Impuls 7e jaargang, nr. 1

Impuls 7e jaargang, nr. 1

april 2009

INHOUDSOPGAVE Colofon, bestuur Van de voorzitter

2

Lezersonderzoek Impuls

3

Orgaandonatie

4

Anniek Roeven stelt zich voor

6

Vijf jaar later

7

Medisch toegelicht

8

Bewegen gezond en leuk

11

Agenda

12

Een nieuwe start met de nier van mijn zus

13

Terugblik op thema-avond

16

Bouwen aan een stad

17

Identiteit

18

In gesprek met Truus Hermans

19

Wat te doen bij brand op de dialyseafdeling

21

Foto's Kerstdiner 2008

22

Het elektronisch patiëntendossier

23

De hobby van Frans Keijsers

25

Voorkeursbeleid geneesmiddelengebruik

26

Aanmelden leden werkgroepen

27

Nieuws van onze nierpatiënten

28

Uit de pers geplukt

29

Puzzel

30

Culinair idee

31

Aanmeldingsformulier

32

1


april 2009

VAN DE VOORZITTER Bijzonder indrukwekkend was de presentatie van de vertegenwoordigers van de Gehandicaptenraad Venlo tijdens de themabijeenkomst op 4 maart jl. Als overkoepelend orgaan van vele plaatselijk actieve patiëntenverenigingen, komt de Gehandicaptenraad op voor de belangen van mensen met een beperking in de gemeente Venlo. Dat gebeurt op allerlei manieren. Zo ijvert de Gehandicaptenraad al jaren voor een betere toegankelijkheid van gebouwen voor mensen die aan een rolstoel gebonden zijn. Ook wordt de toegankelijkheid van de Floriade onder de aandacht gebracht van de directie van de Floriade. Ook is de Gehandicaptenraad actief bij het vinden van oplossingen voor de problemen met het taxivervoer en problemen die samenhangen met de uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Veel respect verdient het perspectief van waaruit de Gehandicaptenraad te werk gaat: het accent dient te liggen op alles wat iemand kan en niet op de beperking(en). Doelstelling is om ook mensen met een beperking volwaardig te laten participeren in de samenleving.

De resultaten kunt u zo lezen. Met de volgende Impuls wordt een vragenlijst meegestuurd over de verschillende activiteiten die Nierpatiëntenvereniging St. Maarten Venlo organiseert. Ik hoop dat veel leden deze enquête willen aangrijpen om hun wensen kenbaar te maken. Henk Wijers

In deze Impuls treft u een oproep aan voor vrijwilligers die enkele werkgroepen willen komen versterken. Het is voor de continuïteit van deze werkgroepen van belang dat de oproep gehoor vindt onder de leden van onze vereniging. Naast de leden en hun partners zelf, worden ook bekenden en andere familieleden van de nierpatiënt van harte uitgenodigd om zich aan te melden als vrijwilliger voor één van onze werkgroepen. Het bestuur hecht er aan om met haar programma goed in te spelen op de wensen van de leden. Om een goed beeld te krijgen van deze wensen worden onze leden met vragenlijsten hierover benaderd. In dit verband was een enquête over Impuls toegevoegd aan het laatste nummer van 2008. 2


april 2009

LEZERSONDERZOEK IMPULS De redactie van Impuls streeft er naar zoveel mogelijk aan de wensen van de lezers tegemoet te komen. Daarom was bij het voorgaande nummer een vragenlijst aan Impuls toegevoegd met het verzoek deze enquête te beantwoorden en terug te sturen. Ruim 30% (aantal = 42) van de verzonden enquêteformulieren is compleet ingevuld teruggestuurd. Een korte toelichting op de resultaten van het lezersonderzoek. Resultaten De waardering voor de vaste rubrieken die in Impuls verschijnen varieerde tussen de 8,24 (‘Medisch toegelicht’) en de 7,39 (‘Puzzel’). De best beoordeelde rubrieken zijn naast ‘Medisch toegelicht’, ‘Bespreking van onderzoeksresultaten’, ‘Ervaringsverhalen van nierpatiënten’ en ‘Informatieve artikelen over verschillende onderwerpen'. De minste waardering is er voor de rubrieken ‘Puzzel’, ‘Culinair idee’ en ‘Gedichten’. Op de vraag welke andere onderwerpen in Impuls aan bod zouden moeten komen, werd o.a. genoemd: verslag doen van themaavonden en activiteiten. Ook werd de wens geuit om meer aandacht te besteden aan specifieke medische onderwerpen, aan boekbespreking en de problemen en negatieve kanten van nierziekten.

Conclusie De ondervraagde lezers zijn van oordeel dat Impuls als geheel het cijfer 8,1 verdient. De redactie van Impuls is blij met dit resultaat en voelt zich enorm gesteund door haar lezers. Wij hopen in de toekomst op hetzelfde niveau verder te gaan en zullen proberen daar waar mogelijk verbeteringen door te voeren aan de hand van de uitkomsten van deze enquête.

De leesbaarheid en de lengte van de artikelen, het aantal foto’s en de illustraties, de vormgeving en het aantal pagina’s van Tot slot wil de Redactie van Impuls alle lezers Impuls, werd door de ondervraagden vrijwel hartelijk danken die hun medewerking aan dit unaniem als zeer positief ervaren. Reacties lezersonderzoek hebben verleend. van lezers bevestigen dit beeld met uitspraken als: ‘Is goed zo. Ga maar door’, ‘Is prima.’, ‘Alles is duidelijk leesbaar en te begrijpen’, ‘Prima zo, steekt goed in elkaar’, ‘Ik vind Impuls een begrijpelijk, fijn en overzichtelijk blad!’ en ‘Vind het perfect’. Verder gaf ruim 80% van de ondervraagden aan Impuls geheel te lezen en het nummer te bewaren of door te geven aan geïnteresseerden. 3


april 2009

ORGAANDONATIE Hoe verschillende religies denken over orgaandonatie Veel mensen vragen zich af of ze op basis van hun religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging wel of geen donor kunnen worden of een transplantatie kunnen ondergaan. De beste manier om een antwoord te krijgen is om het onderwerp te bespreken met een geestelijke of iemand anders binnen de geloofsgemeenschap of levensbeschouwelijke organisatie. Hieronder volgt een globaal overzicht van de verschillende standpunten. Rooms-katholieke kerk De rooms-katholieke kerk staat in beginsel positief tegenover orgaandonatie. De katholieke ethiek ziet orgaandonatie als een goede daad zonder eigenbelang, maar volledig gericht op de ander. Donatie kan echter nooit als een plicht worden beschouwd.

De orthodoxe joden zien donatie als een inbreuk op de integriteit van het lichaam, dat als aards omhulsel geschapen is naar Gods beeld en gelijkenis. Verder bestaat er verschil van mening over hersendood. Humanisme Het humanisme kent geen officieel standpunt, maar zelfbeschikkingsrecht en onschendbaarheid van het lichaam spelen een belangrijke rol. De uiteindelijke beslissing ligt bij het individu zelf. Het argument dat met orgaandonatie levens gered kunnen worden, neemt hierbij een belangrijke plaats in. Tevens zou de beleving en betrokkenheid van nabestaanden in de besluitvorming een belangrijke rol moeten spelen.

De protestantse kerken De protestantse kerken zien de afweging om organen te doneren in de eerste plaats als een persoonlijke kwestie. De meningen liggen genuanceerd. Zo staat volgens sommige stromingen de Bijbelse waarde van integriteit van het menselijk lichaam op gespannen voet met orgaandonatie. De meer vrijzinnige richting ziet donatie vooral als een vorm van naastenliefde. Over het algemeen deelt men het standpunt dat het ontbreken van organen Islam de wederopstanding niet in de weg staat. Binnen de verschillende richtingen van de islam bestaat geen duidelijke overeenJehova’s Getuigen stemming over orgaandonatie. Overwegend Jehova’s Getuigen vinden dat mensen vindt men het toelaatbaar met een beroep op individueel over donatie moeten beslissen. De de regel ’nood breekt wet’ en het principe van Bijbel geeft daarvoor geen aankno- naastenliefde. Maar er zijn ook stromingen die pingspunten. Voorwaarde is wel dat bij stellen dat het lichaam na de dood aan God transplantatie van organen of weefsels bij toebehoort en als zodanig niet geschonden Jehova’s Getuigen geen donorbloed mag mag worden. Een belangrijk punt in worden gebruikt. islamitische kring is vooral de interpretatie van het begrip hersendood. Joodse geloofsgemeenschap Binnen de joodse geloofsgemeenschap denkt Boeddhisme de orthodoxe stroming anders over orgaan- Het boeddhisme ziet het menselijk lichaam als donatie dan de liberalen. De liberale stroming een onverbrekelijk geheel van lichaam en stelt de zorg voor het leven boven dat van de geest. De dood is het geleidelijke en natuureer van het dode lichaam. lijke verval van de eenheid ‘geest-lichaam’. 4


april 2009

Orgaanuitname zou het lichaam onteren. Toch zijn er ook voorstanders. Zij wijzen op de binnen het boeddhisme belangrijke deugd om medeleven met anderen te betonen.

Andere stromingen Binnen de talloze stromingen die we samenvatten onder de term ‘new age’ bestaat geen eenduidigheid over donatie. Over het algemeen is de teneur echter kritisch tot Hindoeïsme negatief waarbij vooral vraagtekens worden Volgens het hindoeïsme leeft de ziel voort na gezet bij het begrip ‘hersendood’. de dood en wordt herboren in een nieuw lichaam. Hoewel er scheiding van lichaam en ziel plaatsvindt, overheerst toch de gedachte dat het lichaam na de dood ongeschonden dient te blijven. Er zijn echter geen religieuze verboden op orgaantransplantatie. Over het algemeen dient het individu zelf een besluit te nemen.

