Ik heb nog zoveel uitdagingen

RondReuma het magazine van het Reumafonds

september 2010

Onderzoek: gewrichten stijf door superlijm

reumaatjes@work

beweegredenen voor kinderen met reuma

Inge van Caspel:

‘Ik heb nog zoveel uitdagingen’ Retouradres: Reumafonds Postbus 59091 1040 KB Amsterdam

advertenties

inhoud

4

Blik op reuma WereldReumaDag en meer...

5

Reumaatjes@work Beweegredenen voor kinderen met reuma

8

rubriek: In actie Bijzonder op de foto





VAKANTiES mET ZORG EN ZONDER DREmPElS Op vakantie omringd met zorg?

ECT Vakanties heeft ruim 50 jaar ervaring met geheel verzorgde bus- en vliegreizen in Nederland en Europa, voor mensen met en zonder een zorgvraag. Ook groepsreizen op maat zijn mogelijk.

Korting

Voor reumapatiënten en mensen met een minimum inkomensniveau is er een kortingsregeling. Vraag naar de mogelijkheden.

Individuele bestemmingen

• Wapenveld: Vakantieresort/4-sterren zorghotel ECR Groot Stokkert • Valkenburg aan de Geul: Zorghotel ECR Domaine Cauberg • Heino: Vakantiepark Care Holidays Heino

Busreizen

Voor 2011 wordt een nieuwe reeks busreizen samengesteld naar zeer gevarieerde bestemmingen in binnen- en buitenland. U leest er alles over in het Reisprogramma 2011.

reumaatjes@work

Vliegreizen o.a. • • • • •



Turkije: Içmeler Cyprus: Paphos Portugal: Monte Gordo Spanje: Tenerife Portugal: Benidorm

11 8 15 15 15

dagen, dagen, dagen, dagen, dagen,

29 sept. 8 okt. 18 okt. 22 okt. 20 nov.

s s s s s

1425* 1020* 1140* 1610* 1215

6

Prijzen p.p., op basis van verblijf in gedeelde 2 pers.kamer.

* Gegarandeerd vertrek

Meer informatie

Kijk voor het complete Reisprogramma 2010 van ECT Vakanties op www.ect-vakanties.nl. U kunt ook bellen met T (088) 328 00 00 voor meer informatie, of om het (gratis) Reisprogramma 2011 van ECT Vakanties aan te vragen (verschijnt in december 2010). GGG-leden ontvangen het Reisprogramma 2011 automatisch gratis thuis.

Stichting Residentiële en Ambulante Zorg (RAZ) is verantwoordelijk voor service- en zorgdiensten.

9

VOOR SOEPELE GEWRICHTEN

In Wapiti Mossel Extract capsules zijn uitsluitend de originele Nieuw-Zeelandse groenlipmosselen tot extract verwerkt. Wapiti Mossel Extract houdt de gewrichten soepel. Het ondersteunt de elasticiteit van het steunweefsel en vergroot het uithoudingsvermogen. el soep Voor egen bew

Natuurlijk ... het is Wapiti! Wapiti Mossel Extract is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 518085 www.emonta.nl

rubriek: Verhaal achter de gift

10 11 12

rubriek: Berichten

13 17 18 21 22

Word collectant!

23

Puzzel mee en win... sauna-entree bij de Zwaluwhoeve

Dit unieke extract bevat diverse actieve bestanddelen, die van belang zijn bij het behoud van soepele gewrichten.

Vera (13): “Niet op de bank zitten, bewegen is beter”





Gewrichten stijf door superlijm Periodiek schenken “Ik weet wat ik geef” Wetenschap EULAR Rome Knieoefeningen onder de loep RUBRIEK: Uit het dagboek van een reumatoloog

14 “Het kan altijd beter”

drs. Lodewijk Ridderbos Algemeen Directeur Op 12 oktober is het WereldReumaDag. Het Reumafonds organiseert dan een actie die duizenden mensen tegelijkertijd confronteert met reuma en activiteiten van het Reumafonds. Onze activiteiten zijn vooral gericht op verbetering van de kwaliteit van leven van mensen met reuma. Een belangrijke waarde daarbij is mobiliteit, in alle betekenissen van het woord. Mensen met reuma willen het liefst zo volledig mogelijk meedraaien in de maatschappij.

“Leven met reuma: onafhankelijk, zelfstandig en mobiel” Begrip, steun en hulp zijn vaak onontbeerlijk, maar tegelijk draagt het fonds een onafhankelijk, beweeglijk leven hoog in het vaandel. Wij ondersteunen het behoud van mobiliteit met voorlichting over reuma en leven met reuma, bewustwordingscampagnes en onderzoek. In deze RondReuma komen een paar voorbeelden aan bod. U leest bijvoorbeeld over Reumaatjes@work, een internetprogramma dat kinderen met reuma helpt om beweging in te passen in hun dagelijks leven en hun omgeving daarbij te betrekken. Verder besteden we aandacht aan een onderzoek naar het effect van verschillende soorten knieoefeningen. Deze studie leidt tot doelgerichtere behandeling van artrose gecombineerd met instabiliteit in de knie. Het moet mensen letterlijk sneller op de been helpen. Het tegenovergestelde van mobiliteit is ook een bekend verschijnsel voor mensen met reuma: stijfheid. Stijfheid is een van de meest voorkomende klachten bij reuma. Waardoor het komt, wordt nu duidelijk. De volgende stap is de stijfheid tegen te gaan. In deze RondReuma leest u op welke manier dat mogelijk moet zijn. Tot slot wil ik uw aandacht vragen voor de meest mobiele tak van het Reumafonds: onze 67.000 collectanten. Over een paar maanden, van 27 februari tot en met 5 maart, gaan zij de deuren langs om te vragen om een bijdrage aan het Reumafonds. De inzet van al deze mensen is geweldig, want hoe meer mensen er collecteren, hoe hoger de opbrengst. Elk jaar is het weer een uitdaging om met meer mensen te kunnen collecteren. Daarom doen wij nu alvast een oproep: word collectant van het Reumafonds en draag op die manier een extra steentje bij aan de vorderingen van de wetenschap en aan een beter leven voor mensen met reuma. september 2010



Reumaatjes@work Het najaar staat zoals altijd in het teken van WereldReumaDag. Op 12 oktober wordt reuma wereldwijd in de schijnwerpers gezet, ook in Nederland. Rondom die belangrijke datum doet het Reumafonds er alles aan om aandacht te vestigen op het leven van mensen met reuma. Een greep uit de acties.

op BN’ers leven mee

Ludieke actie op WereldReumaDag

Op 1 en 2 september jongstleden zond de Avro op Nederland 1 het programma BN’ers in de zorg: leven met reuma uit. Tijdens deze uitzendingen beleefden vier bekende Nederlanders een intensieve dag met een reumapatiënt. Het Reumafonds werkte mee aan dit programma en vestigde hiermee de aandacht op de 2,3 miljoen mensen met reuma in Nederland. Ook zijn er via de uitzendingen nieuwe donateurs geworven die een bijdrage willen leveren aan wetenschappelijk onderzoek en voorlichting over reuma. In de uitzending van 1 september loopt Anita Witzier een dag mee met Olivier (14). Op die dag neemt zij de zorgtaak over van de Oliviers moeder. Pal na zijn geboorte werd hij getroffen door jeugdreuma. Jeroen Latijnhouwers gaat op pad met Jeannot Lohman, zij heeft SLE en RA en werkt op een camping. In de uitzending van 2 september stapt Catherine Keyl in het leven van Joop Versendaal, die een ernstige vorm van artrose heeft. Edith van Dijk, lange afstandzwemster, springt in het diepe met Wilma Willems. Zij heeft Bechterew. Heeft u de uitzendingen gemist? Via www.uitzendinggemist.nl kunt u ze nog bekijken.

Houd op 12 oktober uw ogen open en spits uw oren… Op vijf plaatsen in Nederland steekt het Reumafonds de kop op. Op een ludieke manier worden duizenden mensen tegelijkertijd gevraagd hun blik te openen voor reuma en de activiteiten van het Reumafonds. Houd u radio, tv en kranten in de gaten en check de website van het Reumafonds, www.reumafonds.nl. Hier vindt u op WereldReumaDag een kennistest over reuma en maakt u kans op leuke prijzen.

Aandacht voor onderzoek tijdens 50PlusBeurs Van 15 tot en met 19 september heeft het Reumafonds op de 50PlusBeurs in de Jaarbeurs Utrecht een gezamenlijke stand met onderzoekers van de afdeling Reumatologie van het Academisch Medisch Centrum Amsterdam (AMC). Zij zoeken eerstegraads familieleden van mensen met reumatoïde artritis. Deze familieleden hebben zelf namelijk meer kans op het ontwikkelen van reuma, vooral als zij de zogenaamde reumafactoren in hun bloed hebben. Degenen bij wie deze factoren gevonden worden, kunnen door het AMC opgevolgd worden. Eventueel komen zij in aanmerking voor een mogelijke therapie om reuma te voorkomen. Het financieren van onderzoek is een van de belangrijkste activiteiten van het Reumafonds. Het Reumafonds zal tijdens de beurs voorlichting geven over haar activiteiten en over de ziekte reuma. 

september 2010

Afgelopen voorjaar publiceerde de afdeling jeugdreuma van het Universitair medisch centrum groningen een wetenschappelijk artikel over Reumaatjes@work in Arthritis Care & Research. Fysiotherapeut Otto Lelieveld promoveerde op dit vernieuwende beweegprogramma.

on the move

beweegredenen voor kinderen met reuma Doe je wel voorzichtig? Goedbedoelende ouders van kinderen met reuma vragen dit eigenlijk veel te vaak. Ze weten dat beweging goed is voor hun kind, maar willen tegelijk alles doen om de pijn weg te nemen. Daarom is er nu Reumaatjes@work, een begeleidingsprogramma via internet waarbij kinderen zelf hun grenzen ontdekken en de ziekte leren kennen. Fotografie: marijn scheeres

Tanden op elkaar en niet bewegen. Dat is van nature de eerste reactie op pijn. Kinderen met reuma zijn geneigd hun lijf te ontzien en bewegen daardoor te weinig. Jammer, want dagelijkse beweging draagt juist bij aan minder klachten. Afgelopen jaar heeft het Universitair Medisch Centrum Groningen een nieuw internetprogramma ontwikkeld en getest. En wat blijkt? Het werkt. Kinderen die Reumaatjes@work hebben gevolgd zijn meer en intensiever gaan bewegen. Dat geldt vooral voor kinderen die opmerkelijk weinig bewogen voordat ze aan het programma begonnen. Volgend jaar gaat Reumaatjes@work landelijk, waardoor alle 2.500 kinderen met jeugdreuma kunnen deelnemen. Het Reumafonds stelt hiervoor 180.000 euro beschikbaar.

