt overigens. “Het
en erachter een briefje erbij met daarop de tekst: ‘Luitenant,
komt wel, ze weten ons steeds beter te vinden, maar je
wilt u kijken of het levensvatbaar is? Hoogachtend….’”.
moet er wel meer moeite voor doen.”
(Met een brede grijns) “Het korps bestaat nog steeds.” Korpsenvoy Johan Nienhuis is in Amsterdam-West aanJohan Nienhuis bewandelde een andere weg. Zonder zijn
gesteld om zich met de jeugd bezig te houden.
vrouw in dit geval. Hij koos er ruim anderhalf jaar geleden
Dat betekent in zijn geval met de kinderen uit het korps
voor om als luitenant (nu korpsenvoy) te gaan werken voor
én uit de buurt. Autochtone maar ook allochtone kinderen
het Kerkgenootschap Leger des Heils. Daarvoor had hij
die je in Amsterdam-West in grote aantallen tegenkomt.
diverse andere banen en werkte vijf jaar voor de Stichting
Eén van de gebieden in West is Slotervaart, een wijk die
Welzijns- en Gezondheidszorg. Hoe kijken beiden naar
bekend staat als een probleemwijk in Amsterdam. Een
het Leger des Heils in Nederland zoals het op dit moment
dankbaar werkgebied voor het Leger des Heils dus. Voor
is, en waarin verschillen hun visies. Of zijn er meer over-
Nienhuis is het dan ook logisch dat hij er voor de jonge-
eenkomsten dan we op het eerste gezicht geneigd zijn
ren is. Ook de straatkinderen die hij in zijn werk ontmoet.
te denken?
Daarvoor gebruikt hij nieuwe middelen zoals het chatpro-
Majoor van Essen: “Het is misschien niet helemaal reëel
gramma MSN. Jongeren kunnen hem dan ook altijd via
om het zo te zeggen, maar toen wij in 1980 in Winterswijk
deze weg benaderen. Ook al is het ’s avonds laat.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
“Ik spreek ze zelf niet aan, maar als ik online ben en zo’n
alle opzichten zijn werk kan doen. “Ik geloof dat ons
jongen wil vertellen hoe zijn dag was, dan vind ik dat dat
bestaansrecht ligt in het naar buiten gaan, het evangelie
moet kunnen. Voor mij is er geen verschil tussen fysiek
verkondigen en mensen helpen in plaats van het onszelf
op straat zijn of er virtueel zijn.” “Ik denk dat het typisch
pleasen met de gedachte dat we het zo goed hebben
voor het Leger zou moeten zijn dat we telkens een nieuwe
met elkaar.” Nienhuis pleit ervoor om als Leger des Heils
vorm aannemen, dat we steeds daar zijn waar we nodig
vooral dat te doen waar het Leger goed in is.
zijn met gebruik van de meest efficiënte middelen. Als we er vervolgens achter komen dat we niet daar zijn waar
“Wij houden van mensen”, zegt majoor van Essen. “Dat
we moeten zijn, dan voldoen we niet meer aan ons mis-
heeft te maken met hoe je gebakken bent. Wij, ik spreek
siestatement.”
nu ook voor mijn vrouw, willen graag het beste uit mensen naar boven halen. Ik zie dat nog steeds als een missie van
Eén van de missies die majoor van Essen voor zichzelf
het Leger des Heils en als mijn eigen missie.”
ziet weggelegd, is om mensen te binden aan het Leger des Heils door ze een warme plek te bieden. Als voor-
“Dat is ook wat ons onderscheidt”, zegt Johan Nienhuis.
beeld noemt hij de samenkomst en in het bijzonder de
“Dat persoonlijke contact. Ik hou ook van de mensen met
nazit. Het koffiedrinken met elkaar, de ontmoeting. “Op
wie ik werk. Je moet om ze geven. Het zijn ook potentiële
dit moment blijft negentig procent van de zaalbezoe-
christenen, denk ik. Ik vind het een vreselijke gedachte
kers na de samenkomst nog even om een kop koffie te
dat mensen voor de eeuwigheid verloren zouden gaan.
drinken. Dat is wel eens anders geweest. Mensen zijn
Daarom geloof ik ook dat we als Leger des Heils weer
op zoek naar warmte, naar verbondenheid. Het is vaak
meer moeten bidden. Dat is een krachtig middel.”
zo dat je eerst zorgt dat mensen zich goed voelen in het Leger, het naar hun zin hebben en dat je dan pas met
Wie de verhalen van twee generaties officieren/envoys
het evangelie komt.”
bekijkt, kan niet anders dan tot de conclusie komen dat de opdracht nog steeds hetzelfde is. Het beste uit
Het is het aloude handwerk dat veel van het korpswerk
mensen halen door ze in contact te brengen met het
uit de voorbije honderd jaar kenmerkt. Mensen een thuis
geloof en ze te laten zien wat dat in hun leven voor ver-
geven, het liefst een geestelijk thuis. Korpsenvoy Nienhuis
anderingen teweeg kan brengen. Aan die traditie is nog
ziet dat geestelijk thuis als een plek waar de Geest in
niets veranderd.