Vriendschap Vriendschap is het mooiste en kostbaarste geschenk dat mensen elkaar kunnen geven. Het is trouwens de diepste zin van alle geschenken. Een geschenk als teken van vriendschap is nooit zwaar en hoeft niet groot te zijn. Het wordt rustig gedragen op de golven van sympathie, waardering en goedheid, die van het ene hart overslaan op het andere. Als het geschenk een teken van vriendschap is, mag men het in geuren en kleuren verpakken met lintjes van vrolijkheid en originaliteit. Maar laat de vriendschap vrij als een vlinder. Als men een vlinder inpakt, kan hij niet meer vliegen. Als men vriendschap inpakt, stikt ze. Niet het geschenk, maar vriendschap telt.

5


april 2009

ANNIEK ROEVEN STELT ZICH VOOR Een tijd geleden is mij gevraagd om mezelf voor te stellen aan de lezers van Impuls. Tijdens mijn studie ‘Maatschappelijk werk en Dienstverlening’ heb ik stage gelopen op verschillende afdelingen in het ziekenhuis van Venlo. Ongeveer een jaar geleden ben ik als medisch maatschappelijk werkende op de dialyseafdeling, het team met Ria Moerkerk en Janina Skubisz, komen versterken. Dit doe ik met veel plezier en enthousiasme. Iedere keer als ik op de afdeling kom, voel ik de warme en betrokken sfeer.

Mijn hobby’s brengen ons minder schade toe: al verslind ik boeken bij de vleet, maar alle pagina’s zitten achteraf nog in het boek. Vooral de detectivethrillers vullen onze boekenkast. En met salsadansen zijn mijn en Bart’s voeten er vooralsnog goed vanaf gekomen. Tenslotte ga ik regelmatig bij vrienden op de thee en kijk ik of het nog pluis is op de buis.

Oorspronkelijk kom ik uit deze streek. In 2005 ben ik voor mijn studie naar Eindhoven vertrokken. Daar heb ik in het studentenleven mijn vriend Bart ontmoet. Met hem en ons konijn Mocca (zie foto) woon ik samen in het centrum van Eindhoven. Het voordeel van in het centrum wonen is, dat ik snel in het winkelcentrum ben en daar breng ik mijn vrije tijd dan ook graag door. Soms ben ik er ook onvrijwillig om nieuwe dingen te kopen, omdat knagen aan huisraad, Mocca’s hobby is. Desondanks ben ik dol op het konijntje en vertel ik iedereen die het maar wil horen (of niet) over haar wel en wee.

Biotechnologie is alles behalve onnatuurlijk. Citaat: Dr. P. Lemmens

6


april 2009

VIJF JAAR LATER door Wim Timmermans

De eerste keer dat je wordt verteld dat het niet meer zo lang zal duren voor je aan de dialyse zit, dringt dat helemaal niet tot je door. Je knikt even, kijkt met een waarschijnlijk toch wel geschrokken uitdrukking op je gezicht naar degene die je van dit nieuws voorziet en een paar uur later zit je thuis. Het is nog allemaal heel onwezenlijk, je praat er een beetje over, je denkt de consequenties al op een rijtje te kunnen zetten. Je voelt je een beetje als een drenkeling, die probeert boven water te blijven en vaste grond onder de voeten te krijgen. Maar die vaste grond onder de voeten krijg je pas in de volgende weken, wanneer de voorbereidende fase begint. Wat mij betreft was het imponerend te zien, hoe de verpleegkundigen, betrokken bij dat proces, zich inzetten om de voorbereiding zo goed mogelijk te laten verlopen. En je denkt dat je er alles, maar dan ook alles van begrijpt. Je doet zo goed mogelijk mee, maar toch pas veel later dringt het eigenlijk pas tot je door wat ze je allemaal hebben verteld, waarom het zo dringend nodig is dat je een shunt krijgt, waarom je deze behandeling of een andere moet ondergaan. Je levert een verwoed gevecht met jezelf zo van: ”Wil ik dit allemaal wel, loont het überhaupt nog de moeite om door te gaan met je leven?” Je schrikt van de kolossale omvang van de naalden, die drie keer per week in je shunt geprikt worden, kortom je leven staat wel radicaal op zijn kop.

Je blijft tenslotte in leven dankzij de dialyse en dat is niet het enige: als je bereid bent er zelf ook wat aan te doen, word je op de duur zelfs fitter dan je was voor je begon te dialyseren. Vervelend blijven natuurlijk wel allemaal die lastige details, waardoor je regelmatig bij allerlei specialisten moet opdraven. Dat kost nog meer van je toch al schaarse vrije tijd. Maar mettertijd wordt je duidelijk waarom ze je destijds zoveel hebben verteld en hoe nuttig dat voor de hele acceptatie van je ziekte is geweest, ook al kreeg je er lang niet alles meteen van mee. Nu, vijf jaar later, wordt er een heleboel duidelijk wat ze er destijds als een kiem hebben ingestopt. Nu is me pas echt duidelijk geworden dat ik leef dankzij een machine, die nog niet zo lang geleden niet eens bestond. Dank zij die machine zwerf ik nog op deze wereld rond, kan ik bijna doen en laten wat ik wil. Daar heb je in het begin van je behandeling totaal geen benul van. Toen was je ziek en onderging je een behandeling, nu heb je een andere levenswijze en dat is een geschenk dat je moet koesteren.

En nu zijn we vijf jaar verder en inderdaad, je wereld en je leven is totaal veranderd. De dialyse is een vast onderdeel van je bestaan geworden, je schrikt niet meer van de prikjes en je begrijpt min of meer waar het allemaal om draait. Voor mij begon dat pas echt toen ik al een poosje dialyseerde en Susan mij uitkoos om te leren hoe je een machine opbouwt. Dan gaat er al een wereld voor je open en als je dan weer veel later ontdekt dat je zelfs in staat bent jezelf aan te prikken, dan raak je er nog meer bij betrokken en realiseer je je steeds meer dat deze behandeling ook zijn goede kanten heeft. 7


april 2009

INTERNIST- NEFROLOOG DR. M. HERMANS Voordat ik me zal wijden aan de rubriek ‘Medisch toegelicht’ wil ik allereerst van de gelegenheid gebruik maken mij kort voor te stellen. Sinds 1 januari 2009 ben ik als internist-nefroloog werkzaam in het Viecuri Medisch Centrum voor Noord-Limburg. Samen met de collega’s dr. Luik en dr. van Kuijk hoop ik u de komende jaren op medisch gebied te kunnen ondersteunen. Na mijn artsexamen in 1996 heb ik in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, het KfhNierenzentrum in Würselen (Duitsland) en tot recent in het Academisch Ziekenhuis Maastricht gewerkt. In 2004 ben ik begonnen met promotieonderzoek dat ik in 2007 heb afgerond met een proefschrift. Tijdens het onderzoek heb ik mij onder meer gericht op de veranderingen van de vaatwand bij patiënten met nierfunctiestoornissen. Het bleek dat eiwitverlies in de urine gepaard ging met verstijving van de bloedvaten.

Samen met mijn vrouw en onze drie kinderen woon ik in de Limburgse heuvels. Maar als geboren en getogen Zuid-Limburger voel ik mij inmiddels ook in de Noord-Limburgse regio al aardig thuis.

DIABETISCHE NEFROPATHIE MEDISCH TOEGELICHT Eiwitverlies via de urine is een kenmerk van mensen met nierschade ten gevolge van suikerziekte. Diabetische nefropathie (nierziekte ten gevolge van diabetes) is wereldwijd de belangrijkste reden voor dialyse. Aan de hand van enkele vragen zal ik de diabetische nefropathie onder de loep nemen. Allereerst is er natuurlijk de vraag wat diabetes mellitus oftewel suikerziekte is. Wat is diabetes? Diabetes is een ziekte waarbij in het lichaam onvoldoende insuline beschikbaar is om suiker (glucose), de brandstof voor bijvoorbeeld spieren en hersenen, op de juiste plaats te brengen. Diabetes komt in diverse vormen voor. Er wordt onderscheid gemaakt in een vorm waarbij er een absoluut tekort is aan insuline, de zogenaamde type 1 diabetes. Dit treedt met name op bij jonge mensen. Er is ook een vorm waarbij er nog wel insuline is, maar waarbij het lichaam minder gevoelig is voor insuline. Men spreekt dan van type 2

diabetes. Dit werd vroeger ouderdomssuiker genoemd, maar kan ook op middelbare en soms zelfs op jeugdige leeftijd ontstaan. Type 2 diabetes is een welvaartsziekte en bij ruim 80% van de patiënten is sprake van overgewicht. Door een toename van overgewicht zijn er ook steeds meer mensen met diabetes type 2. Het aantal wordt in Nederland inmiddels geschat op 600.000. Bij ruim 200.000 mensen is sprake van diabetes terwijl ze het (nog) niet weten.

8


april 2009

Wat zijn de gevolgen van diabetes? Beide bovengenoemde vormen van diabetes kunnen leiden tot complicaties. Er kan een aantasting van de grote en kleinere bloedvaten optreden. In het eerste geval ontstaat aderverkalking met een verhoogd risico op hart- of herseninfarcten. In het tweede geval kunnen zenuwen worden aangetast waarbij bijvoorbeeld het gevoel in de voeten kan afnemen. Ook kunnen de bloedvaatjes in de ogen worden aangetast, met blindheid tot gevolg. Tenslotte kunnen ook de nieren worden aangetast. Voor alle complicaties geldt dat ze zowel bij type 1 als type 2 diabetes kunnen voorkomen.