In en om het huis Otto Lelieveld is een van de trotse fysiotherapeuten die het programma ontwik-

kelden. Dit deed hij niet alleen. “Op basis van een Amerikaans model voor gedragsverandering hebben we het geschreven. Daarna hebben studenten van de Pabo gezorgd dat het aansprekend is voor kinderen in de leeftijd van 8 tot 12. Tot slot hebben studenten van een mediaopleiding de vertaalslag naar een internetprogramma gemaakt.” De bedoeling van Reumaatjes@work is niet dat kinderen lid worden van een sportvereniging. “Natuurlijk is dat ook goed”, zegt Lelieveld, “maar het voornaamste is dat de kinderen beweging inbouwen in hun dagelijks leven. Je moet leren je omgeving daarvoor in te schakelen. Als je alleen maar lid bent van een sportvereniging beweeg je hooguit twee uurtjes per week. Door vaker op de fiets te gaan, op straat te spelen, samen uit skeeleren te gaan of gewoon de trap te nemen in plaats van de lift, ben je veel beter bezig. Je merkt dan dat een bewegend leven leuker is. Bovendien wordt

duidelijk dat bewegen iets is wat je samen kunt doen, de hele dag door. Dat maakt het aantrekkelijk.”

Grensverleggend Hoe werkt het? De kinderreumatoloog nodigt het kind uit om zich in te schrijven voor Reumaatjes@work. Het kind krijgt een eigen inlogcode en houdt dagelijks een activiteitenlogboek bij. In een tekening van het skelet houdt de reumatoloog met de kleuren groen, oranje en rood bij welke gewrichten pijnlijk zijn en welke het kind moet ontzien. Dit plaatje kunnen kinderen ook meenemen naar de gymles, zodat de leraar weet wat wel en niet lukt. Lelieveld: “Bij de meeste kinderen staan al hun gewrichten op groen. Dat betekent dus niet dat ze pijnvrij zijn, maar wel dat ze deze gewoon kunnen bewegen.” Tijdens de vier groepsbijeenkomsten stellen de kinderen hun eigen doelen en onderzoeken de haalbaarheid daarvan. Elke week zet de reumatoloog een nieuw pakket van animaties, filmpjes en opdrachten op het net, waardoor het kind reuma goed leert begrijpen. “Gebleken is dat alleen al het bijhouden van de dagelijkse activiteiten werkt. Kinderen gaan erop letten en bewegen vanzelf meer. Ook de informatie over reuma doet zijn werk. Wie snapt waar de pijn vandaan komt, begrijpt ook dat bewegen niet schadelijk is. Het lukt dan beter je grenzen te verleggen. En dat is precies een van onze belangrijkste doelen: inzien dat je meer kunt dan je ooit had verwacht.”

september 2010



Reumaatjes@work

wereldreumadag

Zo lang ze zich kan herinneren heeft Vera Bentum (13) reuma. Er is elke dag wel één gewricht dat pijn doet. Soms is het haar knie, dan weer haar schouder en vervolgens haar pols. Toch laat ze haar leven zo min mogelijk bepalen door haar ziekte. Vera is een van de kinderen die het beweegprogramma Reumaatjes@work testten. “Ik dacht altijd dat ik het rustig aan moest doen, maar dat valt wel mee.”

Vera: “Niet op de bank zitten, bewegen is beter”

Alex: “Ik wil een hoog cijfer voor gym”

Tijdens de korfbaltrainingen en -wedstrijden draagt Vera een spalk om haar pols. Verder is er niets waaraan je kunt zien dat zij reuma heeft. Ze zit in de brugklas en heeft haar klasgenoten verteld wat ze heeft. “Maar ze weten niet hoe en wat”, zegt ze. “Dat ik elke dag pijn heb, allerlei medicijnen gebruik en vaak moe ben door de reuma, houd ik voor mijzelf. Als ik zou vertellen wanneer ik pijn heb, kan ik elke dag wel zeuren. Ik ga niet zielig op de bank zitten, bewegen is beter.”

Terugkijkend vond hij de basisschool wat eentonig. Sinds Alex op de middelbare school zit, heeft hij het enorm naar zijn zin. De leukste vakken zijn geschiedenis, gym en wiskunde. Het lijkt hem leuk om later iets te ontwerpen, gebouwen bijvoorbeeld. Vrienden heeft hij genoeg. Af en toe logeert er eentje bij hem. Maar op zondagochtend zwemt Alex steevast veertig baantjes. Desnoods zwemt de logé met hem mee. Ook zijn vader schroomt niet om het water in te duiken. “Soms zit hij aan de kant en telt hij de baantjes”, vertelt Alex. “Het is goed dat hij zo betrokken is, het helpt me om me aan mijn voornemens te houden. Dat is niet altijd makkelijk, want ik wil ook wel eens op zondag uitslapen. Toch ga ik uiteindelijk altijd naar het zwembad, soms mopperend, maar door het koude water ben ik wel meteen wakker.”

Vera staat erom bekend haar grenzen op te zoeken. Ze gaat vaak de hort op met vriendinnen en als ze kleedgeld heeft gehad, vertrekt ze naar Groningen om te shoppen. “Mijn ouders zeiden vaak dat ik het rustiger aan moet doen, omdat ik anders te moe word.” Vorig jaar heeft Vera meegedaan aan het internet-beweegprogramma Reumaatjes@work. Door wekelijks opdrachten te maken en dagelijks een activiteitenlogboek bij te houden, kreeg zij inzicht in hoeveel zij dagelijks beweegt. “Al snel bleek hieruit dat ik het eigenlijk heel goed doe. Ik beweeg veel, maar dat hoeft helemaal niet slecht te zijn.”



Jezelf een doel stellen en je daaraan houden, dat kan prima als je reuma hebt. Dat weet Alex van Schreven (14) als geen ander. Vijf jaar geleden hoorde hij dat hij reuma heeft. Inmiddels zijn beide knieën van binnen schoongemaakt en gebruikt hij zware medicijnen. Sinds een jaar trekt hij elke zondag veertig baantjes in het zwembad.

september 2010

Kritiek op het programma heeft Vera ook gegeven. “De groepsbijeenkomsten vond ik leuk. Ik ontmoette daar twee andere meisjes die ik al kende van het Jeugdreuma-kamp. Wel vond ik de rest van de groep wat te jong. Ook de filmpjes en animaties waren voor mij wat te kinderachtig.” Door het volgen van Reumaatjes@work had Vera meer contact met haar arts dan anders. De arts was aanwezig bij de bijeenkomsten waar onder meer werd gepraat over medicijnen en de omgang met de omgeving. “Ook kregen we een conditietest en ander onderzoek. Dit bevestigde dat ik goed bezig was. Door het programma weet ik nu iets beter wanneer ik het rustig aan moet doen en wanneer niet.”

Tijdens het beweegprogramma Reumaatjes@work heeft Alex geleerd hoe je jezelf een doel stelt en je daaraan houdt. “Door het project kwam ik erachter dat mijn conditie nul was. Ik houd van gym en haal graag een hoog cijfer. Daarom wilde ik mijn conditie verbeteren. Ik ben begonnen met twintig baantjes en heb dat opgebouwd naar veertig. Door mijn vader en mijn vrienden erbij te betrekken, lukt het om dit

vol te houden. Afhankelijk van hoe ik me voel, zwem ik snel of langzamer, maar het zijn altijd veertig baantjes.” Toen Alex vijf jaar geleden pijn aan zijn benen kreeg, dacht men eerst dat hij last had van groeipijn. De pijn werd steeds erger, dus ging Alex naar de huisarts. Die kon vrij snel vaststellen dat Alex jeugdreuma had. “Behalve in mijn knieën bleek het ook in mijn hand te zitten, maar dat had ik niet in de gaten.” Natuurlijk had Alex nooit eerder stilgestaan bij deze ziekte. Het was dan ook niet makkelijk te begrijpen wat er aan de hand was. “Ik had pijn in mijn benen, dus ik dacht dat het een soort botziekte was. Nu weet ik dat het in je gewrichten zit en met je afweersysteem te maken heeft. Dat werd ook nog eens goed uitgelegd door het internetprogramma. Verder vond ik de groepsbijeenkomsten heel nuttig. Het is goed om met anderen over je ziekte te praten. Daar zag ik bovendien kinderen die veel meer pijn hebben dan ik. Maar ja, ik heb weer zwaardere medicijnen.” Omdat Alex weinig last van zijn gewrichten heeft, vindt hij het niet moeilijk om te sporten en te bewegen. Soms gaat hij daardoor ook iets te ver: “Als ik een soort prikkend gevoel in mijn lijf krijg, weet ik: tot hier en niet verder.”

september 2010



in actie

verhaal achter de gift

Hans in actie

“Als uitgaan niet lukt, maken we het thuis gezellig”

Sportief type

Gaat u meedoen aan een wandel- of fietsvierdaagse, hardloopmarathon, tennistoernooi of ander sportief evenement? Laat u sponsoren voor elke afgelegde kilometer, de gehele afstand of ieder gespeeld uur. Op www.reumafonds.nl (via ‘help mee’) vindt u een handig sponsorformulier voor diegenen die u willen sponsoren. Ook het opgehaalde bedrag kunt u veilig via internet betalen. Wellicht komt uw actie in RondReuma.