■
77
Jaarrekening
78
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Samengevoegde balans 2008 (bedragen x 1 miljoen euro) 31 december
31 december
2008
2007
0,4
0,4
Activa Vaste activa Immateriële vaste activa
1
Materiële vaste activa - Grond en gebouwen
2
136,9
126,3
- Inventarissen, containers en auto’s
2
16,0
13,0
- Beleggingen in onroerend goed
3
1,6
Financiële vaste activa
4
2,4 154,5
141,7
0,6
0,6
Vlottende activa Bedrijfsvoorraden
5
0,4
0,3
Vorderingen en overlopende activa
6
29,9
21,8
Effecten Belegd vermogen
7
64,8
Retraitefonds
8
15,8
Liquide middelen
9
Totaal Activa
79
80,8 17,6 80,6
98,4
22,1
25,2
288,5
288,4
Passiva Reserves en fondsen
10
Reserves
11
- Continuïteitsreserve
12
- Bestemmingsreserve door bestuur bepaald
13
11,3
22,9
- Reserve activa
14
60,7
58,5
11,6
14,8
83,6
96,2
Fondsen - Bestemmingsfondsen door derden bepaald
15
24,9
24,2
108,5
120,4
Voorzieningen
16
57,3
54,8
Langlopende schulden
17
71,7
62,9
Kortlopende schulden
18
51,0
50,3
288,5
288,4
Totaal passiva
Samengevoegde exploitatierekening 2008 (bedragen x 1 miljoen euro)
Werkelijk
Begroting
Werkelijk
2008
2008
2007
Baten uit eigen fondsenwerving Collecten kerstvieringen
19
0,4
0,4
0,4
Mailingacties
20
3,3
3,4
3,9
Incasso’s
21
2,8
2,4
2,3
Schenkingsakten
22
0,5
0,5
0,6
Giften
23
3,0
1,5
1,6
Nalatenschappen
24
8,2
7,8
11,3
Verkoop kleding
25
2,6
2,5
2,1
Overige baten uit eigen fondsenwerving
26
1,0
0,7
0,5
21,8
19,2
22,7
80
Baten uit acties derden
27
0,0
0,5
0,6
Subsidies van overheden
28
220,4
212,8
196,7
Baten uit beleggingen
29
-6,5
5,0
1,5
Overige baten
30
3,3
3,5
3,6
239,0
241,0
225,1
Som der baten
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
(bedragen x 1 miljoen euro)
Besteed aan doelstelling
Werkelijk
Begroting
Werkelijk
2008
2008
2007
31
- Maatschappelijke opvang
61,4
65,7
66,4
- Ouderenzorg en gezondheidszorg
46,6
41,2
41,2
- Jeugdzorg
42,6
38,9
38,7
- Geestelijke gezondheidszorg
47,9
41,1
30,7
- Preventie en maatschappelijk herstel
23,0
22,2
19,1
- Reclassering
16,7
15,0
15,0
- Evangelisatie en pastorale zorg
9,2
9,5
8,3
- Kerkelijke sociale hulpverlening
3,6
3,9
3,4
- Verslavingszorg
4,3
5,1
3,9
- Internationale Ontwikkeling &
3,1
4,0
3,4 81
Samenwerking - Voorlichting
1,5
1,4
1,1
- Nationale hulpverlening
0,0
0,2
0,9
- Eigen bijdragen cliënten
-13,0
-13,5
-13,6
246,9
234,7
218,5
Werving baten - Kosten eigen fondsenwerving
32
- Kosten van beleggingen
3,5
3,1
3,2
0,5
0,5
0,5
Som der lasten Resultaat
4,0
3,6
3,7
250,9
238,3
222,2
-11,9
2,7
2,9
Resultaatbestemming Toevoeging of onttrekking (-) aan: - Continuïteitsreserve
-3,2
- Bestemmingsreserve door bestuur bepaald
-11,6
- Fonds activa
2,2
- Bestemmingsfondsen derden bepaald
0,7
Totaal resultaat bestemming (per saldo onttrekking)
-11,9
Lastenverdeling en kasstroomoverzicht Afschrijving en rente
Verzorgings- en activiteitskosten
8,9
6,0
3,4
3,6
-4,5
56,9
32,0
5,6
2,7
3,5
2,8
-1,8
44,8
Totaal
Kantoor- en algemene kosten
39,5
Eigen bijdragen
Huisvestingskosten
- Maatschappelijke opvang - Ouderenzorg en gezondheidszorg
Publiciteit en communicatie
Personeelskosten
(bedragen x 1 miljoen euro)
Besteed aan doelstelling
- Jeugdzorg
31,1
3,4
2,7
1,1
4,3
-0,2
42,4
- Geestelijke gezondheidszorg
33,4
6,6
3,9
1,7
2,3
-1,2
46,7
- Preventie en maatschappelijk herstel
16,3
1,9
2,7
0,8
1,3
-2,6
20,4
- Reclassering
14,5
1,3
0,8
0,1
0,0
0,0
16,7
3,7
1,3
2,4
0,7
1,1
-2,0
7,2
- Kerkelijke sociale hulpverlening
1,2
0,5
0,5
0,3
1,1
-0,6
3,0
- Verslavingszorg
2,8
0,8
0,1
0,5
0,1
-0,1
4,2
0,2
0,0
0,1
0,0
2,8
0,0
3,1
0,6
0,0
0,0
0,1
0,0
0,0
1,5
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
- Kosten eigen fondsenwerving
1,3
0,2
0,6
0,1
1,3
0,0
3,5
- Kosten van beleggingen
0,3
0,0
0,2
0,0
0,0
0,0
0,5
- Evangelisatie en pastorale zorg 82
- Internationale Ontwikkeling & Samenwerking - Voorlichting
0,8
- Nationale hulpverlening Werving baten
Totaal 2008
0,8
176,9
30,5
22,7
12,3
20,7
-13,0
250,9
Begroting 2008
0,9
169,0
27,9
20,2
13,3
20,5
-13,5
238,3
Totaal 2007
0,5
159,7
25,5
18,5
11,8
19,8
-13,6
222,2
Bestedingspercentage Het bestedingspercentage betreft de totale bestedingen in enig jaar uitgedrukt in procenten van de totale baten in datzelfde jaar. Werkelijk 2008
Begroot 2008
Werkelijk 2007
103,3%
97,4%
97,1%
Bestedingspercentage
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
(bedragen x 1 miljoen euro)
2008
2007
-11,9
2,9
Kasstroom uit operationele activiteiten Exploitatieresultaat Aanpassing voor: -
afschrijvingen
-
mutaties in voorzieningen
-
koersverschillen beleggingen
10,1
9,6
2,5
-2,0
-9,2
-1,8 3,4
5,8
Veranderingen in vlottende middelen: -
overige vorderingen
-
overige schulden
-8,2 2,6
Kasstroom uit operationele activiteiten
83
1,9 -1,3 -5,6
0,6
-14,1
9,3
Kasstroom uit investeringsactiviteiten Saldo investeringen/desinvesteringen (im)materiële vaste activa Saldo investeringen/desinvesteringen beleggingen
-23,7
-19,9
27,8
10,5 4,1
Kasstroom uit investeringsactiviteiten
-9,4
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Opname nieuwe leningen
18,3
Aflossingen leningen
-11,4
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
11,4 -2,9 6,9
8,5
-3,1
8,4
Stand liquide middelen per 1 januari
25,2
16,8
Stand liquide middelen per 31 december
22,1
25,2
-3,1
8,4
Toelichting Algemeen Algemene grondslagen voor de opstelling van de samengevoegde jaarrekening
De jaarrekening is in beginsel opgemaakt op basis van
U
De gevolgen van de met ingang van boekjaar 2008
historische kostprijs. De waardering van activa en
verplicht gestelde wijzigingen vanuit Richtlijn 650.
passiva geschiedt, voorzover niet anders is vermeld,
De voornaamste wijzigingen betreffen een gedeelte-
tegen nominale waarde.
lijk nieuwe rubricering van de reserves en fondsen, beleggingen en de staat van baten en lasten.
Toepassing Richtlijn 650 Fondsenwervende
U
Instellingen
voorziening voor retraitetoelagen volledig ver-
Deze jaarrekening is opgesteld volgens de bepalin-
antwoord op actuariële basis. Als gevolg hiervan
gen van de Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 650
is het resultaat van 2007 met R 801.000 verminderd en verwerkt in de continuïteitsreserve.
