,.
·JIMIIIIE~NeBLBLJlR@r
"
/
,,
"
'.
, ,
./
I
~
..
I
"
' /-
\
,
,
,\
..
,
,,
JAARGÁNG 19'91
M,AAND:
NO :20
DECEMBER. "
DIT BLAD IS ~EN UITGAVE VAN DE WILLEM MENGELBERG VERkNIGING .OPGERICHT 13 FEBRUARI 1987 S,ECRETERIAAT: MEVR. C. BAURICHTER-JONKERS
l'
I,
I
"
'
INHOUD VAN DIT NUMMER , ,
DE HERINNERI~GEN VAN VIeTOR STUPAN IN CHUR
BLZ. 1-6
S~EENHOFF , EN
BLZ. 1-10
.
MENGELBERG. Doo~ Ab Kapel
•
BLZ.11-15
EEN HALVE S·EUW A-MSTERDAMSCH MUZIEKLEVEN J
B'LZ.16
MENGELBERGPORTRET IN VEILING TE PARIJS IVENS EN MENGELBERG '. ,
,',
MENGELBERG EN ZIJN TIJDGENOTEN. door P. Vis BLZ.17-20 BLZ.21 BLZ.'22
VERSLAG VAN JAARVERGADERING DO. 26/10 VER~LAG VAN LEDENBIJEENKOMST DO. 16/11 MEDEDELINGEN
BLZ.23
, ·1
/; <
,
BLZ.24
KERSTLIEDEREN WILLEM MENGELBERG '.
'I.
J
"
,.'
"
1
"
.' J, ' ,'.
.. ,
'{
.,
-1-
DE HERINNERINGEN VAN VICTOR STUPAN IN CHUR
(Mededelingenblad nr. 18, april 1991) Met bijzonder genoegen las ik de jeugdherinneringen van Sar Victor STUPAN, geschreven in een zo levendige verteltrant, dat de belevenissen van Wickie, zoals Mengelberg zijn jonge "Laufbursche" noemde, gelijk een dia-voordracht kleurrijke beelden op het scherm projecteerden. Graag zou ik, aansluitend aan Stupans proza, nog het één en ander aan feiten uit die tijd willen bijdragen en ook Mengelberg daarbij zèlf aan het woord willen laten komen. Wanneer ik zodra Mengelberg citeer, dan geschiedt dit uiteraard in het Duits. Mengelberg dacht, sprak en schreef, zeker wanneer hij te Zuort verbleef en wel 66k elders - Duits. Drs. Frits ZWART van de Nederlandse Muziekarchieven in Den Haag verbaasde zich daarover eens in een bijdrage in "Preludium" (mei 1986) en vond het "opvallend", dat Mengelberg in zijn Chasa-kronieken steeds in het Duits schreef. Wanneer men echter in aanmerking neemt, dat Mengelberg de zoon was van Duitse ouders - zijn vader was een Rijnlander en zijn moeder stamde uit een familie van ten dele Oostenrijks-Hongaarse origine -
dan is het verklaarbaar, dat hij Duits-talig is opgevoed èn opge-
groeid. Zijn moeder overleed pas in 1931, toen Mengelberg 60 jaar oud was, en tot dat moment werd ten huize Maliebaan 80 in Utrecht, MengeIberg's ouderlijk huis, uitsluitend Duits gesproken. Zodoende is het verder niet meer zo "opvallend", dat Mengelberg doorgaans de Duitse taal gebruikte. Stupan begint zijn verhaal met te vertellen, dat zijn vader, die in Sent in de gemeenteraad zat, eens terloops had opgemerkt, dat de onbekende "Herr Mengelberg" van de gemeente een stuk bos wilde kopen. Dit feit kwam indere daad in september 1921 offici~el aan de orde. Op de 14 van die maand vervoegde zich een afvaardiging van de gemeente Sent met de heren "Oberförster" Bas, de onderwijzer Pitschen en de "Herr Gemeindekassier" Stupan
~Vater
van
• k·~e')' naar d e Chasa Menge lb erg in Zuort. De gemeente kwam d us naar MengeI W~c
berg en niet andersom!
Het ging om de realisering van de aankoop van een
stuk grond en bos voor de bouw van de kapel en het washuis (dat nadien het "Drachenheim" werd genoemd). Wat de bouw van de kapel aangaat had Mengelberg tijdens de Eerste Wereldoorlog dienaangaande een gelofte afgelegd. Een gedenkplaat, aangebracht door Ellie Heemskerk links van de kapelingang, vermeldt hierover het volgende:
Vam niederländisahen Dirigenten Prof. Dr.
Willem Mengelberg 1871
*
+ 1951
wurde diese Kapelle in den
-2-
Jahren 1920 - 1924 erbaut aus Dankbarkeit, dass HoZZand und die Sahweiz vom WeZtkrieg 14 - 18 versahont gebZieben sind. Dat klinkt natuurlijk erg mooi en edelmoedig. doch is deze tekst bij nader inzien als het ware een geschiedvervalsing. zoals moge blijken. Ten eerste begon de bouw van de kapel en het washuis uiteraard niet in 1920. daar. zoals wij al zagen. de onderhandelingen over de aankoop van de grond pas op 14 september 1921 waren afgerond. Zodoende konden de kapel en het washuis pas in de daaropvolgende winter van 1921/22 worden gebouwd. Toen Mengelberg op 4 juli 1922 uit Amerika weer naar Zuort kwam voor zijn jaarlijkse vacantieverblijf aldaar. schreef hij in zijnl/Besuah- und Logirbuah"(deel II):
,,1922 - Leser! Siehe, höre, staune und ... be-wun-de-re - !! KapeZZe, Wasah-
haus wuroen im Winter 21-22 erbaut na ah Entwürfen vom "Arahiteaten" OnkeZ Hausfrau und unter Oberaufsiaht von CZot Corradin, Päahter von Hof Zuort.# (De lezer weet dat Mengelberg in Zuort "Onkel Hausfrau" werd genoemd. afgekort "O.H.". welke titel ook heden nog uitsluitend wordt gebruikt door de weinigen die Mengelberg nog persoonlijk nader hebben gekend). Uit het boven aangehaalde citaat blijkt. hoe weinig betrouwbaar de geschiedschrijving van Ellie Heemskerk bij herhaling is en hoe voorzichtig men met haar herinneringen "Over Willem Mengelberg" (Amsterdam 1971)'dient om te gaan. Oók Ellie Heemskerk's mededeling op de herdenkingssteen. dat de kapel werd gebouwd als dank voor het feit. dat Nederland ("Holland") èn Zwitserland in de Eerste Wereldoorlog gespaard zijn gebleven. berust op een - bewust of onbewust - misverstand harerzijds. Inderdaad heeft de kapel te maken met de Eerste Wereldoorlog. Toen in 1914 de oorlog uitbrak. was Mengelberg sedert 2 juli van dat jaar in Zuort. Hij schrijft dienaangaande:
nAm 1. August kam die entsetzZiahe Kriegskunde auah in diesen ruhigen Ort Zuort. '1 Zijn vrouw Tilly Mengelberg. geb. Wübbe en Mina van Diermen."geb. DrukteI(
maakster. hun Amsterdamse huishoudster. kwamen op 6 augustus aan in Zuort. nBeide sind no ah gerade bevor der Grenzsperre hinübergekommen: bericht Mengelberg."Der Krieg maahte siah hier nur dadurah fühZbar, dass wir weder Post,
noah Zeitungen aus HoZZand bekamen und uns beinahe tägZiah aufmaahten, um unsere Proviantvorräte anzufüZZen. Wir sahZeppten jeder mit 15-20 (manahmaZ
-3-
JO) kg von Sinestra, Schul.s (heden Scuol), Manas (thans Vnà) auf unseren
schwachen Schul.tern hinauf - da es keine Verkehrsmittel. ausser unseren "Pedes aposto l.orum" gab, machten wir al. l.es zu Fuss. Pl.ötz Uch, wie ein Donnerschl.ag kam der Bericht, dass wir dennoch abreisen müssten. Wir machten kurzen Proces und eind am 1. September in den Kriegstrubel. abgereistf" Nadat ook
Itali~
in 1915 de oorlog had verklaard, was de strijd aan het zo
nabij gelegen Oostenrijks-Italiaanse front in Zuort duidelijk te vervolgen. Mengelberg schrijft zelfs'q(dass) wir fürchten konnten, dass so nahe der
Grenze auch unser Zuort verwüstet werden könnte. Das Donnern der Kanonen hörte man damal.s Tag und Nacht ganz
. I' Onder
deutl.~ch.
deze omstandigheden legde Men-
gelberg samen met de toenmalige eigenaar van Hof Zuort, CIa FRIGG (1859-1920) de gelofte af een kapel te bouwen voor het geval
Z u
0
r t
gespaard zou
blijven:"Frigg und ich versprachen uns, dies auf Hof Zuort zu tun, al.s im
August 1914 der Krieg ausbrach~ CIa Frigg overleed in Zuort op 19 mei 1920 en werd op het kerkhof van Ramosch (toentertijd nog RemUs) begraven'JlDer gute
Frigg ist nicht mehr;' schrij ft Mengelberg '11 und so werde ich a Hein tun, was wir beide uns 1914 versprochen haben. Gott segne die Arbeit. O.H.
N
Deze in 1920 geschreven regels berusten kennelijk op een vergissing van Mengelberg, wat het jaar van de gelofte betreft.
Itali~
nam namelijk pas
vanaf april 1915 aan de Eerste Wereldoorlog deel. De gelofte van Mengelberg en Frigg moet dus wel uit juli/augustus 1915 dateren! Dit is dus de wáre geschiedenis van het ontstaan van de "Marien kapelle" van Hof Zuort. Door het onjuiste verhaal van Ellie Heemskerk werd een ".legende" in de wereld gezet. Stupan noemt in zijn verhaal ook "Clotilde". Zij was één der vier dochters van CIa Frigg en diens echtgenote Chaterina Valentin uit Sent, die van 1898 tot 1920 de eigenaren van Hof Zuort zijn geweest. "Tante Clotilde", zoals zij werd genoemd, stond bij Mengelberg in hoog aanzien:"Tante Cl.otil.de führt
jeweil.en mit groBem Tal.ent, Geschick und Liebe zur Sache den Haushal.t und sorgt bestens für al.l.e Chasabewohner~ noteerde Mengelberg in 1920. In 1918 was zij reeds op de Chasa in dienst, samen met Fräulein Christine Valentin, die de titel "StUtze der Hausfrau" kreeg en op 18 juni 1918 met haar taak was begonnen. Dit
was ook de geboortestonde van het begrip "Chasa-Tante".
Dit was geenszins een uitvinding van Mengelberg zelf, zoals men misschien wel zou vermoeden! Neen, de "auctor intellectualis" was "Tiger Freiherr von KOhlendampf", Mengeiberg's Deense dog, bekend door talrijke foto's en verhalen.
r
- !
-4-
Christine Valentin werd dus door Tiger bij aankomst "Tante Christine" gedoopt,~weiZ sie ihn jeden Morgen so gut bürstet und reinigt. Überhaupt: zo
vertelt Mengelberg verder",nennt Tiger von jeher aZZe weibZiahe Wesen, weZahe
in Chasa MengeZberg wohnen oder aZs Gäste eine Zeit verbZeiben, "Tante"! Er spriaht daher immer von "Tante KZotiZde", "Tante Christini", ja, sogar von "Tante Madame", womit meine Frau gemeint ist (etwas freah, aber nett). Iah fand diese Art so urgemütZiah, dass iah mir auah zur Gewohnheit maahte, aZlen verheirateten und unverheirateten weibZiahen Chasabewohnern den Ehrennamen "Tante" zu geben. Und so woZZen wir's auah in Zukunft haUen." Victor Stupan schrijft ook over een tocht naar de Heidelberger HOtte, de mooiste, waaraan
hij zich kan herinneren. Zo'n tocht was zeker ééns per
seizoen obligatorisch, en, zoals "Wickie" vertelt", musste alZes, was marsah-
"
tüahtig war, Tiger inbegriffen, mithalten. Zo ook op 4 september 1919. Mengelberg verhaalt het volgende:
I,Am 4. September 1919. Grosse Tour naah Heidelberger Hütte über Fimberpass. Mittouristen: Onkel Hausfrau, Tante Madame, Marie HelZer (Mengelberg's pleegzusje uit Luzern), Tante KlotiZde, Tante Christine, Tante Barbla (Vonmoos uit Manas), Tiger Freiherr von KohZendampf.
