HUISELIJK GEWELD KENT GEEN KLEUR, OF TOCH?

4M

HUISELIJK GEWELD KENT GEEN KLEUR, OF TOCH?

S

W

Stichting Welzijnsbevordering

A Antillianen Arubanen

Inzicht in en bespreekbaar maken van huiselijk geweld onder verschillende bevolkingsgroepen

Inhoud

Tekst: Fotografie: Vormgeving: Druk:

Yvonne Blom: [email protected] Leonieke Schouwenburg, Platform Buitenlanders Rijnmond Platform Buitenlanders Rijnmond OJO Communications Drukwerkdeal

De 4M Platform Buitenlanders Rijnmond Grote Kerkplein 5, 3011 GC Rotterdam, telefoon: 010 - 4122057, faxnummer: 010 - 4111739, E-mail: [email protected] Stichting Avanco Robert Fruinstraat 26-32, 3021 XE Rotterdam, telefoon: 010 - 4484300, faxnummer: 010 - 4484301, E-mail: [email protected] Stichting Welzijnsbevordering Antillianen en Arubanen Grote Kerkplein 5, 3011 GC Rotterdam, telefoon: 010 - 4332966, faxnummer: 010 - 2332143, E-mail: [email protected] Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond ‘s-Gravendijkwal 28, 3014 EC Rotterdam, telefoon: 010 - 2019667, faxnummer: 010 - 4367214, E-mail: [email protected] Stichting Spirit Avenue Concordia 107, 3062 LE Rotterdam, telefoon: 010 - 4144290, faxnummer: 010 - 4046051, e-mail: [email protected]

Voorwoord Inleiding De 4M Geweld achter de voordeur

5 6 6 7

1. 1.1 1.2

10 10 11 12 12 13

“Geweld achter de voordeur” Wat is dat, geweld achter de voordeur? Vormen van geweld Relatie Onzichtbaarheid Doorbreken

Interview

14

2. Culturele verschillen bij huiselijk geweld 2.1 Oorzaken van huiselijk geweld 2.2 Omgaan met huiselijk geweld

16 16 17

Interview

18

3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

20 21 22 23 25 27

Inzicht in huiselijk geweld, de expertmeetings Jongerenorganisaties Surinaamse gemeenschap Antilliaanse en Arubaanse gemeenschap Kaapverdiaanse gemeenschap Latijns Amerikaanse gemeenschap

Dit project is mede tot stand gekomen met de financiële steun van de GGD Rotterdam

3

Voorwoord

3.6 Turkse gemeenschap De expertmeting Turkse meisjes, leeftijd 12- 17 jaar Turkse moeders met kinderen op de basisschool 3.7 Marokkaanse gemeenschap Expertmeeting Marokkaanse vaders Marokkaanse vrouwen 3.8 Soedanese gemeenschap 3.9 Iranese gemeenschap 3.10 Koerdische gemeenschap 3.11 Kerngroep vluchtelingenvrouwen (SVOR)

29 29 32 32 33 33 35 36 37 38 39 40

Interview

42

4. Geweld achter de voordeur, aanbevelingen.

44

Het thema is een taboe binnen alle bevolkingsgroepen van Rotterdam. Schaamte, angst en afhankelijkheid van de partner maken het voor iedereen moeilijk om te praten over wat er thuis gebeurt. Het is achter de voordeur en dat is ons privéterrein; dat delen we niet met anderen. Bij Rotterdammers van allochtone afkomst spelen naast deze argumenten nog andere factoren mee die het moeilijker maken om te praten over huiselijk geweld of dit te melden. De invloed van de omgeving op de privésituatie is vaak groter. Naast schaamte en angst spelen eer, schaamte van de rest van de familie en religie ook een grote rol.Van belang is ook de opvoeding, die van generatie op generatie wordt doorgegeven in families. Wat velen zien als huiselijk geweld, is voor anderen soms een normaal onderdeel van de opvoeding die ze zelf vroeger ook gekregen hebben en waar ze goed uit zijn gekomen.

Interview

46

Huiselijk geweld kent dus geen kleur, maar kleur of afkomst is wel van invloed op hoe mensen omgaan met huiselijk geweld.

5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

48 48 49 50 50 51

Methodiekbeschrijving Geweld achter de voordeur expertmeetings Doelgroepen Voorlichters/gespreksleiders Themabijeenkomsten Adviezen

Interview

52

Huiselijk geweld kent geen kleur, het komt voor in alle culturen, generaties en sociale lagen. In Rotterdam wordt reeds vele jaren actief ingezet op het bevorderen van de melding van huiselijk geweld, maar toch is het slechts het topje van de ijsberg dat daadwerkelijk een melding maakt. En onder allochtone doelgroepen wordt huiselijk geweld maar zelden gemeld.

Op 2 december 2009 hebben Rotterdamse migrantenorganisaties, vertegenwoordigd in het samenwerkingsverband ‘de 4M’, de Rotterdamse Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling ondertekend. Hiermee startte het project ´Geweld achter de voordeur´. De 4M wil met deze publicatie van het project “Geweld achter de voordeur” inzichtelijk maken hoe verschillende culturen omgaan met huiselijk geweld. Met aanbevelingen willen we bijdragen aan het beter kunnen afstemmen van de hulpverlening en informatievoorziening op de verschillende doelgroepen in Rotterdam. Rotterdam, juni 2010

Met dank aan

4

54

Stichting Spirit Platform Buitenlanders Rijnmond Stichting Avanco

Stichting Welzijnsbevordering voor Antillianen en Arubanen Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond

5

Inleiding

• • •

De gemeente Rotterdam heeft in 2007 de Rotterdamse meldcode Huiselijk Geweld en kindermishandeling ontwikkeld. De meldcode is bedoeld als een stappenplan voor professionals en instellingen bij (vermoeden van) huiselijk geweld en kindermishandeling. Het plan biedt ondersteuning door duidelijk te maken welke handelingen er van hen worden verwacht. Daarnaast maakt de meldcode duidelijk wat betrokkenen na een melding kunnen verwachten.

Deze betrokken organisaties zetten zich al vele jaren in voor de versterking en ontwikkeling van verschillende groepen kwetsbare Rotterdammers. Zij spelen in op de veranderde sociale maatschappelijke verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen en zijn diep geworteld in de migrantengroepen. Door het delen van kennis, inzichten en ervaringen, producten en ontwikkelde diensten komt de ‘4M’ tegemoet aan vragen van instellingen, organisaties, overheden en burgers. Hiermee willen de ‘4M’ organisaties bijdragen aan een structurele verbetering van de leefsituatie van alle Rotterdammers.

Doel van de meldcode is om de aarzeling bij het melden van huiselijk geweld bij professionals weg te nemen. De verschillende organisaties in Rotterdam wordt gevraagd met de meldcode in te stemmen en deze te ondertekenen. Door deze ondertekening geeft de organisatie aan stelling te nemen tegen huiselijk geweld en zich in te zullen spannen om huiselijk geweld en kindermishandeling terug te dringen. Belangrijke speerpunten hierbij zijn: • • •

Het herkennen van signalen Het bespreekbaar maken van vermoedens Het adequaat doorverwijzen naar de juiste hulpverlening

Om bovenstaande goed uit te kunnen voeren, worden de professionals binnen de organisaties getraind op het herkennen van signalen van huiselijk geweld. Op 2 december 2009 hebben de migrantenorganisaties, vertegenwoordigd in het samenwerkingsverband ‘de 4M’, deze Rotterdamse Meldcode ondertekend. Met het ondertekenen hebben ze aangegeven zich actief in te willen zetten voor het terugdringen van huiselijk geweld.