Fondsenwervende Instellingen zoals deze is uitgebracht door de Raad voor de Jaarverslaggeving. 84
Met ingang van het jaarverslag 2008 wordt de
U
Als gevolg van de statutenwijziging van ReShare
De richtlijn schrijft met betrekking tot 'verkoop van
BV is de ultimo 2007 aanwezige belastinglatentie
artikelen' voor dat de kosten in eigen beheer aan-
ad R 329.000 niet meer noodzakelijk.
gemerkt moeten worden als zijnde kosten eigen
U
De ultimo 2007 aanwezige voorziening voor
fondsenwerving, terwijl externe kosten voor het-
egalisatie afschrijvingen ad R 1,7 miljoen is,
zelfde onderwerp met de opbrengst mogen worden
in overeenstemming met de door de subsi-
gesaldeerd. Hiermee wordt de vergelijkbaarheid
dievertrekker verplichtgestelde Richtlijn 655,
tussen goede doelen bemoeilijkt en de keuze tussen
geherrubriceerd als bestemmingsfonds door
uitbesteding en in eigen beheer uitvoeren heeft
derden bepaald. Als gevolg hiervan is het resul-
belangrijke consequenties voor het te presenteren
taat over 2007 met R 237.000 toegenomen.
percentage kosten eigen fondsenwerving. Daarnaast zijn de kledinginzamelingsactiviteiten
De vergelijkende cijfers zijn waar nodig aangepast om
van Leger des Heils ReShare dusdanig van omvang
een goed inzicht mogelijk te maken.
in relatie tot de andere fondsenwerfactiviteiten van het Leger des Heils dat het strikt toepassen van de
Samenvoeging
richtlijn het inzicht zou verminderen. Ook de verge-
In deze samengevoegde jaarrekening op geconsoli-
lijkbaarheid met andere charitatieve organisaties is
deerde basis van het Leger des Heils in Nederland
dan niet meer mogelijk.
zijn de jaarcijfers uit de jaarrekeningen van de vol-
Na afstemming met het CBF heeft het Leger des Heils
gende entiteiten, ieder geleid door een eigen bestuur,
besloten om de kostprijs (inkoop-, inzamel- en verkoop-
samengevoegd:
kosten) van de kledinginzameling te salderen met de
U
baten eigen fondsenwerving wordt verantwoord.
Kerkgenootschap Leger des Heils Amsterdam
opbrengst kledinginzameling, waarbij de marge onder U
Stichting Leger des Heils - Amsterdam
UÊÊ ÊStichting Leger des Heils Fondsenwerving Stelselwijziging en vergelijkende cijfers In de jaarverslaggeving 2008 is een aantal stelselwijzigingen doorgevoerd.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Amsterdam UÊ ÊStichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg - Amsterdam
UÊ ÊStichting Leger des Heils Dienstverlening Amsterdam
gen subsidiebedragen. Beleggingen in onroerend goed zijn gewaardeerd tegen actuele waarde.
UÊ ÊReShare BV - Almere Financiële vaste activa Voor het kerkgenootschap, de stichtingen en de ven-
Leningen u/g worden gewaard tegen aflossingswaarde.
nootschap zijn ten behoeve van de verantwoording jegens het bestuur, de subsidiegevers, toezichthouden-
Bedrijfsvoorraden
de organen, werknemers, hulpvragers, samenleving
De voorraad ingezamelde kleding wordt gewaar-
en leden, afzonderlijke jaarrekeningen opgesteld.
deerd tegen de kosten van inzameling. De overige
Waar vereist zijn deze ingericht volgens de specifieke
voorraden worden gewaardeerd tegen aanschaffings-
voorschriften van subsidiegevers en/of toezichthou-
waarde, zo nodig verminderd met een voorziening
dende organen. Om het brede maatschappelijke
voor incourant.
publiek inzicht te geven in alle door het Leger des Heils in Nederland verkregen middelen en de aan-
Vorderingen en overlopende activa
wending ervan, zijn de jaarcijfers uit de eerder
De vorderingen en overlopende activa worden
genoemde jaarrekeningen onder verantwoordelijk-
gewaardeerd tegen nominale waarde, zo nodig ver-
heid van de Stichting Leger des Heils samengevoegd
minderd met een voorziening voor incourantheid. 85
onder de methode van consolidatie. Onderlinge vorderingen, schulden en doorbelastin-
Effecten
gen, respectievelijk overdracht van inkomsten zijn
De aan de beurs genoteerde beleggingen worden aan
daarbij geëlimineerd.
het eind van het boekjaar gewaardeerd tegen de dan geldende beursnoteringen, met uitzondering van een
Waarderingsgrondslagen voor de samenge-
deel van de obligatieportefeuille die bewust wordt aan-
voegde balans
gehouden tot einde looptijd ('held to maturity'). Die obligaties worden gewaardeerd op nominale waarde.
Immateriële vaste activa
Beleggingen in onroerend goed zijn gewaardeerd
De immateriële vaste activa worden gewaardeerd op
tegen actuele waarden.
verkrijgingsprijs, verminderd met lineaire afschrijvingen. De afschrijvingen worden berekend op basis
Liquide middelen
van een vast percentage van de verkrijgingsprijs.
De liquide middelen worden opgenomen tegen nominale waarde. Indien niet anders vermeld, staan deze
Materiële vaste activa
ter vrije beschikking.
De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschaffingswaarde, verminderd met line-
Waarderingsgrondslagen voor de samenge-
aire afschrijvingen bepaald op basis van de geschatte
voegde staat van baten en lasten
economische levensduur. Wanneer richtlijnen of voorschriften door derden (bijvoorbeeld subsidiegevers)
Algemeen
zijn gegeven die een andere afschrijvingsmethodiek
De baten en lasten zijn, tenzij anders vermeld, toege-
voorschrijven, wordt deze andere methodiek gevolgd.
rekend aan de periode waarop ze betrekking hebben,
In een aantal gevallen vindt, overeenkomstig deze
uitgaande van historische kosten. Baten en lasten uit
voorschriften, geen afschrijving plaats. Respectievelijk
voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconsta-
zijn de aanschaffingskosten verminderd met ontvan-
teerd, zijn aan dit boekjaar toegerekend.
De in de samengevoegde staat van baten en lasten
Kosten verkrijging subsidies overheden
vermelde begrotingsbedragen zijn ontleend aan de
De kosten voor verkrijging van overheidssubsidies zijn niet
door de besturen van de verschillende entiteiten vast-
apart verantwoord, omdat de subsidievoorwaarden van
gestelde begrotingen.
de diverse overheden geen inzicht vragen in deze kosten. Gezien het feit dat de subsidie-inkomsten in omvang
Baten uit eigen fondsenwerving
de eigen fondsenwerving vele malen overstijgen is ter
De baten uit eigen fondsenwerving worden verant-
voorkoming van extra kosten, die mogelijk vanuit de fond-
woord in het jaar van ontvangst. De opbrengsten
senwerving-inkomsten gedekt zouden moeten worden,
uit legaten en nalatenschappen worden verant-
hier ook geen administratief onderscheid gemaakt en
woord in het jaar waarin de omvang betrouwbaar
conform de regelgeving van de subsidiënten als kosten
kan worden vastgesteld. Nalatenschappen die zijn
hulpverlening (besteed aan doelstelling) aangemerkt.
belast met vruchtgebruik, worden niet in de balans opgenomen.