Bei Abfahrt, morgens 1/2 5, sahönes Wetter, etwas kalt, daher naah einer Stunde grosses "Kirsah"-trinken . Weiter durah viele tiefe u~d reissende Bergbäahe mit blossen Beinen waten müssen . Auf Fimberpass Gewitter mit Sahnee, HageZ, Blitz und Donner. Sahauerliah. Ohne Rast im Sturmsahritt naah Heidelberger Hütte. Dort angekommen, Feuer angelegt, heissen Wein getrunken, Kirsah, Brotsuppe gekoaht, mit Hühnerragout und Gemsbraten. Naah 2 Stunden Rast Abfahrt. Undurahsiahtiger Nebel. gerade naah einer Stunde kamen wir wieder glüakZiah in die HeideZberger Hütte zurüak. Konnten keinen Sahritt weit sehen. Wieder Abfahrt. Naah 2 Stunden Hilferufen vor uns, links. Tiger heulte. EndZiah fanden wir Tante Christine bis an den Hals im Sahnee steaken. Konnte mit ihren diaken Waden niaht heraus. Marie mit langen dünnen Beinen ihr naah. Wurde ausgegraben und gerettet. Weiter. NebeZ, NebeZ, NebeZ! PZötzZiah etwas Siaht. Standen vis-a-vis FZuahthorn. Gemsen um uns herum! Tableau. Grosse Lawine an uns vorbei. Nur Tante Madame versahüttet. Grosses Gesahrei. Nur ein diakes Bein aus Schnee siantbar. Ausgegraben. Gerettet. Weiter. Einige Gémsen flüahteten zu uns. Nette Ziebe Tiere. Giengen mit uns bis Fimberpass. Gewitter, Sahneesturm, HageZ, Donner, Blitz . Weiter. Marie Heller suahte trotzdem SchiessbZüemli. Fand exotische Pflanzen. War einige Male verschwunden. Hinter grossen Steinen -
suchte, oder machte selbst -
-5-
SchiessbZüemZi. Bär aus Naturpark
gefZüchtet~
kam uns entgegen. Brummte
fürchterZich. Tiger fZüchtete zu OnkeZ Hausfrau. Bär weiter. Wir auch. Noch eine Lawine. Tante BarbZa verschüttet. Nur HinterteiZ zu dick um verschüttet zu werden.
sichtbar~
da seZbiger
Ausgegraben~gerettet.
Weiter. Über Nacht in AZp Set. FZurin gebZieben. AZZes Vieh schon versammeZt. AZZgemeines ErzähZen der ErZebnisse. PUnkt 12 Uhr hieZt OnkeZ Hausfrau grosse Festrede - da Tante Madame am ten ten 5 September 26 Geburtstag. AZZe, auch die Kühe, Schafe und Ziegen und einige Stiere schrieen "Hurrahl" Um :5 Uhr morgens Abmarsch. Durch vieZe Meter hohen Schnee. Einige bis über die Ohren versunken. Ausgegraben. Gerettetl Am Abend gegen 8 Uhr gZückZich in Chasa MengeZberg zurück. Grosse Feier. VieZ
Wein~
noch mehr Kirschl AZZe besoffen. Am nächsten Morgen fanden
sich aZZe wieder auf dem Fussboden unter Tischen und StühZen. Etwas Kater. Aufgehoben. Ins Bett getragen. SchZuss. Wunderschöne~
unvergessZiche Tour. VieZes erZebtl Tiger schütteZte den Kopf.
Meinte: ihr seid aZZe eine ZiederZiche GeseZZschaft. SchZuss. OnkeZ Hausfrau. H De klassieke bergtocht naar de Heidelberger Hütte van de Deutscher Alpenverein. meestal verbonden met één overnachting op deze hut. is één van de hoogtepunten op tourengebied rondom de Chasa Mengelberg. In het op 1711 m hoogte gelegen Zuort startend. gaat men in Noordelijke richting naar Griosch. waar we reeds na 2 km 100 m zijn geklommen. Langs de wilde beek door de Val Chöglias gaat de weg verder omhoog en weldra horen we het typische gefluit van de daar veelvuldig voorkomende Murmeltiere. Aan het eind van een nog juist herkenbaar spoor van een oude karreweg bereikt men de Alp Chöglias. De top van de 3258 m hoge Stammerspitze. die Zuort zo machtig beheerst. is hier zeer nabij. We zijn hier al op 2054 m hoogte en hebben reeds 5 km achter de rug. Naar Westen afslaand hebben we nu het zwaarste stuk voor ons. de 3 km lange klim door het "dal van de grote haarspeldbocht" naar de op 2608 m hoogte gelegen Fimberpass (Cuolmen d'Fenga). Marie Heller had wel gelijk. dat ze hier "Schiessblüernli" zocht. want dit is een paradijs voor botanici en liefhebbers van bloemen. Langzaam afdalend door glooiende weiden. steeds de trotse top van de 3402 m hoge Fluchthorn voor ogen. bereiken we na 2 km de Heidelberger Hütte. 2264 m boog gelegen. Vanaf Zuort hebben we dan. al klimmend en dalend. 10 km achter de rug. Wie flink te voet is. zoals destijds Mengelberg. haalt deze forse tour in ongeveer 4 uur. De terugweg over de Alp Pra San Flurin (2083 m) en door de Val Lavèr is een lonende afronding van deze tweedaagse bergtocht. Paul-René Zander.
-6-
Onderschrift foto: Tocht naar de Heidelberger Hütte in de zomer van 1921: in het midden Willem en Tilly Mengelberg, geheel rechts Marie Heller uit Luzern, tweede van links "Wickie" Stupan. Begeleider van het gezelschap: Tiger Freiherr von Kohlendampf, Mengelberg ' s Deense dog. Links op de achtergrond het Fluchthorn (3402 m). Foto: Archief Zander ter Maat-Mengelberg.
.'
:.'; ';".1c: ~'~" :·~·7'.l:'"~: -:. · :/~~;~;;~~~.... . ..,.'/ -~ .~
· ·:"~:~·: ):::f::~ .'
....•
...:
.: , "
- .. .
J
:~
.~....(",
~ '.. .::1"'.•'-:'" .'
-7SPEENHOFF EN MENGEL BERG Niet alleen Mengelherg was zeer populair in Nederland in het begin van deze eeuw, maar ook zijn tijdgenoot Koos Speenhoff trok veel publiek: hij was een geliefd zanger van het levenslied. Hij was twee jaar ouder dan Mengelberg en overleed tijdens het bombardement in Den Haag op 3 maart 1945. Twee dagen later werd hij begraven op Crooswijk te Rotterdam. Samen met zijn vrou~ heeft hij, zich op de gitaar begeleidend. talloze liederen gezongen in het land. Vele bekende nationale figuren bezochten zijn voorstellingen, bijv. Adama van Scheltema, Ina Boudier-Bakker, Herman Heijermans. Willem Kloos. Alphons Diepenbrock en Willem Mengelberg. H.e t eerste contact met Mengelberg kwam op een merkwaardige wi jze tot stand. Op een van Speenhoffs lied-avonden sprongen er een paar snaren van zijn gitaar. De pianist, die hem zou begeleiden, was niet aanwezig. zodat Speenhoff rondkeek "als een naakte man in een trouwzaal". Opeens stond een jonge man naast hem en deze bood aan hem te begeleiden. Speenhoff vroeg hem of hij wel een vakman was en de jonge man antwoordde overmoedig dat hij dat maar aan hem moest overlaten. Speenhoff zong verder met zijn nieuwe begeleider en hij raakte zo entousiast dat hij hem een engagement aanbood. Hierop kon de begeleider niet ingaan daar hij een bescheiden verbintenis in Amst.erdam had. "Ik vond het jammer", aldus Speenhoff. "want ik meende h~m goed te kunnen voorthelpen in het toonkunstige leven". Later vernam onze zanger dat hij begeleid was door Willem Mengelberg. Dit verhaal heeft Speenhoff verteld in zij autobiografie , "Daar komen de schut ters". Hij vertelt hierin ook over zijn contacten met Rooyaards, Lodewijk van 'Deyssel, Buziau, eor van de Lugt Melsert, Clinge Doorenbos. Mata Hari. Pisuisse, Voormolen e.a. Eens sloop Speenhof~ de grote zaal van het Concertgebouw binnen, waar Menge lberg repeteen~e. Speenhoff verte I t: "Hi j tikte af en begon me een SDAP-bekattering te maken, die smaakte naar pruimtabak. Wat was hij benard-boos. Het gehele orkest keek me stom-verontwaardigd aan. Ik was bi jna bezwi jmd van 6.ngst." Op zijn beurt kwam Mengelberg eens bij Speenhoff binnen. juist op het moment dat deze een lied zong over Mengelbergs Duitse reis. "Op een bloknootje schreef hij me iets aardigs" aldus Speenhoff . Op zijn reis naar Amerika kreeg Speenhoff van Mengelberg een introductie mee, waar hij wonder~n mee deed. Speenhoff vierde ~n 1917 zijn eerste jubileum in het Paleis voor Volksvlijt met als erevoorzitter ...... Willem Mengelberg. Ja. Mengelberg had veel belangstelling voor wat we wel eens de kunst met een kleine k noemen. Zo ging hij graa~ naar de revues van Buziau. Een en,~nder had tot gevolg dat een zo pcpulaire man als Mengelberg niet vergeten werd in de liedjes van Speenhoff en later in de liedjes van Louis Davids (de Bokswedstrijd) . Het lied dat hierbij afgedrukt is, laat wel duidelijk zien hoe populair professor Willem WilS. Ook in een lied over prof.Bolland wordt de dirigent aangehaald: vol met fraaie dames staren Bolland angstig aan. Want vooral de wijfjes-mensen zijn het meeste aangedaan. Als ze geen visites maken of als Mengelberg niet speelt nemen ze en Bolland-snufje oredat tennissen verveelt. Z~len
In een I ied over r'et Amsterdamse water vertel t Speenhoff dat er eens een groot gebrek aar. water in Amsterdam dreigde en de deskundigen diep nadachten over een oplossing. Men dacht aan het verhaal van Mozes: Mozes tikte op den bergwand tot er helder water kwam. ~rnstig moeten we gaan zoeken voor zo'n tlk in Amsterdam. Mengelberg die kan ons helpen ~et zijn muzikale stok door in d'Amstelstraat te tikken op de muur van de Groote Slok.
-8-
In "Holland op klompen" blijkt dat men bij gebrek aan leer op klompen ging lopen in ons . land. Zo gaan de fraai geklede dames heel voorzichtig angstig stappend m~t hun nette klompen aan. naar de schouwburg. Mengelberg kiest voor zijn tenen twee gelijk gestemde uit . Als hij staat te dirigeren maken ze een fraai geluid. Rooyaards draagt alleen klassieke vaar hij stampend mee ontroert. En Couperus heeft ivoren keurig met fluweel gevoerd. In "Kunstenaar-Kamerlid" stelt stellen voor de tweede kamer behartigen:
Speenhoff voor Mengelberg candidaat te om de belangen van de kunstenaars te
Mengelberg is ook een beste voor de tweede-kamer-sleur. In een pittig vierkwarts maatje dirigeert hij het gezeur . Op een kunst-subsidie motie ~omponeert hij fluks een wals. Dikwijls zal hij moeten roepen Juymaer. man wat speel jij vals. Tot slot moet ik nog zeggen dat Mahler niet aan Speenhoff besteed was . Hij had van Mengelberg een "kofnoentje" gekregen om de "zoveelste" van Mahler te horen. In de pauze ging hij weg om te genieten van de Amsterdamse avondlucht. Hij vond Mahler "een lawaai van vloeken. verwensingen. beledigingen, scheldklanken en verdoemingen. Mahler heeft geen zinnelijkheid en edele en kuise wellust in ZIJn klankporties. Dezo liefdesgevoelens verzielt en vergemoedt Alexander juist duidelijk ill zijn toonkunst" . Zo was hij gelukkkig toen hij in het Kurhaus een suite van Voormolen hoorde.
(zie voor levensbeschrijving van Speenhoff blz. 19) Ab van Kapel
N°. 10. MENGELBERG-CONCERTEN.
3~=tt
--#-. Hol-land
~d~~j
IV:
si - .. ga - re.
r r
Ie - ver I
#IJ
Hol - land.' Ie - ver!
ou - de
J)
scha - pen,
r-r-rg:gg/
kla - re, ' Kaas
J$jj
koel - en,
en
r
Bo - 'ter
var - kcn!
j@ waar
ze
{~::r~=c
-9-
~::d~=:JêA~i~~i~r~rl~d~gJ~~ê~J~1=t==$~r==~i5iAA rOT~le~--:: I:noel _ en. Hol _ land Ic - vert . spe - ce - riJ - en, Aar - de - werk en
1f~1I -
-.-,
I'" schil - ,de
- riJ - en.
F=F J1n - sen,
~,.
~I
MelJ
- er
-+
{
HT.-b' I"'-p-~ .
en
.~ L:LÄt=PC r van
Sira
- len,
...
-.Jo
I • sen,
van
Da - len.
AI
. die
wel - be - leen - de
na - men,
'lis zoo del - lig tn zoo
. ," -
AI
ver-sle ver- Ie
H.
dal goeds en
-
,-,
In de
.
-
- -
za - men, Haalt nlel
- ler-
cr=r •
.
schoons tc
GA -
I ."- .,..
. .
-;J
Din - ges, Ple
.1-8:
'Cl'
--
IE>
,::l
~
-er
tt
I'"
I
E
Bij de Men-gel - be rg con - eer -Ie.
lijn, BIJ Men - gel - berg ge-weesl Ie
ziJn.
-
-
-10-
Pa' z:t Ma er op te wijzen . MeI die veel te hooge prijzen. En ze kregen :r:eker woorden' Als ,1ic naasl hun't niet hoorden. Mop:>er 'nlet, je .moest je ichame Zeg, Ie ziet hier nàast 'n dame I En 7.'1 sist: Dat 't bon-ton Is Dat nIm plaats In 't bal con Is I Waarzoo ••• kan je met je zeuren Betrr met je linlje geuren? Dal 't niel voor de muziek is Manr omdai 't hier zoo chique is. Pa kenl heel 'I 51 uk van builen En 7.ii zachtjes mee Ie fluilen.