Voor de strijd tegen reuma is de inzet van mensen net zo belangrijk als geld. Hans Claassen (23) is een van de acht vrienden van Natasja Noy. Natasja heeft reuma. Haar vrienden zetten zich in voor het Reumafonds. In het KRO-programma ‘BlootGewoon’ gingen zij op artistieke wijze uit de kleren. De opbrengst van de bijzondere naaktkalender van het programma komt gedeeltelijk ten goede aan het Reumafonds.

Iets te vieren of te verkopen

Deze groep vrienden kent elkaar van de Zwarte Cross, een jaarlijks terugkerend crossfestival. Sinds een paar jaar bouwen zij een eigen voertuig, vorig jaar in de vorm van een piratenschip. Daarmee wonnen zij de eerste prijs. Het is voor dit team heel normaal om rekening met elkaar te houden, ook met Natasja en haar ziekte. Als uitgaan vanwege de reuma niet kan, strijkt de groep neer bij Natasja thuis om toch met elkaar een leuke avond te hebben. “Natasja hoeft niet de gastvrouw uit te hangen, we ruimen zelf alles op.”

Voor mensen met reuma is bewegen lastig. Wat betekent bewegen en sport voor jou? “Sport is voor mij heel belangrijk. Ik ben militair bij de pantsergenie. In november 2009 ben ik voor het laatst uitgezonden. Mijn werk bestaat voor een groot deel uit oefeningen. Sporten hoort daarbij. Elke dag doen we wel iets aan beweging. Twee dagen per week besteden we een paar uur aan sport en in het weekend speel ik voetbal. Ik mag dus van geluk spreken dat ik geen last heb van mijn spieren of gewrichten.” Behalve Natasja heeft jouw moeder ook last van reuma. Wat merk je daarvan? “Ze heeft sinds een paar jaar reumaklachten, maar bij haar valt het nog mee. Natasja heeft er veel meer last van. Reuma heeft duidelijk meerdere gezichten. Mijn moeder kan nog gewoon werken. Soms heeft ze daarna wel extra veel last, maar het is niet zo dat ze vergaat van de pijn.” Wat is het verschil met Natasja? “Bij haar is de reuma veel meer aanwezig. Je kunt het echt aan haar merken als ze veel pijn heeft. Niet dat ze zeurt of zo, maar ze is dan veel stiller.”



september 2010

Op welke manier houden jullie rekening met Natasja? “Als groep gaan we vaak met elkaar stappen. Wanneer Natasja veel last heeft van haar ziekte, doen we met z’n allen rustig aan. Dan gaan we gewoon een avondje gezellig bij haar en haar man op de bank zitten. Ook goed. Op die manier heeft Natasha toch een leuke avond. Dat is beter dan dat wij gaan stappen, terwijl zij thuis blijft.” Hoe vond je het om mee te doen aan Blootgewoon? “Dat was een unieke ervaring. Eerst is het wel vreemd om uit de kleren te gaan met camera’s erbij. Maar dat went snel. Je doet het bovendien niet zomaar. Als groep mag je zelf een goed doel uitkiezen. Het Reumafonds ligt voor ons het meest voor de hand, vanwege Natasja.” En wat vindt je moeder ervan? “Die vindt het ook hartstikke leuk. En het kon haar goedkeuring helemáál wegdragen toen ze hoorde dat we het voor het Reumafonds doen.”

Bestel de Blootgewoon-kalender en steun daarmee het Reumafonds. Ga naar www.reumafonds.nl

U kunt het Reumafonds verbinden aan uw huwelijksfeest, een jubileum op uw werk, de opening van uw bedrijfspand of clubhuis. Verkoop uw zelfgemaakte schilderijen, kaarten of andere creaties en en doneer de opbrengst aan de reumabestrijding. Of zet voor langere tijd een donatiebox neer, bijvoorbeeld op een toonbank of receptiebalie. Vraag de donatiebox bij ons aan via (020) 589 64 71 of via [email protected].

Te ingewikkeld Wie: drie vrijwilligers Wat: aangiftes inkomstenbelasting invullen voor ouderen Opbrengst: € 955 De Stichting Welzijn Ouderen Nunspeet (SWON) streeft ernaar de ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Dat laat onverlet dat men bij bepaalde zaken wel eens hulp nodig heeft. Zo ook bij het invullen van de jaarlijkse belastingaangifte inkomstenbelasting. Veel 55-plussers komen daar zelf niet uit en vragen hulp. Niet iedereen heeft de middelen om hiervoor bij een accountants- of boekhoudkantoor aan te kloppen. Daarom stellen zich bij de SWON drie vrijwilligers beschikbaar die elk jaar in februari en maart helpen bij het invullen van de aangiftes. Deze vrijwilligers zijn een oud-belastingmedewerker en twee hobbyisten die het interessant vinden om op de hoogte te blijven van de belastingwetgeving. Het invullen van de aangiftes doen zij op hun kantoor, maar mensen die moeilijk ter been zijn, krijgen een bezoek aan huis. Voor het invullen van de aangifte mogen de gebruikers van deze dienst een vrijwillige bijdrage doen, waarvan de opbrengst naar een goed doel gaat. “Dit jaar is het Reumafonds als goed doel gekozen”, vertelt Jan Wigger, een van de vrijwilligers. “Veel cliënten hebben namelijk zelf met reuma te maken of kennen iemand die deze ziekte heeft.” In totaal zijn zo’n 150 aangiftes voor de ouderen ingevuld. Dit leverde het mooie bedrag van 955 euro op.

Van de zuster Wie: Ada Visser-Brouwer Wat: 65ste verjaardag Opbrengst: € 350 Ada Visser is verpleegkundige in hart en nieren. Veertig jaar geleden, toen zij net getrouwd was, werkte zij in het Reumaverpleeghuis in Rotterdam. Wat zij daar heeft gezien, is haar altijd bijgebleven. “Ik verzorgde leeftijdsgenoten die helemaal vergroeid en verstijfd door het leven moesten. Ik zal dat nooit vergeten. We kunnen zo veel, we reizen zelfs naar de maan, maar reuma kunnen we niet genezen.” Voordat Ada vijf jaar geleden met pensioen ging, werkte zij als verpleegkundige in de wijk. Ook in die functie zag zij veel mensen met reuma. “Ik ben graag betrokken bij mensen, maar de laatste jaren kregen we als wijkverpleegkundige steeds minder tijd voor cliënten. Ik heb me daar altijd hevig tegen verzet, helaas zonder resultaat. Ik geloof wel dat er nu weer een heleboel dingen worden teruggedraaid, omdat blijkt dat het vroeger toch beter ging. Gelukkig maar, want de zorg draag ik nog steeds een warm hart toe.” Haar vijfenzestigste verjaardag vierde Ada met een high tea met haar kinderen, kleinkinderen en een paar vrienden. In plaats van cadeaus vroeg ze een bijdrage voor het Reumafonds. “Iedereen heeft iets gegeven, zonder dat ik het hoefde uit te leggen. Ze weten waar mijn prioriteiten liggen.”

september 2010



berichten

onderzoek

Gewrichten stijf door superlijm

Nationale Zorg Management Dag 2010 Op 4 november as vindt in Echteld, De Nationale Zorg Management Dag 2010, plaats. Het thema van 2010 is: taakverdeling. Welke invloed hebben toezichthouders, bestuurders, cliënten/patiënten, medici, wetenschappers en andere stakeholders op het management van de zorginstellingen? En is deze scheiding in taken helder? Gedurende deze dag gaat u via discussie en met deskundigen en elkaar in gesprek over deze invloeden. Ook is er tijdens deze dag de verkiezing van de Nationale Zorgprijs van 2010. De Nationale ZorgPrijs wordt sinds 1998 uitgereikt aan de meest innovatieve, opvallende, geldbesparende, vooruitstrevende ontwikkeling in de zorg in het afgelopen jaar die bij voorkeur voor de drie marktpartijen; patiënt/cliënt, zorgverlener en zorgverzekeraar een voordeel oplevert. Meer informatie kunt u vinden op de website: www.managersnetwerk.nl/ bijeenkomsten.html?id=688

Van de Loo naar het Loo Om onze vrijwilligers op de hoogte te houden en iets terug te geven voor hun inzet, geeft het Reumafonds elk jaar het Collectenieuws uit. Hierin vinden de ruim 67.000 vrijwilligers verhalen van andere collectanten, collectetips en informatie over reuma. Bovendien zit het boekje boordevol kortingsbonnen voor tal van producten en uitstapjes. Naar aanleiding daarvan bracht de familie Van de Loo, collectecoördinator afdeling Hillegom, een bezoekje aan Paleis het Loo, mét speciale collectantenkorting. “De kleinkinderen hebben met plezier de speurtocht gemaakt en alles gevonden. Het was een zeer geslaagde dag”, lieten zij na afloop per e-mail weten. “Wij heten zelf Van de Loo en maken altijd de grap dat we even gaan kijken hoe onze tuinen erbij liggen. Nou, prachtig hoor!”