Kosten beheer en administratie Het Leger des Heils maakt gebruik van de mogelijkheid
86
Kosten eigen fondsenwerving
van de Richtlijn 650 om 'kosten van beheer en adminis-
Voor het organiseren van fondsenwervende activitei-
tratie' niet apart te verantwoorden, maar toe te rekenen
ten bestaat een specifieke afdeling binnen het Leger
aan de doelstelling en/of kosten van werving van baten.
des Heils. Aan deze afdeling worden alle gemaakte
Een overwegend deel van de kosten is direct toe te
kosten toegerekend. Overheadkosten worden op
rekenen. De resterende kosten worden door middel van
basis van vastgestelde interne tarieven (tijd, vier-
interne tarieven (tijd, vierkante meter, aantal personen,
kante meter, enzovoort) doorberekend.
en dergelijke) toegerekend.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
■
Toelichting samengevoegde balans Vaste activa 1
Immateriële vaste activa Bij de overname van de activiteiten van CORO BV is in 2004 een goodwill betaald van U 1,0 miljoen. (bedragen x 1 miljoen euro)
Boekwaarde 31 december 2007
0,4
Afschrijving in 2008
0,0
Boekwaarde 31 december 2008
0,4
Aanschafwaarde
1,0
Cumulatieve afschrijvingen
-0,6
Boekwaarde 31 december 2008
0,4
Tot 2007 is afgeschreven uitgaande van een afschrijvingstermijn van 5 jaar en vanaf 2007 is conform de gewijzigde wettelijke bepaling de afschrijvingstermijn verhoogd naar 10 jaar. 2
Materiële vaste activa
(bedragen x 1 miljoen euro)
Grond en gebouwen
Inventarissen containers en auto’s
Totaal
Boekwaarde 31 december 2007
126,3
13,0
139,3
Saldo investeringen/desinvesteringen
16,9
6,8
23,7
Afschrijving in 2008
-6,3
-3,8
-10,1
Boekwaarde 31 december 2008
136,9
16,0
152,9
Aanschafwaarde
212,3
46,2
258,5
Cumulatieve afschrijvingen
-75,4
-30,2
-105,6
Boekwaarde 31 december 2008
136,9
16,0
152,9
De afschrijvingspercentages zijn als volgt: Grond en gebouwen tussen de 0 en 10% Inventarissen, containers en auto’s tussen de 10 en 33% Ten behoeve van de leningen ter financiering van de materiële vaste activa is per ultimo 2008 voor U 60,6 miljoen hypothecaire zekerheid gesteld. 3
Beleggingen in onroerend goed Betreffen onder andere uit nalatenschappen en schenkingen verkregen panden. Bestaande huurovereenkomsten drukken de opbrengst bij verkoop en is gekozen om met de verkoop te wachten tot betreffende panden vrij van huur zijn. De daling van deze beleggingen met U 0,8 miljoen wordt verklaard door de verkoop van twee woonhuizen.
87
4
Financiële vaste activa Betreft een lening u/g aan het Leger des Heils in Portugal. De rente bedraagt 5,6% per jaar. De lening is verstrekt onder garantiestelling van het Internationaal Hoofdkantoor van het Leger des Heils in Londen.
Vlottende activa 5
Bedrijfsvoorraden Dit betreft voornamelijk de voorraad Leger des Heils-artikelen (zoals uniformen) en voorraad ingezamelde kleding.
6
Vorderingen en overlopende activa
(bedragen x 1 miljoen euro)
Stand per
Stand per
31 december 2008
31 december 2007
6,8
8,4
Debiteuren
1,6
1,3
Rente beleggingen
0,0
1,9
Sociale premies en belastingen
0,1
0,2
Cliëntengelden
2,0
1,6
Toegezegde nalatenschappen
88
Subsidies
15,0
6,2
Overige
4,4
2,2
Totaal
29,9
21,8
De cliëntengelden betreffen vorderingen op cliënten uit het beheer van cliëntengelden als integraal onderdeel van de hulpverlening, alsmede te vorderen eigen bijdragen voor bepaalde vormen van hulpverlening. 7
Belegd vermogen
(bedragen x 1 miljoen euro)
Stand per 31 december 2007
Aankopen
Verkopen
Koersverschillen
Stand per 31 december 2008
Aandelen
16,4
17,8
-11,3
-7,7
15,2
Obligaties tegen marktwaarde
52,9
18,4
-48,2
0,0
23,1
Obligaties (kerndeel)
11,5
15,0
0,0
0,0
26,5
80,8
51,2
-59,5
-7,7
64,8
De obligaties die aangekocht zijn met de intentie aangehouden te worden tot einde looptijd (kerndeel) zijn nominaal gewaardeerd. De marktwaarde van deze nominaal gewaardeerde obligaties bedraagt per 31 december 2008 U 27,6 miljoen.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
8
Retraitefonds
(bedragen x 1 miljoen euro)
Stand per 31 december 2007
Aankopen
4,1
Aandelen Obligaties tegen marktwaarde Onroerend goed
9
Verkopen
Koersverschillen
Stand per 31 december 2008
4,8
-2,8
-2,2
3,9
13,1
15,4
-17,2
0,6
11,9
0,4
0,0
-0,4
0,0
0,0
17,6
20,2
-20,4
-1,6
15,8
Liquide middelen Dit betreffen, naast een bouwdepot van U 1,6 miljoen (2007: U 4,6 miljoen), kwaliteitsbankrekening inzake cliëntengelden van U 4,6 miljoen (2007: U 5,4 miljoen) en een éénjaarstermijndeposito van U 0,5 miljoen, direct opeisbare tegoeden bij banken en een gering bedrag aan kasgeld.
10 Reserves en fondsen De besturen van de onderscheiden entiteiten voeren een zelfstandig vermogensbeleid. 89
Verloop reserves en fondsen
(bedragen x 1 miljoen euro)
Stand per 31 december 2007
Saldo toevoegingen/ onttrekkingen
Stand per 31 december 2008
Welzijns- en Gezondheidszorg
28,5
-0,6
27,9
Evangelisatie en kerkelijke sociale hulpverlening
50,4
-2,6
47,8
9,1
0,2
9,3
15,1
0,8
15,9
Internationale Ontwikkeling & Samenwerking Bedrijfsvoering Overige
17,3
-9,7
7,6
120,4
-11,9
108,5
De daling van de overige reserves en fondsen is met name een gevolg van het negatieve beleggingsresultaat. 11 Reserves
(bedragen x 1 miljoen euro)
Stand per 31 december 2007
Saldo toevoegingen/ onttrekkingen
Stand per 31 december 2008
14,8
-3,2
11,6
Bestemmingsreserve door bestuur bepaald
22,9
-11,6
11,3
Reserve activa
58,5
2,2
60,7
96,2
-12,6
83,6
Continuïteitsreserve
12 Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve is dat deel van het vermogen waaraan geen bestemming is gegeven. Het dient als weerstandsvermogen om de continuïteit van de hulpverlening zeker te stellen. 13 Bestemmingsreserve door bestuur bepaald
Deze reserve heeft de volgende functies:
Ê
(bedragen x 1 miljoen euro)
Stand per 31 december 2007
Saldo toevoegingen/ onttrekkingen
Stand per 31 december 2008
6,9
-1,4
5,5
7,7
-8,4
-0,7
4,7
0,4
5,1
3,6
-2,2
1,4
22,9
-11,6
11,3
UÊÊÊ Ê }>Ã>ÌiÊÛ>Ê`iÊiÌÌÜ>>À`iÊÛ>Ê nalatenschappen, waaraan de erflater geen specifieke bestemming heeft verbonden en die bij het Leger des Heils zijn aangemeld, maar nog niet ontvangen zijn.