De 4M De ‘4M’ is in 2007 als een samenwerkingsinitiatief opgestart vanuit 4 Rotterdamse migrantenorganisaties. Momenteel zijn aangesloten bij de 4M: • •

6

Stichting Avanco, een stedelijke koepelorganisatie die zich richt op Portugeessprekenden. Platform Buitenlanders Rijnmond, een koepelorganisatie van vrijwillige migrantenzelforganisaties van diverse afkomst

Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond Stichting Welzijnsbevordering Antilianen en Arubanen Stichting Spirit, voor Surinaamse Participatie en Integratie in Rotterdam

Gezamenlijk bestrijken de 4M organisaties een grote achterban van vrijwillige zelforganisaties en kwetsbare Rotterdammers. Met haar projecten en activiteiten richt de 4M zich op het versterken van de kwetsbare Rotterdammers en het bevorderen van de binding en sociale cohesie in de samenleving.

Geweld achter de voordeur Na het tekenen van de meldcode hebben de 4M een project ontwikkeld: Geweld achter de voordeur. Met dit project willen de 4M organisaties daadwerkelijk de eerste stappen zetten om huiselijk geweld bespreekbaar te maken. Dit project was gericht op drie belangrijke peilers: 1. Kadertraining. Zowel de medewerkers als vrijwilligers van de 4M organisaties hebben verschillende trainingen gevolgd. Hoofddoel van deze trainingen is, naast het verhogen van kennis over huiselijk geweld en de meldcode, het kunnen signaleren van huiselijk geweld. Hierbij behoort ook de kennis om daarna adequaat door te verwijzen naar passende hulpverlening. 2. Expertmeetings. De kaderleden en sleutelfiguren vanuit de verschillende bevolkingsgroepen zijn bij elkaar gekomen om het onderwerp huiselijk geweld te bespreken. Tijdens deze bijeenkomsten is er vanuit de ‘de 4M’ veel informatie gegeven over huiselijk geweld.

7

De nadruk lag echter op het bespreken van huiselijk geweld binnen de specifieke culturele groep en op het geven van informatie over de manier waarop dit verbeterd kan worden. In het totaal zijn er 18 expertmeetings gehouden, met als doel: • • •

Inventariseren (inzichtelijk maken) van de ‘meningen’ met betrekking tot aanpak van het onderwerp huiselijk geweld Analyseren welke behoeften en wensen er zijn met betrekking tot de aanpak van huiselijk geweld (Functies van de) Meldcode presenteren

De bevindingen vanuit de verschillende bijeenkomsten aangaande culturele aspecten staan in het derde hoofdstuk. In het hoofdstuk 4 wordt specifiek ingegaan op adviezen ten behoeve van het bespreekbaar maken van huiselijk geweld binnen de verschillende culturen. In het laatste hoofdstuk vindt u een methodiekbeschrijving van het project geweld achter de voordeur met aanbevelingen over het bespreekbaar maken van huiselijk geweld.

3. Themabijeenkomsten: Naast de expertmeetings zijn er in totaal 33 themabijeenkomsten gehouden. De primaire doelgroep voor deze bijeenkomsten zijn de in Rotterdam wonende gezinnen met verschillende culturele achtergronden. Daarnaast waren ook hier de betrokken kaderleden en de sleutelfiguren welkom. Doel van de themabijeenkomsten was: • • • •

Het bespreekbaar maken van ‘Geweld achter de voordeur’. Informeren over de verschillende vormen van, voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld en kindermishandeling. Het bestaan en de inhoudelijke functies van de meldcode presenteren. Inzichtelijk maken welke aspecten van belang zijn bij het implementeren van een aanpak om ‘Geweld achter de deur’ bij migrantengroepen terug te dringen.

De ervaringen die tijdens deze bijeenkomsten zijn opgedaan, willen de ‘de 4M’ organisaties delen met een breed veld van professionals. Hiermee hopen zij bij te dragen aan een verbeterd inzicht op het gebied van huiselijk geweld binnen verschillende culturen. In dit boekje kunt u de bevindingen met betrekking tot de gehouden bijeenkomsten terug vinden, waarbij de nadruk ligt op het bieden van inzicht in de manier waarop verschillende bevolkingsgroepen omgaan met huiselijk geweld en het bespreekbaar maken van huiselijk geweld. In hoofdstuk 1 wordt toegelicht wat ´Geweld achter de voordeur´ nu eigenlijk inhoudt en welke mechanismen hier een belangrijke rol bij spelen. In hoofdstuk twee kijken we naar de culturele aspecten rondom huiselijk geweld.

8

9

1. “Geweld achter de voordeur” Voordat we gaan kijken naar de resultaten van het project en de signalen die voortgekomen zijn uit de expertmeetings, zullen we eerst een korte inleiding geven over het thema geweld achter de voordeur.

1.1 Wat is dat, geweld achter de voordeur? Geweld achter de voordeur, huiselijk geweld, geweld binnenshuis. Welke omschrijving je ook kiest, het zijn verschillende termen die hetzelfde omschrijven: geweld dat plaats vindt binnen de verwachte veiligheid van het eigen huis, tussen mensen die in relatie tot elkaar staan of hebben gestaan. Geweld op een plaats waar iemand helemaal zichzelf zou moeten zijn en zich veilig zou moeten voelen. Het kan gaan om partners maar ook ouders, kinderen, familie en zelfs vrienden die veel in huis zijn. Geweld maakt het thuis onveilig. Onveilig voor wie het geweld ondergaat, maar ook voor diegene die het geweld gebruikt. Maar het is vooral heel onveilig voor kinderen die het geweld, direct of indirect, meemaken. Huiselijk geweld ontstaat vaak geleidelijk. Het begint meestal tijdens een periode van spanningen. Er vindt een klein incident plaats dat een natuurlijke omgangsgrens passeert. Door deze overschrijding ontstaat een machtsverschil tussen de pleger van het geweld en het slachtoffer. Het kan gaan om man en vrouw, een ouder tegen een kind maar ook een volwassen zoon of dochter tegen de ouders. Op het moment dat deze grens voor de eerste keer overschreden is, verandert de relatie fundamenteel. In vrijwel de meeste gevallen schrikken zowel de pleger als het slachtoffer van wat er is gebeurd. Er breekt een periode aan waarbij de pleger zich schuldig kan voelen en het slachtoffer zich ervan zal overtuigen dat het niet meer zal voorkomen. Het kan ook zo zijn dat de pleger het voorval bagatelliseert en de verantwoordelijkheid bij het slachtoffer legt. Het slachtoffer zal vooral angst voelen. Angst voor herhaling, maar ook angst voor de gevolgen van het geweld op de relatie. Hoe kom je met jezelf in het reine als je geweld accepteert? Wat zijn de gevolgen als je het niet accepteert?