Gezocht voor reünie

Mensen die in de periode 1988 tot en met 2002 deelnamen aan de jongerenweekenden op Groot Stokkert. Benieuwd hoe het met oude kennissen gaat? Neem dan contact op met Martin van der Steen, [email protected] of via tel: (073) 8500466.

Vacatures Algemene Ledenvergadering Het hoogste orgaan van de Vereniging Nationaal Reumafonds is de Algemene Ledenvergadering. Deze is onder meer verantwoordelijk voor de vaststelling van het beleid. De Algemene Ledenvergadering komt tweemaal per jaar bijeen. De Algemene Ledenvergadering bestaat uit vertegenwoordigers van reumapatiëntenorganisaties en organisaties van behandelaars. Hierdoor worden de belangen van de reumabestrijding zowel vanuit patiëntenperspectief als vanuit behandelaarperspectief behartigd. Het Reumafonds heeft circa 180.000 donateurs en daarnaast nog eens circa 65.000 vrijwilligers, die tezamen de reumabestrijding mogelijk maken. Een zeer belangrijke achterban van “Vrienden van het Reumafonds” heeft een stem in de Ledenvergadering. Op een totaal van 24 zijn de Vrienden van het Reumafonds met 6 stemgerechtigden vertegenwoordigd. In verband hiermee zoeken wij:

betrokken donateurs en vrijwilligers 10

september 2010

die op vrijwillige basis voor een periode van maximaal vier jaar zitting willen nemen in de Algemene Ledenvergadering van het Reumafonds. Wij zoeken 2 donateurs / vrijwilligers: • met een grote affiniteit met de reumabestrijding; • met bestuurlijke ervaring; • met goede sociale en communicatieve vaardigheden; • met HBO/WO werk- en denkniveau; • die ten minste 3 jaar donateur / vrijwilliger van het Reumafonds zijn. Indien u graag uw stem als donateur of vrijwilliger wilt laten horen in de Ledenvergadering, verzoeken wij u om vóór 1 oktober 2010 schriftelijk uw motivatie en curriculum vitae per e-mail of brief te zenden aan de algemeen directeur drs. H.J. Lodewijk Ridderbos, Postbus 59091, 1040 KB, Amsterdam, [email protected]. Indien u meer informatie wenst over onze Ledenvergadering, kunt u contact opnemen met de algemeen directeur, (020) 5896461 of via [email protected]. Algemene informatie over het Reumafonds vindt u op www.reumafonds.nl.

’s Ochtends kom je met moeite uit bed en na een tijdje zitten kun je haast niet meer opstaan. Mensen met artrose hebben veel last van gewrichtstijfheid. Dat komt doordat er een soort superlijm in het gewricht wordt gemaakt. Onderzoek aan het Radboud MC in Nijmegen maakt de weg vrij naar nieuwe manieren om de stijfheid van gewrichten tegen te gaan. Dankzij de Nijmeegse onderzoekers weten we al welke eiwitten verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van de superlijm in gewrichten. De oplossing lijkt dus voor de hand te liggen: vang het eiwit weg en je krijgt ook geen last van stijve knieën en heupen. Helaas is dit nog toekomstmuziek. Het onderzoeksteam van dr. Peter van der Kraan, van het Radboud MC te Nijmegen, heeft ontdekt dat ook een ander eiwit, namelijk een groeifactor, betrokken is bij de aanmaak van de lijmachtige stof. De onderzoekers willen nu weten wat de juiste aanpak is: het effect van de groeifactor blokkeren of de eiwitten die de lijmstof maken remmen. In 2014 zijn de resultaten bekend. Daarna komt een behandeling tegen stijve gewrichten echt dichterbij.

Het Nijmeegs onderzoeksteam, vlnr: projectleider Peter van der Kraan, onderzoeker Dennis Remst en supervisor Esmeralda Blaney Davidson.

Vier vragen aan dr. Peter van der Kraan 1. Wat vindt u zelf de meest verrassende vondst tot nu toe? “Eerst dachten we dat de stijfheid van gewrichten komt doordat er simpelweg meer collageen in het gewricht wordt gemaakt. Nu blijkt dat er een speciale superlijm in het gewricht ontstaat. Dat is eigenlijk heel mooi, want daardoor hebben we de mogelijkheid om alleen de stijfheid van het gewricht aan te pakken, zonder nadelige bijeffecten in de rest van het lichaam.”

name cellen uit gewrichten van mensen met artrose. Die komen beschikbaar door gewrichtvervangende operaties, als mensen bijvoorbeeld een nieuwe heup of knie krijgen. Op deze manier kunnen wij nuttig gebruik maken van materiaal voor onderzoek, zonder dat dit extra belasting oplevert voor de patiënt. We bestuderen in deze cellen hoe de aanmaak van de superlijm in zijn werk gaat en hoe je dat proces kunt blokkeren.”

2. Hoe gaat dit onderzoek in zijn werk?

3. In 2014 zijn de resultaten bekend. Wat dan?

“Het onderzoek vindt plaats in het laboratorium. We onderzoeken met

“Als we in het lab hebben ontdekt hoe we de stijfheid kunnen bestrijden, moeten

we die behandeling testen bij patiënten. Zo moet duidelijk worden of we de aanmaak van superlijm echt kunnen remmen en of dit ook daadwerkelijk leidt tot minder gewrichtsklachten.”

4. Hoe belangrijk is subsidie van het Reumafonds voor dit onderzoek? “Onderzoek is duur en je hebt er mankracht voor nodig. De subsidie maakt het mogelijk om iemand in dienst te nemen om het onderzoek uit te voeren en alle benodigde materialen aan te schaffen. Het onderzoek zou niet kunnen worden uitgevoerd zonder de subsidie van het Reumafonds.”

september 2010

11

donateur vertelt

Het Reumafonds zoekt collectanten

Tamara Mewe (34) was 17 jaar toen zij slaagde voor haar eindexamen. Ze ging een jaar vrijwilligerswerk doen, waaronder huisbezoeken bij een vrouw met ernstige reuma. Sindsdien is zij een trouwe donateur van het Reumafonds. “Omdat acceptgiro’s van goede doelen steeds vaker op de grote stapel verdwenen, heb ik mijn gift omgezet in een periodieke schenking.”

Periodiek schenken

“Ik weet wat ik geef” Fotografie: marijn scheeres

In het dagelijks leven is Tamara taaladviseur. Ze is getrouwd met Wilco en woont in Den Haag. In haar vrije tijd danst zij Israëlisch. “Aangezien Wilco niet danst, ging ik op zoek naar een dans zonder partner. Zo kwam ik hier terecht. We dansen op allerlei muziek, van klezmer tot pop en het is flink springen.” Verder is Tamara lid van een leesclub en doet ze elke vrijdag vrijwilligerswerk. Op dit moment zorgt zij voor een chronisch zieke man. “Hij is van mijn eigen leeftijd en heeft drie kleine kinderen. Ik probeer zo veel mogelijk met hem naar buiten te gaan. Zo ontlast ik bovendien zijn vrouw, die dag en nacht voor hem klaarstaat.”

Stijf van de reuma Je vrijwillig inzetten voor een ander is voor Tamara heel gewoon. Toen zij op haar zeventiende van de middelbare school kwam, heeft zij een jaar lang niets anders gedaan. Ze legde toen huisbezoeken af om mensen te helpen. Zo be-

landde Tamara bij een vrouw in Amsterdam. “Zij stond letterlijk stijf van de reuma”, zegt ze. “Toen heb ik me gerealiseerd dat reuma een ziekte is waarbij geen uitzicht is op genezing. Je kunt er jaren en jaren mee rondlopen. Misschien is dat wel een van mijn grootste angsten.” De vrouw in kwestie leed erg onder haar ziekte, maar was voor Tamara tegelijk een groot voorbeeld. “Ik kwam eigenlijk voor het huishouden, maar zij had veel meer zin om te praten of te winkelen. We gingen met haar rolstoel naar buiten en zij wees alles aan dat ze wilde hebben. Ook deed zij nog wonderbaarlijk veel zelf in het huishouden. Daarvoor gebruikte ze allerlei hulpmiddelen. Soms had ze met pijn en moeite de vloer gedweild, net voordat ik kwam. Ze zei dan heel vrolijk: ‘Dat kan ik nog prima zelf!’”

Elke maand Sinds een paar jaar doet Tamara een periodieke schenking aan het Reumafonds. “Ik vind het

Uw gift omzetten in een periodieke schenking? Vul de volmacht in met behulp van het formulier in de binnenzijde van deze RondReuma en stuur deze op naar het Reumafonds.

prettig om de doelen die ik ondersteun trouw te blijven. Toen steeds meer acceptgiro’s van allerlei goede doelen op de grote stapel belandden, werden mijn giften erg onregelmatig. Nu weet ik zeker dat ik elke maand iets geef. Bovendien heeft een periodieke schenking voordelen bij de belastingaangifte.” Wat Tamara betreft moet haar geld vooral ten goede komen aan onderzoek dat leidt tot voorkoming en genezing van reuma. “Maar zolang er nog geen genezing bestaat, moeten we ook opkomen voor de belangen van patiënten van nu. Ook daar mag het Reumafonds wat mij betreft in investeren.”

INGSAKTE GRATIS NOTARIËLE SCHENK een schenkingsaris U kunt bij uw eigen not voudiger is een ar ma , akte op laten maken taris van sno hui de van ken gebruik te ma er me dan € 200 het Reumafonds. Schenkt u fonds de ma Reu per jaar, dan betaalt het , dan brengt der min u t enk notariskosten. Sch ening. rek in 55 € lig ma een s de huisnotari

Collecteweek Reumafonds: 27 februari t/m 5 maart 2011 Het Reumafonds zet zich in voor een betere kwaliteit van leven van de reumapatiënten van nu en een leven zonder reuma in de toekomst. De ruim 67.000 vrijwilligers zorgen voor maar liefst een derde van het geld voor de reumabestrijding. Maar onderzoek is duur, dus elk jaar is het weer een uitdaging om met meer mensen een hogere opbrengst binnen te halen. Helpt u mee?