Ê
UÊÊÊ Ê }>Ã>ÌiÊLii}}}ëLÀi}ÃÌiÊiÌÊ>ÃÊ doel schommelingen in rendementen over meerdere jaren te egaliseren,
90
zoals onder ‘vermogensbeleid’ is toegelicht. Ê
UÊÊÊ Ê,iÃiÀÛiÃÊÌiÊLi
iÛiÊÛ>ÊëiVwiiÊ meerjarige projecten.
Ê
UÊÊÊ Ê,iÃiÀÛiÀ}ÊÌiÊLi
iÛiÊÛ>Ê`iÊw>ViÀ}Ê van nieuwe gebouwen en/of grote renovaties van bestaande gebouwen, dan wel nieuwe projecten, waarvoor bestuursbesluiten zijn genomen.
14 Reserve activa Betreft een reserve ter hoogte van de aanschafkosten van kerkelijke gebouwen en het hoofdkantoor in Almere. Hiermee wordt het mogelijk deze gebouwen en de eventuele vervanging van deze gebouwen, zonder op de exploitatie drukkende rentekosten, te (blijven) gebruiken.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
15 Bestemmingsfondsen door derden bepaald
Deze fondsen zijn in vier hoofdgroepen te onderscheiden.
(bedragen x 1 miljoen euro)
Stand per 31 december 2007
Saldo toevoegingen/ onttrekkingen
Stand per 31 december 2008
Ê
UÊ }>Ã>ÌiÊÃÕLÃ`iÌiâi}}}iÊ
{]xÊ
£]xÊ
È]ä
Ê
UÊ }>Ã>ÌiÊiÀÃÌÃÌiÊiÊÕÌ}>Ûi°Ê
ä]ÇÊ
ä]äÊ
ä]Ç
Ê
UÊ Ê`ÃÊÛ>ÊÃÌiÊÜ>>À>>Ê`ÀÊ}iÛiÀÊiiÊ 17,7
-0,8
16,9
Ê
UÊ Ê }>Ã>ÌiÊ>>ÌiÃV
>««iÊiÌÊ`ÀÊiÀy>ÌiÀÊ 1,3
0,0
1,3
24,2
0,7
24,9
specifieke bestemming is gegeven aangegeven specifieke bestemming
Egalisatie subsidietoezeggingen Overeenkomstig de richtlijnen van overheidsorganen of toezichthoudende instanties zijn verschillen tussen de werkelijke en de toegekende (subsidie)budgetten aan lokale werkeenheden van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ten gunste of ten laste van dit fonds gebracht. Egalisatie kerstinkomsten en -uitgaven Het verschil tussen de inkomsten en uitgaven ten behoeve van de kerstvieringen wordt ten gunste of ten laste van dit fonds gebracht. Fonds van inkomsten waaraan door gever een specifieke bestemming is gegeven Tussen het moment van ontvangen van giften en erfstellingen, waaraan door de gever een bestemming is gegeven, en de daadwerkelijke besteding aan het betreffende doel verloopt enige tijd. De nog niet bestede bedragen aan het einde van het boekjaar worden verantwoord in dit fonds.
91
Onder het fonds inkomsten met door de gever aangegeven specifieke bestemming, zijn de volgende Fondsen op Naam opgenomen:
Besteed aan doelstelling
Stand per 31 december 2008
Het ondersteunen van centra
Rente- en kostentoedeling
J. en A. Fonds
75,8
0,0
-0,1
0,0
75,7
28,6
0,0
0,0
0,0
28,6
2,7
0,0
0,0
0,0
2,7
203,5
0,2
-0,4
-2,0
201,3
932,3
113,1
-2,8
-100,0
942,6
60,6
60,0
-0,1
0,0
120,5
1.303,5
173,3
-3,4
-102,0
1.371,4
Stortingen
Doelstelling
Stand per 31 december 2007
Fonds
(bedragen x duizend euro)
voor ouderen in de hospice voor terminale zieken. Roubos-van der
Het scheppen van voorwaarden
Starre Fonds
voor verzorging en begeleiding van ouderen in centra voor ouderenzorg.
92
Judith en Adri-Thom
Het ondersteunen van activiteiten
Bakkerfonds
voor palliatieve zorg voor kinderen in Nederland en Goodwill Centra Amsterdam.
Nieuw Leven Fonds
Het ondersteunen van activiteiten op het terrein van jeugdhulpverlening en het faciliteren van de opleiding voor officieren van het Leger des Heils in Rusland.
Majoor Alida
Ondersteunen van Leger des Heils
Bosshardt Fonds
Goodwillwerk in Amsterdam, Leger des Heils evangelisatiewerk in Nederland en het Leger des Heils werk in ontwikkelingslanden.