Telkens wordl 'er st I geroepen. Tanle zil bonbons Ie snoepen. En ze kan 'I hardsle krak~n Als de hommen lo'rto's maken. Bijeen maal ol drie sordine Slikl ze haasl in 'n praline. Om Ie r e habllileeren Oaal ze ga'uw applaudisseeren. Oome Piel die loch al boos is Zegl: Je hebl nou loch jP. ' dösis Menseh, Je IiJkl wel hall bezeler Had .gestample pol 'gegelent . Rel rei n.
Ouwe vrijsiers vol vervoering Hebben hooldpijn van onlroering. Als de zaal wist wat ze dachlen Wed ik, 'dat die bioiend lachie: d'Eene zit zich al te vragen: Ol Ie Jaegergoed ióü' dragen, Of le't naar vindl, 'àls ie dood is, Ol ais Ie met 'n nietje uitgeloot Is I d' Ander zou wel willen welen .: Ol hij graag ' geb~k ':iöu elen. Tol een 'héer roepl :-idiolen, . Mengélberg die .Ieeft. van noolen~. R é!re i n. .
Ma, zoel zuchl een lieve bakviseh, bie niel erg op haar gemak Is, Ma, zoo kan 'I heusch ni el blijven : Mengelberg ga ik 't schrijven Hem mijn hartje toevertrouwen En plalonisch van hem .houwen . . . ..Vader anlwoordl; dal 't lak Is, . Dal't vleesch 'verbazend zwak is. 'Mengeib'erg, i~ o?~ ge5n engel Schaam Je 'overdreven bengel . Want al is zijn werk .harmonisch d' Ooieväar is niet plalonisch I
.R e f. ~ e I n.
Oome Piet denkt biJ z'n eigen: Zouwe we nooit pauze krijgen? Hij zit als 'n os Ie gapen, Kan door 'I lawaai niet slapen. AI die fluiten en die trommen Kunnen hem geen steek vermaken. Hij speelt liever om 'n duppie Dominootjes met z'n kluppil!. Nijdig kiJkl Ie op z'n klok kie Tien minuten over grokkie. Wat kan hem die SchOplung schelen Laten ze 'n lango spelen I Rel rel n.
:s And'rendaags bij 'n visite Zeggen ze: 'I was ... elile . 'I Was je tip-Iop, je beau monde, Ah, quelle emotion prolonde I 0, Ihis dearest, lieve Willem .Van genol ... I'd like 10 kilt. 'ol. Rechts van ons bij zuster Dlna, Zat zoo de gezant van China, Nee 'n avond, avond zie je Riesig, lovely, chl!rie I Vraag! er iemand dan 's even Welk concert er is gegeven 7 Moelen ze om bij Ie wezen Eersl in 'I programma lezen I
EEN HALVE EEUW AMSTERDAMSCH MUZIEKLEVEN DOOR
HERMAN RUTTERS. In het afgeloopen jaar heeft het Concertgebouw zijn gouden jubileum gevierd en daarmee tevens een periode afgesloten. waarin Amsterdam zich geleidelijk tot den rang van Europeesch muziekcentrum heeft opgewerkt. In welken groei de vijftigjarige instelling een groot, ja overwegend aandeel heeft gehad. al hebben ook andere factoren er het hunne toe bijgedragen. Wie evenwel mocht beweren, dat vóór dien tijd Nederland's hoofdstad in muzikaal opzicht onbeduidend was, doet groot onrecht aan een verleden, dat toch weer een . grond legde. waarop men kon voortbouwen. Amsterdams muziekleven gedurende het tweede en derde kwart der negentiende eeuw was op zichzelf niet volmaakt onbelangrijk; er werd ijverig gemusiceerd, de groote virtuozen van den tijd sloegen op hun tournées onze hoofdstad allerminst over, groote koorvereenigingen ontwikkelden een groote activiteit, en zelfs was er een veel intensievere operacultuur dan tegenwoordig. Evenwel had dit alles geen niveau; het buitenland Was ons ver vóór en diende op zijn hoogst als een model, dat men zoo goed en zoo kwaad als het ging poogde na te volgen. Kortweg gezegd: ons muziekleven, van internationaal standpunt uit beoordeeld. was provinciaal. Het had een zeker cachet; maar een burgerlijk cachet. Historisch beschouwd kon dit feitelijk niet anders. In de groote Europeesche landen: I talië, Frankrijk, Oostenrijk, Duitschland, Engeland ;s het muziekleven van oudsher genrlti\"(:erd aan de wereldlijke en kerkelijke hoven, in de paleizen van vorsten, ari~tr(Jkril\(:n . in de kerken met hun voor de muziek ook zoo belangrijke liturgieën. Omstalldigheden, die men in de l\Jederlanden nooit heeft gekend. Hier geen koninkrijken en vorstendommen als in Italië, waar men ook met muzikaal decorum elkander den loef trachtte af te skken, geen praallievend hof als dat van de Bourbons, waar een .. Acadcmie Royale de Musiqu~ et de Danse" instelling van internationale repu-
tatie werd. Handel was kapelmeester van den keurvorst van Hannu\'cr, den lateren koning van Engeland. Bach in betrekking aan verscheidene hoven cn ten ~lotte cantor der Thomasschool te Leipzig, Couperin c1avecinist aan het hof \,111 Frankrijk. Haydn was kapelmeester der prinselijke familie Esterhazy, Mozart 1)('~(Jn zijn loopbaan aan het aartsbisschoppelijk hof te Salzburg. Maar hoe kon 1111"1' W()('ger in Néd:;rland musici van talent te werk stellen. waar geen hof was, dilt zid, tol ('('r rekende, er een graoten muzikalen staat op na te houden, noch een kl·rk, waM de liturgie muzikalen opsmuk eischte? Alleen organisten hadden een min of meer bch<x>r\ijk bestaan en verder zat in het leiden van een muziekcollege nog een bijverdiensk. Overigens speelde het muziekleven - doch dat was er dan ook naar - zich af in de herbergen en op de kermissen en kwamen zoo nu en dan buïtenlandsche virtuozen en operagezelschappen ons land doortrekken. MO'z art is hier ook als wonderkind geweest, speciaal op verlangen van Maar een eigen, nationaal cachet had ons muziekleven niet. en toen het in de negentiende eeuw. met de ontwikkeling van de openbare concertbeoefening en de herleving van het nationaal bewustzijn, iets van een eigen karakter kreeg. was dil voorloopig toch maar van lagere orde en diep doordrongen van vreemde elementen. speciaal op Duitschland georiënteerd. En hoe kon het ook anders? De in 1829 opgerichte .. Maatschappij tot bevordering der Toonkunst" mocht met het uitschrijven van prijsvragen, het organiseeren van beter muziekonderwijs en at:Jdere middelen nog zoo ijverig de ontwikkeling eener nationale muziek willen stimuleeren - de talenten kon zij niet uit den grond stampen. noch cultuurvoorwaaren scheppen. die in andere landen eeuwenoude traditie waren. Een figuur van relatief groot formaat als bijvoorbeeld Johannes Verhuist was in de conservatief-romantische school van Leipzig opgegroeid; niet de persoonlijkheid. om aan ons muziekleven eigen karakter te geven. ook al had hij genoeg nationaal besef om zijn moedertaal voor verbinding met muziek waardig te keuren; daarmee kreeg zijn muziek nog geen Nederlandsche allure. Evenmin kwam het werk van anderen boven een middelmatig peil uit. Het miste genialiteit. het had een bekrompen gezichtskring. En dit was ook een soort projectie van den heerschenden geest: een geest "\'an provincialisme. van burgerlijke bekrompenheid en zelfgenoegzaamheid. Zelfgenoegzaamheid, dat nog iets anders is dan zelfrespect. Hieraan haperde het wel wat in ons lieve vaderland. Aanbidding voor alles van niet-Nederlandsche herkomst. Volslagen miskenning van de geschiktheid onzer taal. zich met muziek. te verbinden. En daarbij nog een eigengereid standsgevoel der beter gesitueerden. dat het berO<'p
van musicus als volstrekt minderwaardig beschouwde. Dit maakte bij bijzondere gelegenheden de samenwerking tusschen beroepsmusici en dilettanten zoo moeilijk, omdat laatstgenoemden de stellige overtuiging hadden, zich daardoor te encanailleeren. Wanneer een meisje van goeden huize, dat verdienstelijk zingen kon, haar solistische medewerking verleende aan een of andere uitvoering, deed zij dit in den regel als "Mejuffrouw X", of "Mej ..... ". Nog de jonge Louis van Tulder heeft als operazanger onder een pseudoniem gedebuteerd. In zijn gedenkschriften haalt de componist en dirigent Gustav Adolf Heinze, geboren Sakser, doch op vrij jeugdigen leeftijd te Amsterdam gevestigd en weldra met het Amsterdamsche muziekleven geheel vergroeid, een curieus verhaal op, hoe hij met andere musici tot een soirée bij een deftige familie genoodigd, een zijner collega's verlegen in een hoekje zag staan en op zijn vraag, waarom deze zich niet in het gezelschap mengde, ten antwoord kreeg: "Dat kan toch niet - ik ben hier alleen voor de muziek besteld". Nu was het ook min of meer een vicieuze cirkel. Omdat het beroep van musicus _ men sprak minaèhtend van "muzikant" - minderwaardig gold, zou iemand van ontwikkeling zich daal in nooit begeven, ook al mocht hij nog zooveel talent hebben. En het is niet zelden voorgekomen, dat een wanhopige vader een mislukten zoon in 's hemels naam maar het muziekpad op trachtte te sturen "omdat hij toch nergens voor deugde". Natuurlijk hield dit de standing van den beroepsmusicus ook beneden een zeker niveau . De componist Wilhelm Kienzl vertelt in zijn mémoires "Meine Lebenswanderung" karakteristieke Nederlandsche ervaringen. Hij had een aanbieding gekregen voor de kapelmeestersfunctie aan een operaonderneming te Amsterdam; directeur was Van Lier en de opvoeringen werden gegeven in den toenmaligen schouwburg aan de Franschelaan. Het was een samengeraapt ensemble; vooral het orkest "recht disziplinlos und zum Teil obstinat". Het gebeurde ook wel "dass einzelne Musiker in angetrunkenem Zustande den Orchesl erraum betraten ., en eens moest Kienzl tijdens de opvoering een beschonken klarinettist met zijn dirigeerstok wakker porren. Dat was in 1884. Het is omstreeks dien zelfden tijd geweest. dat Johannes Brahms tijdens de repetitie van een concert onder zijn I~iding, waarop JulilIs Röntgen 's meesters tweede pianoconcert zou voordragen, de repetitie moest schorsen om het resultaat af te wachten van een heftige ruzie tusschen twee violoncellisten, die elk voor zich aanspraak meenden te mogen laten gelden op het spelen van de violoncelsoio in het tweede deel van dat werk; Brahms vertrok dan ook later uit Amsterdam met de gedenkwaardige woorden "Nach Holland konlme ich nur zuriick urn ~1I1. zu essen und ZlI trinken" . Trouwens, ook Julius Röntgen, die
zich in 1878 te Amsterdam vestigde, weet allerlei merkwaardige bijzonderheden over ons muziekleven van vóór een halve eeuw te vertellen; men kan daarover lezen in zijn levendig gestelde brieven 1. Zoo verhaalt hij in een hrief aan zijn ouders van Maart 1878, hoe onthutst hij was van een uitvoering van Bach's !VIallheus-Passie onger leiding van Verhuist : "Denkt Euch nun die Matth. Passion im Concertsaai, ohne Orgel. alles in glänzendster Toilette, die Damen (n .1. de solisten) mit 130uquets und nach Stellen wie Z.B. er ging hinaus und weinte bitterlich - cin Shirmische Applaus und dreimalige Verbeugung des Tenoristen. Ich war wie mil Wasser begossen ... Am Sclimmsten war 's nach dem Choral 0 Haupt voll Blut und Wunden, den sie bald da capo gemacht hlillen ". Maar intusschen was weldra een wending op handen. In het begin van 1883 kreeg . Amsterdam een bezoek van Angelo Neumann's "Wanderendes Wilgner Theater", dat in het Paleis voor Volksvlijt een reeks voorstellingen kwam geven van de tetralogie "Der Ring des Nibelungen" - een evenement in het Amsterdamsch muziekleven, waar men tot dusver enkel vroege werken van den Bayreuther meester had leeren kennen - en dan hoe nog! Een ideale schouwburg was het Paleis van Volksvlijt nu wel niet; zeker geen "Festspielhaus" à la Bayreuth, maar dan toch de beste, die men voor deze gelegenheid kon vinden; beter in elk geval dan het Grand Théatre aan de Amstelstraat, om van andere gelegenheden niet te spreken. Merkwaardigerwijze vielen deze voorstellingen juist samen met Wagner's overlijden op 13 Februari te Venetië. Of dit overlijden dan wel het optreden van Neumann s ensemble de geesten heeft wakker gemaakt - hoe het zij: in Augustus van, datzelfde jaar werd de Wagnervereeniging opgericht en wel door de heeren Julius G. Bunge, prof. dr. H . Hertz, mr. Lublink Weddik, Alex. Phlippeau, mr. Henri Viotta en J. W. Wilson, voorloopig met het bescheiden doel uitvoeringen te geven van fragmenten der werken van Wagner en ook van die meesters, welke als zijn onmiddellijke voorgangers beschouwd kunnen worden; men gevoelde, dat voor het eigenlijk doel: met zorg voorbereide dramatische voorstellingen, de middelen op verre na nog niet beschikbaar waren. De eerste openbare daad der jonge vereeniging was een Wagner-concert op 26 Januari 1804 in Felix Meritis; concerten in den Stadsschouwburg, enkele in den Parkschouwburg en in Odeon volgden regelmatig, en in 1893 was men zoover, dat men de eerste dramalisch~ opvoering (van Sie.rdried) in hel Paleis voor Volksvlijt kon geven. Inmiddels naderde
·' 0 I
nol den br,1nd ".m den Stadsschouwburg in 1890 dc nicuwc zijn voltooiing en kon in November 1894 de Wagncrvereeniging met een opvoering van Die \Valküre er
voor goed h•• r intrek nemen. En met de 6.. te kr.chten van het buitenland kreeg men daarmee m.lnifeslatics op werkelijk intcrn"tionaal peil. !'vlai'l!"