10

Wat verlies je als je kiest om uit de relatie te stappen? Je partner, je status als vrouw/man in een relatie, de reacties van de familie, als er kinderen zijn het alleenstaande moederschap en het ontnemen van de vader bij de kinderen, economische en sociale achteruitgang, angst dat het uit de relatie stappen door je partner niet geaccepteerd zal worden, afhankelijkheid bij de verblijfsstatus etc.Veel van deze redenen maken dat na het eerste grens overschrijdende voorval beide partners er voor kiezen toch samen verder te gaan. De partners verzoenen zich en er ontstaat een periode van relatieve rust, ontspanning. Doordat nog veel mensen denken dat er maar één uitweg is bij huiselijk geweld, namelijk uit elkaar gaan, zoeken relatief weinig mensen hulp. Naast schaamte is de angst om gedwongen te worden tot het nemen van rigoureuze beslissingen een reden om bij de hulpverlening weg te blijven. Het niet zoeken van hulp heeft vooral voor het slachtoffer nog een ander effect; deze zal zich (nog) meer verantwoordelijk voelen voor een eventuele herhaling. Deze weet immers waar de partner toe in staat is en kiest er desondanks voor bij haar/ hem te blijven. Ook speelt de manier waarop binnen de cultuur omgegaan wordt met relaties en de verblijfsafhankelijkheid van elkaar een rol bij dit soort beslissingen. Na de periode van verzoening en goede voornemens komen uiteindelijk onopgeloste problemen weer boven drijven. Hierdoor ontstaat er wederom spanning binnen de relatie. Deze spanning loopt op tot het volgende geweldsincident, waarna een herhaling kan ontstaan van het hiervoor beschrevene. Er is een grote kans dat de ernst van het geweld toeneemt en hiermee ook het isolement. Wanneer deze situatie ontstaan is, kan je spreken van een spiraal van geweld. Slachtoffer en pleger komen hier vaak niet meer zelf uit.Vanuit angst of schaamte wordt geen hulp gezocht en het geweld levert vaak onherstelbare schade op bij het slachtoffer en de eventueel betrokken kinderen.

1.2 Vormen van geweld Er zijn vele vormen van geweld. sommige zijn uitgesproken, fysiek en duidelijk. Geweld waarbij het voor betrokkenen gelijk helder is: hier gaat iets helemaal fout.Veel lastiger zijn de subtielere vormen van geweld. Geweld waarbij het niet altijd duidelijk is dat het gaat om (machts)misbruik. Geweld dat zelfs weggewuifd kan worden als zijnde zorgzaamheid en betrokkenheid, waarbij de pleger van het geweld het gevoel heeft het juist heel goed te doen.

11

Een voorbeeld van dit geweld is het controleren van een partner door vele malen per dag te bellen om uit te vinden waar iemand is. Een ander voorbeeld is geweld door het ontzeggen van vrijheden met het idee iemand te beschermen, zoals het niet geven van een huissleutel of geld.

Er is angst voor escalatie en de gevolgen indien het huiselijk geweld bekend wordt bij derden. Huiselijk geweld is door de omgeving vaak niet eenvoudig te duiden. Wanneer er een vermoeden bestaat van geweld, wordt dit nog te vaak gezien als een privé aangelegenheid. Familie, omstanders maar zelfs professionele hulpverleners voelen twijfel om in te grijpen. Doorbreken

Over het algemeen onderscheiden we de volgende verschillende vormen van huiselijk geweld: • •

• • •

Fysiek geweld, zoals slaan, schoppen, bijten, knijpen, etc. Psychisch geweld, zoals onthouden van contacten met familie en vrienden, isoleren, niet laten werken, overbeschermen, controleren, extreem jaloers zijn, vernederen, ook ten overstaan van derden, intimideren, uitschelden, dreigen met geweld naar slachtoffer of de kinderen, andere familieleden of huisdieren, etc. Verwaarlozing, waaronder onthouden van zorg, onthouden van ontwikkeling, onthouden van dagelijkse levensbehoefte, etc. Seksueel geweld, zoals recht op fysiek contact opeisen, onvrijwillige seksuele handelingen, onvrijwillige blootstelling aan seksuele situaties, etc. Financiële uitbuiting zoals: onthouden van geld, recht op eigen bankrekening ontzeggen, bestelen, etc.

De cirkel van geweld is zonder hulp van derden moeilijk te doorbreken. Hulp vanuit de omgeving of door professionals is in vele gevallen een voorwaarde om het huiselijk geweld te laten stoppen. Met deze hulp kunnen de ongewenste machtsverhoudingen en patronen binnen de relatie omgebogen worden naar een gezonde manier van omgaan met elkaar, samen of eventueel los van elkaar.

Er is een aantal universele kenmerken voor huiselijk geweld: Relatie Een van de kenmerken van huiselijk geweld is dat het niet discrimineert. Het heeft niets te maken met leeftijd, sekse, ras, culturele achtergrond, religieuze achtergrond, opleiding, beroep, of relatievorm. Het kan zich afspelen in verschillende relatievormen. Binnen deze relaties is er een wezenlijke overeenkomst: het speelt zich af binnen een afhankelijkheidsrelatie of een voormalige afhankelijkheidsrelatie. Onzichtbaarheid Huiselijk geweld is vaak onzichtbaar. Het slachtoffer komt, mede door het taboe en de veroordeling die aan huiselijk geweld verbonden zijn, meer en meer in een isolement. Betrokkenen binnen het systeem van huiselijk geweld schamen zich. Zij zullen het vaak ontkennen, zowel naar zichzelf als naar anderen.

12

13

Het liefst wilde hij dat ik de hele dag in huis zou blijven en alleen naar buiten ging als het nodig was. Ik mocht alleen de kinderen naar school brengen en weer ophalen. Na een tijdje kwam ik erachter dat mijn vriend vreemdging en ik heb hem hierop aangesproken. Mijn vriend werd hierdoor nog bozer en begon me nog vaker en harder te slaan. Dit deed hij soms ook gewoon als hij een slechte dag had. Ik mocht niets zeggen over vreemdgaan of dat hij verkeerd bezig was. Dit was een vreselijke tijd voor mij. Hij heeft me niet alleen fysiek, maar ook emotioneel mishandeld. Hij kleineerde me vaak. Ik kon niets en deed ook niets goed. Hierdoor had ik geen zelfvertrouwen meer en durfde ik niet weg te gaan of een andere vriend te zoeken. Pas kort geleden heb ik geleerd dat wat mij overkwam huiselijk geweld is. Ik heb cursussen hierover gevolgd en kan nu verwoorden wat ik heb meegemaakt. Sinds kort ben ik pas echt helemaal van mijn (nu) ex-vriend af. Uiteindelijk heb ik doorgebeten. Ik heb het wel helemaal alleen moeten doen, want mijn vriendinnen hebben me allemaal in de steek gelaten en op familie reken ik niet. Mijn vorige vriend heeft het verpest voor alle mannen. Ik heb nu een erg negatief beeld over (voornamelijk) Antilliaanse mannen.

Om de geïnterviewde te beschermen, zal haar naam hier niet bekend gemaakt worden. Het gaat om een vrouw van Antilliaanse afkomst uit Rotterdam.

Ik heb nooit zelf hulp gezocht. Toen mijn vriend me de eerste keer sloeg heb ik er nooit bij stilgestaan dat het huiselijk geweld is. Ik wist het niet en dacht dat hij een keer een fout maakte en ik dacht dat het nooit meer zou gebeuren. Toen het wel vaker gebeurde heb ik ook geen hulp gezocht. Nog met de gedachte dat het wel over gaat. Ik bleef hoop houden dat hij zou veranderen en me niet meer zou slaan.