Kinderen met reuma zouden graag in jouw sportschoenen staan” Wim Joly, collectant en wijkhoofd in Zutphen, is naarstig op zoek naar jonge collectanten. Van zijn collectantenbestand van zo’n tachtig mensen is het merendeel ruim boven de vijftig jaar, sommigen zelfs over de zeventig. “Reuma is echt geen ziekte van ouderen alleen. Er zijn kinderen, jongeren en jongvolwassenen met reuma. Ik hoop via sportverenigingen nieuwe collectanten aan te trekken door jonge sporters met de neus op de feiten te drukken: voor jou is het misschien vanzelfsprekend om elke week moeiteloos je sport uit te oefenen, maar kinderen met reuma zouden dolgraag in jouw sportschoenen staan.”

Je kunt trots zijn op een volle bus” Ze zet al tien jaar haar ziel en zaligheid in voor het Reumafonds. Marijke Liet is collecteorganisator en heeft zelf de ziekte van Bechterew. Ze collecteert alleen als een van haar collectanten uitvalt. Als zij daarvan terugkomt, zegt haar man altijd: “Je straalt helemaal.” “Collecteren is leuk omdat je samen iets voor een ander doet. Ook de mensen bij wie je aanbelt waarderen je daarvoor. Je voelt je er heel snel goed bij.” Samen met vier anderen stuurt Marijke 102 collectanten aan en na de collecteweek int zij het geld. “Geweldig hoe trots mensen zijn op hun opbrengst. En terecht, want geld voor reumabestrijding is hard nodig.”

Bent u geïnteresseerd en wilt u zich aanmelden als collectant of collecteorganisator in uw eigen buurt? Graag! meld u aan met hulp van de antwoordkaart in de binnenzijde van deze Rondreuma of stuur een email naar [email protected]

Patiënt vertelt

“Ik heb nog zoveel uitdagingen” Boogschutter Inge van Caspel is voortdurend op recordjacht. De 19-jarige Almeerse heeft als adagium dat het áltijd beter kan. Naast die ijzersterke wedstrijdmentaliteit beschikt ze over het vermogen om uitstekend naar haar lichaam te luisteren: een ‘gelukkige’ bijkomstigheid van de jeugdreuma die enkele jaren geleden bij haar werd vastgesteld. Fotografie: marijn scheeres visagie: YVONNE NUSDORFER FOR LAURA MERCIER@ANGELIQUE HOORN AGENCY

14

september 2010

Inge van Caspel 19 jaar Is wereldkampioen boogschieten bij de junioren Heeft jeugdreuma

In haar thuishonk, de schietbaan van Handboogschutterij Almere (HBSA), demonstreert Inge de essentie van het handboogschieten. Ze neemt de hightech boog ter hand. Deze boog van het type Compound is onder andere voorzien van katrollen, stabilisator en vizier. Een ander hulpmiddel is een apparaatje waarmee de pees wordt uitgetrokken en losgelaten: de release. Ze pakt een pijl, spant de boog en laat los. Daar komt het voor een buitenstaander zo’n beetje op neer. Diezelfde buitenstaander heeft geen benul van de kracht en snelheid waarmee een en ander gepaard gaat. De pijl is een onzichtbaar projectiel en heeft zich 25 meter verderop al lang en breed in het bord geboord. “Nou, zo doe ik dat dus”, zegt ze met een bescheiden, bijna verontschuldigende lach.

Jeugdreuma Wie niet beter weet, ziet in Inge van Caspel een gewone topsporter. En dat is ze natuurlijk ook, zij het dat ze een topsporter is met een verhaal. Een verhaal dat in 2005 begon toen bij haar jeugdreuma werd gediagnosticeerd. Wat zich eigenlijk daarvóór al aandiende. De lichamelijke klachten op de basisschool: de regelmatige ontstekingen, zwakke enkels. Het moeilijke lopen, loopgips als voorbode van de ziekte, het doorbijten op schoolfeestjes (“Ik had wel pijn maar kreeg er gezelligheid voor terug. Dat had ik ervoor over, dat doe je.”). “Toen er officieel jeugdreuma bij me werd vastgesteld, kwam dat niet echt als een verrassing. Mijn vader was al reumapatiënt, ons huis was al aangepast. Het zat er een beetje in, en ik heb er niet moeilijk over gedaan. Ik bleef ik, nu had het alleen een naam.” Het is typerend voor de levenshouding van het gezin Van Caspel (naast vader Peter en Inge bestaande uit moeder Tineke en broer Pim), waar

men eerder de mogelijkheden ziet dan de beperkingen die het leven met zich meebrengt. Amper een jaar na de diagnose stortte Inge zich op de handboogsport. Een schietfeestje van broer Pim – zelf een verdienstelijk handboogschutter – bleek voldoende voor Inge om zich helemaal op de voor haar nieuwe sport te storten.

Waslijst Sindsdien is het snel gegaan. Inmiddels heeft ze een waslijst aan records op haar naam staan, behaalde ze in 2009 goud op het WK junioren in het Amerikaanse Ogden, werd ze uitgeroepen tot sportvrouw van Almere en ontving ze ook de erepenning van deze stad. Sinds 2008 maakt ze bovendien deel uit van Jong Oranje en doet ze al regelmatig mee met seniorenevenementen. En het einde is nog lang niet in zicht, getuige de lijstjes met nog te verbeteren records die ze op haar kamer heeft hangen. Zelf heeft ze niet direct een verklaring voor haar snelle opmars. “Het ging soepel en ik voelde me meteen thuis bij de club. Het was mijn tweede huiskamer. Dat was misschien wel het belangrijkste. Veel mensen vragen of ik door de reuma niet beperkt was, maar ik denk dat juist het tegenovergestelde waar is. Ik heb goed naar mijn lichaam leren luisteren, ik heb geleerd met pijn en tegenslag om te gaan en weet hoe ik mijn energie goed moet verdelen. En ik heb het geluk dat er thuis normaal over wordt gedaan.”

Spiergeheugen Er wordt wel gezegd dat handboogschieten een combinatie is van spanning (spannen van de pees), concentratie (richten) en ontspanning (loslaten van de pijl). Die combinatie bepaalt het succes bij het afschieten van de 144 pijlen tijdens een wedstrijd. “Het komt dan

ook vooral aan op het trainen van spiergeheugen; het voortdurend herhalen van dezelfde lichaamsbewegingen. Mijn enige nadeel is dat ik wat beperkingen heb met mijn handen bij het spannen maar dat compenseer ik door een goed lichaamsbesef.” Na het WK junioren vorig jaar was er naast het sportieve succes nog meer goed nieuws voor Inge van Caspel. De jeugdreuma bleek in remissie. Ze weet niet in hoeverre haar leefstijl daarmee te maken heeft. Feit is dat ze de afgelopen jaren bewust het gebruik van ontstekingsremmers en pijnstillers heeft afgebouwd. “Het was een kosten-batenanalyse: ik had uiteindelijk meer last van de bijwerkingen. Nam ik op vrijdag een injectie met ontstekingsremmers dan was ik het hele weekeinde ziek en moest ik zondag pillen slikken tegen de misselijkheid. Ik gebruik ook zo weinig mogelijk pijnstillers. Daarmee ga je onbewust over je grenzen. Ik luister liever naar de signalen van mijn lichaam.”

Uitdagingen De komende jaren staan voor haar in het teken van de handboogsport. “Ik heb nog zoveel uitdagingen. De reuma is op dit moment geen item meer in mijn leven. Verder is het niet iets moeilijks of zo. Ik hou gewoon zoveel mogelijk rekening met de signalen van mijn lichaam. Ik weet wat ik moet doen en blijf uitgaan van mijn eigen mogelijkheden.”“Ik heb het nooit weggestopt, maar evenmin aan de grote klok gehangen. Ik wilde geen schrikreactie teweegbrengen en al helemaal geen medelijden bij anderen opwekken. Zeker niet bij mijn concurrenten. Als men ernaar vroeg gaf ik antwoord. Ik vond het nu een goed moment om erover te vertellen. Daarmee zet ik er op een of andere manier een punt achter.”

september 2010

15

advertentie

wetenschap

1001 ideeën

Recordbedrag besteed aan wetenschappelijk reuma-onderzoek

gratis thuisbezorgd Handige producten voor in en om het huis komen altijd van pas. Op de pagina vind je enkele praktische voorbeelden, maar je kunt ook verder shoppen op www.huis-en-comfort.nl of een gratis catalogus aanvragen. Huis & Comfort heeft alles voor de tuin en de keuken, maar ook slimme producten op het gebied van schoonmaak, veiligheid en opbergen. Met de actiecode 657.800 wordt alles gratis bij je thuisbezorgd.

Het Reumafonds besteedt dit jaar 5,5 miljoen euro aan nieuw wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaak en behandeling van reuma. Daarmee komt het totaalbedrag voor reuma-onderzoek in 2010 op 8 miljoen euro. Het Reumafonds ondersteunt dit jaar 29 nieuwe onderzoeken. De meeste daarvan gaan over reumatoïde artritis.

12 studies afgerond Superslang XXL bestelnr: 415.019

21,50

Schoenenbox bestelnr : 431.869

18,95

Maxi-flessengreep

Dekselopener

3,50

5,50

bestelnr: 710.407

bestelnr: 503.150

Catalogus

Vraag ‘m gratis aan met onderstaande bon. Alle bestellingen t/m 31 december worden GRATIS thuisbezorgd, gebruik daarvoor actiecode 657.800 bij je bestelling.