intlls~chen
was er op ander gebied ook iets zeer belangrijks voorgevallen:
de oprichting van Het Concertgebouw. Had de hierboven aangehaald weinig-vleiend afsch,dswoord v.n Brahms {in 1884)de trots van beter gezinde elementen geprikkeld? Misschien - maar nog niet voldoende effectief. Een jaar later evenwel kwam Brahms. ondanks zijn stellig voornemen toch naar Holland - echter niel als dirigent. maar
wat muziek zoo plezierig conversecren. Het programma was altijd zóó ingericht. dat de .. zware" muziek - een symphonie of iets dergelijks - voorop kwam; dat kon men gevoegelijk verzuimen; men verscheen eerst, wanneer de "lichte" kost ter tafel kwarn , Maar nu de matinées in het nieuwe Concertgebouw, midden in een weiland gelegen, langs pas aangelegde straten moeilijk te bereiken bovendien; wèl zat men cr· aan tafeltje s, wèl kon men z'n bittertje en z'n advocaatje savoureeren, doch daar was zoowaar een dirigent. die het bedienen gedurende de uitvoering der nummers verbood en héél boos keek, wanneer er naar zijn zin te luid werd gesproken.
I n een ingezonden stuk in het "Algemeen Handelsbl.d" heeft een der a.nded-
enkel als begeleider van H.ns Von Bülow, die met zijn beroemde "Meininger Hof-
houders van het Conccrtgebouw over de maatregelen dan ook zijn ernstig misnoegen
kapelle" een concertreis door Nederland kwam maken en als hoofd nummer op zijn repertoire 8rahms' toen pas voltooide Vierde Symphonie had. Liefde en begrip voor de ernslige muziek waren zoo langzamerhand gegroeid. Kon men daarvoor hier nu zelf niet zorgen, moest men het uitsluitend aan vreemdelingen overlaten en erin blijven berusten; dat men groote kunstenaars niet waardig kon ontvangen tenzij alleen
te kennen gegeven en betoogd, d.t men nu niet eensklaps de muziek als "de" hoofdzaak moest gaan beschouwen . Of deze verontwaardigde muziekliefhebber zijn aandeel heeft verkocht, toen Kes het wist door de drijven, dat de tafeltjes uit de zaal verwijderd
met schitterende m~.ltijden? En nauwelijks twee en een h.lf j,ar n. het bezoek der Meininger Hofkapel maakte het Concertgebouw zijn entrée. In een eigen huis, met een eigen orkest, door Willem Kes zorgvuldig samengesteld en geschoold. Gemakkelijk was dit niet gegaan en nog menige moeilijkheid moest overwonnen
worden, zoowel bij het publiek als bij de musici. Want a.n orkestconcerten w.s geen gebrek geweest: zoo had men de Parkconcerten en voorts de "klassieke" concerten
in het Paleis voor Volksvlijt (onder leiding van Joh. M. Coenen). En behoorden de Feli, Meritisco ncerten niet tot de goede Amsterdamsche muziektraditie? Doch de steeds zich ontwikkelende muziekcultuur groeide die instellingen .Is het ware over het hoofd. Voor een behoorlijk bezet symphonieorkest werd de z•• 1 van Feli, Meritis meer en meer ontoereikend; de Maatschappij "Caecilia". die met een groot orkest ad hoc werkte, moest haar toevlucht in den schouwburg zoeken. Zoo was de
instelling Het Concertgebouw alleen alom haar voor dien tijd modern geoutilleerd gehouw met een groote en een kleine concertzaal. alsmede verscheidene repetitielokalen een uitkomsf. Evenwel bleek het groote publiek deze aanwinst niet onmid-
dellijk op den waren prijs te stellen. Willem Kes, de directeur van het Concertgebouw,
werden en alleen de koffiekamer als oord van consumptie en converstatie werd
bestemd, vermeldt de geschiedenis niet, maar in elk geval slaagde hij er in het pleit te winnen . Hoewel het nog eenige jaren later een storm van verontwaardiging ontketende, toen de dirigent midden in de uitvoering van ccn symphonic aftikte en het werk .. onvoltooid" liet. omdat een paar dames met vcel lawaai binnen kwamen en hun plaatsen opzochten.
Maar toen Kes in 189<; afscheid n.m om noar het buitenland te gaan, kon hij aan zijn opvolger Willem Mengelberg in elk geval een solide gevormd, goed-gedisciplineerd orkest en een goed-gedisciplineerd muziekpubliek overdragen. De ontwikkelingsgeschiedenis van het Concertgebouw, bij gelegenheid van het vijftigjarig-jubileum allerwege gereleveerd, behoef ik hier niet stap voor stap te volgen. Met de periodeMengelberg begon de eigenlijke, snelle stijging naar internationaal niveau van het
Concertgàouw, welke groei met het Mahlerfeest ,"an 1920 wel voorloopig een hoogtepunt vond. Dirigenten van wereldreputatie als Hans Richter, Arthur Nikisch Rich"..d Strau", Edouard Colonne, Gustav Mahler en vele anderen kwamen als gasten cn wij hehoefden ons voor hen - als indertijd voor 8rahms - allerminst te sch'llncll, clOcllInÎn als voor de grootc componisten. die hier de uitvoering van hun \Verken kw.l mcn dirigecren . Zij hehben hier nagenoeg allen de revue gepasseerd.
ook voor het publiek . De Zondagmiddagconcerten in het "Park ,. waren zoo .gezellig,
dank zij het nivc"u, d"t het Concertgebouw .lIengs h.d bereikt. En dit voordeel bcp.,alde zich niet alleen tot het Concertgebouw - ook het geheele
zoo knus . Men ut er aan tafeltjes en kon onder het genot van een bittertje of een biertje - voor de heeren - en een advocaatje - voor de dames - alsmede van
. Amstcrdarnschc Illuziekleven heeft ervan geprofiteerd; het heeft tich uit d~ enge sfeer van bekrompel1 burgerlijk provincialisme kunnen ophetTen. fk noemde hier-
stcldc zijn artistiek ideaal zeer hoog en was streng; niet alleen voor zijn musici. maar
,
w
boven reeds de Wagnervereeniging en herinnerde aan haar eerste dramatische voorstelling: van Siegfried in het Paleis voor Volksvlijt in 1893. Die was mogelijk, omdat zij toen het Concertgebollworkest ter beschikking kon krijgen, dat sinds dien tot op heden toe haar vaste medewerker is gebleven. En voorts was het hezit van dit orkest ook van groot belang voor de koorvereenigingen; in de eerste plaats wel van de Amsterdamsche zangafdeeling van Toonkunst, die door de benoeming van Willem Mengclberg als haar directeur in 1898 met het Concertgebouworkest in een hand kwam en aldus gaandeweg tot een uniek ensemhle werd aaneengesmeed. Zonder dat zou menige uitvoering als bijvoorbeeld die van Mahler's Tweede, Derde en Achtste Symphonie, alsmede van andere veeleischende werken voor koor en orkest nauwelijks mogelijk zijn geworden. Doch ook andere instellingen als de Koninklijke Oratorium Vereeniging en de Chistelijke Oratorium Vereeniging zijn door de medewel king van het Concertgebouworkesl in staat gesteld, het niveau van hun uitvoeringen omhoog te brengen. Met dit al is er ook uiterlijk wel een en ander veranderd, al leven er betrekkelijk slechts weinigen meer', die zich van het ingrijpende dier veranderingen bewust zijn. Alleen de leden der oudere generatie herinneren zich nog de landelijke omgeving, waarin het Concertgebouw aanvankelijk stond, te midden van weilanden en kweekerstuinen, even buiten de grens van Amsterdam op Nieuwer-Amstelsch gebied; nu staat het gebouw in het centrum van groot Amsterdam en iedereen vindt dat heel gewoon. . .. En wie herinnert zich nog de .. gezellige" zomersche Zondagavonden Donderdagavondconcerten in den door de omgevende hooge populieren zoo voortreffellijk-akoustischen tuin van het Concertgebouw - alleen .. bij ongunstig weder in de zaal"! - die concerten onder leiding van André Spoor, waarbij de orkestleden volgens streng voorschrift nooit anders dan met hooge hoeden mochten verschijnen? Of de programma 's van de .. Matinées musicales" (Zondagmiddagconcerten klonk toen nog ordinair) met een marsch als entrée en voorts drie ouvertures: een na den marseh, één als laatste nummer van het eerste deel en een als besluit van het geheel? Of de .. Hymne à Ste Cécile" - soms ook het ..Preislied" uit .. Die Meistersinger von Nürnberg" - als favoriet vioolsolo-stuk? De progr-amma's zijn er wel ernstiger op geworden. Maar ook andere factoren hebben hun invloeden doen gelden: de tuin is buiten gebruik gesteld en tengevolge van financieeIe moeilijkheden woningterrein geworden. En wie herinnert zich nog, dat hij kamermuziek- of liederavonden in Odéon of in .. De Werkende Stand" ging hooren? Gabriel Pierné heeft nog in .. De Werkende
Stand" geconcerteerd, evenals Elly Ney en menig beroemd strijkkwartet heeft luisterenden - al dan niet betalenden - om zich heen verzameld in Odéon, waar het misschien niet zoo comfortabel, maar dan toch gezellig en akoustisch behoorlijk was. En hoeveel leden van Toonkunst leven nog, die des Vrijdagsavonds naar Odéon togen om zich onder Röntgen en korten tijd ook nog onder Mengelberg op de uitvoeringen voor te bereiden? Nog herinner ik mij de enthousiaste ontvangst, die men daar - in 1896Edvard Grieg bereidde, toen hij een uitvoering van Toonkunst kwam dirigeeren. Maar Odéon is voor ernstige muziekuitvoeringen niet waardig meer, evenmin als .. De Werkende Stand". In het nieuwe stadsdeel Zuid kwam het Muzieklyceum aan de vraag naar concertzalen naast het Concertgebouw voldoen en ·een tijd lang toog men ook naar de Bachzaal van het nieuwe gebouw van het Amsterdamsch Conservatorium. En dat brengt ons van zelf op de instellingen van muziekonderwijs, ook een belangrijk element in het Amsterdamsch muziekleven. Het Amsterdamsch Conservatorium opgericht door Daniël de Lange, J. B. C. de Pauwen Frans Coenen was aanvankelijk gevestigd in een gebouw aan de Achtergracht. Tot die behuizing te eng en te primitief werd en men de beschikking kreeg over het "Huis met de Hoofden" aan de Keizersgracht. Inmiddels kwam er een nieuwe instelling: .. Het Muziek Lyceum", dat eerst een woning betrok aan de De Lairessestraat, doch vrij spoedig tot het bouwen van een eigen huis overging: het Muziek Lyceum aan het Albert Hahnplantsoen. Het gebouwen de exploitatie der concertzalen zijn onlangs in andere handen overgegaan, doch de onderwijsinstelling heeft er haar plaats in behouden. En beide inrichtingen: Amsterdamsch Conservatorium en Muziek Lyceum houden Amsterdam's reputatie als muziekonderwijsinstelling van wijder dan locale en nationale reputatie hoog. Zoo telt Amsterdam, na vijftig jaren energiek werken, als muziekcentrum meer in het Europeesch muziekleven, door alle bewogenheden van de wereldgeschiedenis heen, en het kan daarop trotsch zijn. Want het is het provincialisme ontgroeid. Alleen met de muziekdramatiek is het tot op den dag van heden sukkelen gebleven. i\msterdam's Operageschiedenis is een lijdenshistorie. Zij begon, voor. zoover het de afgcloopen halve eellw het reft , met de Hollandsche opera van j. G. de Groot in den Pilrkschollwhurg. [en roemrijke lijd; de tijd van Cateau Engelen-Sewing, Orelio, Pallwcls, Albers en welke opera-beroemdheden niet meer. Toen kwam, in 1894, met den nieuwen Schouwburg, de Nederlandsche Opera onder Cornelis van der Linden, die de Hollandsche Opera weldra overvleugelde en wegdrong. Een bloeitijd van negen jaren, die onder den druk van een spoorwegstaking jammerlijk
.t:I
eindigde. En daarna begon de lijdenshistorie eerst goed : Amsterdamsch Lyrisch T ooneel, Noord·Nederiandsche Oper., Rembrandt Opera .. . . Een herleving scheen te komen met de Nationale Opera onder leiding van G. H. Koopman, die evenwel weer plaats moest maken voor een andere Nederlandsche Opera . Daartusschen de Italiaanse he Opera, die inmiddels hoor zetel naar de Residentie verlegde en eindelijk ook aan het kwijnen geraakt schijnt. En nu denkt de Wagnervereeniging er over, de onverwoestbare Nedcrlandsche opera-materie te ontginnen. maar dan langs
lijnen vnn voorzichtige geleidelijkheid. Misschien dat het gelukt. Waarom niet? In 1888 droomde men cr ook niet van, dat het Amstcrdamsch concertieven eens hooge" \·Iucht zou nemen.