Nienhuis-Hammer
Ondersteunen van de Leger des Heils
Fonds
scouting-groepen in Nederland
Egalisatie nalatenschappen met door erflater aangegeven specifieke bestemming Hieronder zijn de nettowaarden van de bij het Leger des Heils aangemelde nalatenschappen met een door de erflater aangegeven specifieke bestemming, welke nog niet ontvangen zijn, verantwoord.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
16 Voorzieningen
Het betreft de volgende voorzieningen:
(bedragen x 1 miljoen euro) Stand per 31 december 2007
Saldo toevoegingen/ onttrekkingen
Stand per 31 december 2008
Ê
UÊ ,iÌÀ>ÌiÌi>}iÊvwViÀiÊ
ÓÎ]£Ê
ä]{Ê
ÓÎ]x
Ê
UÊ 6iÀ«V
Ì}iÊÕÌÊ
v`iÊÛ>ÊLÕÜÃÕLÃ`iÃÊ
£Î]Ê
ä]ÓÊ
£{]£
Ê
UÊ lÌi}i`iÊ
£]ÈÊ
ä]ÎÊ
£]
Ê
UÊ }>Ã>ÌiÊ>ÃÌiÊ
£È]ÓÊ
£]ÈÊ
£Ç]n
54,8
2,5
57,3
Voorziening retraitetoelagen officieren Aan Leger des Heils-officieren worden, na het bereiken van de daartoe gestelde leeftijd en indien er voldoende middelen beschikbaar zijn, retraitetoelagen uitgekeerd. Daarnaast worden aanvullende uitkeringen gedaan aan officieren die arbeidsongeschikt zijn. De uitkeringen komen ten laste van de voorziening retraitetoelagen. Gezien de aard van deze voorziening wordt deze seperaat belegd. De hoogte van de voorziening is actuarieel berekend. Verplichtingen uit hoofde van bouwsubsidies Betreffen de (latente) verplichtingen tot terugbetaling aan de overheid van bouwsubsidies, indien aan het desbetreffende gebouw een andere bestemming wordt gegeven, respectievelijk als het gebouw wordt verkocht. Tot meerdere zekerheid voor het nakomen van deze verplichting zijn waarborghypotheken verstrekt. Cliëntengelden In verband met de door de minister van Financiën aan de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg verleende ontheffing in het kader van artikel 82 Wet Toezicht Kredietwezen (WTK) inzake het beheer van cliëntengelden, zijn voorschriften gesteld met betrekking tot het beheer van gelden van cliënten. Uit dien hoofde wordt, voor risico’s van toekomstige waardevermindering van vorderingen op cliënten, een voorziening aangehouden. Egalisatie lasten Ter gelijkmatige toerekening aan de boekjaren van exploitatiekosten, waaronder met name de onderhoudskosten van gebouwen, zijn normbedragen als kosten in de exploitatierekening opgenomen. De werkelijke kosten in een boekjaar zijn ten laste van de voorziening gebracht. 17 Langlopende schulden Door financiële en bancaire instellingen zijn leningen verstrekt ter financiering van vaste activa die in gebruik zijn voor activiteiten die in beginsel worden gesubsidieerd door de overheid. Een aantal van deze leningen is verstrekt onder hypothecaire zekerheid, respectievelijk onder borgstelling door gemeente en rijksoverheid. De gemiddelde rentevoet over deze leningen bedraagt 5%. Van deze leningen heeft een bedrag van U 50 miljoen een resterende looptijd van langer dan vijf jaar. De aflossingsverplichting op de leningen in 2009 van U 3,9 miljoen is onder de schulden op korte termijn verantwoord.
93
18 Kortlopende schulden
(bedragen x 1 miljoen euro)
Stand per
Stand per
31 december 2008
31 december 2007
Sociale premies en belastingen
6,6
6,7
Cliëntengelden
4,6
5,4
Rekening courant krediet banken
2,0
1,9
Subsidies
1,4
3,0
Personeelskosten
9,9
8,7
Crediteuren
9,5
9,6
Aflossingen leningen
3,9
5,6
13,1
9,4
51,0
50,3
Overige schulden en overlopende passiva
Niet in de balans opgenomen verplichtingen 94
Er is een aantal meerjarige verplichtingen afgesloten, zoals erfpacht, huur, leasing, catering, ICT infrastructuur, salarisverwerking, software, verzuimbeleid en dergelijke. Daarnaast zijn bouw- en investeringsopdrachten verstrekt. Aan de jaarlijkse verplichtingen uit dien hoofd kan, op grond van door de overheid afgegeven subsidietitels of op grond van verwachte inkomsten, worden voldaan. De minister van Financiën heeft ontheffing verleend aan de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in het kader van artikel 82 van de Wet Toezicht Kredietwezen (WTK) inzake het beheer van cliëntengelden. Ter bescherming van de belangen die verband houden met de WTK, is door de ING bank NV in 2001 namens het Leger des Heils een onherroepelijke en onvoorwaardelijke betalingsgarantie afgegeven aan De Nederlandsche Bank NV ten bedrage van U 6 miljoen. De groep vormt tezamen een fiscale eenheid voor de omzetbelasting en is daarbij aansprakelijk voor elkaars btw-verplichtingen. Ten behoeve van een bancair krediet voor ReShare BV ad U 2,5 miljoen zijn de volgende zekerheden en voorwaarden verstrekt: UÊ
v`iiÊ>>«À>i
i`ÊÛ>Ê-ÌV
Ì}Ê i}iÀÊ`iÃÊiÃÊ iÃÌÛiÀi}Æ UÊ«>`ÀiV
ÌÊÛÀÀ>`iÆ UÊ«>`ÀiV
ÌÊLi`ÀvÃÛiÌ>ÀÃÆ UÊ«>`ÀiV
ÌÊÛÀ`iÀ}iÆ UÊ}i`iÕÀi`iÊ>VVÕÌ>ÌÃÛiÀ>À}ÊLÊ`iÊ>>ÀÃÌÕiÊÛ>Ê,i-
>ÀiÊ 6°Ê
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Ê
Ê
Ê
Toelichting baten 19 Collecten kerstvieringen Jaarlijks worden plaatselijke kerstpottenacties en/of kerstcollecten, ten behoeve van de kerstvieringen van het betreffende jaar, gehouden. De werving van deze inkomsten wordt afgestemd op de bestedingen, waardoor deze van jaar tot jaar ongeveer gelijk blijven. 20 Mailingacties Jaarlijks worden donateursmailingen verzorgd, waarvan een deel een specifieke bestemming heeft. Daarnaast vinden mailingacties plaats om nieuwe donateurs te werven. De netto opbrengst van de algemene mailingen wordt voor 90% toegedeeld aan de doelstelling ‘Welzijns- en Gezondheidszorg’ en voor 10% aan de doelstelling ‘Internationale Ontwikkeling & Samenwerking’. Op het verzoek van het Leger des Heils aan donateurs tot het afgeven van een incassomachtiging is goed gereageerd. Als gevolg hiervan zijn de mailinginkomsten gedaald ten gunste van de incasso-inkomsten. 21 Incasso’s Dit betreffen de inkomsten van donateurs die een incassomachtiging hebben afgegeven. Een van de speerpunten in het beleid van 2008 was donateurs die periodiek geven, te verzoeken om een incassomachtiging af te geven. Dit beleid heeft in 2008 een forse stijging van de incasso-inkomsten opgeleverd. 22 Schenkingsakten Dit betreft inkomsten van donateurs die een schenkingsakte hebben afgegeven. De inkomsten uit schenkingsakten zijn de afgelopen jaren gestabiliseerd op circa U 0,5 miljoen. 23 Giften Betreft spontane giften die niet voortkomen uit mailingacties, incasso’s en schenkingsakten. Voor een deel betreft dit in geld gewaardeerde giften in natura. Ten opzichte van andere jaren zijn er in 2008 meer giften van boven de U 100.000 ontvangen. 24 Nalatenschappen Uit legaten en nalatenschappen is een bedrag ontvangen en/of toegezegd van U 8,2 miljoen. Voor een bedrag van U 158.000 is hieraan door de erflaters een specifieke bestemming gegeven. De opbrengst wordt verantwoord in het jaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Toedeling aan de doelstelling ter bekostiging van de activiteiten vindt eerst plaats in het jaar waarin de nalatenschap is ontvangen. De hoogte van de baten uit nalatenschappen kan van jaar tot jaar sterk fluctueren, als gevolg van het aantal en de omvang van aangemelde nalatenschappen in enig jaar. De hogere bate over 2007 wordt verklaard door enkele grote nalatenschappen in dat jaar. De door de eigen organisatie gemaakte kosten ter verkrijging en afwikkeling van legaten en natalenschappen zijn opgenomen onder de kosten fondsenwerving en bedragen in 2008: U 809.000 (2007: U 760.000). Nalatenschappen die zijn belast met vruchtgebruik worden niet in de balans opgenomen. De geschatte waarde van deze met vruchtgebruik belaste nalatenschappen bedragen per 31 december 2008 circa U 2,6 miljoen (2007 circa U 3,0 miljoen).