Bestellen? Ga naar www.huis-en-comfort.nl of bel (0115) 640770 of gebruik onderstaande bon Gratis thuisbezorging geldig t/m 31 december

In 2009 sloot het Reumafonds twaalf studies af met een eindevaluatie. De onderzoeken richtten zich op artrose, reumatoïde artritis (RA), de ziekte van Bechterew en systemische lupus erythematodes (SLE). De studies zijn verricht aan verschillende academische centra in Nederland. Bij het artrose-onderzoek is gekeken naar de samenhang tussen erfelijk materiaal en het optreden van artrose. Ook de kans op artrose na een meniscusoperatie of kruisbandletsel was onderwerp van onderzoek. Twee onderzoeken naar RA vonden nieuwe cellen en eiwitten die mogelijk een aanknopingspunt zijn voor een nieuwe behandeling. Uit een andere studie bleek dat het verloop van de ziekte mogelijk te voorspellen is aan de hand van bepaalde eiwitten in het bloed van de patiënten. Verder is er een methode ontwikkeld om moeheid bij RA te meten en is er meer bekend over de werking van antistoffen bij RA en SLE. Uit onderzoek naar Bechterew blijkt dat ook mensen met deze ziekte, net als patiënten met RA, een grotere kans lopen op aderverkalking dan mensen zonder de ziekte.

Dit jaar zijn er 100 onderzoeksvoorstellen ingediend bij het Reumafonds, die allemaal door de Wetenschappelijke Adviesraad en internationale referenten beoordeeld worden. “De kwaliteit van de projectvoorstellen was dit jaar zo hoog, dat we besloten hebben meer geld vrij te maken, zodat er nu 29 onderzoekers aan de slag kunnen”, verklaart drs. Lodewijk Ridderbos, algemeen directeur van het Reumafonds, het recordbedrag. Nieuwe onderzoeken De nieuwe onderzoeken gaan over verschillende reumatische ziektes. De lijst nieuwe onderzoeken wordt aangevoerd door onderzoeken naar reumatoïde artritis (11). Daarna komen artrose (8) en de relatief zeldzamere systeemziekten (6) zoals Sjögren, systemische sclerose en lupus erythematodes. Systeemziekten zijn aandoeningen waarbij ontstekingen in het hele lichaam kunnen voorkomen, bij voorbeeld in slijmvliezen of organen. De verdeling van de nieuwe projecten over de ziektebeelden en onderzoekscentra is als volgt: • • • • • •

11 reumatoïde artritis (Leiden, Rotterdam, Utrecht, Amsterdam) 8 artrose (Leiden, Rotterdam, Nijmegen,Utrecht) 6 systeemziekten (Rotterdam, Nijmegen, Utrecht, Leiden) 2 jeugdreuma (Amsterdam, Rotterdam) 1 Lyme artritis (Nijmegen) 1 Bechterew (Amsterdam)

Elleboogbandage bestelnr: 709.450

5,50

Actiecode 657.800

Bestelkaart

Stuur mij de volgende artikelen geheel vrijblijvend op zicht. Aantal

Bestelnummer Artikelomschrijving

Prijs totaal



415.019 Superslang XXL



431.869 Schoenenbox



710.407

Maxi-flessengreep



503.150

Dekselopener



709.450

Elleboogbandage



o Catalogus ‘Huis & Comfort’ GRATIS

Gratis verzendkosten actiecode GRATIS Totaal

Naam

1 miljoen euro extra voor grootste artroseonderzoek ooit

Voornaam Straat Postcode

Huisnummer Woonplaats

Geboortedatum Telefoonnummer

Stuur deze bon in een gefrankeerde envelop naar: Huis & Comfort, Postbus 129, 4560 AC Hulst

Het Reumafonds heeft een extra bedrag van 1 miljoen euro toegewezen aan CHECK, Nederlands grootste onderzoek naar artrose. Het CHECKonderzoek startte in 2001 met een budget van 2,3 miljoen euro. Gedurende tien jaar worden 1002 mensen met beginnende artrose-klachten jaarlijks onderzocht. CHECK levert sinds 2001 al zoveel bruikbare informatie op over artrose dat besloten is extra geld beschikbaar te stellen voor de eindsprint. Met het extra geld kan de onderzoeksgroep meer dingen meten. Behalve door lichamelijk onderzoek en vragenlijsten kunnen ze nu ook gegevens verzamelen via bloed, urine en röntgenfoto’s. In bloed en urine onderzoekt men de eiwitten die mogelijk betrokken zijn bij het ontstaan en het verloop van artrose. Met een extra meetmoment via röntgenfoto’s kunnen de onderzoekers plotselinge verergering van gewrichtsbeschadigingen eerder ontdekken. Daarnaast gaan zij op röntgenfoto’s ook kijken naar de aanwezigheid van artrose in het hele lichaam, in plaats van alleen in heup of knie. CHECK heeft een eigen website waarop de deelnemers en andere belangstellenden informatie vinden over het verloop en de tussentijdse uitkomsten van het onderzoek: www.check-onderzoek.nl. september 2010

17

EULAR rome

Patiënt duikt

in de wereld van de wetenschap ‘Wil je mee naar het EULAR Congres in Rome om een presentatie te geven?’ Deze vraag stelde Judy Ammerlaan, verpleegkundig specialist en transitiecoördinator in het UMC Utrecht, eind 2009 aan mij. Niet helemaal realiserend wat me te wachten stond, reageerde ik enthousiast: ‘Jazeker!’ Hoe dichterbij het congres kwam, hoe spannender het werd. Het is een uitdaging om als patiënt zo dicht op de wetenschap te zitten.

Even voorstellen: Ik ben Marlies Allewijn. Toen ik twaalf was is bij mij de diagnose Polyarticulaire Juvenile Idiopatische Artritis gesteld, oftewel: jeugdreuma. Ik ben nu 32, trotse moeder van Daantje, freelance tvredacteur en helaas nog steeds reumapatiënt. Als redacteur kwam ik een aantal jaren geleden in contact met Judy. In het Universitair Medisch Centrum Utrecht wordt namelijk hard gewerkt aan verschillende E-Health Applications voor jongeren. Dit zijn internetprogramma’s die jongeren helpen om te gaan met hun ziekte en daarin zelf keuzes te maken. Hiervoor heb ik een aantal filmpjes gemaakt. De EULAR nodigde Judy en mij uit om in Rome over ons werk te vertellen.

Het is zover: we vertrekken naar Rome. Eenmaal op het congres aangekomen ben ik allereerst onder de indruk van de omvang. Wat een mensen! Als invited speaker moeten wij ons inschrijven in een enorme hal.

Marlies Allewijn is een van de twee reumapatiënten die lid zijn van de Wetenschappelijke Adviesraad (WAR) van het Reumafonds. De WAR beoordeelt de onderzoeksaanvragen die het fonds ontvangt op wetenschappelijke kwaliteit, maatschappelijke relevantie en originaliteit. De Raad bestaat uit 17 wetenschappers uit diverse disciplines en heeft een onafhankelijke voorzitter. “Iedereen heeft zijn eigen expertise en voorkeuren”, legt Marlies uit. “Ik kijk vooral naar het directe nut voor patiënten en de mate waarin de studies patiënten belasten. Op celniveau kan ik niet veel bijdragen, maar de psychosociale kant van reuma is voor mij gesneden koek.” Marlies geeft aan dat patiënten een andere inbreng hebben in de Raad dan de wetenschappers. Ook vindt ze dat de twee werelden niet zonder elkaar kunnen. “Ik ben er heilig van overtuigd dat ervaringsdeskundigheid een onmisbaar ingrediënt is in goed onderzoek.” Tijdens haar bezoek aan de EULAR, het grootste internationale wetenschappelijke reumacongres, werd haar overtuiging bevestigd. “Hier waren veel patiënten aanwezig om informatie op te doen en ervaringen te delen met wetenschappers.”

Tijdens de presentatie vertel ik mijn verhaal. Toen ik kind was, waren er nog geen websites met informatie over reuma. Er waren ook nog geen cursussen die je leerde om te gaan met een chronische ziekte. Ik moest het wiel steeds opnieuw uitvinden,. Hoe leg je als puber aan je vrienden uit dat het niet verstandig is om dat biertje te drinken? En zal je vriendje bij je weggaan omdat je niet mee kunt op wintersport? Hoe moet het als je op jezelf gaat wonen? Is werken mogelijk? En kun je kinderen krijgen als je reuma hebt en medicijnen gebruikt? Ik heb bijna alle doelen bereikt die ik heb gesteld. Maar het ging niet vanzelf, zoals het krijgen van kinderen. Vandaar dat ik vol trots mijn mooie jongen laat zien.. Judy vertelt over het werk dat ze doet en de E-Health Applications die we hebben ontwikkeld. Het is erg belangrijk om ervoor te zorgen dat de jongeren met Reuma het middelpunt van hun eigen behandeling zijn. Wat zijn hun behoeften en hoe kan daarin worden voorzien? Na afloop van de sessie krijgen we veel enthousiaste reacties van zowel professionals als patienten uit alle delen van de wereld, van Ierland tot Brazilie.

In het hotel nemen we onze presentaties nog eens goed door. Zijn we niets vergeten? Is alles duidelijk? Zou dit wel overkomen?

Met de presentatie op een USB-stick, back-ups op een cd, in de emailbox en op de harde schijf van de laptop (je weet tenslotte maar nooit) melden wij ons in de speakers preview room. Hier wordt de presentatie op de congresserver gezet. Een spannend moment.

