IMPULS – September 2010
Gevarieerd programma tijdens het congres van het CO2-Servicepunt Het congres van het CO2-Servicepunt met als titel 'Lokaal klimaatbeleid, we kunnen niet zonder!' vindt plaats op woensdag 20 oktober 2010. Dhr. E. Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland en dhr. D. Povel, directeur Triodos Investment Management, zullen het congres inleiden met prikkelende lezingen. Zij zullen onder andere ingaan op de vraag waarom investeren in duurzaamheid juist nu zo belangrijk is. Het plenaire gedeelte wordt opgevolgd door vier themasessies. Hierbij is de rode draad hoe we door samen te werken klimaatbeleid succesvol kunnen realiseren in financieel moeilijke tijden. De verschillende thema's zijn: • • •
•
Financiering: Slimme en creatieve financieringsconstructies waardoor duurzame projecten haalbaar worden. Van kortetermijndenken naar voordelen van duurzaamheid op de lange termijn. Invulling geven aan klimaatbeleid: Hoge ambities, goede intenties, maar wat heb je nodig om klimaatbeleid om te zetten in realiteit? Voorbeelden uit de praktijk. Duurzame gebiedsontwikkeling: Door IVAM en MAPSUP is er een nieuw instrument ontwikkeld dat dient als digitale ondersteuning van interactieve besluitvormingsprocessen in duurzame gebiedsontwikkeling. Dé nieuwe manier van communiceren, waarmee de effecten van ontwerpkeuzen op duurzaamheid meteen inzichtelijk worden gemaakt. Samenwerking: Samenwerking is het sleutelwoord bij de realisatie van succesvol klimaatbeleid. Samen kunnen we meer dan alleen. Slimme samenwerkingsconstructies en het bundelen van krachten voor de realisatie van klimaatbeleid.
Het programma is uitgebreid met een drietal excursies naar interessante projecten in Noord-Holland. Via voorbeelden uit de praktijk mensen inspireren om aan de slag te gaan met duurzame ontwikkeling. Zo gaan we kennisnemen van klimaatneutraal Zaanstad, gaan we tijdens een bezoek aan een nieuwbouwwoning vlak voor oplevering ervaren hoe een BouwTransparant meting in zijn werk gaat en gaan we met ZON Energie Groep naar het duurzame zorgappartement De Durghorst in Krommenie Kortom: ontmoeten, inspiratie, informatie en voorbeelden uit de praktijk.
Kroonprojectenboek gelanceerd op congres Zo’n dertig gemeenten en stadsdelen maken gebruik van het projectenboek 'Klimaatbeleid in uitvoering, Duurzame kroonprojecten in Noord-Holland 2008-2010' om hun projecten te publiceren. In een relatief korte tijd hebben gemeenten 63 projecten aangedragen. Het resultaat wordt kosteloos aangeboden aan iedereen die aanwezig is op het congres van 20 oktober. De kwaliteitseisen zijn hoog en de uitvoeringstijd was kort. Zeker omdat een deel van de uitvoering in de zomervakantie viel. Toch lijkt het te lukken om op 20 oktober een boek te presenteren met een dwarsdoorsnede van duurzame projecten, die worden of zijn uitgevoerd in de provincie Noord-Holland. De ingeleverde projecten zijn heel divers. Van duurzaam gemeentehuis tot succesvolle communicatietrajecten tot revolving funds.
Projecten die een goed beeld geven waar gemeenten mee bezig zijn en die andere gemeenten kunnen inspireren. Dit is het topje van de ijsberg, er gebeurt nog veel meer dan wat in het boek beschreven is. Als alle projecten waren vermeld, zou het boek te dik geworden zijn. Gemeenten die bijdragen geleverd hebben ontvangen kosteloos een aantal exemplaren. Ook deelnemers van het congres (link naar aanmeldpagina) ontvangen een exemplaar. Voor andere partijen is het boek te bestellen voor 10 euro (excl. 5 euro administratie- en verzendkosten). Stuur Aleida Dros-Hoogendoorn een mail wanneer u één of meerdere exemplaren wilt reserveren.