Als het eiwitverlies toeneemt, moet de bloeddruk verder worden verlaagd. Daarnaast moet ook de cholesterolwaarde in de meeste gevallen met behulp van medicatie worden verlaagd. Wat kan ik zelf doen? Natuurlijk zijn medicijnen heel belangrijk, maar de effectiviteit daarvan neemt toe als het lukt om regelmatig te bewegen. Hierdoor wordt het lichaam gevoeliger voor insuline en zakt de glucosewaarde. Hiervoor hoeft de sportschool niet te worden opgezocht, maar 3 keer per week 1 uur stevig doorwandelen heeft al resultaat, zelfs als u hierbij geen gewicht verliest. Zoutbeperking is ook belangrijk omdat de bloeddruk bij zowel patiënten met diabetes als patiënten met een nierfunctiestoornis heel gevoelig is voor zout. Gemiddeld eten we in Nederland per dag ongeveer 12 gram keukenzout. Dit zit verstopt in koekjes, vlees, pizza’s, brood etc. en hoeft dus niet extra uit uw zoutvaatje te komen. Een zoutinname van 6 gram is ideaal. Dat roken op zijn zachtst gezegd niet gunstig is moge duidelijk zijn. Een stoppoging is dus altijd zinvol.

Hoe weet ik of diabetes heeft geleid tot nierschade? Een patiënt merkt in het begin meestal niets van de nieraantasting door suikerziekte. De nier heeft twee belangrijke functies. Allereerst moet de nier afval opruimen. Deze functie blijft in het begin intact. De nier moet echter ook voorkomen dat eiwit uit wordt geplast. Als diabetes de nier aantast is deze ‘zeeffunctie’ van de nier het eerste gestoord. Een patiënt merkt hier niets van, hoewel in deze fase meestal wel hoge bloeddruk aanwezig is. Door de urine op eiwitverlies te onderzoeken is de aantasting van de nier eenvoudig op te sporen. In veel gevallen gaat het eiwitverlies via de nier samen met aantasting van de oogvaatjes.

Dialyse en diabetes Als de nierfunctie ondanks alle inspanningen toch achteruit gaat moet de dosering van sommige bloedsuikerverlagende middelen worden verminderd. Sommige middelen zoals metformine moeten zelfs worden gestaakt omdat bij een sterk verminderde nierfunctie ernstige bijwerkingen kunnen ontstaan. In principe neemt de behoefte aan insuline af en zal een patiënt die moet hemodialyseren minder insuline nodig hebben. Soms neemt bij buikspoeling de insuline behoefte toe, omdat de spoelvloeistof suiker bevat en dit in het lichaam komt. Toch is ook voor diabetespatiënten buikspoeling meestal een goed alternatief.

Wat is er aan te doen? Het ligt voor de hand in eerste instantie te zorgen voor een optimale glucose-instelling. De streefwaarde van de HbA1c- waarde, de glucosewaarde over een langere periode bedraagt 7%. Uit diverse studies is echter gebleken dat hoge bloeddruk ook een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van complicaties als gevolg van diabetes. Daarom streven we naar een maximale bovendruk van 130 en een onderdruk van 80 mm Hg. 9


april 2009

Hoewel een goede glucose-instelling en goede bloeddruk bij dialysepatiënten de nierfunctie niet meer beschermt, is het belang hiervan ter voorkoming van zenuw- , oog- en vaatcomplicaties natuurlijk onverminderd aanwezig. Diabetes en transplantatie Diabetes is geen uitsluitingcriterium voor een niertransplantatie. Na een transplantatie kan suikerziekte opnieuw de nier aantasten. Omdat de behandeling echter van begin af aan is gericht op een optimale bloeddruk en glucose-instelling leidt dit zelden tot een ernstige vorm van diabetische nefropathie. Bij patiënten met type 1 diabetes wordt soms al voor het starten van nierfunctievervangende therapie overgegaan tot een gecombineerde nieren alvleeskliertransplantatie.

Conclusie Diabetes is een steeds vaker voorkomende ziekte die kan leiden tot diabetische nefropathie en uiteindelijk nierfalen en dialyseafhankelijkheid. Hoewel diabetes type 1 en 2 een geheel eigen oorzaak hebben, is het beloop van de nierschade identiek. Nierschade kan worden opgespoord door eiwituitscheiding in de urine. Een goede glucoseen bloeddrukinstelling m.b.v. medicatie vormt de hoeksteen van de behandeling waaraan lichamelijke inspanning, zoutbeperking en het stoppen met roken een belangrijke bijdrage kunnen leveren.

Baxter is wereldleider in technologieën die verband houden met het bloed en de bloedsomloop http://www.baxter.nl/

10


april 2009

BEWEGEN GEZOND EN LEUK Mensen met een chronische aandoening, die minimaal 30 minuten bewegen per dag, bereiken diverse gezondheidseffecten. Meer bewegen is ook voor mensen met een nieraandoening een goed idee. Met meer beweging voelt men zich een stuk prettiger. Uit divers wetenschappelijk onderzoek blijkt dat sport en bewegen een positief effect heeft op het leven met een chronische aandoening. Gezondheid Het staat onomstotelijk vast dat regelmatig bewegen een positieve invloed heeft op de algemene conditie en gezondheid van mensen: jong en oud met en zonder chronische aandoening. Regelmatig bewegen met een matige intensiteit kan al leiden tot een verbetering van het uithoudingsvermogen, spierkracht, lichaamsgewicht en een algeheel goed gevoel. De kans op overgewicht, suikerziekte en hart- en vaatziekten neemt hierdoor af. Botten Mensen die regelmatig hun botten belasten, houden bij regelmatig te bewegen deze langer sterk. Verzwakking van de botten gaat samen met het ouder worden. Maar regelmatige lichaamsbeweging kan dit proces afremmen. Botten kunnen zich namelijk aanpassen aan de eisen die aan hen worden gesteld. Dit aanpassingsvermogen blijft bestaan tot op hoge leeftijd. Ook spieren worden onderhouden door regelmatige lichaamsbeweging. Lenigheid en behendigheid worden daarmee positief beïnvloed. Vallen en misstappen met de mogelijkheid van wervelbreuk of een gebroken heup kunnen er mogelijk mee worden voorkomen. Door regelmatig in beweging te komen wordt voorkomen dat mensen minder snel hulpbehoevend worden en langer zelfstandig voor zichzelf kunnen zorgen.

bloedvatten vormt die de doorbloeding verbeteren. De hartfunctie zal duidelijk verbeteren bij regelmatig bewegen. De hartslag in rust wordt lager waardoor het hart minder wordt belast. Wanneer er sprake is van een goede conditie worden de activiteiten gemakkelijker gedaan. Belangrijk zijn ook de psychische aspecten van (samen) bewegen. Bewegen geeft meer zelfvertrouwen en doet de angst voor inspanningen verminderen of verdwijnen.

Bloeddruk Bij inspanning loopt de bloeddruk op. De mate waarin de bloeddruk oploopt wordt door een aantal factoren bepaald, zoals de intensiteit van de activiteiten en de ingeschakelde spiergroepen. Toch blijkt uit verschillende onderzoeken dat bij mensen met een hoge bloeddruk door training, de bloeddruk na afloop van de training wel degelijk is verlaagd. Hart De daling van de bloeddruk wordt geschat op Lichamelijke inspanning bevordert de vraag ongeveer 10 mm kwikdruk. Voor de naar bloed in de hartspier, waardoor bij gezondheid is deze daling van groot belang. eventuele vernauwingen het lichaam zelf 11


april 2009

Bewegingsadviezen Bij de keuze voor bepaalde bewegingsactiviteiten is het vooral belangrijk dat men de activiteiten leuk vindt. Aan te bevelen activiteiten zijn bijvoorbeeld wandelen, fietsen zwemmen, tuinieren en tennis. Ook oefeningen voor romp- en armspieren bij een gymclub of fitnesscentrum kunnen een goede aanvulling zijn op bovengenoemde activiteiten. Verder is fietsen op een hometrainer aan te bevelen, evenals fitnessoefeningen al dan niet in een sportcentrum. Boodschappen doen op de fiets of lopend is ook gezond bewegen. Probeer zoveel mogelijk dagen van de week minimaal een half uur per dag actief te bewegen. Eén keer per week drie uur wandelen heeft minder effect dan vijf keer per week een half uur. Als niet eerder bewegingsactiviteiten zijn ontplooid, dan is overleg met de behandelend arts of nefroloog aan te raden voordat wordt gestart.

Beweegtips Hier volgen tips om op een verantwoorde wijze in beweging te komen en te blijven: - Kies een activiteit die u leuk vindt en die bij u past. - Minimaal een half uur per dag sportief bewegen is een gezond streven. - Beweeg samen met anderen als hiervoor de mogelijkheid bestaat. - Overleg met uw arts voordat u intensief gaat bewegen of sporten. - Rust even uit als het te inspannend wordt. - Bouw de duur, de intensiteit en de frequentie geleidelijk op. - Vergeet vooral niet te genieten. Tot slot Gebrek aan lichaamsbeweging houdt een duidelijk risico in. Daarom is een half uur sportief bewegen een gezond streven.

AGENDA Jaarprogramma 2009 Het programma van Nierpatiëntenvereniging St. Maarten Venlo ziet er als volgt uit: 24 mei 9 juni 6 september 3 november 8 december 13 december

Actieve middag in Venray-Veulen 1-2-3 Loterij Boottocht over de Maas Thema-avond: Medicatie en voeding Knutsel-kerstmiddag Jaarvergadering en kerstdiner

U wordt van harte uitgenodigd deel te nemen aan de geplande activiteiten.