18

september 2010

En daar sta je dan…met een 3D bril op te kijken naar een film over nieuwe medicijnen. Zo komen de cellen die in je lijf worden aangepakt wel heel dicht bij.

Na het harde werken is het tijd voor ontspanning. Rome is prachtig!

september 2010

19

"%7&35&/5*&

www.infrarooddeken.nl

Infrarooddeken

• • • • • •

simpel te bedienen praktisch in gebruik neemt weinig ruimte in beslag gemakkelijk mee te nemen eenvoudig te reinigen zuinig in gebruik (150w)

nieuw: infrarooddeken voor in de stoel

De infrarooddeken is een speciaal ontworpen deken om de effecten van een infrarode sauna ook thuis te kunnen ervaren. De diepwerkende infrarode warmte van de deken heeft een weldadige en ontspannende invloed op het gehele lichaam. Met name de spieren, pezen en gewrichten hebben baat bij de

Buigen, strekken en balanceren

Knieoefeningen onder de loep Omdat er nog geen medicijn bestaat tegen knieartrose, is het devies: oefenen, oefenen, oefenen. Menig patiënt is van plan zijn beste beentje voor te zetten, maar merkt al snel dat de discipline ontbreekt. Alleen als je zeker weet dat het helpt, lukt het om je aan je voornemens te houden. Met steun van het Reumafonds doet bewegingswetenschapper Martijn Steultjens vergelijkend onderzoek naar twee soorten knieoefeningen bij artrose. Wat werkt het best? Zo’n acht jaar geleden is het Jan van Breemen Instituut een onderzoek gestart naar knieartrose. Hieruit blijkt dat de groep mensen met deze aandoening zeer divers is: van jongeren tot ouderen en van actieve sporters tot mensen die weinig bewegen. Ook werd duidelijk dat één groep er het slechtst aan toe is: degenen met zogenaamde biomechanische problemen. “Dit betekent dat zij zwakke spieren hebben, een slecht bewegingsgevoel en losse gewrichten”, legt onderzoeker Martijn Steultjens uit. “Dit leidt ertoe dat ze onvast op hun benen staan. Hun kniebanden en spieren houden het gewricht niet goed op zijn plek en zij voelen niet goed hoe hun knie staat. Dat leidt tot een onzeker gevoel bij staan en lopen.”

behandeling. De bekende infrarode lamp die vroeger gebruikt werd bij vastzittende en pijnlijke spie-

Voelen hoe je beweegt

ren van de schouders en de rug is een goed voorbeeld! De infrarooddeken kan door iedereen gebruikt

Het vermoeden bestaat dat de losse gewrichten een oorzaak zijn van knieartrose. “De klappen worden niet goed opgevangen en daar lijdt het kraakbeen onder”, denkt Steultjens. “Of de twee andere problemen, spierzwakte en het gebrek aan bewegingsgevoel, oorzaak of gevolg zijn van artrose, is niet helemaal duidelijk. Feit is wel dat

worden. Man en vrouw, kinderen en natuurlijk personen op leeftijd ervaren de positieve werking ervan. Personen die ondermeer lijden aan fibromyalgie, de ziekte van Bechterew, artrose en reumatoide artritis ervaren pijnverlichting na het gebruik van onze infrarooddeken.

Bestellen? Mail naar [email protected] of bel 0411-622393.

we er graag iets tegen willen doen.” Volgens de huidige richtlijn schrijven huisartsen mensen met knieartrose fysiotherapie voor. Deze therapie is met name gericht op het versterken van de spierkracht. De fysiotherapeuten van het Jan van Breemen Instituut hebben een nieuwe oefenmethode ontwikkeld, speciaal bedoeld voor mensen met biomechanische problemen aan de knie. “Ons doel is het bewegingsgevoel terug te brengen en daarmee te zorgen voor meer stabiliteit”, vertelt Steultjens. “In plaats van duwen en trekken op fitnessapparaten, laten wij de patiënten eerst heel langzaam en zonder spierkracht bewegen. Evenwichtsoefeningen zijn hier een belangrijk onderdeel van.”

week de stabiliteitstherapie. Omdat we alleen mensen met biomechanische problemen laten meedoen, denken we dat de nieuwe methode de beste resultaten zal geven.” Eind 2011 verwachten de onderzoekers conclusies te kunnen trekken. Mocht blijken dat de stabiliteitstherapie beter is voor mensen met knieartrose in combinatie met een gebrek aan bewegingsgevoel, dan zal dit de nieuwe richtlijn worden binnen het Jan van Breemen Instituut. “Middels publicaties zullen wij in dat geval reclame gaan maken, zodat de nieuwe methode ook elders wordt opgepikt en zo veel mogelijk patiënten er profijt van hebben”, aldus Steultjens.

Hoge verwachtingen

Het Reumafonds financiert het onderzoek naar oefeningen bij knieartrose

Nu de nieuwe oefentherapie is ontwikkeld, moet duidelijk worden of hij echt beter is dan de standaardmethode. Na een test met tien proefpersonen zijn de verwachtingen hooggespannen. “Nu onderzoeken we de effecten bij een groep van honderdtwintig mensen. De ene helft volgt twee keer per week in groepsverband de standaardtherapie en de andere helft krijgt twee keer per

september 2010

21

Uit het dagboek van een reumatoloog

puzzel mee en...

22

Colofon RondReuma is een uitgave van het Reumafonds 12e jaargang nummer 3, september 2010 ISSN 1566-6018

De strijd tegen onbegrip

Dick Siewertsz van Reesema reumatoloog in het Deventer Ziekenhuis

Hendrik had al jaren reumatoïde artritis van zijn grote gewrichten en hij was duidelijk beperkt in zijn mogelijkheden. Meerdere behandelingen in de negentiger jaren hadden niet kunnen voorkomen dat er gewrichtsschade was ontstaan. Helaas waren er toen nog beperkte mogelijkheden om de ziekte af te remmen. Hij liep mank, maar klagen deed hij niet. Hendrik was volledig afgekeurd als agrariër. Voor zover zijn beperkingen het toelieten, hielp hij op de boerderij die zijn zoon van hem had overgenomen. Om invulling te geven aan zijn vrije tijd was Hendrik sierkippen gaan fokken die bovendien heerlijke eieren legden. Hij was er goed in en al snel sleepte hij prijs na prijs in de wacht. Op de fokdagen, waaraan ook rijke amateurs uit het westen deelnamen, oogstte hij bewondering. Enkele deelnemers kwamen bij Hendrik thuis een kijkje nemen: hoe was het toch mogelijk dat hij hen voortdurend wist af te troeven? Onder hen was een bekende advocaat uit Den Haag, de eeuwige tweede. Hendrik genoot van de aandacht en kwam regelmatig met prachtige verhalen en een doos mooie eieren op mijn spreekuur. In het buurtschap werd geroddeld over het deftige bezoek bij Hendrik. Daar had hij, met hulp van de advocaat, een mooi antwoord op. Die leende eens een auto met chauffeur, met pet en witte handschoenen, en haalde zijn buren op voor een glaasje in de kroeg. “Nooit meer iets gehoord”, zei Hendrik triomfantelijk. Hendrik vroeg een extra consult aan, wat voor hem nogal ongebruikelijk was. Inmiddels was hij 63 jaar en zijn reuma was stabiel. Hij had een vergunning en subsidie aangevraagd voor de aanbouw van een slaapkamer op de begane grond, zodat hij geen trappen meer hoefde te lopen. Deze was afgewezen. Toch had Hendrik de aanbouw gerealiseerd. Van de gemeente had hij nu een brief gekregen: de verbouwing van

september 2010

Beschermvrouwe: H.M. Koningin Beatrix

zwaluwhoeve W E L L N E S S R E S O RT

zijn huisje was zonder vergunning uitgevoerd en hij moest de aanbouw afbreken. Vrijwel tegelijkertijd werd Hendrik gesommeerd de WAO-herkeuring te ondergaan. Op zich een goed plan, ware het niet dat hij geschikt werd bevonden om in een kwekerij te werken. Acht uur per dag wieden, op zijn knieën zitten en plantenbakken tillen. Reuma wordt helaas niet altijd goed begrepen. Dit verhaal kwam terecht bij de advocaat die niet aarzelde en de gemeentesecretaris direct aan de telefoon eiste. Op de vraag of de gemeente een proces wilde, trok de verbouwereerde secretaris per direct de verordening om de verbouwing af te breken in. In de WAO-procedure werd mij om medische inlichtingen verzocht. In mijn rapport beschreef ik zijn reuma, de gewrichtsbeschadigingen en daaruit voortvloeiende lichamelijke beperkingen.