Interview In het verleden had ik een vriend die me heel vaak sloeg, omdat hij snel jaloers werd. Dit is ongeveer 6 jaar geleden. Mijn vriend vond dat ik me niet verleidelijk mocht kleden en niet naar andere mannen mocht kijken.

14

Ik denk dat de cultuur geen rol speelt in het huiselijk geweld. Ik ben zelf van Antilliaanse komaf, maar heb niet veel affiniteit met de cultuur zelf. Ik ben al meer dan 20 jaar in Nederland en ken niet anders. Ik ben niet met de cultuur opgevoed en heb er niet veel weet van. De band met mijn eigen moeder is zakelijk en dat is alles. Ik weet wel dat bepaalde culturele aspecten (grofheid, schreeuwen, makkelijk slaan) bij onze cultuur horen, maar dat is van buiten af. Mijn vriend was zelf ook niet helemaal met de cultuur verweven en dat heeft dus ook geen rol gespeeld in het huiselijk geweld. Het is niet vanwege mijn cultuur dat ik nooit hulp heb gezocht. Ik wilde wel van mijn vriend af, maar ik wist gewoon niet hoe. Ook hadden we kinderen en dacht ik dat het beter was als er twee ouders voor de kinderen waren.

15

2. Culturele verschillen bij huiselijk geweld

•

Zoals in de inleiding beschreven, gaat dit boekje vooral over het signaleren en bespreekbaar maken van huiselijk geweld binnen verschillende culturen.Voordat hierop in gegaan kan worden, moet er gekeken worden of een culturele achtergrond invloed heeft op het ervaren van huiselijk geweld.

Deze elementen zijn geen garantie voor huiselijk geweld, maar kunnen van invloed zijn op de gemoedstoestand van personen en de stress binnen de gezinnen. Ze zijn ook niet bij alle doelgroepen in dezelfde mate aanwezig. Het is dus ook van belang om deze elementen per doelgroep in kaart te brengen. We moeten huiselijk geweld bij allochtonen plaatsen binnen deze transculturele kaders om zo de hulpverlening af te kunnen stemmen op de behoeften en noodzaak binnen de doelgroepen. Nader onderzoek naar deze transculturele kaders wordt door de 4M zeer wenselijk geacht.

2.1 Oorzaken van huiselijk geweld De in het voorgaande hoofdstuk omschreven oorzaken en kenmerken gelden ook voor de verschillende allochtone doelgroepen. Maar er zijn nog een paar andere elementen die een rol spelen bij deze doelgroepen: • • • • • • •

16

Migratievraagstukken: Mensen komen vaak uit een land met andere culturele kenmerken dan Nederland. Ze komen vanuit een ander sociaal economisch milieu terecht in een voor hen vreemde cultuur, vaak in een lagere sociaal economische klasse. Vluchtelingenproblematiek: Deze mensen komen niet alleen terecht in een voor hen vreemd land, maar zijn gevlucht uit hun eigen land, waar sommigen de meest vreselijke dingen hebben meegemaakt. Culturele verschillen: Gewoonten die in de Nederlandse cultuur gezien worden als huiselijk geweld, worden in andere culturen niet zo bedoeld en niet zo ervaren. Taalbarrière: Het is moeilijk om je plaats te vinden in een nieuwe samenleving en als je dan ook de taal niet machtig bent, maakt dit het moeilijker om te integreren. Discriminatie: De ontvangende samenleving staat niet altijd open voor de nieuwe Nederlanders. Discriminatie komt op alle niveaus voor. Zo kan het voorkomen dat iemand die in het herkomstland ingenieur was, nu aan de slag is als schoonmaker. Sociaal economisch niveau:Vaker dan autochtonen verkeren allochtonen in een sociaal economische slechtere positie. Ze moeten vaker de eindjes aan elkaar knopen en strijden voor een goed bestaan voor hun gezin. Ouderen: Een aspect dat we ook niet uit het oog mogen verliezen is dat het bij allochtonen nog vaker voorkomt dat de ouderen bij hun kinderen in huis wonen, in over het algemeen goedkopere, kleinere woningen.

Geloof en bezinningsvraagstukken: Geloof heeft voor iedereen een andere betekenis en invloed op het leven. Het kan voorkomen dat er een grote druk ontstaat om te voldoen aan de wensen van het geloof.

2.2 Omgaan met huiselijk geweld De manier waarop mensen omgaan met huiselijk geweld wordt in grote mate bepaald door hun cultuur. Belangrijke aspecten hierbij zijn: De omgeving: Binnen sommige culturen is het oordeel van de omgeving van grote waarde. Problemen die er zijn binnen het gezin of de opvoeding worden binnenshuis gehouden. De vuile was mag niet buiten gehangen worden. De manier waarop binnen de cultuur naar huiselijk geweld wordt gekeken: Binnen sommige culturen worden de relatie en verhouding tussen de partners en kinderen anders ervaren. Emotioneel en fysiek geweld wordt niet altijd als dusdanig erkend. De eigen opvoeding van vroeger:Vroeger was het binnen de opvoeding gebruikelijk om met name kinderen te slaan, bijna een tweede natuur, die moeilijk los te laten blijkt. Afhankelijkheid van de partner voor verblijf: Wanneer mensen naar Nederland zijn gekomen als partner van een hier al wonende man of vrouw zijn zij voor hun verblijf voor enige tijd afhankelijk van hun partner. Als zij deze partner verlaten, zullen ze terug moeten naar hun land van herkomst. Binnen sommige culturen is het huwelijk zeer belangrijk en wordt alles wat daarbinnen gebeurt als privé ervaren. Een scheiding wordt als onacceptabel gezien. Ook hebben migranten niet altijd een sociaal netwerk in Nederland waar ze terecht kunnen voor steun. Familie en vrienden wonen soms nog in het land van herkomst. Het benaderen van hulpverlening wordt vaak als moeilijk ervaren, omdat mensen de taal onvoldoende spreken of bang zijn dat de hulpverleners hun achtergrond of cultuur niet begrijpen, waardoor de hulp niet goed aansluit bij hun behoeften.

17

Je moet weten, ik ben niet een man die zich in elkaar laat slaan door vrouwen. Ik ben geen watje. Ik heb een mooie vriendin, waarmee ik niet samenwoon. Gelukkig maar in dit geval. Ik hou veel van haar, maar soms wordt ze gewoon erg boos. Als iets tegenzit in haar leven, wordt ze boos. Ze kropt de woede echter op. Stress op haar werk, ruzie met familie of vriendinnen; het maakt niet uit wat, ze wordt snel boos. Ze laat dit echter niet zien aan mensen. Naar buiten toe is ze een lieve mooie vriendin, waar iedereen dol op is. Maar alle stress kropt zich op in haar en komt uiteindelijk tot een explosie richting mij. Als ze maar denkt dat ik teveel tijd doorbreng met mijn vrienden of dat ik gepraat heb met een meisje gaat ze los. Ze begint te schreeuwen en te slaan, echt hard. En weet je wat het probleem is, ik heb van mijn ouders altijd geleerd dat je nooit een vrouw mag slaan. Binnen mijn cultuur (Antilliaanse) mag dat gewoon niet. Soms gaat het zo ver dat ik echt terug wil slaan, maar dan denk ik weer aan de woorden van mijn moeder en doe ik het toch niet.