12


april 2009

EEN NIEUWE START MET DE NIER VAN MIJN ZUS Dit is het verhaal van Jackie Dennemans - Kerkhoff uit Siebengewald. Jackie is erfelijk belast met de nierziekte ‘het syndroom van Alport’. Nadat ze aanvankelijk weinig klachten had, ging haar gezondheid in 2006 snel achteruit. Het ging niet goed met haar, tot ze in 2007 een nier kreeg aangeboden van haar zus Nellie. Deze familietransplantatie werd in januari 2008 gerealiseerd. In de vorige uitgave van Impuls (december 2008) plaatsten we het verhaal van Nellie, die de nier aan Jackie afstond. In dit nummer de andere kant van het verhaal, het verhaal van Jackie, die de nier mocht ontvangen. Uit familieonderzoek in het verleden is gebleken dat jullie familie erfelijk belast is met de nierziekte het ‘syndroom van Alport’. In die eerste jaren nadat bekend was dat ook jij belast was met de ziekte, had je weinig klachten. Kun je daar iets over vertellen? Uit het familieonderzoek, tien jaar geleden, bleek dat behalve mijn moeder, ook mijn oudere zus Toos en ik de nierziekte hadden. Mijn zus Toos had in een eerder stadium al een nierpunctie gehad, waaruit duidelijk werd dat zij die ziekte had, maar zij had daarvan geen noemenswaardige klachten. Haar bloeden urinewaarden zijn ook nu nog steeds stabiel. Bij mij verliep het anders. Ik werkte mee aan het onderzoek om te kijken wie in de familie allemaal Alport had. Daaruit bleek dat ook ik belast was met deze ziekte. In de beginperiode had ik nagenoeg geen problemen, later echter des te meer! Ik werkte destijds bij het vakantiepark Center Parcs in de bediening in een van de restaurants. Werk, dat me later steeds slechter afging, omdat het te zwaar werd en ik steeds moe was. Als ik 's avonds moest werken, ging ik 's middags op bed liggen om uit te rusten. Ook kreeg ik steeds meer last van kramp in de benen, zowel overdag als ’s nachts. Op een gegeven moment heb ik tegen mijn baas gezegd dat het zo niet meer verder kon en heb ik, op advies van de Arboarts, administratief werk gekregen.

Het jaar 2006 was een heel verdrietig jaar. Behalve dat je beide ouders in dat jaar zijn overleden, werd jij zelf heel nadrukkelijk geconfronteerd met de nierproblematiek. Hoe heb je dat ervaren? In 2006 zijn allebei onze ouders kort na elkaar overleden. In dat jaar ging mijn nierfunctie erg snel achteruit. Bij iedere controle bleek dat opnieuw. Daarvóór heb ik heel lang een nierfunctie gehad van 70%. Ik dacht toen nog dat dialyse ver in de toekomst lag, omdat mijn moeder ook pas op 78-jarige leeftijd begon met dialyseren. En met mijn zus Toos, die ook de ziekte van Alport heeft, was ook nog niks aan de hand. Ik ben dus heel erg geschrokken, toen ik van dr. Wetzels, nefroloog van het St. Radboud Ziekenhuis in Nijmegen, te horen kreeg dat mijn nierfunctie

13


april 2009

op een gegeven moment nog maar 30% was. En dat we toch serieus moesten gaan denken aan dialyse of zelfs transplantatie! Ik was vaak moe in die periode. Ik had inmiddels een streng eiwit/kalium/fosfaatarm dieet gekregen. Ook slikte ik al langer bloeddrukverlagers en fosfaatbinders. Later kwamen daar nog vitamine D en epo bij. Er bleek niks te zijn dat mijn dalende nierfunctie kon tegenhouden. Dat maakte dat ik me soms erg neerslachtig voelde, al leefden familie en vrienden erg mee. Van Toos kreeg ik zelfs een lang weekend naar Berlijn cadeau! Toen kwam het aanbod van je zus Nellie om aan jou een nier af te staan, wat vond je er van toen je dat aanbod kreeg? Toen kwam inderdaad het aanbod van Nellie, mijn lieve zus. Ze zei eenvoudig tussen neus en lippen door: "Je kunt van mij een nier krijgen". Dat nam ik in eerste instantie echter niet serieus en ik ben er toen niet op in gegaan. Tot de keer daarop dat we elkaar spraken. Zij zei toen: "Ik wil je mijn nier geven, geef mijn naam en telefoonnummer maar door in het ziekenhuis". Ze meende het dus echt! Ik was eerst overdonderd door haar aanbod en daarna hartstikke blij, net als mijn man. Mijn kinderen begrepen, denk ik, nog niet zo goed wat dat werkelijk zou betekenen. Ze waren wel blij, maar hadden iets afwachtends over zich. Hoe heb je de periode beleefd dat jullie bezig waren met de onderzoeken naar de medische geschiktheid en de voorbereiding op de mogelijke operatie? Een erg spannende tijd brak aan en Nellie moest veel onderzoeken ondergaan, o.a. naar de bloeden weefselkenmerken. Toch had ze dat allemaal over voor mij. Het was natuurlijk een hele opluchting toen uiteindelijk bleek dat alle uitslagen goed waren en de operatie dus door kon gaan.

Nellie’s linkernier zou bij mij rechts in de onderbuik komen. Mijn eigen nieren bleven zitten. Toch moesten we nog ongeveer vier maanden wachten voor de operatie kon plaatsvinden. Mijn nierfunctie was intussen gedaald naar 9% en we waren bang dat ik vóór de operatie toch nog aan de dialyse zou moeten. Gek genoeg bleef ik toen echter stabiel op 9% staan. En dan is het zover dat de datum voor de operatie daadwerkelijk wordt vastgesteld, hoe heb je naar die datum toe geleefd? Eindelijk, na vier maanden, kwam bij Nellie het verlossende telefoontje van het St. Radboud ziekenhuis. Dinsdag 22 januari 2008 zou het gaan gebeuren! Een datum die ik nooit meer zal vergeten. Meteen hing ik aan de telefoon om de hele familie op de hoogte te stellen. Maar hoe meer die datum dichterbij kwam, hoe angstiger en onzekerder ik werd. Vooral omdat ik wist dat je veel medicijnen moet slikken tegen afstoting en welke vreselijke bijwerkingen deze hebben, zoals o.a. een verhoogd risico op huidkanker. Ook was ik bang voor de operatie zelf. Want wat als het zou mislukken en de nier zou niet aanslaan? Dan had Nellie haar nier voor niets afgestaan! En meer van zo’n gedachten gingen door me heen. Maar Henk, mijn man, praatte me steeds weer moed in. Kun je iets vertellen over hoe je de periode vlak vóór en direct na de operatie hebt beleefd? Tot drie weken vóór de operatie heb ik nog gewerkt. Dat ging toen nog redelijk goed. Op zondag 20 januari werd ik in het ziekenhuis in Nijmegen opgenomen en Nellie de dag er na. Op dinsdag, de grote dag, kwam mijn zus Toos om me bij te staan en naar de operatiekamer te begeleiden. Nellie moest om ongeveer 8 uur al naar beneden naar de operatiekamer, om 12 uur kwam de

14


april 2009

verpleging mij ophalen. Toen ik na de operatie wakker werd, stonden mijn man en kinderen al op me te wachten. Met angstige ogen keken mijn kinderen naar de slangen en zakken die aan mij vastzaten. Ik weet nog dat mijn mond en keel zo droog waren, dat ik bijna niet kon praten. Ik had ook heel erge dorst. Maar de operatie was goed verlopen en de nieuwe nier deed het meteen goed. Er werd diezelfde nacht nog een echo gemaakt en alles bleek goed te zijn. Wel kreeg ik na de operatie heel andere medicijnen dan vóór de operatie, ik kreeg heel erg veel medicijnen!

Ik moest toen nog elke week op controle in het ziekenhuis, waar, na bloedonderzoek, de medicatie vaak werd aangepast. Er moest echt gezocht worden naar de juiste doseringen. Nu is het ruim een jaar geleden en het gaat goed met me. En met mijn zus Nellie ook. Daar ben ik blij om en dankbaar voor. Mijn oude werk kan ik niet meer doen, dat is te zwaar. Maar ik heb goede vooruitzichten wat betreft een nieuwe opleiding en werk. Daar verheug ik me op!

Als je nu terug kijkt op deze familietransplantatie, wil je dan nog iets aan het De dag na de operatie moest ik al uit bed en verhaal toevoegen? op een stoel zitten, natuurlijk met de hulp van Dankbaar en blij ben ik met het feit dat ik een twee verpleegkundigen! Het duizelde me en ik nieuwe nier heb mogen krijgen. Zelfs nog was uitgeput toen ik weer in bed lag. Elke dag voordat ik aan dialyse toe was, wetende dat kwamen de zaalarts, de uroloog en natuurlijk andere nierpatiënten soms jaren moeten de verpleegkundigen om alles te controleren wachten op een donor. Ik realiseer me echt en te vragen hoe het met me ging. Ook kwam dat ik geluk heb gehad! de nefroloog en transplantatieverpleegkundige aan mijn bed. Veel rust kreeg ik niet. De voedingsassistente kwam ook erg vaak Syndroom van Alport om te vragen wat ik wilde drinken, de nieuwe nier moest immers ‘zwemmen’! De nierziekte ‘het syndroom van Met Nellie ging het gelukkig goed. Zij lag op de afdeling Interne Ziekten, ik op de afdeling Nierziekten. Twee dagen na de operatie kon zij naar me toekomen in de rolstoel, geduwd door haar man Frits. Ik was erg blij haar te zien. Ze was wel heel erg moe en kon niet goed tegen al het bezoek. Op de zondag na de operatie ging Nellie naar huis, ik werd op de woensdag daarna uit het ziekenhuis ontslagen. De transplantatie vond ruim een jaar geleden plaats, hoe gaat het nu met je? De eerste dagen thuis viel het niet mee. Ik voelde me toen vaak slechter dan vóór de operatie. Waarschijnlijk moest ik ook aan de nieuwe medicijnen wennen. Na een tijdje werd het echter beter. 15