Website Programma Duurzame Scholen Noord-Holland online! Sinds 1 september is de website van het Programma Duurzame Scholen Noord-Holland in de lucht. Op www.duurzamescholennoordholland.nl is informatie te vinden over de inhoud van het programma en de komende activiteiten Ook de verschillende contactpersonen staan op de site zodat u ook persoonlijk contact op kunt nemen. Het Programma Duurzame Scholen Noord-Holland wil de scholen in Noord-Holland verduurzamen op het gebied van energiegebruik en binnenmilieu. Dit gebeurt door het integraal aanpakken van de sporen Techniek, Gedrag & Financiering. Binnen deze sporen biedt het programma ondersteuning door hulpmiddelen en adviseurs. Benieuwd hoe het programma uw school kan helpen bij het verduurzamen? Kijk op www.duurzamescholennoordholland.nl voor meer informatie
Inschrijven themasessie Meten = weten De doelstellingen van Schoon en Zuinig staan met het huidige tempo onder druk. Een verantwoordelijkheid voor zowel overheid als markt. In de themasessie ‘Meten = weten’ tijdens het congres op 20 oktober worden diverse onderwerpen aan de orde gebracht. Bijvoorbeeld: hoe kunnen bestuurders en marktpartijen er voor kunnen zorgen dat de afgesproken prestaties ook werkelijk gerealiseerd worden en hoe krijgen bewoners hun investering terug? De parellelsessie wordt ingeleid met de eerste ervaringen uit BouwTransparant en het onderzoek naar bewonersgedrag in een wijk in Leeuwarden door IVAM. Vervolgens gaan gemeenten en marktpartijen met elkaar in gesprek hoe ieder zijn rol kan invullen, om enerzijds te zorgen dat prestaties - zoals vastgelegd in de bouwvergunning - ook in de praktijk worden gehaald en anderzijds bewoners te motiveren hun woningen zo te gebruiken dat deze prestaties ook worden gehaald. Alleen dan worden investeringen terugverdiend en zorgen de overheidsdoelstellingen ervoor dat het milieu gespaard wordt en dat woonlasten lager worden. Bouwend Nederland, AgentschapNL, en een wethouder Wijnker van gemeente Koggenland zullen hun visie geven over de uitkomsten. Wil je meepraten en/of horen wat anderen te vertellen hebben, schrijf je dan hier in. Voor meer informatie over deze themasessie kun je terecht bij Jaap Neeleman
Website vernieuwd De tijd staat niet stil en zeker niet bij de activiteiten van het CO2-Servicepunt. Daarom is de website van het CO2-Servicepunt vernieuwd, zodat de lopende projecten beter zichtbaar worden. Maar nog belangrijker: het klimaatnieuws neemt steeds meer toe en verdient een grotere plek op de website. De grootste verandering heeft plaatsgevonden op de homepage. Op een centrale plaats worden de laatste nieuwsberichten weergegeven. Verder wordt op iedere pagina een slideshow gegeven van de belangrijkste projecten van het CO2-Servicepunt en de link naar de CO2-monitor. Verder wordt op de subpagina’s, afhankelijk van de pagina nieuws over subsidies, projecten in de provincie en het CO2-Servicepunt weergegeven.
Borging Lokaal Klimaatbeleid Informatie voor gemeenten over ‘Borging lokaal klimaatbeleid’ NL Energie en Klimaat (onderdeel van Agentschap NL) ondersteunt gemeenten bij de uitvoering van klimaatbeleid. Eén van de onderdelen betreft de organisatorische borging van klimaatbeleid. Heeft uw gemeente de borging van het klimaatbeleid op orde? Hoewel veel gemeenten al een eind op weg zijn om klimaatbeleid handen en voeten te geven, kan er bij gemeenten ook nog aan borging worden gewonnen. Gaat u maar eens voor uw eigen gemeente na: • • • • •
Heb ik de financiën voor klimaat structureel op orde? Is klimaat een automatisch aandachtspunt in de uitvoering van projecten? Maak ik optimaal gebruik van de kracht van de externe partners zoals woningcorporaties en bedrijven? Is mijn gemeentelijke organisatie perfect toegesneden op het klimaatvraagstuk? Monitor ik structureel mijn doelstellingen en leg ik hierover verantwoording af?
Wanneer u alle vragen positief kunt beantwoorden, rest u niets meer dan de successen te vieren. In de meeste gevallen zal dat echter niet de praktijk zijn en is het van belang om het klimaatbeleid beter te borgen. De handreiking borging lokaal klimaatbeleid en de workshop borging lokaal klimaatbeleid helpen de klimaatcoördinator daarbij. Via deze link kunt u de handreiking downloaden. De workshop is, zo is in de praktijk gebleken, een geschikt instrument om de gemeentelijke organisatie rondom klimaatbeleid te bediscussiëren. Inhoud workshop organisatorische borging klimaatbeleid? Tijdens de workshop wordt de gemeente een spiegel voorgehouden: • •
Hoe heeft de gemeente haar klimaatbeleid georganiseerd (o.a. ten aanzien van aansturing, inbedding in ander beleid, samenwerking intern en extern, financiering, communicatie intern en extern)? Volstaat dat gezien de ambities van de gemeente?