Om de geïnterviewde te beschermen zal zijn naam hier niet bekend gemaakt worden. Het gaat om een man van Antilliaanse afkomst uit Rotterdam.

Met mijn vrienden kan ik niet praten over wat er speelt tussen mijn vriendin en mij. In onze culturen zijn mannen toch nog steeds een beetje macho; je kan niet geslagen worden door je vrouw. Soms zeg ik tegen mijn vrienden dat ik denk dat ik de relatie ga verbreken, maar dan houden ze me tegen. Mijn vriendin is een mooie lieve meid met een zekere status en ook uiterlijk telt bij ons mee. Ze zouden me voor gek verklaren als ik haar achter zou laten.

Interview Dit wordt een moeilijk verhaal, zeker voor mij, want de meeste aandacht gaat altijd uit naar huiselijk geweld bij vrouwen. Ook in dit boekje en daarom wil ik toch mijn verhaal doen ondanks dat het niet iets is waar ik over praat.

18

Hulp zoeken ? Nee dat zal het echt niet worden. Ik zie mezelf al de politie bellen en dan vervolgens aan hun uitleggen dat een lief klein vrouwtje van 1.65m een man van 1.80m in elkaar heeft geslagen. Zwakte is bij ons iets dat je niet laat zien, zeker als man niet. Ik zou wel graag hulp willen krijgen. Ik wil leren om mijn vriendin te begeleiden, zodat ze om kan gaan met haar boosheid en niet meer hoeft te slaan. Een praatgroep zou misschien goed zijn, maar dan alleen voor mannen. Je voelt je slachtoffer, maar toch wordt nog niet echt geaccepteerd dat mannen ook slachtoffer kunnen zijn. Ik ben bang dat hulpverleners me niet serieus zullen nemen of me af zullen spiegelen als zielig hoopje man. Dat ben ik niet. En verder, ach, zo erg is het niet. Ik ben een flinke man dus ik kan wel wat hebben hoor!

19

3. Inzicht in huiselijk geweld, de expertmeetings Met al deze aspecten in het achterhoofd zijn de 4M organisaties begonnen aan het project: Geweld achter de voordeur. In de periode van januari 2010 tot mei 2010 hebben er 50 bijeenkomsten plaatsgevonden met als doel binnen verschillende culturele groepen het bestaan van huiselijk geweld bespreek baar te maken en te inventariseren hoe mensen kijken naar huiselijk geweld. Aan deze bijeenkomsten hebben meer dan 1.250 Rotterdammers deelgenomen van meer dan 30 verschillende etniciteiten. In dit hoofdstuk geven we inzicht in de discussies die plaats hebben gevonden en de aanbevelingen die uit de verschillende doelgroepen naar voren zijn gekomen. De bijeenkomsten zijn als volgt onderverdeeld: • • • • • • • • • • •

Jongerenorganisaties Surinaamse gemeenschap Antilliaanse / Arubaanse gemeenschap Kaapverdiaanse gemeenschap Latijns-Amerikaanse gemeenschap Turkse gemeenschap Marokkaanse gemeenschap Sudanese gemeenschap Iranese gemeenschap Koerdische gemeenschap Kerngroep vluchtelingen vrouwen SVOR

Om een zo breed mogelijk beeld te krijgen, is er met een zo divers mogelijke groep gesproken: jongeren, moeders, vaders, gemengde groepen, kaderleden en vrijwilligers, senioren, slachtoffers en plegers. Tijdens de besprekingen zijn de volgende vragen voorgelegd:

20

• • • •

Hoe kijkt de doelgroep naar huiselijk geweld en het bespreekbaar maken hiervan. Wat doet de doelgroep met de slachtoffers en daders als ze deze tegenkomen. Hoe kijken ze naar de aanpak van huiselijk geweld zoals die er nu is? Waar heeft de achterban behoefte aan als het gaat om bestrijding huiselijk geweld?

3.1 Jongerenorganisaties Op 2 februari heeft er een bijeenkomst plaatsgevonden met jongeren over het thema. Er wordt een korte uitleg gegeven over huiselijk geweld. De meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling wordt toegelicht. De GGD campagne ‘Lover Alert’, een campagne gericht op meisjes in de leeftijd 13-16 jaar wordt toegelicht . Discussie punten: Het begrip huiselijk geweld zorgt voor het eerste discussiepunt. Wat is huiselijk geweld nu eigenlijk en hebben we het allemaal over het zelfde? Er wordt opgemerkt dat de oudere generatie hier anders over denkt dan de jongere. Maar ook binnen de eigen groep is er onduidelijkheid.Veel jongeren associëren het met vrouwenmishandeling of fysiek geweld in het algemeen. Jongens voelen zich enigszins aangevallen: bij huiselijk geweld gaat het om vrouwelijke slachtoffers en het stelt mannen in een kwaad daglicht. Een ander belangrijk punt is gradatie: waar leg je de grens? Vaak weten mensen niet dat hun gedrag geclassificeerd wordt als huiselijk geweld en beseffen niet dat ze een grens overgaan. Dat de daders ook als slachtoffers worden gezien en net zo goed als slachtoffers van huiselijk geweld ondersteund en geholpen kunnen worden door de GGD, is volgens de deelnemers aan deze bijeenkomst niet bekend onder de jongeren. Aanbevelingen: Om de bereidheid tot melden te verhogen zou de drempel laag moeten zijn en de plek waar de melding kan worden gedaan duidelijk. Betrokkenheid van politie helpt daar niet bij. Er worden tijdens de bijeenkomst verschillende schrikverhalen verteld over gezinnen die na een melding uit elkaar gehaald zijn. Deze verhalen werken drempelverhogend. De jongeren zien veel heil in bemiddeling.

21

Andere aanbevelingen waren: • Benader jongeren bij voorlichting niet met het begrip huiselijk geweld maar vanuit de invalshoek ‘omgaan met elkaar’. • Zolang de term niet duidelijk is, helpen folders niet. Maak gebruik van bijvoorbeeld sleutelfiguren en de zelforganisaties voor een persoonlijke benadering. • Daar waar het voor mensen niet duidelijk is dat zij een grens zijn overgegaan in relatie naar elkaar hebben de zelforganisaties een belangrijke functie, zowel op het vlak van bewustwording als ten aanzien van het signaleren en het inschakelen van hulp. De organisaties zouden hier verdere training in moeten krijgen. • Trainingen voor vrouwen worden als een belangrijk preventief middel gezien. Bewustwording, leren wie ze zijn. Het is goed om daar de ouders ook bij te betrekken. • Bemiddeling zou een belangrijke positie moeten krijgen, naast het gebruik van de meldcode. • Goede samenwerking tussen de verschillende organisaties om te voorkomen dat mensen van het kastje naar de muur gestuurd worden. • Melden is laagdrempelig als het ook anoniem kan, via de telefoon of een website. • Voorlichting: begin bij de scholen!

