Huisvesting: het juiste talent op de juiste plek Vastgoedjournaal Congres Amsterdam, 14 april 2016
Drs. René Buck Directeur Buck Consultants International
Buck Consultants International Postbus 1456 6501 BL Nijmegen Telnr : 024 379 0222 Mobiel : 065 337 2612 Fax : 024 379 0120 E-mail :
[email protected]
Agenda 1 Kader 2 Locatiekeuze van bedrijven 3 Aantrekken en binden van talent
4 Scoort Nederland goed? 5 Conclusies
Buck Consultants International, 2016
1
Bedrijven voor wie talent zeer belangrijk is
Buck Consultants International, 2016
2
1
Kader
Beleidsperspectief duurzaamheid
Planet
Prosperity/ profits Sustainability
People Buck Consultants International, 2016
3
Bedrijfsperspectief duurzaamheid
War for technology
War for margins Sustainability
War for talent Buck Consultants International, 2016
4
2
Locatiekeuze van bedrijven
Locatiekeuze van bedrijven: ieder project heeft zijn eigen locatievoorwaarden Marketingkantoor
Global HQ
R&D Operations
Regionaal HQ
Software Ontwikkelingscentrum
Nationaal HQ
Training Centrum Buck Consultants International, 2016
Customer Care Center
Productie
Shared Services Center
Assemblage DistributieCentrum Onderdelencentrum
InnovatieCentrum Center of Excellence
… 5
Buck Consultants International maakt in locatiekeuze onderscheid tussen kostenfactoren en kwaliteitsfactoren
Kosten
O.a.: • Arbeidskosten • Logistieke kosten • Huisvestingskosten • Incentives/subsidies • etc… Buck Consultants International, 2016
+
Kwaliteit
O.a.: • Personeel (lokaal en internationaal) • Infrastructuur • Zakelijk klimaat • etc… 6
Keuze tussen landen/regio’s Een internationaal bedrijf besluit haar back office activiteiten te consolideren op pan-Europees niveau Kernvraag : Wat zijn de beste locaties in Europa voor dit nieuwe Shared Services Center die het beste voldoen aan de bedrijfsdoelstellingen?
Case
:
Kosten-kwaliteitsanalyse op basis van de volgende locatiefactoren: 1 Arbeidskosten 2 Huisvestingskosten
Kostenfactoren: in euros
3 Investeringskosten 4 Investeringspremies en subsidies (-/-) A B C D
Beschikbaarheid arbeid Aantrekkelijkheid voor internationale staff Arbeidsmarkt: wet- en regelgeving Bereikbaarheid, terreinen en gebouwen
Buck Consultants International, 2016
Kwaliteitsfactoren: gewogen gemiddelde score van: 1 = niet voordelig voor het bedrijf 5 = zeer voordeling voor het bedrijf 7
Voorbeeld: Gewogen projectspecifieke locatiecriteria voor het nieuwe shared services center Locatie categorieën
Relatief gewicht
Locatiefactoren
Relatief gewicht
Kostenfactoren 1 Arbeidskosten
In euros
2 3
In euros In euros
1.1 1.2 1.3 1.4 2.1 3.1 3.2 4.1
Totale arbeidskosten SSC in Sales/Admin Totale arbeidskosten SSC team Leaders Totale arbeidskosten SSC Process Engineers Totale arbeidskosten SSC Managers Huur en servicekosten gebouw Verhuiskosten Wervingskosten (personeel) Investeringspremies en subsidies
In euros In euros In euros In euros In euros In euros In euros In euros
A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 C1 C2 C3 D1 D2 D3
Aanwezigheid vergelijkbare bedrijven Lokale pool van professionals Lokale pool van opgeleide, non-professionals Lokale mogelijkheden in beroepsontwikkeling Wervingspotentieel internationaal/meertalig personeel Beschikbaar inkomen/ koopkracht Kwaliteit leefomgeving Meertaligheid/ talenkennis Ontslagrecht en regelgeving Ondernemingsraad Werktijden/flexibiliteit Aantal lijnvluchten Europese bestemmingen OV infrastructuur Afstand tot luchthaven
Huisvestingskosten Relocatiekosten
4 Subsidies Kwaliteitsfactoren A Beschikbaarheid gekwalificeerd personeel (lokaal)
In euros 45%
B Aantrekkelijkheid voor internationaal personeel
25%
C Arbeidswetgeving
20%
D Bereikbaarheid
10%
30% 15% 30% 25% 60% 15% 15% 10% 20% 20% 60% 15% 70% 15%
100% Buck Consultants International, 2016
8
Voorbeeld: Projectspecifieke resultaten SSC locatiekeuze: kosten kwaliteitsmatrix Totale kosten in miljoenen euros voor de eerste 3 jaren (alle operationele kosten -/- premies/subsidies)
15
J
E
D B
17.5
20
C
F
A
22.5
L
25 2.5
Buck Consultants International, 2016
3
3.5
4
4.5
Gewogen kwaliteitscores
9
Belangrijkste talent locatiefactoren B Aanwezigheid van gekwalificeerde werknemers
A Arbeidskosten
B1 B2 B3 B4
A1 Totale kosten werknemers A2 Gemiddeld aantal werkuren A3 Productiviteit
F Quality of Life F1 Quality of life F2 Internationale scholen F3 Visum regelgeving
Talent
E Arbeidswetgeving E1 Arbeidsverhoudingen (inclusief relatie met vakbonden) E2 Ontslagregelingen E3 Ondernemingsraad E4 Stakingen Buck Consultants International, 2016
Beschikbaar personeel Vaardigheden/skills Werkloosheidsniveau Competitie op arbeidsmarkt
C Talenkennis C1 Kwaliteit en beschikbaarheid C2 Schrijf- en spreekvaardigheid C3 Meertaligheid
D Flexibiliteit personeel D1 Motivatie D2 Flexibiliteit D3 Flexibiliteit in werktijden
10
Locatiefactoren op verschillende schaalniveaus Locatiecategorieën
Internationaal
Nationaal
Regionaal
1
Economisch profiel
+
-
-
2
Marktaspecten
+
-
-
3
Belastingen
+
-
-
4
Regelgeving
+
-
-
5
Nutsvoorzieningen
+
+
-
6
Stimuleringsmaatregelen
+
+
-
7
Talent / Arbeidsklimaat
+
+
-
8
Toeleveranciers / Kennis
+
+
-
9
Woon- en leefklimaat
+
+
-
10
Connectiviteit
+
+
+
11
Vestigingslocaties
+
+
+
Buck Consultants International, 2016
Internationale concurrentiekracht NL versus buitenland
Regionaal onderscheidend vermogen Regio’s binnen Nederland
Gebiedskwaliteit
Locaties binnen een regio 11
Belang van talent in locatiekeuze Voorbeeld van recente projecten van Buck Consultants International
Kosten
Talent gerelateerd Buck Consultants International, 2016
Kwaliteit
Andere factoren 12
Belang van vastgoedkosten in % van totale operationele kosten (5 jaar) Omvang m2
Huur/koop
700
Huur
30
± 15
Shared service center
3.500
Huur
280
± 10
Hotel reserveringscentrum
1.800
Huur
140
±8
25.000
Koop
150
± 25
2.000
Huur
100
± 12
Europees hoofdkantoor
Europees distributie centrum Software ontwikkelingscentrum
Personeel % Vastgoedkosten op totale kosten
Bron: BCI studies
Conclusies Vastgoedkosten afhankelijk van project Personele kosten zijn belangrijker dan vastgoedkosten Buck Consultants International, 2016
13
3
Aantrekken en binden van talent
Locatiecategorieën Economisch profiel Marktaspecten Belastingen Regelgeving Nutsvoorzieningen Stimuleringsmaatregelen Talent / Arbeidsklimaat Toeleveranciers / Kennis Woon- en leefklimaat Connectiviteit Vestigingslocaties
Onderscheidend vermogen Convergerend Divergerend
Geografie
Nationaal / Macro / Nederland
Regionaal / Meso Lokaal / locatie
= Leidt in toenemende mate tot onderscheidend vermogen Buck Consultants International, 2016
14
Rol van gebouw in locatiekeuze
Vastgoed-denken
Locatie-zoekend bedrijf
Gebouw
Land en/of
Kantorengebied
Stad / regio
Stad / regio
Kantorengebied
en/of Land Buck Consultants International, 2016
Gebouw
15
Kantoormedewerker Internationaal
Kantoormedewerker Nationaal Referentiekader
Metropoolregio Amsterdam / Zuidas Mate van belang Meer van belang
Minder van belang
1) 2)
Woonklimaat Leefklimaat
Zuidas
Voornaamste factoren Woonklimaat1)
Bereikbaarheid
Leefklimaat2)
Gebouw
Bereikbaarheid
Voorzieningen
= beschikbaarheid woningen en woonkosten = veiligheid, zorg, onderwijs, vrije tijd
Bron: BCI / Zuidas, 2015 Buck Consultants International, 2016
16
4
Scoort Nederland goed? Rapport
Ranking Europa
Schaalniveau
WEF The Global Competitiveness Report 2015 - 2016
3
Land
EY’s Attractiveness Survey 2015
5
Stad
World Economic Forum (2015 – 2016) Country/Economy
Rank
Score (1-7)
Rank among 2014-2015 economies
Switzerland
1
5.76
1
Singapore
2
5.68
2
United States
3
5.61
3
Germany
4
5.53
5
Netherlands
5
5.50
8
Japan
6
5.47
6
Hong Kong SAR
7
5.46
7
Finland
8
5.45
4
Sweden
9
5.43
10
United Kingdom
10
5.43
9
Buck Consultants International, 2016
17
Most attractive European cities? Steden
% verandering 2014-2015
2015
Londen
52%
Parijs
0%
29%
Berlijn
4%
28%
Frankfurt
-2%
-4%
11%
Amsterdam
7%
0%
Brussel
7%
2%
München
7%
-4%
Barcelona
6%
-2%
Praag
6%
1%
Madrid
-1%
4% 0
Buck Consultants International, 2016
10
20
30
40
50
Bron: EY, 2015 60 18
Concurrentiepositie MRA in Europa Plaats
A Kans op een geschikte woning
B Woomomgeving
C Aanbod van voorzieningen
D Bereikbaarheid
E Kans op een geschikte baan
F Koopkracht
Overall score
(5%)
(30%)
(15%)
(30%)
(15%)
(5%)
(100%)
1
Amsterdam
4,00
3,58
4,40
4,28
3,60
3,00
3,91
2
Zurich
3,00
4,58
3,60
3,45
3,80
3,60
3,85
3
Frankfurt
5,00
4,24
2,50
3,35
4,60
3,00
3,74
4
München
5,00
4,06
2,50
3,40
4,00
2,65
3,60
5
Kopenhagen
4,00
4,54
4,10
3,21
2,00
2,30
3,55
6
Berlijn
5,00
3,62
3,10
3,03
4,00
3,30
3,48
7
Parijs
2,00
2,68
3,60
3,64
4,60
2,40
3,35
8
Stockholm
4,00
4,16
3,70
2,46
3,00
2,30
3,30
9
Londen
1,00
2,44
3,40
3,88
4,80
2,30
3,29
10
Hamburg
5,00
4,12
2,30
2,52
3,20
3,30
3,23
11
Manchester
4,00
2,60
2,60
2,98
2,80
3,65
2,87
12
Antwerpen
5,00
1,60
2,80
2,30
1,60
3,30
2,25
13
Milaan
5,00
1,42
1,70
1,66
2,80
2,35
1,97
Bron: Buck Consultants International/MRA, 2014/2015 Buck Consultants International, 2016
19
Concurrentiepositie MRA in Europa
Amsterdam heeft de beste concurrentiepositie voor het aantrekken van internationale kenniswerkers met een eindscore van 3,91. Uit de analyse valt te herleiden dat Amsterdam de hoogste ranking heeft met betrekking tot de factoren aanbod van voorzieningen en bereikbaarheid een goede uitgangspositie heeft met betrekking tot de factor kans op een geschikte woning gemiddeld scoort met betrekking tot de factoren woonomgeving, koopkracht en kans op een geschikte baan Buck Consultants International, 2016
20
Global Talent Competitiveness Index (GTCI)
Input
Output
Enable
Attract
Grow
Retain
LV Skills
GK Skills
Regulatory landscape
External openness
Formal education
Sustainability
Employable skills
Higher skills and competencies
Market landscape
Internal openness
Lifelong learning
Lifestyle
Labour productivity
Talent impact
Business-labour landscape
Access to growth opportunities
Bron: INSEAD/ Adecco, 2016 Buck Consultants International, 2016
21
Global Talent Competitiveness Index – Europe 2015/2016 1
Switzerland
2
Luxembourg
3
Denmark
4
Sweden
5
United Kingdom
6
Norway
7
Finland
8
The Netherlands
9
Germany
+ Grow - Enable
LV Skills GK Skills
10 Austria
Buck Consultants International, 2016
22
Quality of Living Rankings 2016 - Europe Quality
Costs
1
Wenen
1
Zurich
2
Zurich
2
Geneve
3
München
3
Bern
4
Düsseldorf
4
Londen
5
Frankfurt
5
Kopenhagen
6
Geneve
6
Oslo
7
Kopenhagen
7
Parijs
8
Amsterdam
8
Dublin
9
Berlijn
9
Milaan
10
Bern
10
Wenen
19
Dublin
11
Rome
23
Parijs
12
Helsinki
26
Londen
13
Amsterdam
Buck Consultants International, 2016
Bron: Mercer, 2016 23
Woonplaatskeuze (internationale) kenniswerkers Stadskeuze bepaald door werkgelegenheid en persoonlijke relaties Amenities: op zijn best een secundaire rol (vasthouden i.p.v. aantrekken) Stad-suburb voorkeur beïnvloed door leeftijd, levensfase en leefstijl:
Jong (<35) en ‘bohemien’ : meer stedelijk (binnenstad, 19e eeuws, heritage) Carrière gericht en gezinsgericht: meer suburbaan
Oriëntatie per beroepscategorie
Werknemers in de culturele industrie: meer stedelijk (meer ‘buzz’ nodig)
Buck Consultants International, 2016
24
Regio/stad: % van internationals die dit aspect (zeer) belangrijk vinden Amsterdam
Eindhoven
100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0%
Bereikbaarheid, betaalbare woonruimte, groenvoorzieningen, dagelijkse voorzieningen en veiligheid worden belangrijkst gevonden
Culturele voorzieningen veel minder belangrijk
Verschillen Amsterdam en Eindhoven: in Eindhoven bereikbaarheid per auto veel belangrijker, in Amsterdam juist aanbod aan musea
Buck Consultants International, 2016
25
5
Conclusies
Aanwezigheid van talent speelt een belangrijke en toenemende rol in (internationale) locatiekeuzes van bedrijven Internationale kenniswerkers hebben de (internationale) keuze: Nederland doet het redelijk tot goed, maar is geen vanzelfsprekende keuze Gunstig woon- en leefklimaat is factor van belang om internationale kantoorvestigingen aan te trekken Duurzaamheid van gebouwen speelt pas op het einde van een vestigingsplaatskeuze een rol Buck Consultants International, 2016
26
Vastgoed kan zeker bijdragen aan concurrentiepositie Direct
Indirect
Talent
0/+
+
Technologie
0
+
Connectiviteit
+
+
Vestigingsplaats/ vastgoed
+++
x
Quality of life
+
+
Buck Consultants International, 2016
27