De workshop geeft geen waardeoordeel, maar tracht inzicht te geven in de huidige organisatie en de mogelijkheden die er zijn om hierin een stap voorwaarts te zetten. Daardoor kan een basis worden gelegd voor de invulling van organisatieversterkende maatregelen. De workshop duurt 2 uur en wordt bijvoorkeur 's morgen gehouden zodat 's middags de resultaten kunnen worden teruggekoppeld. Wie wordt betrokken? Om zinvol te kunnen discussiëren over de organisatie en te komen tot mogelijke verbeteringen is het belangrijk om sleutelpersonen van de betrokken afdelingen (meestal milieu, RO, EZ, communicatie, V&V, facilitair) om de tafel te hebben, en in elk geval het management en de portefeuillehouder erbij te betrekken. Wie voert uit? Dit jaar voert, naast NL Energie en Klimaat, ook een aantal externe adviseurs de workshop in opdracht van NL Energie en Klimaat uit. Aan de workshop zijn geen kosten verbonden. Geïnteresseerde gemeenten kunnen voor de workshop contact opnemen met Greet Ruitenberg
[email protected]. Bron: AgentschapNL
PROVINCIENIEUWS Eerste IQOON-woning in Stad van de Zon 25 augustus 2010 - Vanmiddag wordt in Heerhugowaard de eerste paal geslagen van de meest energiezuinige woning in Nederland, een zogenaamde iQOONwoning. Deze meet- en demonstratiewoning is onderdeel van een project met circa 100 energiezuinige woningen en heeft natuurlijk een Energie Prestatie Coëfficiënt van nul. In deze woning worden de komende jaren nieuwe ideeën en technologieën ontwikkeld, uitgetest, gemeten en gedemonstreerd. Nieuw toegepast in deze woning zijn o.a: • • • • •
de Compacte Warmte Opslag; een nieuwe vorm van voorverwarming van de ventilatielucht; een energieleverende carport als oplaadpunt; warmtewerend drielaagslas; luchtdichte kozijnen met geïsoleerde spouwlatten;
Bovendien worden de bewoners bewust gemaakt van hun (energie)gedrag door toepassing van een buitengewoon slimme energiemotor. De woning staat in Stad van de Zon in Heerhugowaard, de grootste emissieneutrale wijk ter wereld die vorig jaar is geopend door kroonprins Willem-Alexander. Bij de woning zijn onder andere ECN (Energieonderzoek Centrum Nederland) en TNO betrokken
Datacenter verwarmt kassen Tussen de paprikavelden in de Wieringermeer strijkt een Amsterdams datacenter neer. Temidden van de kassen waar de tuinders hun groenten oogsten, oogst het datacenter van de Amsterdamse jaar warmte. De glastuinders benutten de hitte, die vrij komt bij het koelen van de duizenden computers, om hun gewassen te verwarmen. In Amsterdam lozen tientallen datacenters hun enorme hoeveelheden koelingswarmte grotendeels in de open lucht. In Wieringen hebben twee energieslurpende bedrijfstakken, de tuinbouw en informatietechnologie, elkaar gevonden in een duurzame symbiose. Het datacentrum levert zijn ‘afval’ – warmte – aan de tuinders. De boeren op hun beurt staan hun ‘afval’ – zelf opgewekte stroom – af aan het datacenter. Onlangs werden de contracten getekend. Kevin Burton, medeoprichter van Parthenon, vertelt: “De kern van onze samenwerking met de tuinders is de uitwisseling van stroom, warmte en koude. Dat combineren wij met warmteopslag onder de grond.” Nieuwe kassen worden tegenwoordig aangelegd met een eigen systeem van warmte/krachtkoppeling (wkk). De tuinders verstoken in dit systeem aardgas om warmte en CO2 voor hun kassen op te wekken. Het broeikasgas CO2 werkt als groeiversneller voor de plantjes in de kas. Als ‘bijproduct’ levert dit wkksysteem elektriciteit op, die de glastuinders totnogtoe verkopen aan het hoogspanningsnet van Tennet. Burton: “Straks nemen wij die stroom af voor ons datacenter.” Wanneer de tuinders op warme dagen even geen warme lucht nodig hebben, slaat het datacenter zijn afvalwarmte op onder de grond, op tweehonderd meter diepte. “Wij kunnen daar in de bodem voor zes tot twaalf maanden warmte opslaan,” vertelt Burton. De tuinders besparen door het hergebruik van de koelingswarmte jaarlijks 800 ton uitstoot aan CO2. Die berekening is niet afkomstig van ondernemer Burton. Zij komt uit onverwachte hoek: de Milieufederatie NoordHolland. Die ijvert al langer voor de ‘klimaatneutrale paprika’, zegt Rolf van Arensdonk van de milieuclub. “Wij hebben vorig jaar in een studie al eens geopperd dat Kwekerij Wieringermeer zou kunnen samenwerken met een datacenter, zodat een gesloten energiekringloop ontstaat. Wij zijn positief over dit initiatief en dat hebben wij de gemeente Wieringermeer geschreven toen die om