3.2 Surinaamse gemeenschap Onder de Surinaamse groep zijn 4 expertmeetings gehouden, één speciaal voor vrouwen om eventuele belemmeringen weg te nemen, één voor jongeren en twee breed opgezette meetings. Ondanks dat het om drie verschillende groepen gaat, komen de reacties inhoudelijk globaal op hetzelfde neer. De meeste deelnemers hebben hun ervaring met huiselijk geweld opgedaan via directe contacten met kennissen/vriendinnen of (verre) familieleden. Bij een confrontatie met huiselijk geweld worden vooral de slachtoffers ondersteund door praten. Het inschakelen van hulp of het doen van een melding is een grote stap. Alleen als een situatie langer duurt of zeer ernstig wordt, zal deze stap overwogen worden. Schaamte en taboe spelen hierbij een grote rol. De voorkeur gaat uit naar het oplossen door middel van een vertrouwenspersoon binnen het eigen systeem. De zelforganisaties zouden hier een rol in kunnen spelen. De eigen organisaties worden beschouwd als het verlengde van het eigen systeem en vertrouwd als een eigen gespecialiseerd welzijnswerk. Door deze positie kan de organisatie preventief en vertrouwelijk via de “achterdeur” bij de betrokkenen langs komen. Dit wordt gezien als een gemakkelijkere ingang dan via de officiële “voordeur” kant.

22

Daar waar nodig kan de organisatie een intermediaire functie hebben tussen de officiële instanties en de betrokkenen. Specifieke, extra middelen om dit werk te kunnen doen zijn daarvoor wel nodig. Het is een extra aanslag op menskracht en financiën binnen de organisatie. Discussiepunten: De aanwezige vrouwen hebbenen hun bedenkingen over de meldcode en het opleggen van een huisverbod. Men vraagt zich af of een huisverbod niet leidt tot meer agressie. Als er uiteindelijk gemeld moet worden, gaat de voorkeur uit naar een telefonische melding, eventueel anoniem. Als mogelijke oorzaken voor het gewelddadig gedrag van de pleger worden bijgeloof (bezeten zijn) en het hebben van buitenechtelijke relaties genoemd. Het onderwerp ‘pedagogische tik’ leverde veel discussie op. Deelnemers verschillen weinig van mening dat veel Surinamers het vanzelfsprekend vinden op deze manier de kinderen op te voeden. Het dilemma zit in de wetenschap dat het in Nederland is niet toegestaan maar dat ze zelf vinden dat het zo af en toe op zijn plaats is. Aanbevelingen: • Versterk de zelforganisaties om via ‘de achterdeur’ preventief huiselijk geweld aan te pakken. • Gebruik de zelforganisaties als intermediair als verdere hulp nodig is. • Hou rekening met cultuurgebonden mechanismes zoals bijgeloof.

3.3 Antilliaanse en Arubaanse gemeenschap Voor de Antillianen/Arubanen is een aantal bijeenkomsten georganiseerd. Het begrip huiselijk geweld is voor de deelnemers een bekend begrip. De bijeenkomsten verschillen in eerste instantie in openheid maar uiteindelijk wordt er overal vrijuit gesproken. Indrukwekkend is een van de eerste (zeer contextuele) reacties uit de groep: “geweld begint bij ouders, door naar kinderen, door naar hun kinderen, het blijft circuleren (in de familie, transgenerationeel)” Deze uitspraak ontvangt bijval. Er volgen veel voorbeelden. De emoties lopen hoog op, er wordt geroepen en gebeden.Vrouwen worden aangesproken op hun kracht en hun zelfbeschikking. Bij de voorbeelden gaat het voornamelijk om partnergeweld en kindermishandeling.

23

Ouderenmishandeling, financiële uitbuiting, verwaarlozing, schending van rechten en seksueel geweld worden in eerste instantie niet genoemd maar wel herkend. De groep die makkelijker over het geweld praat, heeft het ook over geweld in het heden. Ook worden de gevolgen voor de kinderen die opgroeien in een gezin met geweld, besproken en onderkend. De groep die voorzichtiger op gang komt, houdt het liever op de voorbeelden uit het verleden. Over het heden wordt alleen gezegd dat het niet meer speelt of dat zij van het huiselijk geweld af zijn. Discussiepunten: Hulp zoeken bij huiselijk geweld blijkt een moeilijk punt. De meldcode is niet bekend. De telefoonnummers die gebeld kunnen worden, komen over als alleen bestemd voor professionals. Iedereen is het er mee eens dat professionals huiselijk geweld moeten melden. Zij vertellen dat het erg belangrijk is om eerst met de betrokken personen te praten en vervolgens naar verdere hulp te zoeken. Ze realiseren zich dat het nog wel een taboe is bij veel Antillianen en dat praten of toegeven van huiselijk geweld niet makkelijk gaat.Velen zullen ontkennen dat er sprake is van huiselijk geweld en de pleger verdedigen. Bij hulpvorm wordt snel de link gelegd naar de ‘Blijf van mijn lijf’ huizen en de politie.Veel mensen zijn niet op de hoogte van laagdrempelige instanties en weten niet waar zij terecht kunnen met hun probleem. Een dame vertelt dat Antillianen zelf ook niet snel bij een instantie aankloppen. De reden hiervoor is angst. Angst dat de politie niets doet en dat wanneer de politie wel iets doet, dit heel tijdelijk is en dat het geweld daarna gewoon weer doorgaat. Ook heerst er schaamte om aan anderen te vertellen dat er binnenshuis huiselijk geweld plaatsvindt. Eigen kracht: Deelnemers hebben wel heel veel suggesties om huiselijk geweld te bestrijden en bespreekbaar te maken. • • • •

24

Heb geen schaamte meer, durf erover te praten, het moet geen taboe meer zijn. Niet wachten tot het nog een keer gebeurt. Bij geweld/mishandeling gelijk stop zeggen. Begin alvast in jezelf te geloven en durf nee te zeggen. Stop en blijf van mijn lijf af. Praat het (mannen, vrouwen, kinderen, begeleiders) gedrag niet goed. Iemand slaan of mishandelen hoort niet/mag niet.

• • • • • •

Ouders moeten van kleins af aan voldoende informatie geven aan kinderen over geweld en mishandeling, zodat ze weten dat het niet normaal is. Politie bellen over wat je hoort en/of meemaakt Wees niet bang om je naasten te vertrouwen. Informeer je vrienden erover, meestal kunnen zij je helpen en jij hen ook. Probeer alles bespreekbaar te maken. Zoek professionele hulp. Al begin je bij je huisarts, maar zoek hulp! Luister altijd naar verhalen van kinderen, buren of familie

Aanbevelingen: • Politie en regering moeten meer doen om loverboys sneller en harder aan te pakken • Meer bijeenkomsten organiseren voor verschillende culturen en doelgroepen en dit onderwerp behandelen

3.4 Kaapverdiaanse gemeenschap Er zijn tevens meerdere bijeenkomsten georganiseerd voor de Kaapverdiaanse gemeenschap, onder andere voor jongeren, slachtoffers en plegers van huiselijk geweld en een open groep waar iedereen welkom is. De meeste experts die bij deze meetings aanwezig zijn, hebben een goede kennis van het thema huiselijk geweld en de verschillende vormen waarin dit voorkomt.Vele zijn wel eens in aanraking gekomen met huiselijk geweld, vooral ook vanuit hun professionele functie. Duidelijk is dat huiselijk geweld, in welke vorm dan ook, niet wordt getolereerd onder de groep. Een van de aanwezigen geeft aan dat zij bij verdenking van huiselijk geweld niet twee keer hoeft na te denken om een melding te maken bij het AMK. Zij vindt huiselijk geweld onacceptabel en ziet het als haar plicht, niet alleen als professioneel maar ook als persoon/individu, om actie te nemen. Iedereen is het ermee eens dat huiselijk geweld bestreden moet worden. Het is goed dat er zoveel aandacht aan wordt besteedt, zowel landelijk als op gemeentelijk niveau. Echter niet alles binnen de huidige aanpak werkt voor iedereen en zeker niet voor de Kaapverdiaanse gemeenschap. De professionals/hulpverleners binnen het lokale team huiselijk geweld moeten niet alleen expert zijn op het gebied van huiselijk geweld maar zij moeten zich ook kunnen verdiepen in de culturele achtergrond van zowel de slachtoffers als de daders. En dit is helaas niet het geval, waardoor de hulpverlening niet altijd ten goede komt aan het slachtoffer. Kaapverdianen zijn heel erg gesloten en hebben moeite met het uiten van gevoelens.