ZOO'"
, 1
~ ,f.1:-~"
--..~-
De mUlic:haal van "Odeon" ,
Steendruk naar teekening van M. Maurot. -
Alias. Ccmeente-Archid.
Overgenomen uit het jaarboek "Amstellodamum" no. 36 jaargang 1938. IlIl Cfl cu r va n
S tccm!ruk naar teckcni n!C ... .,n
1.
de Parla,loll.
B. TctM van Elven . -
Atlas.
Ct·.llt·u'h....\ ,dl;':f.
..
~~
-16-
Mengelbergportret . in veiling in Parijs Het Parijse veilinghuis Guy Loudmer veilt op 17 november een portret van Kees van Dongen van de dirigent Willem Mengelberg. Het schilderij toont Willem Mengelberg in wandelkostuum met vlinderdas, pochet en in het knoopsgat de versierselen van een lintje. De veiling-· catalogus beveelt het portret. aan als "een hommage van Van Dongen aan zijn grote landge-. noot, die de beroemdste dirigent werd van het Amsterdamse Concertgebouworkest". De waarde van het doek vaD 130,5 x 89 cm, in de rechterbe- . nedenhoek gesigneerd, wordt. geschat op een bedrag tussen de 300.000 en 400.000 frélI\cs. Het is afkomstig van een privé-collectioneur uit Le Havre en behoorde vroeger tot de collectie van Dolly van Dongen. Kees van Dongen schilderde Mengelberg in 1938. In totaal worden op de veiling vier Van Dongens aangeboden, slechts één is er uit zijn .beroemde fauvistische periode en die is direcreenstuk onbereikbaarder: La femme à l'aigrette (1908) moet twee- tot drie miljoen francs opbrengen. Zowel het Concertgebouw als het Concertgebouworkest heeft wel oren naar het portret, maar mist de middelen om zelf mee te bieden. Beide zeggen dat ze ge~' . charmeerd zouden zijn van een: . sponsor, die het schilderij zou . kopen en. a.an het gebouw of het ' oclcest.in bruikleen-zou afstaan. Concertgebouworkest zegt dat het orkest op dit moment andere problemen heeft. Het orkest heeft geen eigen kapitaal. "We hebben er liever een concertlid bij of het salaris van een orkestlid, maar een aanbod van een sponsor zou natuurlijk bijzonder aardig zijn." Martijn Sanders, directeur van het Concertgebouw kan zich herinneren dat hij ~en foto van het portret heeft doorgezonden naar de redactie van het _eeuwfeestboek; inderdaad, de af. druk staat op pagina 181. Er zijn twee portretten van Willem Mengelberg in het gebouw, hij denkt niet dat hij hierop zou moeten meebieden. Als connaisseur is hem de jonge, fauvistisch~ Van Dongen liever. In de periode dat het portret werd geschilderd, waren Concertgebouworkest en Concertgebouw nog één .organisatie, het is de vraag wie nu het meest belang heeft bij zo'n portret. . Hardop ~enkend zegt hij: "Hij ~as hu~ directeur." Hij zou het :mettemm welwillend in bruik-leen ontvangen. (Willem Ellenbroek)
I
I
Kees van Dongen: portret Willem Mengelberg.
Ivens IVENS was al bij zijn leven een legende. Dnt dnnkt JhijORIS niet aan een constante kwaliteit van zijn omvangrijke oeuvre, want die was el' niet. Zijn .grote betekenis als documentairemmer ontleent hij voornamelijk ann zijn werk van voor de Tweede Wereldoorlog, ofalsje lndonesia Calling meerekent, het einde daarvan. Daarna heeft hij veel ondermaatse films gemankt, met slechts enkele, vooral nrtistieke, hoogtepunten. Iven's kunstenaarsschap zou onder'alle omstandigheden er· kend zijn, maar zijn beroemdheid dankt hij aan de omstredenheid die hij opdeed in zijn lange leven. Hij werd ervan beschuldigd aan de verkeerde kant te hebben gestaan en een opportunist te zijn. De vraag is of dat afdoet aan zijn betekenis. Een mens kiest en de geschiedenis
bepaalt de juistheid van die keuze. Aan welke kant stond Goya, en hoe opportunistisch was hij, toen hij zijn DesastTes de La GueTTa tekende, en met name HetfusiLLeTen van de opstandelingen in Madrid? En recenter Céline, Jünger, Malaparte, Karajan, Mengelber~, Riefenstahl undKein'Enëie. De grootheid van een kunstenaar wordt bepaald door de kracht en het genie waarmee hij rekenschap aflegt van zijn bestaan in zijn samenleving en in zijn tijd. Morele en politieke maatstaven tasten zijn kunstenaarschap niet aan, maar meten hem alleen als mens.
JOURNAILLE
-17-
Mengelberg en zijn tijdgenoten in de muziek Een verzameling artikelen rond de dirigent, pianist en componist Willem Mengelberg aeschreven en gepubliceerd in verschillende muziekbladen, kranten door dI . pieter Vis in de Jaren 1980- 19840 .•. in zijn boek: .. 12S jaar Catharina van Rennès en haar tijdgenoten" ,eleverd met 4 grammofoonplaten; thans uitverkocht. Alltje Noordewiu, 1868·1949, Nederlands beroemdste sopraan
to"' .........F .... ft" tontf. J'"' 1911. ZQr.:h. ... " raa. Mnoch:.oc rt:
t~~ . "·~..' .
""''IC S_ck...."" ..... hu, \Nd·'.. .,I1....
_-c. ,.,, .
u_ In." ./I.jd ... _ mij u... " .......;1 f\;f "-:1 _,....., .....-nck , - . ct.l .. _no l lor 110:"", ";':1. u......,-r , ."..
. . . ... " .... ,1.
«ft
~tt...~
.._ •.Je:
...-b.:dd ."" . okCd. lor III'I'~" _.hll. Iwt how• .,...~ u ... lil""" . .. .....t •• .-.- ",., .......I..w. ftft .. .,. lf'UI".", "'~ .. UfI de . . . .lil ... _. J<._ I" pil" COl httf'I mij lil_ti
br_,.,,,
el ..... ",,"'... Ik uit;"", ...." ....... .. "',,, ,, "'...,.....·.,....11••
""!.oII. \cVftI ",lila,." !nUt1 .
;...."...,"''' ."'"' Ik" ....",." .... " ......., 1. ....", b,:..tnnpdl:tI • •
.hr
·IitrrlHo,.
l : .... ouck ..... A_JIjt' N_k"öe.-
se·;.", jubllN .....,..
u" N_cl·NI'd......dKfl'
I.,.: "'~~1.Ît .-... C_""""" ~Q W_.19"
Er .. .. H...ûd,",,· eiJ lid "' .. LW .. ,,............ •••
\ ' .......... ri"l
Up d,I ~~1'I1kr OItd·lloIllnd""hr I.. ..,."'k. "''''''1f'I de: uucI · II"I~,.j>oCl\t '"''''''\ .... h.c' ..-e.. ln:>oI •.",,,,,,. • N'" ~c ... OOI" 1'l.OIIbI, .,,'"" _~ .. lr. """', . f~ ......,,,.. "'101<\", e .. " ·k:,.:fthrodl-,,,.ponot"' . Ik b"l'n rnrl ""., "'"""'. lid b'J ...... h:I n\tal,. ,,!W.:I• .u•• ",~ ""lOf LII_ ... lij WIIf ....... · 'nk.~....,..., vuI\.-I...op .I.uI" ""I .. "kLr" " 1IUf "'" \",\ .... re ... ' .VU plech t" r .. rnrl ,")'>-I"ic"• ..,n";.1'" tf~ ....... btJ .... W" 11.:......\1 ....,. OHn ,.. r,"""", .. hel K""'IO;"Il.c-- .., i.... d;ol 1" Ik" JCa.I ~O" """""""Il ...... 'nu. 0,1'1 ........., F" JO"d ''''' ..,Ur" !Irkr.. "" ... I:ft M~ ••" ..... ..""'............ " .. h......1O;" lhf' lor "lIVC'Ikn",..1 m.\e ,nl ..lIiOl ... " ....... , I""'t"'....'c...-·
"'_ok.
.t, ..........
ud_"'".
ok,,, ..
l'I;o., ...
~r..,.hl
. >~
_.d"n
1... ..-: h;w, _ , 101."'1.
<':o rnelit "'1'1 O.-Itrtn. lIetk) ..... n up 16 IIUIIU""~ 11'6.\ I( 1 ~''''''11 (11 o\o'C,led.: 1I Ie: Ho:rlijn uI" '2 "Ullu"u, unl"'11111 CChle IIlUII]r;;,,!o: u r k"hn.: ilOIn de KuninkhJl c Mu· l.te:kKhuol I .... . ~ (irol.-,:nha,le under kliJmll \111'1 C .L.W W.r". (M;"nu til W .F.U . NlcoL.i. Ihcor ...... 11'11 ~'\:n liJd 1.... 'UIl ....... -:.....1 IC '.IJn In ...."1 11 ..... 1'1 '1\01 · hllC ~cJ . ~I Indit. llillll,jJ in I ~" hllar mU/JChlu••Jlo: b.:CIM!r,cn IC Berhjn biJ kllded.e . kumpo.,ue. en Urblin. onllrulncntallC. Contro/;punt d«d lij btJ S;amucl de u.n~e IC Den
'''41.
!'Ia",
H;"I~.
0.: ... ,1 .... b",", ... ft AaIlJ' S.,....""' ...·"'. .. . ~ lS ,..., I:.". ''''lil jij"", ht~r I,,,,,tl" .., ........11 .. r ... "n.ltn~'n . H t.. .., ",~, '1 •......, mij"" eht h.cl stl.. 1: I\:Ido,"I'I . "''' Ir ._eft"" .......... Mp ,,,,,,,:'1 .... , ,:,,' .... 1 jij j;o... dLr .. kcer lk)J muoW, . .... ,nH>;lrrt~ lt •. ,ftn ...oc, F " ..... ~ ~ .-e .. ,I. rn..:.urh.. kll .. Jltt\ifttll r .. , ........r. ~IHWII ...,"'" l •....:I~I wc ... Nb". I.rtr. Ik "'lfi~""". hol . d", .nöt ~,·ft ............. Lud . .... I\ut.odc ... .... n.. , 'ft tw,;. ....., ......... h Lw';' ,..LI,. • •.
lIanllll VcrhclU. 27 uktober 110<4
10 JulI 1%5.
""j..
.11,,,,,
}ol.'
lil" ;"",. ,,,,,,,,..
""'t,
"...'''', .... ,.. .. ,,\,,"'t" """"
.. lIanoa Vrrbena. coloratuursopraan. leerling van Alinda Laman en Cath. van Rcnnès en vertolkster met de komponiste van haar liederen, zelrs in het voorm. Ned . O.- Indië
,,,.,.,:.00...
11... ". V"h,,., .. , "*-',,, ..... "''Cf . "Gd. 1",,_ ril .... ( .............
lIn~ '411
. .... Ihn.nft.
V, .... ..: lij • .,"',
.Je:
. \1''''
_n ..... _10:" ... "elr ~n:n mil .... ,.: .. "'.d. ().ol on Junkn·IorIIltlIk ..... 'na , ... h I.. I'l'tJe "".... kotllk 'IJ In ~I
""""k
"'>f",,,
' ' "_bt......
I\"'.'''''d.,om.l·...... COl up 16)0' ftu;on ... tu "'", " un.kt k1d,1'If "1111 \\ 11 • ...." \1.", ......" .'110'0 \'11" ~""",,,,~,. ..,.. /" I"IU ""'f ' .........., UC'OW IN.I.·,w..nrJ ''f' " ' " ~_I'I ... "...,
....., ....
lf1
totl
s..:ac
"'"Iha'flk""""" "" I'...,.>I" '''" ~.. uI. 1\;1.", ''''"'WW", I" KII/'''' hoJ ok
".;o~~I" lil h:~,u ..
\I',....... '."rOu ,.... Ik
I... .
"","11••, me'h,"'"
w 1IaoI""",,...,,,. 11........ , ." ............ ~, .... ,TI .,:.r....... h">f ........."'" ~ ....r .. I .......'fI "!;ULI" ..",,, t.·allw."". '"'' 1/..,........ ,...... " ... "" .... I.,I~w .......
J.~"
'_\I U..... ·ln.,l'"
'r......,
I' . \I ..
A.
