Huishoudelijke verzorging en de Wmo
Huishoudelijke verzorging en de Wmo
Drs. W.F. Deelstra
Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008
Ó Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij, 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiee¨n of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopiee¨n uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
ISBN 978 90 313 5271 5 NUR 882 Ontwerp omslag: Houdbaar, Deventer Ontwerp binnenwerk: TEFF (www.teff.nl) Automatische opmaak: Pre Press, Zeist Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl
Inhoud
Woord vooraf
1
Lijst van afkortingen
3
1
Inleiding
5
2
De betekenis van huishoudelijk werk 2.1 Kenmerken 2.2 Betekenis van huishoudelijk werk
7 8 9
3
De ontwikkeling van de huishoudelijke verzorging 3.1 Het ontstaan van de gezinsverzorging 3.1.1 Doelstellingen en uitgangspunten van de gezinsverzorging 3.1.2 Samenhang met andere voorzieningen 3.2 Huishoudelijke verzorging als onderdeel van de thuiszorg 3.2.1 Kwaliteit 3.2.2 Deskundigheid 3.2.3 Certificering
11 11
Huishoudelijke hulp in de Wmo 4.1 Huishoudelijke hulp in de Wmo 4.2 Indicatiestelling 4.3 Mantelzorg en vrijwilligerswerk 4.4 Vergelijking huishoudelijke hulp AWBZ en Wmo 4.4.1 Overzicht van de overeenkomsten en verschillen 4.4.2 Visie op de kernpunten van de Wmo
21 21 22 23 25 25 27
4
12 14 15 16 17 19
VI
Huishoudelijke verzorging en de Wmo
5
6
7
Doelgerichte en methodisch verantwoorde huishoudelijke verzorging 5.1 Dilemma’s bij de verzorging en hulp bij het huishouden 5.2 Het doel van het leveren van hulp bij het huishouden 5.2.1 Zelfredzaamheid 5.2.2 Clie ¨ntsysteem 5.2.3 Bevorderen van zelfredzaamheid van een clie ¨ntsysteem 5.3 Visie op het verstrekken van hulp bij het huishouden Indicatiestelling 6.1 Rollen en spanningsvelden 6.1.1 Vraaggerichtheid tegenover zelfredzaamheid 6.1.2 Integrale vraaganalyse versus claimbeoordeling 6.1.3 Objectiviteit en klantgerichtheid: transparantie 6.1.4 De rollen en posities van de indicatiesteller 6.2 Uitgangspunten met betrekking tot het indicatiegesprek 6.2.1 Begrippenkader 6.2.2 De klant als systeem 6.2.3 Methodiek van het indicatiegesprek 6.3 Het baliegesprek 6.4 Telefonisch indiceren 6.4.1 Taakverdeling 6.4.2 Wat wel en wat niet telefonisch afhandelen 6.4.3 Contra-indicaties 6.4.4 Kwaliteitsbewaking 6.5 Indicatiestelling: enkele afwegingen Het belang van kwaliteit 7.1 Kwaliteit van de indicatiestelling 7.2 Kwaliteit van de uitvoering van huishoudelijke hulp 7.3 Kwaliteit van het personeelsbeleid
Bijlage 1 De voornaamste ontwikkelingen in de AWBZ vanaf de jaren negentig 1 Inleiding 2 De belangrijkste items in het kader van de uitvoering van de AWBZ 2.1 Financiering 2.2 Mantelzorg en vrijwilligers in de AWBZ-zorg
37 37 38 39 39 41 41 43 43 43 44 45 46 47 47 49 49 57 58 60 60 61 61 62 65 65 67 68
69 69 70 70 71
Inhoud
VII
2.3 2.4 2.5 2.6 3 4 4.1 4.2 4.3 4.4 5 5.1 5.2 6 6.1 6.2 6.3
Persoonsgebonden budget (PGB) in de AWBZ Indicatiestelling Zorgplicht Gebruikelijke zorg in de AWBZ De huishoudelijke verzorging in de AWBZ Kostenbeheersing in de AWBZ-periode Verhoging efficiency en productiviteit Loonkostenbeperking Inzet persoonsgebonden budget (PGB) Beperking van het dienstenpakket Huishoudelijke verzorging onder het regime van de AWBZ Verworvenheden Knelpunten Beknopte evaluatie Bestuurlijk-financieel Inhoud van de HV Functiegerichte indicatiestelling/bekostiging
72 72 73 73 74 75 75 76 77 77 78 78 80 81 81 82 83
Bijlage 2 De Wet maatschappelijke ondersteuning 1 Hoofdlijnen Wmo 1.1 Negen prestatievelden 1.2 Overige voorwaarden 2 De hoofditems van de uitvoering van de Wmo 2.1 Participatie en samenhang 2.2 Compensatieplicht 2.3 Indicatiestelling 2.4 Mantelzorg en vrijwilligerswerk 3 Ontwikkelingen bij de invoering van de Wmo 3.1 Aanbestedingen 3.2 Verlaagde tarieven 3.3 Gevolgen voor de thuiszorgaanbieders 3.4 Ondersteuning mantelzorg
85 85 86 86 87 87 87 87 88 91 91 92 92 92
Bijlage 3 De prestatievelden van de Wmo
95
Bijlage 4 Functieniveaus binnen de huishoudelijke zorg
99
Literatuur
103
Woord vooraf
Dit boek is voor een deel gebaseerd op het rapport Wmo, huishoudelijke hulp en indicatiestelling, Bunnik september 2007, dat met steun van ActiZ en de Stichting Centrale Raad voor Gezinsverzorging tot stand is gekomen. Met name Ina Elshof, die vanaf het begin bij dit schrijfproject betrokken was, ben ik dankbaar voor haar bijdragen en adviezen. Dit geldt ook voor de collega’s bij STOC: Jos Boermans en Trix Michels die op onderdelen belangrijke impulsen hebben geleverd. Ger Rutten, beleidsmedewerker van ActiZ, leverde waardevol kritisch commentaar en zijn kennis van de ontwikkeling van de huishoudelijke verzorging heeft mij ongetwijfeld behoed voor een aantal feitelijke onjuistheden. Vanzelfsprekend ben ik degene die verantwoordelijk is voor deze tekst, ook waar het eventuele onvolkomenheden betreft. Een tekst als deze is eigenlijk nooit af. Dit geldt des temeer nu de uitwerking van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) op gemeentelijk niveau zo veel discussie oproept. Desondanks lijkt dit een goed moment om een visie op deze thematiek te publiceren.
Lijst van afkortingen
AAW ADL AWBZ CIZ CTG CVZ GGV HH HV NAW PGB VNG VWS Wcpv Wet Wmo WVC WVG
Algemene arbeidsongeschiktheidswet algemene dagelijkse levensbehoefte Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Centrum indicatiestelling zorg College tarieven gezondheidszorg College voor zorgverzekeringen gespecialiseerde gezinsverzorging huishoudelijke hulp huishoudelijke verzorging naam, adres, woonplaats persoonsgebonden budget Vereniging van Nederlandse Gemeenten Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet collectieve preventie volksgezondheid BIG Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg Wet maatschappelijke ondersteuning Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur Wet voorzieningen gehandicapten