Alport’ is een erfelijke aandoening, waarbij een afwijking optreedt in de aanmaak van een bepaald type bindweefsel. Hierdoor ontstaat al op jonge leeftijd een stoornis in de functie van de nieren, die geleidelijk toeneemt. Bovendien gaat deze aandoening gepaard met toenemende doofheid en ooglensafwijkingen.


april 2009

TERUGBLIK OP THEMA-AVOND Op woensdag 4 maart jl. werd in het Auditorium van het VieCuri ziekenhuis in Venlo door onze vereniging de eerste thema-avond van dit jaar gehouden. Onderwerpen die aan bod kwamen waren WMO, (Wet maatschappelijke ondersteuning) en de aftrekbaarheid bij de belastingaangifte van ziektekosten en andere buitengewone uitgaven. Sprekers waren de heren Arets en Konings, voorzitter en secretaris van de Gehandicaptenraad Venlo en de heer Heijnen, werkzaam bij de Belastingdienst Venlo. Wet maatschappelijke ondersteuning De WMO is bedoeld voor mensen met een beperking die actief deel willen nemen aan het maatschappelijk verkeer. Nu pas, in 2009, is de WMO duidelijk per gemeente geregeld. Iedere gemeente heeft daarin zijn eigen beleidsvrijheid. Voor een voorziening kunnen alle in de gemeente woonachtige personen met een beperking in aanmerking komen, wanneer zij beperkingen ondervinden bij: - het voeren van het huishouden - het normale gebruik van de woning - het zich verplaatsen in en om de woning - het zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel - het ontmoeten van medemensen Meestal is een indicatie nodig van het CIZ om in aanmerking te komen voor boven genoemde voorzieningen. Voor meer informatie kunt u terecht bij uw gemeente, bij het WMO-loket.

Tot slot De heer N. Arets, voorzitter van de Gehandicaptenraad Venlo, heeft de toehoorders van deze thema-avond met behulp van een vers zijn visie gegeven over hoe aan een stad en zijn bewoners gebouwd zou Voor wat betreft specifieke vragen over moeten worden. Zijn bijdrage willen wij u niet belastingen, kunt u terecht bij de heer onthouden. Lees hierna ‘Bouwen aan een Heijnen, telefoon 077-3215620. Voor hulp bij stad met een inclusieve samenleving’ het invullen van uw belastingformulieren kunt u terecht bij de Belastingdienst, vakbond of De volgende thema-avond van onze ouderenbond. De heer Heijnen heeft een vereniging wordt in het najaar gehouden, om samenvatting op papier gezet. Deze kunt u precies te zijn op 3 november 2009. De aanvragen bij Janina Skubisz, medisch onderwerpen die op die avond aan de orde maatschappelijk werker, tel 077-3205393 of e- komen zijn medicatie en voeding. Noteer mail, [email protected] deze datum alvast in uw agenda s.v.p. Het was een leerzame avond met goede sprekers en een duidelijk verhaal. 16


april 2009

Bouwen aan een stad met een inclusieve samenleving door Nic Arets Venlo for all, That’s what I call In ons land wordt een stad herbouwd waarbinnen niemand wordt geweerd. In ons land wordt een stad herbouwd, waar ieders talenten worden gewaardeerd. Jarenlang werd ik als gehandicapt bestempeld en dus verzwegen. Ik zoek de leefomgeving die dit etiket van mijn voorhoofd kan vegen, want ik wil mens zijn als ieder ander mens. Wat zegt u; heeft iedereen een dergelijke wens? Ik kreeg bij mijn geboorte een extra etiket. Op mijn akte werd tussen haakjes ‘gehandicapt’ gezet. Door mijn te korte benen en mijn soms verwarde genen. Stond ik jarenlang te boek als zielig en niet te benijden. Net zo lang trek ik nu al tegen het woord gehandicapt ten strijde, want wist je dat dit woord door anderen is bedacht, waarmee hele volksstammen eeuwen zijn verkracht. Er is niets erger in het leven dan niet beloond te worden in je streven. Om gewoon erbij te horen, omdat je met beperkingen bent geboren.

Ook al heb ik een of ander aangetast gen, mijn sterkste kant is dat ik iemand ben, waarmee jij in mijn stad mag wonen. Waar iedereen aan iedereen zijn kunnen kan tonen. En als ik het dan soms even niet red, word ik, in de stad waarin ik mag wonen, niet meteen buiten gezet, maar zal iemand als vanzelf zijn steun voor mij betonen. Hij weet als geen ander op een moment als dit hoeveel goeie genen ik bezit. Waarmee ik iets kan betekenen voor mensen om me heen, die mij nauwelijks zagen staan voorheen Venlo wordt als stad herbouwd waarbij iedereen nodig is. Venlo wordt als stad herbouwd Waar geen Venlonaar kan worden gemist Venlo for all That’s what I call

17


april 2009

IDENTITEIT door Jos Nellen Identiteitsbewijs, identiteitscrisis, identiteitsverlies, identiteitsfraude, stuk voor stuk woorden die goed zullen scoren op het scrabblebord. En dat ongetwijfeld ook in de toekomst blijven doen. Want het zijn woorden die niet meer uit onze hedendaagse maatschappij weg te denken zijn. Omdat ze staan voor zaken die onlosmakelijk in onze maatschappij verweven zijn. Voor een deel wellicht ook verklaarbaar vanuit het gegeven dat in onze samenleving sprake is van een toenemende individualisering en een groeiende behoefte van de mens om zichzelf te zijn. Zelfs als sprake is van identiteitsfraude, als een mens probeert tijdelijk een ander mens te zijn! Kernwoord bij deze begrippen is het woord identiteit. In ons dikke woordenboek staan bij dit woord meerdere betekenissen vermeld. Een eerste betekenis, kort door de bocht, is die hoe een mens er uit ziet, aan de Maar er is nog een andere, diepere betekenis buitenkant! van identiteit. Die gaat over de binnenkant, over het individuele karakter, het eigen Ik kan me herinneren dat ik heel lang geleden wezen, van waaruit gedrag wordt bepaald. En mijn eerste paspoort kreeg. Het was een klein hoewel de buitenkant niet onbelangrijk is, boekje, met nietjes gebonden in een zwart gaat het uiteindelijk toch om die binnenkant. linnen bandje. En in dat boekje enkele Want veel belangrijker dan blauwe of bruine pagina’s met persoonlijke gegevens. Naam, ogen, blond of donker haar, groot of klein, is geboortedatum, lengte, kleur ogen, dat soort hoe een mens op deze wereld leeft in de dingen. En bovendien een foto. Een foto, die relatie tot zijn medemens. Hoe hij in het leven in combinatie met de persoonlijke gegevens, staat, hoe hij zich gedraagt, hoe hij reageert, mijn identiteit weergaf. Het boekje was het hoe hij om gaat met emoties enz. Dat zijn de bewijs daarvan. En ik mocht er mee naar meest individuele eigenschappen die een Duitsland, want daar ging het toen om. De mens maar kan hebben en juist dat maakt elk geldigheid van het boekje is al lang verlopen, mens uniek! toch heb ik het altijd bewaard. Het is ongeldig gemaakt door de gemeente en het ligt in een Binnenkort breekt de zomer en de kast antiek te worden. vakantieperiode aan. Misschien gaat u niet op Zo’n identiteitsbewijs, daar hebben we het vakantie, misschien ook wel. Als u wel gaat over, gaat over de identiteit aan de en u stapt straks in de auto, de trein of het buitenkant, het zegt iets over die buitenkant. vliegtuig, vergeet dan vooral uw Het zegt of een mens blauwe of bruine ogen identiteitsbewijs niet. Zodat iedereen aan de heeft, blond of donker haar, groot of klein is hand van dat bewijs kan zien wie u bent. Aan enz. En de foto geeft een beeld van diezelfde de buitenkant tenminste! mens. Zodat er bewijs van identiteit is. Aan de Heel fijne zomermaanden toegewenst! buitenkant tenminste! 18


april 2009

IN GESPREK MET TRUUS HERMANS Sinds een aantal jaren is een vijftal gastdames op de dialyseafdelingen in Venlo en Venray werkzaam. Zij verrichten vrijwilligerswerk dat door dialysepatiënten, artsen en verpleegkundigen zeer wordt gewaardeerd. In dit nummer stelt mevrouw Hermans zich voor. Met de anders gastdames maakt u later kennis. Wie is mevrouw Hermans? Mijn naam is Truus Hermans en ik ben werkzaam als gastdame op de dialyse afdeling in Venlo. Ik bezoek daar de mensen op woensdagochtend. Op maandagochtend werk ik als gastdame op het centrum voor diagnostiek. Kun je iets over jezelf vertellen? Ik woon op mijzelf. Ik heb 2 dochters en sinds een half jaar ben ik grootmoeder van kleinzoon ‘Juul’ en geniet volop van dit kleine wonder. Voordat ik destijds een gezin kreeg, was ik werkzaam als financieel administrateur. Later heb ik nog voor andere bedrijven gewerkt in diezelfde functie. Toen er kinderen kwamen ben ik gestopt met deze baan en richtte ik mij op mijn gezin. In die periode begon ik met vrijwilligerswerk voor de badmintonclub en bij de kinderopvang. Wat doe je zoal in je vrije tijd? Ik wandel graag en veel. Tien keer heb ik de 4-daagse gelopen. Een droom van mij is om nog een keer de wandeling in de Pyreneeën naar Santiago de Compostella te lopen. Ik fiets, tennis en lees veel. Vooral historische romans lees ik graag.