NOOUDeWIF..U-RWDINOIUS
In 111% "Jlri.....'\:nJo: ",-Ij hel UIrc:ctU • •St . . dclijk Orh"'l Icr .....:kllcnl"':Id .·~n de prcmlên: \ ""1'1 hoA~r urko:tlwerk ..Kón i&~l\JyUen·. CCI\ v.crJd ill ,ymrUOLKh ~dicht . dit daarna In t.allu/J: l>1,, Jen ... !der hoAiH 1c1d1U1l ........ rd ""/ttIo.'VU..... t.I. ft);'" kuLle:nJ..Inl. Ih,OI" kin en Nljn·•.:wcn. Tc Ho:rhJn "Jln........... nk niemOind "'InJer \Jan tk: ho,:. fI ..... ,ndc I\nhur Nrll..ch ho:l bllwn· ~nllemd .... -:rk . V,,,,,,,, d.... IlIiHunalc: lenlnon,Lcllinll ,,;an Vruuwo.:'Ulr!xi\J IC Ikll 11..1011:. lomrt.ll'l~rdc Cume· I..... \1IIn OuJ,let/.ee Ir...:c.a.al ~'\:n l ~n Late vuur kuur en IHlca:1. U;A.:lr .)·,nrunte: In r werd onderKhddçu lIu:t ccn «rvollc venncldinl d ........ r Je ••AIFlncine UcutliChc MUlik Yercin·. Hur mt:4:" bekende: werk. de: ou.-,:r· ture .Jubnlhc-. werd duur Willcm Mena:clbcr, mei het Cunccn&c' bouwurlul In prcmM:rc IICI'C.'W:n in 1<x>2 te Am «cr
-1 8 -
.,EIGEN KUNST IS EIGEN LEVEN".
DRIEDAAGSCH NEDERLANDSCH ·MUZIEKFEEST TI:
IJ KV ~N
nOOR 1H:
AFDEEL.ING AMSTERDAM liJm
RENNES, Catllarina van, Nedcrlands comp,illls{c (Utrecht 2.8 .185S-Amsterdam 23.11.1940). studeerde o.a. bij R. Hol en J . Messchaert. Zij begon
~[ U at t!l clan I' I) ij tot neT 0 r cl C 1'1 IJ g cl Cl'
'r 0 0 n kun lol t
op VRIJDAG \I) ell ZA'I'j<,mDAG 11 JANUAlti ,lllY IIovollda ton 71/~ uur, 011 op ZONDAG 12 JANUAUr lUO'..! '8midu&!;H ton lIlt UIII'
in dB Groot" Zaal van het CONCERTGEBOUW tB Amsterdam. ).' 0 011
t dir 0 ct 0 U I' W lf,r,j<~~r MEN(H: LU EltlJ ,
Uitgevoerd lulleu wordllU werkeIIvan: VAN ANIIOPI', AVUKAWI',
DBANIIT8 nUJJ~, E, 'VUN BnUI:K .:11 1<'U( 'K, ()ItWrI: 11 , DU:I'.:N IIHljCK, Ht!INZJo:, R.:NUIIJKS, HOI" KroN, VAN 'T KIIUY~, ~AW. 111: r.I.Nh.:, r.,,,,,.~, ~h~.N, V, ~rl1,I,IO!:N, ~(JLTlIt!NIUS, v, OOSTEIIZr.~, v, HI:NNI'.:!, HÜN·I",.:N, ~CJlAP!:Il, SlolUI,UJo:II~, 'l.!TTIi:Rom:, W I.OIi:NAAII, ZW .:.:R~, 1'Ihoerllnden !dJn: da uallwe AAJ.TJt: Nn(lHD': WIJo:u-H':UI'IN'lJU~, A I. JIJ A OI,Jlt:HOOK-I,UTKY.WAHN, JOJlANNA DOIII:I,A NH:IlW.:NJlUIS, PAUI,IN.: 11.: HAAN-MI.NlJo'AIlO.~~, TII,LY KOI:N.:N, 11l:K1'IfA \', A}/C:UI1, CI.TO LOl1lH en de JIl.HJI'tm J 011. ROl:WA}/~, JAN DIH 1:11, JII~, /IJ , O'lI:J,llI, G.:RAIIII ZAI.'
Gcc!t.·c!w van ccn uri('f van <':atharina van H.cnnes aan \V. ~{engcllx'rl: met ecn prograrnlll3vuol'Sll'l voor een optreden van haar kincl(~rkoor
m~ A }I'IJ}I~ELINGS-ZANGVEItEl<.:NlG[NU,
haar loopbaan als zangeres, maar ,'estigde zich al spoedig ill haar geboortestad als pianiste, pedagoge en dirigente. 111 18S7 opende zij CCIl zangschool voor kinderen, waarvan o.m. prinses Juliana leerlinge
HJ<:'I' OKK~~S'r VAN BK'!, CONCEltT(H.:nouw,
'. : ~:
"Een hoogtepu nt in mijn carrière, ik dirigeer het Concertgebouwor· kest in "De Zeven Zonnestraaltjes", door Peter van Anrooy van een orkestbegeleid ing voorzien, bedankt beste WilIcm!" \Va~.
I.ater kidde z.ij ook in Anlslcrd a ul en 1>(' 11 Haal-!
dergelijke s<:IIolcn , lerwijl ~ij dour het gellele land matinees gaf 'voor kindercn en kindcrvricnden' . Hct warcn vooral dezc matinees, dic haar uitermatc populair hebbcn gemaakt. 'Door haar gcest en tact en haar origineel compositietalcnt heeft zij tegelijk de kinderzang op ccn hoog peil gebracht cn hct nicnwc Nederlandse kindcrlied in cen kleurige frisheid docn opbloeien ' (Van Dokkum in : Gedcnkboek Toonlwnst, blz. 222) . De !lopulariteit van haar werk blijkt o.a. uit hct aanta herdrukken daarvan : de JOcCI/!{cdich/;cs beleefdcn mcer clan 60 dTtlkkcn . \Vl"k. : Cantates, o,a. I\crstcantatc, De schoonste feestdag, Oranje Nassau cantate'; kl:\Vicr\·r.l'tcllin~('n.o.a . In
ckje {d it laatste 1.)(·hdfolmcIOfli ('i;n op f.::l·tlir.htjcs van klt'lItcr~ van (1(' .tanJ:kla~--f·n,o.a . enkele van prinses .Iuliana) .
..• ",111927, '-E'I,,,, III1t1rd-,
'iill.\'I~"ili
'-ullr 1IC"It':;II: Nuur IIU,,'·;,IJ"K
/"., ( ·",u"·"'~f·hllllll·. , .. 'rM,' .,II,'u,'ri"x \'1111
To""k""""
\'(1"
''Uil
huur ,liri~"n''';11
INlur ,..:uUla,,. ")1 .,,,.,,. ZOlfnnl'lIIIl'i~l" "'""
Am.\lr'f',Ia"" 11,,"1 /.,., ".,,,,,,••,. ,,,I,,,'M 'V" /." C:OlttHt,mOUM'-, tlfÁI'."llfom.,/.;i"Jt ''Uil P"'" ..I MOOY, :rMl' c.:.tI.N. IIIl,.n';rll'; ·/J ••rom .llHn !on ~ m. Ia'"' ""1(1111<,. d., /Ic tlln ",.n ,rl>
ti""
'''"IJ
-19-
vervolg 2.
, K~ SpHflhon. Fbo~n in Rotter· dim in 1K69 en OW'rlcden tijden. het bomtNudemenl in Den Hu, op ) m&II" 1915. wurbij l ijn hoord werd .r!:trukl. werd np S maan IC Rlluerdam op CrOtKwiJ k hc,",~n. In de 11k ecuw Wlll de l.>uilK rlmtlienalm _~lICnhorr . Uier k .... m hel voorl'Cslachl .... n Donmund na.r Nedcrlllnd. In "n oud dcl'1huisjc IC Kn.1inatn 1.1' !\pecn. horr hel k~n,lichl . lijn v.der was van Ned. Hcrvoundcn en 'Jjn moe· der Vin R..·Kllholicken huiu. Ljn vader hoopte dil toonlicr lijn Slud.e lOU .rmaken IiI lecrlin, fI'\IchlnÎsI bij de rnIIriM te Hellevoetsluis. maar "n ontclult in IIIM9 muitte cu anek un dctt wrwadllin,. Ah ...ef· teJenwoordiacr en bcdrijrücider .... n de u.1t van lijn vadet ",isde de jonre Specnhorr drie jaar lIInl door EurOfll en hij Itwlm ull'. in Eu,""e. Vilit mout hij telc'f1If'itc:h om acid vl'1l~n voor de lhuis~d . Omdlt hij hel acid ...erbocmckl had. RC'Cdl jon, bet:on hij Ic~NhrdJ« te ma· k.en. d~ Ihuil .Iktminll wenkn ac ..... rdC'Crd! Zelf, in l.IJn marinr· reriode Mlon, hij .klllCk 7.1ken. WlIlrdunr hij eniac makn In hel C.· ehnt terechl Itw~m. Welhchl .. de .. Brief van een moedcr aan h:l1It 7.UC)n die in de: not 7jl~ een ruclie up ck/e: ervarin&: dil lied .s H:n van l.ijn bcracmdlle: crealia acwOtckn. In KOIlc:rdam !\ad hij veel k.ontlklen met de schitder Ken Vin Donacn. mei wioc hij een lijd in ,..hen ... e:lier lamenwt t kte. Ljn ,ympllhttke: blrilOflJte:m v.'Crd lispoedi' hekend door dl voordr.lcht Vin tijn hcdJCi. Wlilrbij hij lktlUll' btacteidde op de Iltlll t mei utleDt limpck ~Itloor· dc:n. Ue:1 licd o~r .. De Schutte:rij FluiJ,t van 1.'Jn Kullerdamse insb". De ROllerdlmse uitat~r W.L. 81'\lue Yc:nor&de oen uitp...e van vjn .. Liedjes. Wijl.cn en P~ntjel· door J .H. Specnhofl'. dichter en Uilrer. lIij Yc:rfÎchlle n. Eduard Jleobs bunb~kend werk. door de ctrlijlte voord,.cht Yin ,ijn Nede:rlllnds.... • liJt liedjes. In 19091Îc:1 Wiltem klOOI ,xh in de Nieuwe Gid. enthousilll owr S('IC'Cnhofl' uit. Op 1) rc:bruarl 1915 _rd KOOI Sp«nhorf Fhuld i,d. Tientallen beltende nltionak eult.~k f'irurcn utc:n in de zul. Wij doen slcirk COller. lna 8oudier-8akker. Herman ~Ieycr. man •• Wilkm KkKK, AlphoM Die· pcnbroclt. Loui. COUpcl'\ll. Henri· tlle Roland Hobt. P.C. 8outeM. Catharina van Rennh. JulÎuI ROnt· Jen en Jel n-Loui. Pisutssc. die' hem eerde .b de eeflle - onu Hm f dichter' vin ~I Nederbnebe ~Le~nllie'd·. In 1921 jubileerde hij _dcrom. ~Is lS·jan, dichte,...~n atr. Ooit Menaclbe:r, stelde beiin, in Sp«nhoffl dtchlwukjes. In de showt van Specnhorr IC Rol· terd.m heert de beroemde dafllCr'n Mlla Han nOl een korulondi"c tol 'Clpcdd. 'IOOI'd~t ,jj hur vkuJ'Cls duscnde uillprcidde. Vil p.riJI. wur lij M~ncnct onckr hur bek!> nn, en 101 Itomponeren bn.cht. W1li. tu.~r hooJtepunt ccn optreden In ck Scal~ Ie Milaan . ...... r l ij l.onder étn noot te 1In!ICn het pubhek en de Itomponist "uconl ICl( ,rote utaK w\Stle brcn",n! Zij werd CCboren op 7 .U,USIUS IM76 en werd op U ok· lober 1917 bIj hc1lr.altccl VInc:cnne1 biJ I·.rijs ± S uur " ochtend, vrocl un,ebli nddockt op ccn Nel eerlijke Wijle ,eru.ilkcrd. Toen M.t. H~rl Lieh bij SpccnlwlT Itwlm ... nbieden omC'Cn rol in lijn shows. kon hij niet ...ermocden d.1 kI~r k\ICn 1.6turbu· knt en I,.,isch lOU ~rlopcn. In lijn bock •• O... r k.omen de Schuuel'1· hcdt Specnhorr vjn ont moelin, mei Mat. Hifi. die omstmkl 1900 În rijn wonin, te Rotle rd~m plaalJvond op f~fI1jnnÎJC en humoristtIC~ "';ju bnc:hrewn. Het ia _I IfICrkv.rurcfi, d~t beiden . • Ihoewel door ...etIChil knde OOIl.lkcn. tijdens ccn oor'b, hun k...en hcblxn Yc:r~
.,Ix,-
Mat. Hari: de gracieuze danseres bij Massencl en Puccini
Koos Speenhorr in akt ie .. De Schutterij" u. ftL"I ••,..t........ ". ROcW.,rJMVIJ·...,.....,. 10." -':11 U'I
OOIl iri...,"'"
lI\;1mcr bb... hrw.: .""
...... n........•......'L(1'> ..,... U.Mo Sp"nlMotf. ol.., 11\ ''''I~ ,,.~I ok .. .. N, .oM ....1.. ,,1: _ /..., .~ .... _ _ , : ..
.,..• \.1I,..n.k
,,"""ot ( .Ib.
'il...... "I' ." :'1 .~." ".. ".. ,..,., 11..: .." .. ': t ." .....IIIok,'U,,1 ok", lF.teu ...·'-k ..~ ..II\I. ok :.11 ...1""...• lrll1l1'-'lI ......... w..'~
,.~ lil
h;W,k,,!
Mencelbcrc. a ls pianist. ko mponist, dirigent
..,.nok
w,,""
Ilo, .... 0I1f'.,r<M AI'''I'''"'"1 tu.J .xn .. ;orn .. 1..11k "....., Iwt N"lkl' I .. hI'ILI OlM t.,: .
''1"
........... tlI .... "dnTII.
~1I, .. d"n,
bol ....· JU ..,..... ulI'l'o~ "n riw.~. 111 ol", I'" ..... ok "',"..•.... ""'I .. "",Ic"... ,..., .1L:';'1 ","'1(1 lID":" ok ...;I1.... . ... Ol ok ......., ...... ok U","" l ,j;o"
Ii,,,.. ,...
""K;JOl..
• Ok, F'"lI1 ftU
"l)foJc" ' I~
OMtll.lp .k/,e
rlok'ftp"'~I.I~h.:.
Milia Il a ri: de erotische d'lIlscrl!s
~irk Witte. kOOlllOnist landse Lcvensliedjes
;"Oln
Nl!derJean-Louili
FACEn"EN VAN HET NEDERLANDS CAIIARETI.EVEN
Pisui~e
- cabaretier
""
"
-20-
Alph_ UItponbrock, op 2 ..,plombe, '''62 Ie I\m~lcrd.un Fbor..:n en .lcJiIo.&r op
w".
0(1 (: scruelllMr HUW werd hij Ic VlilliinFn lU.· hulcn, Jnn·l.nuk I·kuhll. I.oon vltn ",,-,n 'HUwn ...·r der &oodqrekkn. dM: VMn Fr.. n.c tlnWl1\.tt WoIS en I.ijn benjamin oen "'ritn~ notiUI1 vt'r kO(J)i Ie ,even. NIt "PF. kid IC l.ij" h~ oncJerwij1.er weId Jeanf.uuis juurn;,'i~I, lIij hild «n V'uHC pen. dtchllc ,,',:n\HH~lijk en 1",,"Clde Mitaar , , . Zn hcll~'" d e ('armre V.iI" 'Lle m.il" dtc: hin. ocn hllll'l~: jaren un/.(' 11"M."t'1i1 hdcndl' "1"'1' n 'lu:r I.UU worden , . . ten C'oIrrièrc d ie ei· a."I.'nlijk hel ~"I.'\'(tI, wu votn tçn lIlC'rkwMIf' d i ~t: "MlnCl1ltMlp van uln.lilandi~hcdcn : in ek lun~r \ 'U11 1"-:)7 unblund hij (nilIe journali~lcn l'-!II dl,l ,.tun Uln .11i slr.laIIl1U/i· Lunll'u runU (I.' liI,tn ucHen . Uilein..Jdijk hlewn Jnn·I,ouf. "i""iMf en Mil K~.k liJI "''Cr en lil..cn cr Ffj!n InlS over IIrt)Cten: Als N.phl.11t do 11 .... tn JOMph Ifllkken I.C cr met lilill.ilr en mandl11inc uI' Uil , !IoI;hrcvcn hun crwrinw:n in hel lIun. ddshl;uJ cu W\:ldl.'lI up sl:ltl hcrucmd, I.ierdadi~hl'kls\'lkllli lcilingl:n werden FvolMd duur l'e:hh: lUurni.-es mei uuLle Brclun.~ lic · dert:n, Entl'=lsc vulkslH.'\Jjcs, u'CUW,t Itcde ren en I)uil~ cth.rt.~llil'djc"" W)c I.h:n ~r 11I1CI~r hun i,.... huur lijdens een li~(dadig. h,.'id\~III",wt •• VIHIt Juni Srdrrlanrl" in 1""1 \II"h.'nl:U1IS\' .. Ktllnu,": de: ~l.-:I"k hlucdlit:urcll n~nuu"" l'hto ~hnll ' Ruu"'"",,,sl" I.'n WiII,m Wo)' .. ,d~ ... h~. 11k.'(h,o uil Ik mU/tck\4'erl'ltJ Willfm 'hno crlherl tn ('aU\IInnl Vin thnnh!
r.,do,
'''' uWf·I,' ''tIII ,It,. ':"m/, ,!r,lr:,"'" mt't '''''' "rl,;/.·;",· k u,,.r,I/tf'.II'IIf'(·'w,, 1111.~ ;én
~""" .
.f ("II""",,,i/k't'I,mc·II:nJ(IIic'/tl/"'f'If,m,k,,,, .. rli.f ' ·'/,Um·" IH'f'r. ",rllu·lUIr,Irt'f'(/C't'lktlur.
uI.' IH'I III,N" ''tilt ,~ hrn.,.,ulr 1,I,ml.: U'tH . In I~J.X slruincten PiJiuis!it tn UluL:Jijl KChL'C! MlJnlfllOlflrc Itr. Tijdcn)l del.e reis werd Ik hosis ,"'Ck:..ocJ \~.. n "i~u i~)i('\ uiteindelijke rl'p.!rlnirt:: .. 11'1 l .fY,ndied", w"illill ecn , il'\kr l'ac:t:lIl'n "'ilO lîch/l'lf ht:rkcnl h ' n hIUrI"'.... ~llInr Sel1 . IntJlt in I~N, w.tar hij lij" I\\'\·cf.k \' rU!lW FI, C.rrl"'rt' ,"U . ml\-:I. ,Ii\' d,'l'! ~1;1t uitmaken ... an·/ijn Uth:. rl't. wlm,h uil~'l'h ldd lul JapIn. ( :hinl, 1~II'..h,"d rn Iluihland. In 1911 ""Ir up'rtdl'lI in hl'l ( 'UIIUr11f'huuw Ir Amsl". dMIn, mrl ""rtJrrHrn "ndH ht'1 athuur dr Iruu,,", \\'jIl"111 ~Itnlflbrr., ( ·llharin. un Urnnh, 111:&';1' ik',k ('ornrUIi l)upPfrc:n ".llj' ~omdt'",· ltr . l>C ,'orlt'tt 1!nnil "~I in h\:1 ':I,'u . ltIul..lijl ml,' 1 "nda Uk:nM ('11 Pi . \UI"S': II~ll ~l'n nituwe ~~elcidl.'I . Ikle du:nl lidi aan In d~' ri~uur van Jin ",m. -JUl , ,;t\lIIlIlIl.anl.l1M.- h1:1 niel hc!nc.:l.kn lijn \\iI;lfdl~h~' MJ al'lll hij Pisu'is~ .. .:hll'r d .: \k:ut-!~'I (l1.!ah IC IICII".. n, hoc""t:l hij ci~n lij" \. 111 hcr.k'r litUttel Wolli: dt K)r ",nIlId SIUtt'! n;e;u M'Iio'îrhltrt \'trwC/en cn I.Jl)Or dl'/C \n'\:r wrl1l' r ,,'l'~lUurd nailr di: ~mll' 1i11ll!,....·,I;It!IIIIl! Sloekhauwn, hóld Jin Ilrtn\inl ftn &rotr IIH.pblln .1"uptratMn. Irt "uur ,Irh: hiJ wa. r"ch; OflI'IUdtn in btlMnlrijlu ,olltn .1. Iktkm"Ht In d, .. ~Irh.rtnlntt'r " tn l..tpor'1I0 in "I)on JUlln", Oud" kleiinl ~.n Hich.,d Sirlull in rittn Pf'Sfmn hld hij mttltdun un d, prfmièn \'In ditn!! _~lkJmt·, Wellichl ~dl 1h,' IIIIÎnM ~"I.'d"chl d"l hel "(lireekn mei "i"uisJ'I! .k:cllI. "'11 illlermçl.1.u in lijn hc",luan ~.u,; . . . MHilr hij Will "uur de fllnl.tÎe " ;In b,.'lIt:k.'iJt:r ifC"ni(l1: ml~1 11 ...·11 hij c,hureltct'!C ntel nOg Il1Cer 1ncc:1inltCn 1I1l'1 dl' inlerplcl' l d:ln hij 1.lIOMl''' \'..., h,' 1 klall~i~'ke (l·pcrillir.:·,' MeH!1 men nicl K"tuw til' IUIIl!~h:m u ... ..:rnl'men itl~ tic cuharelil'r IICI (llul~lint! in lijn hlK.rtl hij':l ,."cn fri')e !IIl'cr IC sprl'kcn ..Jan Il' linMl' n'! MI>t:1 mcn 1111.'1 ~111"'tóll1l u(ll.ijn htletX Ijjn hij in~l' ... in. .:..:n ""n IchlllntJcrdlocl cr hiJwndel uil IC h'lkn. (I( cven . heel cwn «n e"lu ru~l,nc •• 1I\l' nl in 1(' lit ~""'It'!
S upr;1 '\121 uverleden, Ctn lIulooi du"" Hij sludC'Crdr: "loaaoai..:h kllercn ~nd..: U.w;i.ck .... werckJ t-:cll IIhijcJ et:n JVUIr: rul I\'~p'-~!d in lijn lewn, ae/.kn de IlJncdllluI~k tJte hij h:erl Ke.chrc~n bij .. llc Voo Je!," viln Arbilophilnn en dc .. Ek,ar,," Voln Suphuclci. I\bi liIucJcnl rNlilklc up a--,' III .role indruk Ik mU/.it..'k Viln 1'...... . ~'il~ . uil~vO(rd duur ~I Loor \ '1111 D .. . n~1 dl.' l..YnllC: "b v..... rui, Mhvioobp:lrr in k"'lIr1t:llen mukle hij kcnni. 1111.:1 de k"·"r. kllen viln Ikelhc.wen. Zuiver kultureel bc:. l~n i. Uwpc:nbrock WliII zijn bclan~':lellinll ~~ hclll.'lIerkuncJiKIc\o·c n beltefl I..: VCI~. IiJLl.'n n""1 dl.' .. TMçhliar..:r.-. Uil blij"1 1.1" uil UI.' IC"~Ikcu/.l' VOOr I.ijn IM:dcrt:n. D .. ,,(_ ItWI.I Krwp hij n ... r khL.. ,itk..: Duil..-.- lUW) . 14:11, I. ..... b (.iocl~ cm Hein.... m.uar ou .. I'IioIlIIIr IMlcrt: 'i,ulen. I.wt. SU\,.,'i.:..:n lfijl. &krlin . I )ät:(lCnbrucJu. bt:t..nll)ICllina "'UOI ~ "'''oIn)4' kUf\i1 ~'iII); bijl.uf'kler ':'001 l'IJ .... ij IICII ditn uo~ \'..:rlitin\' -:n &ut.M .. ill.' OIh Id,~ldiclllcr. \.iln I.ijn 1w..'\Jercn ver'M.'hijnen . in\lUt.'d Vi6n /.Uwl'l WOIK"el .il1.\ dl' FrtlllW: kUII1,.,uni.len uil de lij4J " ... Wi,llIner ho L\'nb.i.iJr in Uic:pc:nhhlc:h rnu/.k..'k , di,' IWI... ri~nli ...... 11 Uil':l'lIpl.ILclI (lCl'M)tlUliJl.. ~lcml,",.'1 drol"~1 tJ ... lr ~I lIk.:dit"IM.·\ l' en Ic . arl'liJ" h)'mni~c:hc "'II~"lcr, ffij Ill'l'Il hoi .. n. brdl'nU ~..:rk \'crric:llI VUOI .. h':l s)' lI\h~ ni.... h lied 11"-'1 t'rLt:~It.:~· k:kJin~", UiJl ~ i l l.i.ch Icn ...olk: Lun 1J1III'luuj(n \4.~ u ....,,,,, Il' diUlk .... 1I MiIIn hel rt:il Uill /.u .. el Mt:n.:dbr..'rjj:.