Win sauna-entree voor twee bij de Zwaluwhoeve Bij de Zwaluwhoeve kunt u onbezorgd genieten van saunafaciliteiten en beautybehandelingen. Maak nu kans op 1 van de 10 saunabezoeken voor twee personen t.w.v. € 27,50 per persoon! Sauna entree is inclusief: • Gebruik van alle saunafaciliteiten tot 24:00 uur • Vrij gebruik van scrubzout, Fa Showercream en SEAH shampoo van Schwarzkopf Professional • Vrij gebruik van de zuiverende Salounge ruimte • O.b.v. beschikbaarheid deelname aan één van de 6 opgietingen. Zwaluwhoeve is continu in ontwikkeling om u positief te verrassen op het gebied van innovatie. Mede om die reden heeft Zwaluwhoeve The Original Dr. Fish in Amsterdam geopend en opent in oktober CitySpa Amsterdam. Ook is Zwaluwhoeve geregeld te zien in bijvoorbeeld combinatie/ theater arrangementen zoals met de musicals Chicago, Joseph, The Full Monty en de Gelaarsde Kat. Meer weten over de ontwikkelingen van Zwaluwhoeve? Kijk op www.zwaluwhoeve.nl

ZWEEDSE PUZZEL ZWEEDSE PUZZEL nagalm

loofboom zeer veel

zeer veel wier nagalm

schotel 6

schotel 6

Na zes weken kwam Hendrik zonder afspraak aan de balie in ons ziekenhuis. Hij was opgelucht: de WAO werd toch gehandhaafd. De gemeente had hem zelfs een traplift en een scootmobiel aangeboden. Voor die aanpassingen heeft Hendrik vriendelijk bedankt. Hendrik is een van de mensen die mij laten zien hoe belangrijk het is de mogelijkheden te benutten die er zijn. Doorzettingsvermogen is daarvoor de sleutel. Vooral als het gaat om onbegrip het hoofd te bieden, of het nou komt uit de buurt, van collega’s of vanuit de overheid.

grot

opvoeder

opvoeder

2

4

strijdbijl

halt! witjes

bestraffing moedwil 1

wijnsoort

2

proef

witjes

9

proef 9

broos

11

broos

waken

vogel zeer korte tijd luide schreeuw 5

sliert

12

7

waken afval11 hoop

halfbloed takje

paard

5

takje

12

interest

Advertenties Het Reumafonds is niet aansprakelijk voor de inhoud van de advertenties. De advertenties zijn nadrukkelijk geen adviezen van het Reumafonds. Zo nodig zijn de advertenties goedgekeurd door de Keuringsraad Openlijke Aanprijzing Geneesmiddelen en de Keuringsraad Aanprijzing Gezondheidsproducten. Deze keuringsraden toetsen publieksreclame voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten aan de hand van de Code voor de Publieksreclame voor Geneesmiddelen en de Code voor de Aanprijzing van Gezondheidsproducten. Meer informatie: www.koagkag.nl Het Reumafonds betracht de uiterste zorgvuldigheid bij het vervaardigen en samenstellen van RondReuma. Toch kunnen wij niet garanderen dat de informatie te allen tijde correct en volledig is. Het Reumafonds is niet aansprakelijk voor mogelijke gevolgen daarvan. Coördinatie: Afdeling Marketing & Communicatie Reumafonds Realisatie: Reclamij BV, Amsterdam Teksten: Sofie Coronel Fotografie: Marijn Scheeres Visagie: Yvonne Nusdorfer Productie: Kuiper & Ten Klei, het DM -bureau, Purmerend

kilometer

halfbloed sliert

interest

RondReuma wordt vier keer per jaar verstuurd aan de relaties van het Reumafonds.

Wet Bescherming Persoonsregistratie Het Reumafonds legt gegevens vast van zijn donateurs, informatieaanvragers en klanten. Deze worden gebruikt ter uitvoering van het donateurschap of de overeenkomst. Daarnaast gebruikt het Reumafonds de gegevens om u te informeren over activiteiten, projecten of producten van het Reumafonds of bedrijven die het fonds ondersteunen. Als u geen prijs stelt op deze informatie kunt u dit doorgeven aan het Reumafonds via [email protected] of op het postadres of telefoonnummer hierboven.

vogel

zeer kortemoed tijd luide schreeuw kilometer

paard

kus

godsdienstig lied

8

strijdbijl

berg

test

kus

10

reisje

4

bestraffing 1

wijnsoort

test

adempauze kapot

nors omlaaggaan

berg

moedwil

godsdienstig houding lied adempauze 10

plakband 8

moed halt!

houding

plakband

nors omlaaggaan

grot

“Hendrik is een van de mensen die mij laten zien hoe belangrijk het is de mogelijkheden te benutten die er zijn”

kapot loofwier boom reisje

Bezoekadres: Dr. Jan van Breemenstraat 4, Amsterdam Postadres: Reumafonds, Postbus 59091, 1040 KB Amsterdam Telefoon: (020) 589 64 64 Giro: 324 www.reumafonds.nl Reumalijn: 0900 203 03 00 (lokaal tarief) of [email protected] Donateursadministratie: [email protected]

Zo herkent u het Reumafonds

7 3

afvalhoop Sanders puzzelboeken, Vaassen

Het Reumafonds heeft het CBF-keurmerk. Dit houdt in dat het Reumafonds werkt volgens de regels van dit keurmerk voor verantwoorde fondsenwerving en bestedingen.

3

Breng de letters uit de overeenkomstig genummerde hokjes over naar de hokjes hieronder. Sanders puzzelboeken, Vaassen Deze letters vor1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Breng de letters uit de overeenkomstig genummerde hokjes over naar12de hokjes hieronder. men de oplossing. Deze letters vor1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Stuur de uw oplossing. oplossing voor 1 november 2010 op een briefkaart naar: Reumafonds ovv RondReuma puzzel, Postbus 59091, men 1040 KB Amsterdam. Of mail naar [email protected]. Bij de oplossing graag uw adresgegevens en telefoonnummer vermelden. Uit de inzendingen worden de winnaars getrokken. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd. De oplossing van de Zweedse puzzel uit RondReuma juni 2010 is ‘verjaardag’, van de sudoku is ‘292’ en van de woordzoeker is ‘sportclub’. De prijswinnaars zijn inmiddels op de hoogte gebracht.

• Het logo: het woord Reumafonds met twee delen van een cirkel om de R •Het CBF-logo: keurmerk voor verantwoorde fondsenwerving en fondsenbesteding • Giro 324 • Beschermvrouwe H.M. Koningin Beatrix

Het Reumafonds is geheel afhankelijk van giften Daarmee financiert het ruim 60% van het onafhankelijk wetenschappelijk reumaonderzoek in Nederland en ontplooit het vele andere activiteiten die reumabestrijding en de zorg voor reumapatiënten bevorderen.

september 2010

23

300 EURO INRUIL BIJ PROMINENT. BEL 0341 - 26 06 76 VOOR EEN DEMO BIJ U THUIS.

Ruil uw oude stoel in en profiteer: Deze week extra hoge inruilkorting! U bent misschien allang van plan om een nieuwe fauteuil te kopen.

comfortbonus. Wij zien het vooral als het begin van uw echte zitcom-

Prominent helpt u deze week om de knoop door te hakken. Vergeet uw

fort. De actie geldt voor relaxfauteuils, ergofauteuils, sta-op fauteuils

oude stoel en kies voor écht comfort. U krijgt nu € 300,- op de koop

én onze nieuwe stijlfauteuils op uw maat gemaakt. Kom langs óf bel

toe*. Noem het retourkorting, noem het inruilpremie, noem het een

direct 0341-26 06 76 voor een vrijblijvende demonstratie bij u thuis!

ÉÉN WEEK LEVERTIJD

MULTIFUNCTIONEEL ONTWERP

Relaxfauteuil Cupido/pu

Relaxfauteuil Gloria

Sta-op fauteuil Romeo

Relaxbank Java

uitgevoerd in leder/pu. Leverbaar

collectie! Met haar design, dwingt de

het opstaan. Een moderne en praktische

geheel verstelbaar, dus of u nu wilt zitten

Een stijlvolle verschijning. Geheel in zwart en ivory. Van 695,-

295,-

De Gloria is het boegbeeld van de Gloria respect af. Vanaf

1290,-

Een heerlijke fauteuil die u helpt bij zetel. Vanaf

1290,-

De Java begrijpt wat relaxen is. De bank is of liggen, het kan allemaal! Vanaf

890,-

BEL 0341 - 26 06 76 EN VRAAG DE GRATIS UITGEBREIDE BROCHURE AAN! * Vraag naar de voorwaarden. Niet geldig i.c.m. andere acties.

vrijblijvende demonstratie!

bezoek één van onze showrooms 0341-26 06 76 MA. T/M VR. OPEN VAN 10-18 UUR - ZA. VAN 10-17 UUR

alkmaar Rijnstraat 117 almere Markerkant 10-132c amstelveen Handweg 133 amersfoort Nijverheidsweg - Nrd 53a nieuw arnhem Ringoven 16 best Eindhovenseweg 30 breda Grenssteen 15 cruquius Spaarneweg 26 nieuw capelle a/d ijssel Hoofdweg 4 doetinchem Havenstraat 150 emmen Nijbracht 47 goes Albert Plesmanweg 1c heerlen In de Cramer 21 hengelo Vosboerweg 16 hoogeveen Groenewegenstraat 4 hoogezand Hazenleger 7 nieuw houten Duwboot 22 katwijk Lageweg 35e leeuwarden Willemskade 22 naarden Energiestraat 14 a

nijkerk outlet Westkadijk 10 ma. gesloten nunspeet Laan 24 purmerend Netwerk 1 ridderkerk Noordenweg 6 roden Westeresch 8 roermond Burghoffweg 11 spijkenisse Lucebertstraat 38 uden Industrielaan 17c veenendaal Groeneveldselaan 19 venlo Nijmeegseweg 12 nieuw vroomshoop Afrikalaan 1c waalwijk Prof. Zeemanweg 3 waddinxveen Mercuriusweg 15 wateringen ’s Gravenzandseweg 28 weert Roermondseweg 58b wijchen Edisonstraat 1 wolvega Industrieweg 10c zaandam Westzijde 172a zutphen Gerritsenweg 8

✁

bon voor gratis brochure?

JA, stuur mij de gratis uitgebreide zitcomfortbrochure.

Naam

Dhr

Mevr

Adres Niets is zo prettig als de producten bij u thuis uit te proberen. Zo ziet u direct of het past! GRATIS PARKEREN

0341 - 26 06 76 voor een afspraak

Postcode Plaats Telefoon E-mail Zonder postzegel opsturen naar: Prominent, Antw. nr. 707, 8070 WB Nunspeet

C1rondreuma3-10