25

Discussiepunten: De aanwezigen zijn het niet eens met de soms te strenge/impulsieve aanpak van huiselijk geweld. De manier waarop de politie de plegers aanspreekt is vaak vernederend voor de plegers.Veel goeds zou voort kunnen komen uit een goed gesprek met de pleger, zeker als het gaat om een eerste incident. Er is sprake van beperkte hulpverlening. Na het tijdelijke huisverbod is er nauwelijks tot geen vervolg. Hierdoor is het verbod maar een tijdelijke oplossing. Nadat de pleger weer thuis is, moet het gezin eigenlijk intensieve begeleiding krijgen. Het maken van meldingen wordt niet gewaardeerd door de Kaapverdiaanse ouders. Dit wordt gezien als verraad of als bemoeienis. Ze zijn erg wantrouwend naar de hulpverleners en voelen zich niet begrepen.Vaak komt dit door gebrek aan kennis. Er is angst dat het gezin uiteen zal vallen. Het gezin staat boven alles. Gezin en getrouwd zijn betekent status.Verder zijn veel vrouwen economisch afhankelijk van hun partner. Men weet ook niet bij wie zij terecht kunnen voor hulp. Kaapverdianen zijn heel religieus. In moeilijke of zware tijden wordt er toevlucht gezocht in het geloof. Enerzijds wordt gedacht dat de problemen worden opgelost door ze in handen van God te leggen. Anderzijds denkt men: ‘als dit het leven is dat God wil dat ik leid, dan doe ik dat’. Ook wat anderen verwachten, al gaat dit ten koste van je zelf, weegt zwaar mee. Volgens de expertgroep weet het overgrote gedeelte van de Kaapverdianen niet wat huiselijk geweld is. Zeker in de opvoeding speelt dit een rol.Vooral de 1e generatie weet niet beter dan dat je kinderen opvoedt met af en toe een pak slaag. Dit beschouwt men als een normale manier van opvoeden. De 2e generatie weet dat in de Westerse cultuur huiselijk geweld niet wordt geaccepteerd. Zij weten niet welke opvoeding nu de juiste is, aangezien zij met slaan ook goed terecht zijn gekomen. Jonge meiden zijn een risicogroep. Zij hebben vaak een laag zelfbeeld. Eén van de aanwezigen geeft aan geschokt te zijn over de manier waarop deze meiden praten over hun relaties waarbij er sprake is van huiselijk geweld. De meiden spreken vol trots dat ze wel eens klappen krijgen van hun vriend. Dit is voor hen een teken dat hun vriendjes jaloers zijn. In hun belevingswereld betekent jaloezie dat je van de ander houdt. Hier moet verandering in komen. Zij moeten leren hoe ze voor zichzelf kunnen opkomen. Ook moet er zeker voorlichting worden gegeven op scholen of andere plekken waar deze meiden komen, zodat zij weten wat huiselijk geweld inhoudt.

26

Aanbevelingen: Het thema huiselijk geweld is taboe binnen de Kaapverdiaanse gemeenschap. Men zet niet (snel) ‘de vuile was’ op straat. Onderling wordt het ook niet besproken, ook al is het in een familie bekend dat er huiselijk geweld plaatsvindt, toch zal een deel van de familie het gedrag van de dader goed proberen te praten. Zij hebben geen enkel idee wat dit doet met het slachtoffer. Kaapverdiaanse ouders moeten leren hoe ze kunnen opvoeden zonder hun kinderen onder dwang te houden of respect af te dwingen door te slaan. Opvoedingsdeskundigen kunnen hen hierin begeleiden. Belangrijk hierbij is dat er een vertrouwensband is tussen hulpverlener en de opvoeder. Zij kunnen de ouders duidelijk maken wat de impact is van huiselijk geweld op het kind. Preventief zouden er bijvoorbeeld cursussen ‘hoe om te gaan met frustraties’ gegeven kunnen worden. Aan de zelforganisaties/gemeente wordt aangeraden: • • • • • • •

Vooral klein beginnen en vaak herhalen.Voorlichting geven en de achterban informeren is een goed middel. Een voorlichting over dit thema moet gecombineerd worden met een activiteit. Als vermeld wordt waar de voorlichting over gaat dan zal vrijwel niemand opdagen. Een voorlichting zal meer impact hebben op de achterban als slachtoffers hun verhaal doen. Voor de beeldvorming is het goed om gebruik te maken van DVD en/of overige materialen. Het inzetten van sleutelfiguren maakt het voor de achterban vertrouwd om over het onderwerp te praten. Tijdens de voorlichting zelf zal hier waarschijnlijk geen gebruik van gemaakt worden gemaakt maar mocht er naderhand behoefte zijn om te praten dan weet men bij wie ze terecht kunnen. Empowerment- en communicatietrainingen. Cursussen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling en hoe kom ik op voor mezelf.Van belang is dat het zelfbeeld weer wordt opgeschroefd. De meldcode te ondertekenen Bekendmaking van het bestaan en werking van het steunpunt huiselijk geweld

3.5 Latijns-Amerikaanse gemeenschap Voor de Latijns-Amerikaanse organisaties worden een expertmeeting en twee themabijeenkomsten gehouden. De deelnemers weten allemaal veel over huiselijk geweld en hebben hier in hun (vrijwilligers)werk mee te maken.

27

Discussiepunten: Er komt gelijk een prangende vraag naar voren: wat kunnen we doen voor illegale vrouwen of vrouwen met een afhankelijke verblijfsstatus die te maken hebben met huiselijk geweld? Deze vrouwen zitten in een extreem afhankelijke situatie, vooral als ze ook kinderen hebben.Vaak hebben ze een relatie met een Nederlandse man die alle macht in handen heeft. Als deze vrouwen hulp zoeken, weten de hulpverleners eigenlijk niet wat ze hen kunnen bieden. Ondanks dat de expertgroep heel goed weet wat huiselijk geweld inhoudt, realiseert zij zich goed dat dit bij hun achterban nog wel eens anders kan liggen. Mentaal geweld, overmatig controleren, er zijn nog veel vormen die niet als geweld ervaren worden. Hulp zoeken is voor veel mensen lastig. De instanties zijn onbekend, ook het steunpunt huiselijk geweld. Er gaan verhalen de ronde dat je de kinderen kunt kwijtraken. De drempel om naar de politie te stappen is heel hoog. Zeker als de pleger een Nederlandse man is die zich goed kan uiten. Een bijvoorbeeld Latijns-Amerikaanse vrouw die slachtoffer is, kan de situatie niet goed onder woorden brengen, haar emoties niet goed uiten en klapt vervolgens dicht door die emoties. Een bekend persoon wordt eerder vertrouwd; iemand die ze kennen en dezelfde taal spreekt. Als er wel naar de hulpverlening gegaan wordt, komt het vaak voor dat deze de vrouw niet begrijpt. De parochie kan een brug zijn naar andere instanties. Als de slachtoffers een reguliere verblijfvergunning hebben, kunnen ze hen verder helpen. Een ander obstakel voor het melden is het gebrek aan het hebben van een eigen netwerk. Moeders en oma’s zijn in de Latijns-Amerikaanse cultuur belangrijk om op terug te vallen. Deze wonen echter vaak niet in Nederland. De vrouwen zijn hier meestal als partner van een Nederlander naartoe gekomen. Wel wordt hierbij gewezen op de eigen verantwoordelijkheid van de vrouw. Zij moet de kans grijpen om de taal te leren, zodat ze een nieuw netwerk kan opbouwen en onafhankelijk kan worden. In hoeverre is huiselijk geweld bespreekbaar met de Latijns-Amerikaanse mannen? Mannen praten wel over relaties, maar er wordt niet echt aan voorlichting gedaan. Bij een situatie van huiselijk geweld zouden andere mannen en vrienden met de pleger kunnen praten. De man weet vaak niet dat de situatie zijn fout is en dat het een probleem vormt. Andere mannen zouden dit duidelijk kunnen maken. Als de man binnen de relatie een Nederlandse man is, zijn de cultuurverschillen heel groot. Hoe kunnen ze elkaar begrijpen?

28

Latijns-Amerikaanse vrouwen worden als heel krachtig gezien, zij denken echter dat de Nederlandse vrouwen veel krachtiger zijn. Aanbevelingen: • Een telefoonlijn met verschillende talen. • Een campagne met veel aandacht over geweld en met uitleg over de instantie die je kunnen helpen. Als je de weg niet weet, dan gebruik je de voorzieningen ook niet. • Betere samenwerking tussen de betrokken organisaties. • Vertrouwenspersonen zijn belangrijk voor veel mensen, zoals illegalen, die niet snel zullen melden. • Voorlichting georganiseerd door de zelforganisaties • Meer samenwerken vanuit de zelforganisaties met de hulpverlening en het instellen van werkgroepen. • Optreden als bemiddelaar wanneer de vrouw bijvoorbeeld in een blijf van mijn lijf huis zit.

3.6 Turkse gemeenschap Voor de Turkse gemeenschap zijn meerdere bijeenkomsten georganiseerd door verschillende organisaties. Hieronder staat een expertmeeting beschreven, de bijeenkomst van Turkse meiden en een van Turkse moeders. De expertmeting Vanuit de expertmeeting wordt het bestaan van huiselijk geweld erkend. Wat er precies onder huiselijk geweld valt, is nog lastig. Dat bijvoorbeeld overmatig controleren en psychologisch geweld ook vormen van huiselijk geweld zijn, is niet altijd duidelijk. Er wordt opgemerkt dat niet alleen de mannen dit controlerende gedrag vertonen, de meeste Turkse vrouwen controleren ook waar hun mannen zijn. Het valt op dat mannen tegenwoordig ook bang voor hun vrouwen: zij zijn geëmancipeerder en hebben de keus bij hun man weg te gaan of te scheiden, vroeger was dit niet zo. Wanneer een getrouwde vrouw vertelt over een probleem van huiselijk geweld in haar relatie, bieden andere gescheiden vrouwen haar als enige oplossing aan ook te gaan scheiden. Dit wordt als bedreigend ervaren. Factoren die een rol spelen bij mishandeling zijn divers, genoemd worden inkomen – zowel laag als hoog - taalachterstand en stress.

29

Discussiepunten: Binnen de gemeenschap wordt er weinig over huiselijk geweld gepraat. Om hulp te kunnen bieden bij situaties van huiselijk geweld is het belangrijk dat het taboe om er over te spreken doorbroken wordt. Een van de deelnemers geeft aan dat het logisch is dat je het stil wilt houden en eerst zelf een oplossing wilt zoeken. Laatst heeft zij een gesprek gehad bij de deelgemeente, waar zij heeft gehoord dat de gemeente minder over gevallen van huiselijk geweld binnen Islamitische verenigingen hoort. Zij vraagt zich af of de moskee hier iets mee te maken kan hebben, of aan kan bijdragen? De discussie gaat verder over de vraag of het minder gebeurt, of dat er minder over wordt gepraat. Een andere deelneemster geeft aan dat ze, tijdens gesprekken met leerlingen, juist vaak verhalen hoort over huiselijk geweld.Veel hangt af van welke vragen je stelt. Vragen naar hoe het met de kinderen gaat is een goede manier om huiselijk geweld bespreekbaar te maken. Aan de andere kant zijn vrouwen heel bang dat, wanneer ze toegeven dat er geweld plaats vindt binnen hun gezin, jeugdzorg de kinderen weg komt halen.Vertrouwen is dan ook een doorslaggevende factor om mensen aan het praten te krijgen. Imams, vooral de vrouwelijke imams, kunnen hier een grote rol in spelen. Zij hebben veel contact met mensen, en hebben daarnaast veel invloed. Het is wel heel belangrijk dat de imam openstaat voor het onderwerp en weet hoe met de situatie om te gaan. Als belangrijke vaardigheden worden genoemd: kennis van een stukje pedagogiek en psychologie, een sterke voorbeeldrol, intermediair kunnen zijn en bereid zijn door te verwijzen naar ander imams of hulpverleners als ze er zelf niet goed mee om kunnen gaan. De huisarts wordt niet gezien als een vertrouwenspersoon als het gaat om een situatie van huiselijk geweld. De angst dat deze instanties zal inschakelen, waardoor de kans bestaat dat bijvoorbeeld de kinderen worden afgepakt, is te groot. Deze angst is er ook bij het in vertrouwen nemen van professionals van het consultatiebureau. Er wordt opgemerkt dat wanneer er problemen worden gemeld bij het consultatiebureau, dit meteen tot strenge maatregelen leidt. Het zou beter zijn hulp te bieden in de vorm van gesprekken en voorlichting. Een factor die de angst voor instanties vergroot is de onduidelijkheid over wat er allemaal gebeurt na een melding van huiselijk geweld. Wat gebeurt er met Jeugdzorg, advocaten, met de imam? Wanneer komen pleegouders in beeld? Hoe is dit geregeld? Veel mensen weten hier niet veel over. Men is bang dat pleegouders van Nederlandse afkomst geen rekening houden met moslimgebruiken, zoals het niet eten van varkensvlees. Het uit huis plaatsen van een kind ligt erg gevoelig binnen de Turkse gemeenschap.

30

Het lijkt erop dat het kind van het gezin wordt ‘afgepakt’. Men zou denken dat de ouders het kind niet goed opvoeden. Er ontstaan roddels en men voelt zich in zijn of haar eer beschadigd. Psychologische hulp zoeken is ook een lastig punt. Er wordt snel gedacht: ