26 november 2013
Huiskamergesprek over cultuur en stadsvernieuwing
Activiteit Schepen Annelies Storms ging in gesprek met bewoners over linken tussen het culturele leven en de buurt, en hoe cultuur kan ingezet worden bij stadsvernieuwing.
Aanwezig Bart Gabriël (Lavomatik – Fixatief), Sven Taeldeman (Curieus Gent), Edouardo Tardaguila (fotocollectief Dampoort), Ylmaz Kocak (CDF), Mark Cloet en Janna Huyghe (Kerspit), Léonel Van Overbeke en Godelieve Coppin (Kunsthart vzw), Peter Van Hecke (Beeldende Kunsten), Peter De Vos (Scala), Marieke Depoortere (Zzmogh), Luk Tas (Wisper), Natalie De Neve (Stad Gent – bibliotheek), Bob Van de Putte en Kato Van Poperinghe (DKO), Sander Van Parijs en Sara (gURBS), Pieter Plas (VVSG), Ivanna Bozikovic, Francine Van den Bogaerde (Buurtwerk), Eva Degroote, Martin Balog (Opre Roma), Hans Devisscher (Cultuurplatform), Riet Willems (Markant), Ludo Vercoutere (Rozebroeken), Liesbeth Bultinck (Stad Gent – Stedelijke Vernieuwing), Kathleen Bautmans (Stad Gent – Dienst Cultuurparticipatie)
1
Verslag Bij Marc en Janna van vzw Kerspit, Groot Begijnhof 47 A, 9040 Sint-Amandsberg Inleiding door schepen Annelies Storms De Stad Gent moet besparen. Dit vraagt om scherpe keuzes. Op het vlak van cultuurbeleid is er, ondanks de besparingen, toch ruimte gecreëerd voor nieuwigheden zoals: Het verhogen van projectsubsidies Invoeren van een vrijetijdspas Project sleuteldragers (rond ontsluiten van infrastructuur) Investeringsproject: de Krook - Bibliotheek Algemene accenten: Kunst op straat (projecten à la 123 Piano) Pop-up sites: er is budget voor tijdelijke invullingen (in samenwerking met Gebiedsgerichte Werking en jeugdwerk) Kinderkunsten belangrijk (samenwerken met de Jeugddienst) Muziek: Gent draagt het label van Unesco City of Music Kunst- en cultuureducatie Gent is een creatieve broeihaard met zowel lokale initiatieven als internationale toppers. Het is van belang lokale initiatieven die van onderuit opborrelen, te ondersteunen, als vernieuwende projecten én professionele kunstenaars. Het stadsvernieuwingsproject Dampoort - Sint-Amandsberg wil de wijk revitaliseren. Vandaag willen we helder krijgen welke rol cultuur in dit veranderingsproces kan spelen. Er is nog heel veel ruimte om hieraan invulling te geven. Mensen samenbrengen, netwerken versterken, veranderingen aanvaarden, creatie, drempels verlagen. Het heropleven van de wijken is de inzet. Het stadsvernieuwingsproject in de Brugse Poort is een mooi voorbeeld van hoe samen met het stenen verhaal, ook cultuur een rol heeft gespeeld. Bij De vieze Gasten zijn daar als culturele partner een trekker, zorgen voor zuurstof. Niet enkel voor de bewoners van de Brugse Poort, maar ook daarbuiten. Hetzelfde geldt voor het wijkfiliaal van de bibliotheek. Deze namiddag legt de schepen de aanwezigen, allemaal ervaringsdeskundigen op het vlak van cultuur en de wijk, verschillende items voor. Kan cultuur een rol spelen? Wat zijn betekenisvolle plekken voor gemeenschappen? Wat met de deelwijken? Bestaan er al netwerken en samenwerkingen en vinden we dit zinvol? Vinden we versnippering een sterkte of zoeken we clusters? Zetten we in op nieuw aanbod? Enzovoort. Thema’s die besproken werden 1.NOOD AAN TIJD EN RUIMTE VOOR REFLECTIE EN PROCES De stadsvernieuwing mee invulling kunnen geven, is een enorme kans. Belangrijk is om in het hele proces voldoende traagheid in te bouwen. De tijd te nemen om gesprekken te voeren, veel vragen te stellen, veel tijd aan onszelf te geven om de ruimte rondom ons in te richten. We moeten komen tot een gedeeld verhaal, initiatief waarin iedereen zijn of haar verantwoordelijkheid neemt. Om dit te bereiken moeten we de tijd nemen om te praten met elkaar. Erfgoed en cultuur worden vaak historisch bekeken, de structuren geënt op wat geweest is. Het is belangrijk om een breder perspectief te kiezen, het perspectief van de toekomst. Komaf maken met de oude structuren en tijd en plaats creëren voor nieuwe structuren. We moeten ruimte creëren om laagdrempelig te zijn, maar ook om hoogdrempelig te zijn. Hoe doe je dat: samenleven? Wat met gentrificatie? 2
Kunnen bezoekers van een landelijke organisatie mee ingezet worden in de ontwikkeling van een wijk of laten we hen enkel een workshop consumeren en dan wegwezen? Dit soort vragen moeten we kunnen onderzoeken. Wat met de versnipperdheid van de wijk, wat met de diversiteit? Een activiteit in een deelwijk is niet zichtbaar in een andere deelwijk. Hoe kan je een breder effect creëren? Buurtproces en van onderuit werken is belangrijk. Welke voorwaarden zijn nodig (flexibel werken, ook vanuit de Stad)? Niet alles in bakstenen investeren. 2.KINDEREN EN JONGEREN Niet iedereen is opgeleid om met kinderen te werken. Jongeren (14 tot 20 jaar) zijn vaak moeilijk te bereiken. Samenwerken met scholen is een manier om kinderen en jongeren cultuur te laten ontdekken. Soms wordt naar de school toegestapt en een traject afgelegd, maar dit werkt niet zomaar als opstap om kinderen toe te leiden naar de eigen organisatie. Later raak je ze kwijt door drempels die je niet had ingeschat, zoals de verplaatsing. Er is nood aan creatie- en presentatieplekken voor kinderen en jongeren in Gent. Er zijn De Vieze Gasten en De Kopergietery, en dat is het zowat. Deze nood werd ook reeds aangehaald door Platform K en Studio Orka. Bob heeft lang gewerkt in de Bernadettewijk. Wat opviel was dat elk jaar verschillende projecten werden opgestart door verschillende mensen. Mensen en projecten kwamen en gingen even snel weer weg. Hij wijst op het belang van continuïteit in alle projecten: naast nood aan vrijheid en impulsiviteit hebben jongeren nood aan ruggengraat, aan referentiepunten en personen in de wijk. Hij wijst op de nood aan verbinding en een gedeeld verhaal. Continuïteit is belangrijk om een netwerk op te bouwen. 3. AANDACHT VOOR OPENHEID INFRASTRUCTUUR EN BUITENRUIMTE 3.1.INFRASTRUCTUUR Ruimte is vaak de randvoorwaarde om iets te kunnen doen. De infrastructuur in de wijk is niet altijd even laagdrempelig in gebruik, gekend of ontsloten: soms worden activiteiten gekozen op basis van inkomsten (geplande workshop moet plaats ruimen voor feestje) wens om meer gebruik te kunnen maken van het Oud Gemeentenhuis: ideaal gelegen (parking, openbaar vervoer) nood aan vergaderruimte, met daarbij een tof café, zodat je kunt napraten de sleutel ophalen de avond op voorhand is niet altijd evident stadsinfrastructuur moet je lang op voorhand aanvragen. In het weekend kan je die de ene dag niet gebruiken als er op andere dag een activiteit gepland is. eigen infrastructuur is voor een organisatie soms zwaar om dragen: duur, niet geïsoleerd, publiek vindt niet altijd de weg. Scala kan ook vergaderaccommodatie bieden. OPEC in Leuven wordt als een interessant voorbeeld naar voorgeschoven: verschillende organisaties delen een infrastructuur, wat winst oplevert op vele vlakken. Daarnaast is OPEC ook een meerwaarde voor bewoners en de buurt. Ruimte is hier meer dan puur fysieke stenen. Het gaat om samenwerken. Aandacht voor experimenteerplekken (verwijzing naar vzw Balkon, kunststudenten die jaren geleden een pand kraakten op de Muide). Belangrijk om voor jongeren een experimenteer- of open ruimte te creëren waar ze zichzelf kunnen vinden.
3
Misschien is in deze wijk wel ruimte genoeg, maar moeten we kijken hoe we die samen beter kunnen inzetten (kerk, wasserij….) Een deelnemer verwijst naar een project dat ze in Chili heeft bezocht. Verschillende organisaties delen daar samen een pand: zo is er altijd iemand op ieder moment, je kan er steeds binnenvallen, er is constant wel iemand aan het klussen of het creëren. Mensen zijn welkom. Er zijn veel vrijwilligers. 3.2.BUITENRUIMTE Er wordt aandacht gevraagd voor de openheid en de architectuur van de buitenomgeving van instellingen. Zijn we open genoeg om uit te nodigen om binnen te komen, ook voor mensen die geen engagement opnemen in de organisatie? De inrichting van de buitenruimte aan bij’ De Vieze Gasten, het Pierkespark, nodigt uit en daardoor vinden ontmoetingen plaats. Er wordt ook gewezen op het belang om zelf de straat op te trekken. Zo trekt gURBS momenteel met een living door de wijk om te praten met mensen. Er wordt ingespeeld op het toeval en passanten, maar de ervaring leert dat mensen deze kans grijpen om mee te doen. De nood aan publiekswerkers wordt meermaals geformuleerd. gURBS ontwikkelt dergelijke projecten omdat ze een reactie willen geven op de klassieke vorm van inspraak in stadsvernieuwing. Ze willen lokale kennis verwerven, tastbare kennis van hoe mensen ruimtes gebruiken en daarmee werken. Hiervoor gebruiken ze verbeelding, zetten ze kunst in om een utopische fantasielaag te ontwikkelen waar ideeën kunnen ontstaan. Ze zorgen voor ontmoetingen die niemand voor mogelijk houdt, zoals samen koffie drinken op het Antwerpenplein. Ideeën kunnen botsen, ideaalbeelden verschillen. Het is belangrijk om met elkaar in debat gaan, te kunnen reageren, ventileren. Toegankelijke zones en publieke ruimte worden als heel belangrijk ervaren. Maar er is ook spanning tussen georganiseerde ruimte en vrije ruimte als parken, banken. 4. ZICHTBAAR MAKEN, VERBINDINGEN MAKEN, SAMENWERKEN, CONTINUÏTEIT Markant organiseert wijkwandelingen langs lokale handelaars. Ook organiseren zij in groep bezoeken aan tentoonstellingen in Campo Santo. Het is belangrijk om te weten wat er leeft in de wijk. Projecten ontstaan vaak vanuit een persoonlijk initiatief. Dat is sterk, maar ook zwak, want zij stoppen als de persoon wegvalt. We moeten komen tot georganiseerd, gedeeld initiatief. Via georganiseerd initiatief moeten we tegemoetkomen aan persoonlijke behoeftes (bv. ruimte), maar tegelijk moeten we onderzoeken hoe een buurt verantwoordelijkheid kan opnemen. Het is belangrijk om uit te gaan van wat er wél is, niet van wat er niet is – zo kan je groeien. Samen projecten uitvoeren is ok: mensen nemen een standpunt in, nemen verantwoordelijkheid over. Het wordt een Wij-verhaal. 4.1. CULTURELE KAART VAN DE WIJK We moeten zichtbaar maken wat er is in de wijk. Daarbij moeten we cultuur zo ruim mogelijk bekijken – cultuur wordt door iedereen anders ingevuld. Een kaart van Sint-Amandsberg met daarop alle culturele werkingen, infrastructuur… Zo kan je als bewoner zien wat er allemaal is en een rol opnemen, kunnen verbindingen gemaakt worden. Wie maakt deze kaart en hoe moet die er dan uitzien? Digitaal of op papier? En zal zo’n oplijsting niet rap gedateerd zijn? Zal ze gebruikt worden? 4.2. WIJKCULTUURFESTIVAL Bob werkt veel op straat en wijst op de nood aan verbinding. Continuïteit is belangrijk om netwerken op te bouwen. 4
Zijn voorstel voor de organisatie van een kunstenwijkfestival wordt opgepikt. Werken met een grote vlag waar iedereen zich kan achter scharen. Referentie: Culturama. Hier was er enkel een oproep: doe mee, doe iets, er is weinig budget en dat wordt volledig ingezet op communicatie. Iedereen toonde wat hij wilde tonen. Maar uit dit festival is wel een beweging ontstaan. Bv. The Big Draw van Kunstwerkt vzw. Bij dergelijke projecten moeten we erover waken niet alleen een populair festival te organiseren, maar ook een festival waarmee we onze buren bereiken. Prikkelen is niet genoeg. Toch wijzen we ook op de verschillende lagen in dergelijke projecten. Dansen in het Park is een organisatie van verschillende dansorganisaties, die eigenlijk concurrenten van elkaar zijn, maar toch samenwerken. Wat op zich al zeer waardevol is. Mits voldoende aandacht voor de valkuilen, vindt de groep een Wijkkunstenfestival een goed idee en een interessante stap naar samenwerking. Door niet enkel in fysieke ruimtes te werken, kan je proberen iedereen aan te spreken. Iedereen kan zich tonen aan de wijk onder de vorm van een festival. Het festival mag geen spektakel zijn, maar het even zichtbaar maken van processen.
Ter afronding Er kwamen andere dingen naar boven dan bij het inspraakgesprek, het was zeker en vast verrijkend. Er is een rol voor cultuur weggelegd in het stadsvernieuwingsproject. Iedereen erg bedankt hiervoor. In februari start een conceptstudie met een breed omschreven inspraaktraject. Er zullen verschillende bijeenkomsten worden georganiseerd, iedereen is uitgenodigd om mee in dat proces te stappen.
Wenst u een gedrukt exemplaar van dit verslag, contacteer dan Gebiedsgerichte Werking
[email protected], 09 266 82 42 Sfeerbeelden en korte filmpjes van de burgemeester en schepenen vindt u op de blog http://www.gent.be/dampoort-sint-amandsberg. Heeft u zelf een creatief idee voor de wijken, plaats het dan op onze digitale ideeënkaart op de blog.
5