'k
En hedl de (lianhl niel illk k.uh, 1'." hij klln im(lruvi .~·rr:n, tcn ill,,in mU/.H.:L luC' 1-: \" I4.'~c:n aun Wil \'Mn noHure w"l .il1II"a!ij/:c bt:j/:.:lewinM·.' Jin I 'r," ..Jnl krrrt dt hnl rn II1HP henl: Ilt" la.~ o""IHd hij In 191", Zijn "pvult(Cr Ilrnk S.uurup hl:1!fl lijn 1.1M'n h'l'nuemd naur .Ielill-I.uuis. mCI wie: hij jaren II1IK'hl li"uncn\WrLcn . . . Wtc hel buekjc IllC'll.Je leksll.'n vin h.:l n:rcrtuirt "an Pi!JIuilisc up. "'alIl 1.i.l1 namcn lel/enko,"e" alli elk van LIe b:lUcmtJe .\ri"lidt KruIni. Xuirr r,h·u rn Thrudort Rulrt!. Tijden,: l'Cn oplrecJc::n in P..,ij~ in '',I 14 WtiS de 64-j;HÎ~e Hru;ml l'i"lli""" om tic hulli ~villncn en r)i.:milnd min<Jcr dan de ~rote V"'"t (;uilhtort had hem rccdli voorlfbleld ~men UI' luurnee IC goJun . . , O,.k ten KnUlI .. nl .. t EntlCl~e \'uIUlicdjt'S aihmden op hC1rtperloirt , Wie kent nû nna ..Tht Kt,. 0/ IInYfn", ur .. Gnndmulhtr'l Slur,", de groutmoeder di<' de jcu~d V.iln nû wrJIClijkl mei die v.. n vmel[c:r en hel ... reselijk vindl dal4Je tnci.loja: rukcn , . . Wie L.elll ""M hel \'Cn;c van .. Thr tin (;''''1''''' hel linnen suld ... l;C dil I in tk ewlil.:e barer wmth IICI'rij,.cJ dOt" ClCn ander en dOlilrdnur een blauwlje hkl('t hij een ..jully "1I1c dully-wirl· . . . becld van hL' l d'IJl.clijkliC lewn . . . Ilullw tn N,d". "nd~ "ulluU,djn. Ik-djft "In lIullt"hrurdl lip If'hl,n Vin W:rnt dt' ('Wrcq.I'I • • ui~.. r mchl liju rrptrlulr, u\'ffll , I:"':n ... crrijking hi\'rvun vormcn de lîcderl.'n V6tn I>lrk \Villt, ....... n~ 16cdjcli vooral nnsla..itn bij dr: milil:..irr:n, \'Oor wie wurdl Up~lrt. den lijd..:us de mlJbilil.3lic . In 1917 weerklinkt vUllr hel ti:r", in hel Centntltl The. .aler Il' Amlil..:rl1am .. Mrn.: durf I' t",rn-, 1)uor dl: ~er"a\'c, \.. n dil lied ili f'hui))c un ...er"elclijk Mewurdl.'n . Zil( muk't elf ( I . btrtlirt ook Ittdjt_ , tn dI.rom 1!IIIn dIl pn •• Jtk I nuk Hf1 pl .. hjr 'nlrtulmd "oor h,' .. \Virltlitd- ,""ur Jrnntkt. nffrttwhr""n ",n dil nl dr lrh'k.nt un twl rluthltrlJr \·.n hf'IU r" Jt'nn~ ( ; lIlillln!\,l1~' ... ruu .....· \'1111 ' .......c hIJ lIilCllltk hjl.. . IIIIl hiJa, IC' b:lr,t:llI:r. ,"l'I1. Ijjll i:wn fIi" , hlCn ml'dediuMt.' I Tj.ccu Kuiptr up h..:1 W:rmhrandrplfln in ,\flbl,ui.m h ... ar u(I 26 nuv..:mhcr 1927 w'llIumdde , .......... rrul dt/~ I.cJ(mourtJ rlcC:Kdc ·~u w." ht-I lC'\'cn.\('indc Viln dt lllOln dtc hel Scdrrl.itndllC ClINICI ct'n ci~n ~/ichl heef! t&Ct'1t'C\'cn in (Cn lijtJ die dU.ilrvuur rijp Wit,:. !IIllitlil'
\ti'" hel t'uncen~bou\4·OI"t:.IoI,
ill. lJi,i~nl
.. 11.. bdl.'ncJe I.. n~l' rl·ucn en l.iJnt!t."r). lual"
I\... ltjc S'ltllw:wic:r, PiJuliucde ftiJiJ ll . Mü. \,e,:I"' .... rl . ZoaI."II'1an ,,"'n H.u~·lIIall~ Ull\:11 ~Iun. . den \001 l.iJIl L&o.n"-Ia.al. UlcJlC"hllll'~ t.:l'Il nlcl. I.Ui•.II. lW\.'\.'() \." W"al' l1iJiJl. .. ,,-,houi" '-'\:II1i101LI. Willl.ijn rcliaieu~--c ,\Ia. li.looChc im·k)l.'t! bt:lrdl n:l'fI IkluJriL ,\nLlri,,"' ~.en t.:1 II...."C~I \·crwilnl)f,.'h~r'I '0l'1 '-Ijn oudcI\' vlicntJ ~hiJd, EcJuanJ H.Cl·lol'f 1),:1.'11 I Ji..:p..:llhlU\:h "orre.lorlll\IJl'IlIl': uII~q:n~'1I -:11 wn lriliM.'hl' UII~\~' \all/iJIlIa~~\.'h'l\ ~'II ... "cJl·I\' w..:r~cn \C"ur~ , WouIel P ... ar ru . hl~\.'l',d..: in Hlt'lJ Cl'n hiJlld/..une: bttlll, .dl\', uil~cllc\'Cn hij 111.'1 Sp..:e:lrulU. ""OIiJrOi.I.iJr ~IJ lk lCci nlcrn.'C:l·'t.l~· k/l'r K'a,,~ wr\4'Ijl'l'n
/Id'~~~~' U,~1~, . .,
I. !
.I
,• .
J
·,./ I!,J / 1
. .
-21-
VERSLAG VAN DE JAARVERGADERING DD. 26 OCTOBER J.L. "DE ENGEL" IN HOUTEN.
,,/.
·<,;'0-
".
IN HOTEL
De jaarverslagen van de secretaris en penningmeester werden met waardering ontvangen. . De heren H.F. Bordewijk en J.C. van der Laan werden gekozen voor de nieuwe kascommissie. Hoofdpunt op de agenda was de bestuursverkiezing. Alle bestuursleden die zich herkiesbaar hadden gesteld werden herkozen. Voor de functie van vice-voorzitter werd Prof. Dr. W.A.M. van der Kwast gekozen en de Heer P. Vis werd gekozen tot secretaris. De aftredende secretaris, Mevrouw C. Baurichter-Jonkers, werd bij haar afscheid als bestuurslid uitvoerig toegesproken door de voorzitter. Hij 'memoreerde met waardering haar zeer actieve inzet voor de vereniging. Zij vervulde naast het secretariaat ook, tot het vorige jaar, het penningmeesterschap en zij verzorgde - tot medio dit jaar - de uitgaven van ons mededelingenblad. Onder luid applaus van de aanwezigen werd haar een fraai bloemstuk aangeboden. Ook bedankte de voorzitter Mr. C.J.W. Baurichter, die als juridisch adviseur de bestuursvergaderingen bijwoonde en die thans opgevolgd wordt door Mr. E.E.N. Krans, de aftredende vice voorzitter. Voor de wijze waarop deze het vice-voorzitterschap heeft vervuld, in de afgelopen jaren, sprak de voorzitter zijn waardering uit en bekrachtigde dit met een smakelijke attentie. De voorzitter deelde mee dat recentelijk overleg is begonnen met de "Mengelberg Stiftung" en de "Mengel berg stichting" met . het oog op de herdenking in 1995 van het feit dat: Willem Men~ gelberg lOO-jaar geleden zijn eerste concert als dirigent van . 1 het th a n s " Kon i n k I ijk - Con c er t geb 0 uw 0 r k est" gaf 0 p 2 7 0 c tob er. Voorts werd gediscussieerd over activiteiten van de "Willem Mengelberg Vereniging" in het komende seizoen. Het bestuur zal zich beraden over de diverse suggesties die door de leden werden aangedragen. Zie hiervoor pagina 23. A.C.
-2 2 -
VERSLAG VAN DE LEDENBIJEENKOMST DD. 16 NOVEMBER TEN HUIZE PROF. DR. W. A. M. VAN DER KWAST TE HAARLEM. De bijeenkomst was gewijd aan de door Hank Onrust in 1975 gemaakte documentaire in de serie "Het heilig vuur". Het betrof de documentaire over Willem Mengelberg met als titel "Magie van de macht". De Heer Onrust was aanwezig voor een toelichting op deze interessante documentaire. Hij vertelde dat hij, als filmer van allerlei onderwerpen op arttstiek gebied, begonnen was met het zoeken naar materiaal en te interviewen mensen. Van Mevrouw Elly Bijsterus Heemskerk, die toentertijd het Mengelbergarchief - op de zolder van het Concertgebouw - onder haasr hoede had, ontving hij een lijst van voor zijn film interessante mensen. Het bleek hem dat deze allen zeer "juichend" over Mengelberg waren, zo vah: "Er is maar één Mengelberg" . Hij vroeg zich toen af: had hij ook vijanden, tegenstanders? Via Mi. N.J.C.M. Kappeyne van de Copello kwam hij op het spoor van Thea Vermeulen-Diepenbrock, die een "onverbiddelijke haat" jegens Willem Mengelberg had. In de film erkent zij overigens zijn grote capaciteiten als dirigent, maar zij vindt dat hij voor de Nederlandse muziek maar weinig gedaan heeft. (Niet juist! Maar het klopt t.a.v. de werken van haar man.) Bovengenoemde mensen komen voor in de film en vele anderen. De film bevat tevens fragmenten uit de in Parijs opgenomen film van Mengelberg met het Concertgebouworkest. De aanwezigen waren het erover eens dat de Heer Onrust op zeer knappe wijze via beelden en verhalen van gelnterviewden, beelden van het orkest, het Concertgebouw, de Chasa e.a. een duidelijk beeld van de kunstenaar heeft gegeven waarbij de glans en de tragiek van zijn leven goed tot uiting zijn gekomen. Een zeer boeiende middag dus - jammer dat de opko~st van de leden niet zo groot was. A.C.
,', )
, '.
.
-2~'ti '
" t-
, lVIedede I i n g e n
Naar W1J hebben vernomen zal de Heer Henk van Overeem binnenkort met de VUT g~an. Met de Heer van Overeem heeft de AOC zeer plezierige c'ntacten onderhouden die g~l~id hebben tot , radio-uitzendingen van nog niet eerdér gepubliceerdé Mengelberg ~ opnamenuit het archief van de AVRO. Zo konden wij o.m. luisteren naar opnamen met ,de zangres Betty van den Bosch-Schmid"t en de violist, Ie. ' concertmeester van het Goncértlgebouworkest, Louis Zimmermann Ook verzorgde de Heer Overeem, in sam~nwerking met9nze vporz~t ter -' Otto Hamburg -, drie radio uitzendingen n.a.v. het 10.0jarig bestaan van het Concertgebouw in 1988. ' Hartelijk dank voor dit alles!
, , V"
,
,
*******************************************~********************~
~'
.Begin November overl.eed
",
******,********************************************************* )
~'
.
Mevrouw ' C. Baurichter-Jonk~rs schreef ons dat zij begonnen is met het verzamelen van artikelen over de oorlogsperiode van Mengelberg. Z~j verzoekt de ledan haar alles toe te zenden W?t Nan belang kan zijn in dit opzicht. Geinteresseerden kunnen me~ haar contact opnemen, adres is: Postbus 25~ 8330 AA Steenwijk, telefoon 05210-12506.
**************************************************************** ,.
BESTUURSV'E,RGADERING. Het bestuur zal op 18 Februari 1992 vanaf 's'-ochtends IQ-uur., 5t bladeren ten huize van de Heer ,A. Coster in. Oegstgeest. .
,,'
EERSTE tEDENBIJEENKOMST. In _de eerste helft van Maart 19~2 zal een led.e nbifeenkomst worden georganiseerd in hotel }',D·e Engel ". in houten. Het onderwerp vasn deze middag zal zijn "Mahler". Een diase~ie over de verblijfplaatsen van Mahler·· zal vertoOnd worden en naar z1Jn muziek zal worden geluisterd en gesproken. Nadere meded~lingea over datum en progra~ma zullen worden gedaan.
'r
TWEEDE LEDENBIJEENKOMST. Op 9 ·Mei 1992 zal e~n muzi~kmidda~ ' worden georganiseerd waarbij de leden van onze ver~nigin8 zullen op~r~den. De lokatie zal U nog nader wOFden bekend gem~akt. ': "
1,,/
'I,
-,
."
.
1. '.
I
l/ "
,
,
"
, •
I
'.:-<..'
t
,.
..
'.
,
..
,
-24~
I'
J
!
F I J N
".;:
Et
,
)Et
f
E
F E E
n 9 Cl Et
S T
d
n I
/
D A
G ·E
e u
N
VV
j a.
a. r
'l(r,/
\
"'
Tekening Georges Augsbourg
! "\' .
- ,.i-
1..... ~A.t'\'~,,'t to-I
I
.•
.-
.
'
I
r
I
J
. I.
.\w-
r-1,
l..J
J
JWn.,~..v... &;.
-
,
I
r r ft t
I
I
.
"""'. . . " ~.(,.l- r~Vn.,
'1.1<\1 ; . \
1""
,
tJr'~ o.A...-.LIv I ..
00"
i
-,-i,
r I' r
.r
I
I
-r ...;.n,.:Jv I: ."""'- -, fo_~,! ~- r-.>Ikt ~;.. r
w\li. \.ct,
; 4tÁM.1~
...,
-
• r'4
I
L.J
r
I
L...J
LJ
1"'
,-I
I
T r r r r
ï
\. .
I
j
0-
,._.
I
I
I
I
'"
•,. 4. 'It Xa:J.t! w.! .tw.-.Ji. . •J. ..... SMUlJ, ~ +J..M4"-'11JA. . "Wc.:. ."0.. , --
I
,
I
-r -
I
I
1:1 Y
-r,
U
[.J I ·
t
t
.c.Vn,
I
I.
Twee kerstliederen, gecomponeerd door Willem Mengelberg op 10- en I I-jarige leeftijd
, )
.
,.
\
.. '