Waarom vrijwilligerswerk in het ziekenhuis? Ik wil graag iets voor mensen betekenen. Als je iets voor een ander doet, krijg je er zoveel voor terug. In het begin ving ik mensen op die beperkingen hadden en begeleidde hen naar de poli’s. Later ben ik gaan werken op de dialyseafdeling en op het centrum voor diagnostiek. Hoe ben je op de dialyseafdeling terechtgekomen? Ik werd destijds via mevrouw Ewalts benaderd door Janina Skubisz. Zij is een van de maatschappelijk werkers op de dialyseafdeling. Zij vroeg mij of ik iemand zou willen gaan bezoeken op de dialyseafdeling. Iemand die nooit bezoek kreeg en dat wel fijn zou vinden. Later zijn er meer vrijwilligers gekomen en nu worden alle mensen bezocht als daar behoefte aan is.

Hoe ben je als gastdame terechtgekomen in het VieCuri ziekenhuis? Jaren geleden heb ik mijn gegevens achtergelaten voor vrijwilligerswerk bij wat toen nog het ’Sint Maartens Gasthuis’ werd genoemd. Uiteindelijk werd ik gebeld door de nieuwe coördinator vrijwilligers, mevrouw Hoe ervaar je het werk als gastdame op de Ewalts, met de vraag of ik nog interesse had. dialyseafdeling in deze vorm? En dat had ik. Nu kan ik meer mensen bezoeken en heb ik 19


april 2009

vaste tijden waarop ik de mensen bezoek als Heb jij als gastdame nog suggesties om daar behoefte aan is en dat is fijn. het tijdens de dialysetijden wat prettiger te maken? Wat maakt voor jou het werk op de Er zouden bijvoorbeeld spelletjes gedaan dialyseafdeling zo prettig? kunnen worden. Ook zou ik de krant kunnen Ik merk dat mensen het fijn vinden een praatje voorlezen of voorlezen uit een boek. Het zou te maken. Dit breekt de tijd van het fijn zijn als mensen dat aan zouden willen programma waarin de mensen zitten, want geven, want de mogelijkheden die ik noem iedere week 3 keer 4 uur dialyseren is een zijn aanwezig. hele tijd. Het geeft hen afleiding. Hoe kijk jij vooruit als vrijwilligster op de Hoe vinden de mensen het als je bij hen dialyseafdeling? komt? Het is voor mij belangrijk uit te gaan van wat De een vind het prettig als ik bij hen kom en mensen zelf willen en daar waar mogelijk op de ander leest liever verder in zijn of haar in te gaan. boek. Ik voel goed aan wat mensen willen en laat hen dan ook met rust als zij dat prettiger vinden. In mijn gesprekken ga ik in op de interesses die bij de mensen leven.

Fresenium Medical Care (FMC) is wereldleider in producten en diensten voor dialyserende nierpatiënten http://www.fmc.nl/

20


april 2009

WAT TE DOEN BIJ BRAND OP DE DIALYSEAFDELING De NVN kwaliteitstoets nieuwe stijl is in juli 2008 bij hemodialyse patiënten gehouden. Als een belangrijk verbeterpunt is uit de toets naar voren gekomen dat hemodialysepatiënten onvoldoende informatie ontvangen over wat hun te doen staat bij een eventuele brand op de dialyseafdeling. Brand Iets waaraan we liever niet aan denken. Want zelfs een kleine brand kan veel schade en leed aanrichten. Gelukkig kunnen we met allerlei maatregelen het risico van brand beperken, of als het toch mis gaat, de schade beperken. Verstandig handelen bij een brand doet bijna niemand. Wat doet u als er brand uitbreekt? Gaat u de brand zelf blussen of maakt u dat u wegkomt? Of denkt u dat het u nooit zal overkomen? Zelfs in ruimten die u door en door kent, raakt u bij rookontwikkeling snel uw oriëntatie kwijt.

- een calamiteitenplan waarvan alle dialyseverpleegkundigen kennis hebben - alle medewerkers op de dialyseafdeling regelmatig te scholen op dit gebied - de aanwezigheid van twee bedrijfshulpverleners (BHV’ers) Wat te doen bij brand? Mocht het toch gebeuren dat er ondanks alle voorzorgsmaatregelen brand uitbreekt in het ziekenhuis of op de dialyseafdeling, dan wordt tot ontruiming overgegaan. Bij brand alleen op de dialyseafdeling moet de afdeling worden ontruimd. Bij brand elders in het ziekenhuis, waarbij de dialyseafdeling gevaar loopt, moet de dialyseafdeling ook worden ontruimd. Dit geldt ook voor de situatie waarbij het gehele ziekenhuis in gevaar is. Soortgelijke noodsituaties kunnen niet alleen ontstaan door brand maar ook door een bv. aardbeving, storm- en waterschade en bij een bommelding / terroristische aanslag.

Bouwkundige voorzieningen Bij de bouw van het ziekenhuis zijn eisen gesteld aan de brandveiligheid van het gebouw. Brandwerende muren en deuren, het aanbrengen van nooduitgangen en brand/rookdeuren die automatisch sluiten bij brand zijn hiervan voorbeelden. Hierdoor voldoet de dialyseafdeling aan de brand veiligheidseisen die door de Brandweer In de praktijk zal dit voor dialysepatiënten hieraan zijn gesteld. betekenen dat zij door dialyseverpleegkundigen worden losgekoppeld van de Brandpreventie dialysemachine zonder bloed terug te geven. Er is op de dialyseafdeling van VieCuri een De evacuatie van patiënten gebeurt eerst op groot aantal maatregelen getroffen om brand de afdeling het dichtst bij de liften en balkons, te voorkomen, door: daarna aan de zijde van de vluchttrap. - het consequent vrijhouden van vluchtwegen en nooduitgangen Tot slot - het goed zichtbaar ophangen van het Natuurlijk hoopt het personeel op de vluchtplan dialyseafdeling dat bovenstaande nooit in de - de aanwezigheid van rookmelders in elke praktijk plaats zal vinden. Mocht er ruimte onverhoopt toch brand uitbreken, dan hopen - het plaatsen van een CO2 brandblusser en we met de getroffen voorzorgsmaatregelen brandslanghaspels aan alle dialysepatiënten tijdig een veilig heenkomen te bieden. 21


april 2009

KERSTDINER 2008 Foto’s Bert Dekkers

22


april 2009

HET ELEKTRONISCH PATIËNTENDOSSIER Het elektronisch patiëntendossier (EPD) is een belangrijke stap voorwaarts op het gebied van patiëntveiligheid. Met alle betrokken partijen binnen de zorg is de afgelopen tien jaar (!) constructief samengewerkt om te komen tot de invoering van een gedegen patiëntendossier. Tijd om de winstpunten van het EPD toe te lichten. Wat doet het EPD? Met het elektronisch patiëntendossier kunnen zorgverleners zoals huisarts, apotheker en specialist, medische gegevens van patiënten met elkaar uitwisselen. Zo kunnen snel actuele gegevens worden opgevraagd en ingezien. Op een veilige en betrouwbare manier zijn ’s avonds, in het weekend en in heel Nederland deze gegevens beschikbaar. In 2009 wordt een groot deel van de huisartsenposten, huisartsenpraktijken, apotheken en ziekenhuizen aangesloten op het landelijk EPD. De wettelijke verplichting voor deze zorgaanbieders om aan te sluiten op het EPD gaat waarschijnlijk begin 2010 in, afhankelijk van de wetsbehandeling door de Eerste Kamer. Welke gegevens worden uitgewisseld? Het EPD geeft zorgverleners toegang tot medische gegevens die nodig zijn om patiënten goed te helpen. Via het EPD kan het medicijngebruik van patiënten worden ingezien. Ook kan een waarnemend huisarts in het weekend de samenvattingen van patiëntendossiers van hun eigen huisartsen bekijken. In de toekomst zullen steeds meer gegevens, zoals informatie over röntgenfoto’s en uitslagen van laboratoriumonderzoek, elektronisch worden uitgewisseld. Voordelen van elektronische gegevensuitwisseling Uit verschillende rapporten blijkt dat er in de zorg regelmatig fouten gemaakt worden met

vaak ernstige gevolgen. Een van de oorzaken blijkt telkens weer de gebrekkige uitwisseling van medische gegevens. Het EPD helpt om de relevante gegevens op het juiste moment bij de juiste zorgverlener beschikbaar te maken. De gegevens volgen de patiënt op zijn route door de zorg. Het EPD draagt bij aan de patiëntveiligheid. Het zal het aantal vermijdbare ziekenhuisopnames door medicatiefouten verminderen en een besparing op de zorgkosten opleveren. Het EPD zal in toekomst verder worden verbreed en verdiept. Uiteindelijk zal dit leiden tot een betere zorg voor patiënten. Veilige en betrouwbare gegevensuitwisseling Om er voor te zorgen dat de juiste medische gegevens worden gekoppeld aan de juiste persoon, wordt gebruik gemaakt van het burgerservicenummer (BSN). Dit is een uniek en persoonsgebonden nummer. Het BSN staat op het paspoort, rijbewijs of identiteitskaart. De zorgverleners moeten zeker weten dat een patiënt hoort bij het BSN en andere gegevens in de administratie. Patiënten moeten zich dan ook kunnen legitimeren met een geldig identiteitsbewijs. Het opvragen, verzenden en bewaren van de medische gegevens wordt streng beveiligd. Alleen een zorgverlener die patiënten behandelt, mag de medische gegevens opvragen. Om te controleren of zorgverleners terecht medische gegevens opvragen, wordt vastgelegd welke zorgverlener op welk mo-

23


april 2009

ment gegevens heeft ontvangen. Daarnaast heeft de patiënt het recht het EPD in te zien en vast te stellen welke zorgverleners op welk moment medische gegevens van hem/haar hebben opgevraagd. De gegevens die zorgverleners met elkaar delen zijn vertrouwelijk. De zorgverlener en zijn of haar medewerkers hebben een geheimhoudingsplicht. Start EPD Wanneer uw huisarts of apotheek gebruik gaat maken van het landelijk EPD, zijn de patiëntgegevens ook in te zien door andere zorgverleners die u behandelen. Dit wordt aan iedereen persoonlijk kenbaar gemaakt. Komt de patiënt voor de eerste keer bij een Het leven is een karwei dat je strijdbaar moet zorgverlener dan vraagt deze toestemming klaren. om via het landelijk EPD zijn of haar Citaat: Alain (Frans filosoof) medische gegevens te mogen inzien. Bezwaar maken Patiënten kunnen bezwaar maken tegen uitwisseling van patiëntgegevens via het EPD. Zij kunnen daarvoor contact opnemen met het Informatiepunt BSN in de zorg en landelijk EPD. Een bezwaarformulier kan worden aangevraagd bij tel 0900-2324342 of worden gedownload: www.infoEPD.nl. Zorgverleners kunnen de patiëntgegevens dan niet inzien.