95
25 Verkoop kleding Dit betreft de inzameling en verkoop van gebruikte kleding.
(bedragen x 1 miljoen euro)
Werkelijk 2008
Begroot 2008
Werkelijk 2007
Omzet
12,4
12,4
11,3
Directe kosten van inzameling en verkoop
-9,8
-9,9
-9,2
Netto verkoop opbrengst
2,6
2,5
2,1
Door de verdere automatisering en verhoging van de efficiëncy is de opbrengst in 2008 verder toegenomen en de verwachting is dat door de ingezette en afronding van deze automatiserings- en efficiëncy activiteiten het resultaat in 2009 nog verder zal toenemen tot circa U 2,9 miljoen. 26 Overige baten uit eigen fondsenwerving De afgelopen twee jaar is met succes een actiever beleid gevoerd op het gebied van ‘major giving’, wat zichtbaar is in de verhoging van deze inkomsten. 96
27 Baten uit acties derden Tot en met 2007 zijn er bijdragen ontvangen van Kerk in Actie ten behoeve van de hulpverlening van het Leger des Heils in het tsunami-gebied. In 2008 zijn de activiteiten afgerond met behulp van de tot en met 2007 ontvangen bijdragen van Kerk in Actie en eigen fondsenwerving. 28 Subsidies van overheden Hieronder zijn naast overheidssubsidies ook opbrengsten uit hoofde van de AWBZ en de zorgverzekeringswet (ZVW) verantwoord. De AWBZ-opbrengsten in deze jaarrekening zijn opgenomen op basis van geïndiceerde, in 2008 geleverde zorgproductie, vermeerderd met verrekeningen uit hoofde van nacalculaties over voorgaande jaren. De definitieve hoogte van de AWBZopbrengsten over dit boekjaar zal worden bepaald op grond van in de loop van 2009 in te leveren nacalculaties. De overheidssubsidies in deze jaarrekening zijn opgenomen op basis van over 2008 afgegeven subsidiebeschikkingen, aangepast met te verwachten verrekeningen op grond van de desbetreffende subsidie-verordeningen en verrekeningen uit hoofde van afrekeningen over voorgaande jaren. De definitieve hoogte van de overheidssubsidies over dit boekjaar wordt mede bepaald op grond van in de loop van 2009 ingediende jaarrekeningen van onderscheiden afdelingen van het Leger des Heils.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
29 Baten uit beleggingen De baten uit beleggingen zijn als volgt te specifieren:
Dividend en rente
(bedragen x 1 miljoen euro) Werkelijk 2008
Begroot 2008
Werkelijk 2007
2,8
3,0
3,3
Gerealiseerde koersverschillen
-8,8
0,9
-0,2
Ongerealiseerde koersverschillen
-0,4
1,0
-1,6
Inkomsten uit verhuur gebouwen
-0,1
0,1
0,0
Baten uit beleggingen
-6,5
5,0
1,5
Kosten van beleggen
-0,5
-0,5
-0,5
Netto beleggingsresultaat
-7,0
4,5
1,0
-6,2%
5,6%
1,6%
Rendementpercentage belegd vermogen
30 Overige baten Onder de overige baten zijn onder andere boekwinsten bij verkoop van gebouwen verantwoord voor een bedrag van U 1,5 miljoen (2007: U 1 miljoen).
97
Toelichting bestedingen 31 Besteding aan doelstelling en kosten werving baten De bestedingen aan de doelstelling en kosten werving baten zijn toegelicht in het hoofdstuk lastenverdeling en kasstroomoverzicht. 32 Kosten eigen fondsenwerving Deze kosten zijn als volgt te specificeren:
(bedragen x 1 miljoen euro)
Werkelijk 2008
Begroot 2008
Werkelijk 2007
Kosten nalatenschappen
0,8
0,7
0,8
Kosten donateurs
2,0
1,7
1,7
Kosten verkoop kleding
0,7
0,7
0,7
3,5
3,1
3,2
16,1%
16,1%
14,1%
Kosten eigen fondsenwerving uitgedrukt in een percentage van de baten eigen fondsenwerving: 98
Met name de kosten van donateurs zijn hoger dan begroot. Dit is een gevolg van het in 2008 aangepaste beleid, waarmee onder andere (voor het Leger des Heils) nieuwe vormen van werving worden ingezet, als ook de actie om bestaande donateurs te vragen een incassomachtiging af te geven. Personeelskosten In 2008 is voor circa U 177 miljoen aan personeelskosten uitgegeven (2007: U 160 miljoen). Het Leger des Heils is voor het merendeel van zijn personeel aangesloten bij het bedrijfspensioenfonds Zorg en Welzijn (voorheen PGGM). De hieruit voortvloeiende regeling is een toegezegd-pensioenregeling. Het Leger des Heils heeft in geval van een tekort bij het bedrijfspensioenfonds geen verplichting tot het doen van aanvullende bijdragen behoudens hogere toekomstige premies. De in de personeelskosten opgenomen pensioenlasten zijn U 11,1 miljoen (2007: U 10,4 miljoen). Het gemiddeld aantal personeelsleden, in fulltime arbeidsplaatsen van 36 uur per week, was 3.671 (begroot ΰÈäÈÆÊÓääÇ\ÊΰÈäÓ®°
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening
accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s
Wij hebben de jaarrekeningen 2008 van de Stichting Leger des
van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of
Heils, de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving, de Stichting
fouten.
Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, de Stichting Leger des Heils Dienstverlening en het Kerkgenootschap Leger des
In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor
Heils, alsmede de aan de hand daarvan opgestelde jaarrekening
het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van
2008 van het Leger des Heils in Nederland, bestaande uit de
vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem,
samengevoegde balans per 31 december 2008, de samenge-
teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de con-
voegde staat van baten en lasten 2008 en de toelichtingen, zoals
trolewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden
opgenomen in dit jaarverslag op de bladzijden 78 tot en met 98,
adequaat zijn, maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven
gecontroleerd.
over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie
Verantwoordelijkheid van de directie
van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor
De directie van de Stichting Leger des Heils is verantwoordelijk
financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die
voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het
de directie van de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie
resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstel-
van het algehele beeld van de jaarrekening.
len van de algemene toelichting, beide in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financi-
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie
ele verslaggeving en de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650
voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.