ons oordeel vroeg. Een datacenter moet echter wel landschappelijk ingepast worden, het moet geen lelijke vierkante doos worden.” Dat zal moeilijk worden: het datacentrum beslaat tienduizend vierkante meter: twee voetbalvelden. van het groene datacenter bij Kwekerij Wieringermeer, op het industrieterrein Agriport A7. De Brit Burton (1962) richtte twee jaar geleden samen met de Nederlander Pieter Duijves (1957) Parthenon Data Centres op. Zij vonden de steenrijke Brabantse vastgoedmagnaat Frank Zweegers met diens investeringsbedrijf ZBG bereid te investeren. Hij kocht de helft van de aandelen. Hoeveel Zweegers in dit project steekt blijft geheim. De multimiljonair, die ook eigenaar van vastgoedbedrijf Breevast is, mijdt al jarenlang elke publiciteit. Duurzaam ondernemen wint gestaag aan belangstelling. Burton: “De bedoeling van ons bedrijf is geld verdienen, net zoals alle bedrijven. Maar wij worden gedreven door de ideologie dat een nieuw soort datacenters duurzaam en tegen lagere kosten kan opereren.” “De meeste datafarms die sinds 1999 haastig in Amsterdam tijdens de internethype zijn neergezet, gooien hun overtollige energie gewoon uit het raam. Destijds werd niet gedacht aan stroombesparing. Nu zijn zij zeer inefficiënt en zij missen partijen in de buurt om hun overtollige warmte af te nemen.” De locatie in de Wieringermeer blijkt een zeldzame treffer. Burton: “Een datacenter moet altijd gegarandeerd stroom hebben. Dit betekent dat je minstens twee stroombronnen nodig hebt, die los van elkaar staan. Wij hebben 65 megawatt nodig. De tuinders kunnen momenteel ruim 120 megawatt leveren. Daarnaast loopt er een Tennethoogspanningsleiding langs het terrein, zodat we een back up hebben.” Net zo belangrijk is echter de aanwezigheid van een supersnelle dataverbinding naar het Amsterdamse internetknooppunt Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX), de grootste schakelkast van internet in de wereld. “Er ligt daar toevallig een rechtstreekse glasvezelverbinding naar de AMS-IX. Die nabijheid van Amsterdam en zijn internet is cruciaal voor de vestigingsplaats. Een datacenter kan maximaal 85 kilometer van een internetknooppunt liggen. Wieringen is maar vijftig kilometer. In Londen of Parijs heb je in het buitengebied niet zulke locaties onder handbereik.” Unieke locaties met én kassen én stroom én webtoegang mogen dan dun gezaaid zijn, Burton en Duijves hebben er in Europa toch wel een stuk of vijftien gevonden. “Eén er van ligt ook in Nederland. Daar gaan we binnen een jaar waarschijnlijk bouwen.” Waar, dat wil hij niet kwijt. “We hebben ook locaties gevonden in Engeland, Spanje, Zwitserland en Italië.” Door de mix van gunstige omstandigheden staat het datacenter er binnen een jaar. “Zonder stroom en internet in de buurt zou dit drie tot vijf jaar duren en veel duurder uitvallen.” Over de precieze bouwprijs (‘miljoenen’) laten de twee ondernemers zich liever niet uit (‘bedrijfsgeheim’); wel dat het een lucratieve investering is. “Dit datacenter verdient zich in drie tot vijf jaar terug.” Minister Gerda Verburg van Landbouw prijst de groene aanpak: “ De glastuinbouw loopt voorop als het gaat om innovatie en duurzaamheid. De samenwerking tussen een kassencomplex en een datacenter is een mooi voorbeeld van sectoroverschrijdende verduurzaming.” De investering in het datacenter komt op een goed moment. Ergens dit najaar slaat het jaren durende overschot aan capaciteit in Europese datacenters om in een tekort. Een schreeuwend tekort, zo blijkt uit alle voorspellingen die onderzoeksbureaus de afgelopen tijd publiceerden. Over klanten maakt Burton zich daarom geen zorgen. Meer grote vissen hebben zich al gemeld, waaronder IBM en Microsoft. “Alle grote bedrijven uit de it-sector tonen interesse. Dat bewijst dat het denken over duurzaamheid snel aan het omslaan is. Elk bedrijf wil tegenwoordig zo snel mogelijk de groene vlag hijsen.” Bron: www.parthenondatacentres.com
Stekker windturbines HHW moet er nog in Het wachten is op de aansluiting op het elektriciteitsnet. Als die er is kunnen de drie reuzenwindturbines bij Heerhugowaard gaan draaien.
Eneco, de stroomproducent, verwacht dat netwerkbeheerder Liander de kabel eind augustus of begin september heeft aangesloten. Dan zijn er nog twee dagen nodig om wat testprogramma's te draaien voordat de wieken vrijgegeven kunnen worden aan de wind.
Led lampen in lantaarnpalen van Warmenhuizen en Tuitjenhorn Na een voorzichtige proef met led verlichting rond het raadhuis gaat de gemeente Harenkarspel dit najaar een stapje verder. Dan wordt ook in de dorpen overgestapt van conventionele naar led verlichting. Dat zal geleidelijk in zijn werk gaan. De eerste twee woonbuurten die aan de beurt komen zijn Warmenhuizen (De Hoge Werf en Zegersloot) en het deel van de Tuitjenhorner Dorpstraat tussen Sportlaan en Bogtmanweg. Als alles volgens de planning verloopt kunnen de led lampen branden op de Dag van de Duurzaamheid op 11 november.
Heerhugowaard: duurzaamheid via Youtube Om alle inwoners te doordringen van het belang van duurzaamheid, houdt Heerhugowaard een filmwedstrijd via YouTube, waarbij de filmpjes duurzaamheid moeten verbeelden. De wedstrijd heeft tot doel zoveel mogelijk inwoners enthousiast te krijgen voor het onderwerp duurzaamheid. Heerhugowaard is al jaren een koploper in duurzaamheid, met projecten als de Stad van de Zon, een nieuwbouw woonwijk op duurzame energie, en bijvoorbeeld ook een extreem energiezuinige supermarkt en de eerste energieneutrale school in Nederland.
SUBSIDIENIEUWS Subsidie voor bio-energie uit landschapsbeheer in Noord-Holland Projecten die duurzame energie opwekken door het verwerken van reststromen uit het landschap kunnen maximaal 50.000 euro subsidie ontvangen van de provincie Noord-Holland. Met de 'Uitvoeringsregeling Bio-energie uit Landschapsbeheer 2010' wil de provincie landschapsbeheerders stimuleren om reststromen, die vrijkomen bij het beheren van landschappen, te gebruiken als bron van duurzame energie. De uitvoeringsregeling richt zich op beheerders van landschappen in Noord-Holland. Aanvragen kunnen worden ingediend door waterschappen, natuurbeheerders, gemeenten, waterleidingbedrijven, recreatieschappen, of ondernemingen gevestigd op het grondgebied van een recreatieschap. Zij kunnen subsidie aanvragen voor een haalbaarheidsonderzoek of voor daadwerkelijke realisatie van een project. De regeling maakt onderdeel uit van het Uitvoeringsprogramma Biomassa, dat op 5 juli door Provinciale Staten van Noord-Holland is vastgesteld. Aanvragen voor subsidie kunnen tot uiterlijk 1 november ingediend worden. In totaal stelt Noord-Holland maximaal 250.000 euro beschikbaar. Als er meer aanvragen zijn dan er budget beschikbaar is, worden de aanvragen gerangschikt. Daarbij wordt gekeken naar zaken als de haalbaarheid van het project en de bijdrage van het project aan productie van duurzame energie of CO2 emissiereductie, maar ook naar de verwachte voorbeeldwerking en het bredere duurzaamheidseffect van het project
Contact CO2-Servicepunt Noord-Holland Postbus 3005 2001 DA HAARLEM T (023) 514 31 11 E
[email protected] I www.co2-servicepunt.nl