Liefde is altijd ongerust zijn om de ander Citaat: Marchel Achard

Sporten is overbodig. Ben je gezond is het tijdverspilling. Ben je niet gezond is het slecht voor je. Citaat: Winston Churchill

Meldpunt Consument en de Zorg Voor een onafhankelijk advies en het melden van klachten met betrekking tot het EPD kunnen patiënten terecht bij het meldpunt ‘Consument en de Zorg’ van de Nederlandse Patiënten Consumentenfederatie (NPCF), tel 030-2916777. Ook kan per e-mail worden gereageerd bij [email protected] Verder is meer informatie te vinden op http://www.consumentendezorg.nl/

24


april 2009

DE HOBBY VAN FRANS KEIJSERS Frans Keijsers is 64 jaar en woont in Tegelen. Hij komt 3 keer per week naar het ziekenhuis om te dialyseren. Frans zit voor de Nierpatiëntenvereniging St. Maarten in de werkgroep Kwaliteit en zet zich in voor goede dialysebehandelingen voor alle hemodialysepatiënten. Sinds een paar weken is Frans in het bezit van een Noorse boskat, die luistert naar de naam ‘Gismo’. Hoe ben je tot deze keuze gekomen? Hoewel ik fijne kinderen heb die mij zoveel mogelijk bezoeken, ben ik toch vaak alleen. Ik ben mij gaan oriënteren op een gezelschapsdier. Mijn keuze viel daarbij op een kat, omdat die niet uitgelaten hoeft te worden en makkelijk alleen kan zijn. Via vrienden raakte ik bekend met de Noorse boskat en ik besloot via internet een oproep te plaatsen. Al snel kwam ik in contact met een fokker en na enige tijd kreeg ik Gismo. Waarom juist een Noorse boskat? Deze kat staat bekend om zijn aanhankelijkheid. Ook bewaken zij goed hun territorium. Laatst stond de tuinpoort open en sprong Gismo bovenop haar krabpaal en begon naar mij te mauwen wanneer er mensen voorbij kwamen. Ook als de voordeurbel gaat, laat Gismo duidelijk horen aan het baasje dat er iemand aan de deur is.

Kon Gismo goed wennen? Na 4 weken was Gismo gewend en liet ze zich voor het eerst door mij aanhalen. Zoiets moet je niet forceren maar aan de kat zelf overlaten. Sinds Gismo het toelaat, wordt ze dagelijks geborsteld. Hoewel ze zichzelf prima verzorgt, vindt ze het prettig geborsteld te worden. Nog steeds heb ik contact met de fokker en als ik vragen heb over Gismo, kan ik daar altijd terecht. Gismo is nu al enige weken bij jou in huis en hoe bevalt het? Als ik ’s morgen naar beneden kom, staat Gismo al op me te wachten. En als ik thuis kom van de dialyse, is er nu weer iemand die op mij wacht. Er is weer leven in huis! Ik zou Gismo dan ook voor geen goud willen missen!

De Noorse boskat is een 500 jaar oud ras en is het nationale dier van Noorwegen. Ze staat hoog op de poten en heeft een dubbele vacht. De kat is stevig en gespierd, heeft een dikke pluimstaart en kan 3 tot 6 kg zwaar worden. Het is een intelligent en tolerant dier, speels en heeft veel energie. Ze zijn graag in gezelschap van mensen. 25


april 2009

VOORKEURSBELEID GENEESMIDDELENGEBRUIK De kwaliteit van de geneesmiddelen die in Nederland door artsen worden voorgeschreven zijn van een goede kwaliteit. Voordat een geneesmiddel op de markt komt wordt het door het College Beoordeling Geneesmiddelen getoetst. Ook geneesmiddelen die in het ‘preferentiebeleid’ zijn opgenomen voldoen aan die toetsing. Voorkeursbeleid bij geneesmiddelen Voorkeursbeleid houdt het volgende in: een zorgverzekeraar kan binnen een groep van gelijke geneesmiddelen (middelen met dezelfde werkzame stof en dezelfde dosering) een voorkeursmiddel aanwijzen. Meestal gaat het om het goedkoopste geneesmiddel in die groep. Maar dat geneesmiddel moet wel even goed werken als de andere. De zorgverzekeraar vergoedt in dat geval alleen dit ‘preferente’ middel. Een uitzondering is uw zorgverzekeraar. mogelijk als een ander middel om medische redenen noodzakelijk is voor de patiënt. De Waarom kiezen zorgverzekeraars voor behandelend arts moet dat aangeven. preferente geneesmiddelen? De kosten voor geneesmiddelen stijgen Welke gevolgen heeft dit voor u? voortdurend. De laatste jaren ongeveer met Stel: u krijgt een geneesmiddel dat uw 6% per jaar. De overheid biedt de verzekeraar heeft aangewezen als voorkeurszorgverzekeraars de mogelijkheid om deze geneesmiddel. Dat kan een ander merk zijn kosten enigszins in de hand te houden. De dan u eerst gewend was. De werkzame stof overheid staat toe dat alleen de laagst van het geneesmiddel is echter precies geprijsde geneesmiddelen met precies hetzelfde. Wel kunnen de pillen een andere dezelfde werkzame stof en dosering worden kleur en vorm hebben en andere hulpstoffen vergoed en de duurdere niet. bevatten. Alle geneesmiddelen zijn gecontroleerd op kwaliteit, werkzame stof en Tot slot veiligheid door het College Beoordeling De zorgverzekeraars willen met het Geneesmidden voordat ze worden toegelaten voorkeurbeleid de leveranciers van op de Nederlandse markt. Dit geldt ook voor geneesmiddelen ‘dwingen’ hun prijs te het geneesmiddel dat uw zorgverzekeraar verlagen. Het is echter pas interessant voor heeft aangewezen voor vergoeding. leveranciers om de prijs te verlagen wanneer Het kan echter zijn dat uw arts van mening is een grote omzet wordt gehaald. Met het dat u een ander geneesmiddel moet krijgen voorkeursbeleid van de zorgverzekeraar kan dan dat de zorgverzekeraar heeft de leverancier dit realiseren. De besparing die aangewezen. Bijvoorbeeld als u niet goed dat oplevert, moet ten goede komen aan de tegen bepaalde hulpstoffen in het geneesbetaalbaarheid van de zorg voor de middel kunt. Als uw arts aangeeft dat voor u consument. Bij dit alles dient de kwaliteit en een ander geneesmiddel dan het voorde toegankelijkheid van de geneesmiddelen keursmiddel medisch noodzakelijk is, krijgt u voor de patiënt niet in gevaar te komen. dit andere middel wel gewoon vergoed van 26


april 2009

AANMELDEN LEDEN WERKGROEPEN Het bestuur van Nierpatiëntenvereniging St. Maarten Venlo streeft er naar de belangen van onze leden te behartigen en de dienstverlening te continueren en te verbeteren. Hiertoe zijn binnen de vereniging een zestal werkgroepen actief.

Oproep Om bovenstaande doelstellingen te realiseren zijn meer vrijwilligers nodig. Het bestuur doet een oproep tot onze leden deel te nemen binnen een van onderstaande werkgroepen. Naast leden en hun partners, worden ook bekenden en andere familieleden van de nierpatiënt van harte uitgenodigd om zich aan te melden als vrijwilliger voor één van onze werkgroepen.

Puntsgewijs zijn de belangrijkste taakvelden weergegeven. Werkgroep Impuls - Contactpersoon dhr. J. Nellen, tel 0478 - 577174 - 3 x per jaar een editie uitbrengen met actuele en informatieve artikelen - inbreng leden organiseren en stimuleren - uitwerking van artikelen, lay-out verzorging en tekstuele controles Werkgroep Kwaliteit - Contactpersoon dhr. S. Lintzen, tel 0478 - 571700 - signaleren wanneer kwaliteit in het geding is, ’luis in de pels’ functie - toezien op aangekondigde verbeteracties - initiatieven ontwikkelen om tot veranderingen/verbeteringen te komen Werkgroep WMO - Contactpersoon dhr. G. Jacobs, tel 077 - 4721572 - benoemen van de problemen voor nierpatiënten als gevolg van de WMO - samenwerkingsverbanden ontwikkelen met collega-belangenbehartigers in het woongebied van de leden met als doel problemen helpen op te lossen - voeren van besprekingen en beleggen van vergaderingen die hiervoor relevant zijn

Aanmelden Voor meer informatie en aanmelden kunt u contact opnemen met bovenstaande contactpersonen. Verder kunt u zich ook aanmelden bij: Secretariaat Nierpatiëntenvereniging St. Maarten, p/a VieCuri Medisch Centrum, Dialyseafdeling, Tegelseweg 210, 5912 BL Venlo. 27


april 2009

NIEUWS VAN ONZE NIERPATIËNTEN Nieuwe leden voor onze vereniging

Met ingang van

Dhr. G. Weiss, Venlo Mw. J. van Staveren - Driessen en dhr. W. van Staveren, Veulen

01-03-2009 15-03-2009

Wij heten hen als nieuwe leden van harte welkom bij onze vereniging.