Fondsenwervende Instellingen. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van
Oordeel
een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de
en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resul-
grootte en de samenstelling van het vermogen van het Leger des
taat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als
Heils in Nederland per 31 december 2008 en van het resultaat
gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van
over 2008 in overeenstemming met in Nederland algemeen aan-
aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het
vaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en de Richtlijn
maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden
voor de jaarverslaggeving 650 Fondsenwervende Instellingen.
redelijk zijn. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften Verantwoordelijkheid van de accountant
en/of voorschriften van regelgevende instanties
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de
Wij verklaren hierbij tevens dat de verstrekte informatie in de tabel
jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle
op pagina 33 juist en volledig is weergegeven.
verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons
Tevens melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen
geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle
beoordelen, verenigbaar is met de samengevoegde jaarreke-
zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van
ning.
zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.
CROP registeraccountants N. Bootsma RA
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de
17 juni 2009
99
Meerjarenoverzicht Het Leger des Heils in actie (mensen)
2008
2007
2006
2005
2004
Hulpvragers en deelnemers 36.244
38.143
39.536
39.435
36.860
Contacten kerkelijke sociale hulpverlening, per week **
1.433
1.241
1.961
2.305
1.921
Bezoekers tweedehands kledingwinkels, gemiddeld per week **
6.333
4.896
6.669
7.236
7.448
269
301
145
263
248
Hulpvragers welzijns- en gezondheidszorg (unieke personen) *
Family Tracing Services, afgeronde bemiddelingen Bezoekers ochtendsamenkomst (kerkdienst), gemiddeld per week Bezoekers kerstfeesten en kerstactiviteiten
3.971
3.602
4.141
4.139
4.241
67.570
66.495
60.521
60.322
47.755
239
235
223
216
202
Organisatie en medewerkers (per 31 december) Vestigingen welzijns- en gezondheidszorg Korpsen (kerkelijke gemeenten) Medewerkers in loondienst
73
73
73
74
4.575
4.428
4.010
3.676
156
167
172
185
180
6.361
6.437
6.574
6.840
6.749
405.000
396.000
410.000
430.000
430.000
27,8
27,0
23,9
22,0
10,2
Tweewekelijkse oplage SK
26.000
27.200
27.900
28.600
29.000
Oplage kersteditie SK
78.000
76.200
76.200
75.300
76.217
Officieren in actieve dienst 100
73 4.871
Heilssoldaten, adherenten en jongsoldaten Fondsenwerving Donateurs per 31 december Ingezamelde kleding in miljoenen kilo’s Strijdkreet
*)
Het Leger des Heils heeft voor haar cliënten in de welzijns- en gezondheidszorg een eigen registratiesysteem: CLEVER. Om bestandsvervuiling te voorkomen, worden na afloop van een kalenderjaar alle hulpverleningstrajecten die langer dan een jaar openstaan, zonder dat er daadwerkelijk een hulpverleningsactiviteit is verricht, automatisch afgesloten. Dit met terugwerkende kracht vanaf de datum van de laatste hulpverleningsactiviteit. Hierdoor kunnen verschillen met eerdere jaarverslagen ontstaan.
**) Voor de berekening van het weekgemiddelde is uitgegaan van 45 weken per jaar.
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
Het leger des Heils in actie (financieel) (bedragen x 1 miljoen euro)
2008
2007
2006
2005
2004
Maatschappelijke opvang
61,4
66,4
70,1
71,5
62,1
Ouderenzorg en gezondheidszorg
46,6
41,2
38,5
36,6
33,9
Uitgaven aan doelstelling
Jeugdzorg
42,6
38,7
34,8
33,4
29,9
Geestelijke gezondheidszorg
47,9
30,7
21,8
14,4
13,1
Preventie en maatschappelijk herstel
23,0
19,1
17,7
10,6
9,3
Reclassering
16,7
15,0
13,3
12,2
11,0
Evangelisatie en pastorale zorg
9,2
8,3
9,1
9,1
9,1
Kerkelijke sociale hulpverlening
3,6
3,4
3,6
4,2
5,2
Verslavingszorg
4,3
3,9
3,0
2,8
2,6
Internationale Ontwikkeling & Samenwerking
3,1
3,4
2,1
1,6
1,4
Voorlichting
1,5
1,1
0,2
0,2
0,2
0,0
0,9
0,5
0,2
0,8
Bijdrage hulpvragers en gebruikers
-13,0
-13,6
-13,9
-13,9
-14,0
Totaal uitgaven doelstelling
246,9
218,5
200,8
182,9
164,6
Nationale hulpverlening
Bekosting 220,4
196,7
178,9
163,5
140,8
Netto baten fondsenwerving
18,3
19,5
14,1
14,4
13,0
Netto baten beleggingen en overige baten en lasten
-3,7
4,6
8,4
10,0
9,9
0,0
0,6
0,3
0,5
0,0
235,0
221,4
201,7
188,4
163,7
-11,9
2,9
0,9
5,5
-0,9
Kosten eigen fondsenwerving in % van baten eigen fondsenwerving
16,1%
14,1%
13,5%
15,0%
13,9%
Totaal reserves en fondsen (in miljoenen euro)
Subsidies van overheden en dergelijke
Aandeel in acties van derden Totaal bekostiging Exploitatiesaldo Overige kengetallen
108,5
120,4
117,8
116,6
109,4
Weerstandsfactor
47%
69%
69%
74%
66%
Beleggingen (in miljoenen euro)
82,2
100,8
110,1
100,5
91,9
101
102
Colofon Uitgave:
Stichting Leger des Heils Bezoekadres: Spoordreef 10, Almere Postadres: Postbus 3006, 1300 EH Almere T 036 539 81 11 F 036 534 12 42
[email protected] KvK Amsterdam nr. 39057343
Eindredactie:
Trix Kruisinga, afdeling Communicatie, Almere
Traffic:
Arnoud van Roosmalen, afdeling Communicatie, Almere
Grafisch ontwerp:
Age Jan Veelen, afdeling Communicatie, Almere
Grafische vormgeving: Douglas Design bno, Ommen Fotografie:
NoWords©, Ruud Tinga, archief Leger des Heils
Illustraties:
pagina 55, van boven naar beneden: Mevrouw H.A. Dilling-Bensink, Kapitein mevr. C.L. de Vreeze-Bettex, Kapitein mevr. I.S. Hoekstra-Rondaan
Druk:
Grafisch Bedrijf Tuijtel BV, Hardinxveld-Giessendam
Oplage:
3.000 ex.
Papier:
115/150 g/m² Hello Silk FSC SCS-COC-00973
www.legerdesheils.nl
JAARVERSLAG LEGER DES HEILS 2008
103
www.legerdesheils.nl