Getransplanteerde nierpatiënten

Getransplanteerd op

Mevr. W. Bergs - Franssen, Reuver Dhr. R. Guliner, Venray Dhr. W. Groffen, Venray

27-12-2008 24-01-2009 10-03-2009

De getransplanteerden wensen wij veel succes toe met de nieuwe nier. Overleden nierpatiënten In de periode december 2008 t/m maart 2009 moesten wij helaas afscheid nemen van: Mevr. H. Hofmans - Arens, Boxmeer Mevr. H. Okuyucu, Venray Dhr. P. Hendriks, Baarlo Mevr. B. Janssen - Loozen, Venlo Dhr. H. Schut, Horst

09-12-2008 10-12-2008 18-12-2008 03-01-2009 02-02-2009

Wij wensen de familie en overige nabestaanden heel veel sterkte toe. Noot van de redactie In bovenstaande rubriek worden o.a. de namen vermeld van de overleden nierpatiënten. Uiteraard wordt daarbij uiterste zorgvuldigheid betracht. Daarom wordt aan de nabestaanden toestemming tot vermelding gevraagd. Wordt geen prijs gesteld op die vermelding, dan wordt vanzelfsprekend die wens gerespecteerd. Om die reden kan het dus voorkomen dat, juist vanwege die zorgvuldigheid, in het overzicht een naam ontbreekt.

28


april 2009

UIT DE PERS GEPLUKT Bewegen Vroeger werd mensen met een chronische ziekte of een handicap aangeraden toch vooral kalm aan te doen. Niet te veel vermoeien door beweging, vooral rust was het devies. Tegenwoordig is het nog steeds van belang om op tijd rust te nemen, maar welke ziekte u ook hebt, elke arts zal adviseren om toch vooral te blijven bewegen. Bron: Wisselwerking, december 2008

wensen om bijvoorbeeld ook moeder, partner of werknemer te zijn. Bron: Vice Versa, februari 2009

Regie De Nierstichting vindt het belangrijk dat nierpatiënten zelf in staat worden gesteld de regie te houden met betrekking tot hun eigen gezondheid, ziekte en behandeling. Zo kunnen ze het ziekteverloop en daarmee de kwaliteit van leven gunstig beïnvloeden. Bron: Wisselwerking, december 2008

Orgaandonatie Het politieke debat over orgaandonatie is in de afgelopen tien jaar gedomineerd door partijpolitieke principes. En niet, zoals wel mag worden verwacht, door de belangen van de talrijke patiënten die al jarenlang op de wachtlijst voor een donororgaan staan.

Wachten

Bron: Nierstichting Nieuws, januari 2009

Wanneer je wacht op een orgaan, doe je dat niet in een wachtkamer maar altijd en overal. Of je nu aan het spelen bent, slaapt, werkt, op school zit, of wat dan ook, je kunt elk moment gebeld worden. De spanning van het wachten ebt altijd naarmate de tijd verstrijkt wat weg, maar verdwijnt nooit.

Extra uitgaven Een chronisch zieke nierpatiënt krijgt te maken met veel extra uitgaven. Hoge dieetkosten bijvoorbeeld, een eigen bijdrage voor de thuiszorg, een hogere energierekening en nogal wat verborgen meerkosten. In het verleden heeft de Nierstichting laten onderzoeken hoe hoog die extra uitgaven eigenlijk zijn. Voorzichtig geschat gaat het op dit moment om ruim 130 euro per maand.

Bron: Wisselwerking, oktober 2008

Zorgsysteem Het is zaak het zorgsysteem zo aan te passen dat liefde, respect en waardering leidende waarden zijn. Economie, efficiency, systemen en het protocol dienen daaraan weer dienstbaar te worden.

Bron: Wisselwerking, februari 2009

Maatschappelijke trend Ik zie een brede maatschappelijke trend in ons land waarin het besef groeit dat je in een economie gewoon dingen moet maken en niet alleen moet handelen in gebakken lucht.

Bron: Wisselwerking, december 2008

Patiënt De patiënt is burger: elke patiënt is meer dan een zieke, patiënten willen aandacht voor hun

Bron: Cobouw, januari 2009

29


april 2009

PUZZEL In deze uitgave niet één maar twee puzzels voor geïnteresseerde puzzelaars. Zoek bij opgave 1 het woord dat bedoeld wordt bij onderstaande omschrijvingen. De eerste letters van de juiste antwoorden vormen samen de oplossing. Bij opgave 2 moet u zoeken naar een woord dat samen met het woord links, maar bovendien ook samen met het woord rechts een nieuw (samengesteld) woord vormt. Opgave 1 - een bloem die bloeit in een bepaalde periode van het jaar - voorbode van een nieuwe periode - hij zingt de sterren van de hemel om een vrouwtje te lokken - ontluikend groen - niet het tweede gespikkelde ei is belangrijk - er worden er meestal twee tegelijk geboren - op die dag word je in de maling genomen - een speciale grote poetsbeurt - bloesemknoppen die opengaan - in de lente vind je van het dier vele plukken haar in het prikkeldraad en tegen de stam van bomen - als dit onschuldige dier wordt geboren, springt het snel - vrolijk blatend in de wei Opgave 2 Boom Dak Naakt Peper Boekdruk Blaas Wel Stil Wees Drijf

…………………… …………………… …………………… …………………… …………………… …………………… …………………… …………………… …………………… ……………………

café fluit huisje kruit academie beeld pas middelen vriendelijk bank

Oplossingen kunt u opsturen naar: Redactie Impuls: Horsterweg 25, 5811 AA Castenray of email naar [email protected]. Als u uw oplossingen opstuurt vóór 1 september 2009 maakt u kans op een cadeaubon ter waarde van € 25,-. Na loting onder de goede inzenders van de decemberpuzzel van 2008 is mevrouw MaessenBeeren uit Maasbree, als winnaar te voorschijn gekomen. Zij ontvangt binnenkort de prijs. 30


april 2009

CULINAIR IDEE Kipfilet met sinaasappel en gember Hoofdgerecht voor 4 personen Per portie • 30 g eiwit • 100 mg natrium • 750 mg kalium

25 gram boter 2 eetlepels olijfolie 4 (maïs)kipfilets à 125 gram 1 ui in ringen 2 kleine winterwortels in blokjes 2 cm geraspte gemberwortel 100 ml sinaasappelsap

150 ml witte wijn 1 theelepel sinaasappelrasp versgemalen peper ½ theelepel gemalen komijn 1 theelepel suiker 2 eetlepels fijngesneden koriander 1 sinaasappel in schijfjes

Bereiding Verhit de boter en de olie in een braadpan en bak de kipfilets rondom goudbruin. Haal ze uit de pan en houd ze warm. Bak de ui, wortel en gember in dezelfde pan gedurende ca. 3 minuten. Schenk het sinaasappelsap en witte wijn erbij en voeg de sinaasappelrasp toe: laat het geheel ca. 5 minuten inkoken. Pureer het wortelmengsel met een staafmixer tot een gladde saus en schep de saus terug in de pan. Breng de saus op smaak met peper, komijn en suiker en leg de filets erin. Laat de kipfilets ca. 10 minuten zachtjes in de saus sudderen. Roer het laatst de koriander erdoor en garneer met sinaasappel. Lekker met tagliatelle en snijbonen.

Kruidentip Ketoembar Het zaad van de korianderplant wordt in Indonesië ketoembar genoemd. Het wordt heel en gemalen verkocht en heeft een subtiele smaak en geur, heel anders dan die van verse blaadjes

31


april 2009 Aanmeldingsformulier lidmaatschap Nierpatiëntenvereniging

Ik geef mij hierbij op als lid van de Nierpatiëntenvereniging St. Maarten Venlo. Dhr./mevr.*

...........................................................................................................

Voorletters Straat +nr.

................................ Geboortedatum ...................................... ...........................................................................................................

Postcode

................................

Woonplaats

......................................

Telefoon

................................

E-mailadres

......................................

Behandelingsvorm: predialyse - hemodialyse - capd - ccpd - anders*

Wenst uw partner lid te worden? Ja/nee *. Indien ja: Dhr./ mevr.*

...........................................................................................................

Voorletters

................................

Handtekening ................................

Geboortedatum

......................................

Datum aanmelding ......................................

*Doorhalen wat niet van toepassing is.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ De kosten bedragen € 16,00 per jaar voor elk individueel lid. Voor een lid met partner € 32,00 per jaar. Als lid van Nierpatiëntenvereniging St. Maarten Venlo bent u zonder meerkosten ook lid van de Nierpatiëntenvereniging Nederland (NVN). U ontvangt tevens de verenigingsbladen Impuls en Wisselwerking. Opsturen naar: Secretariaat Nierpatiëntenvereniging St. Maarten Venlo p/a VieCuri Medisch Centrum t.a.v. de Dialyseafdeling Tegelseweg 210 5912 BL VENLO 32

Impuls 7e jaargang, nr. 1

Recommend Documents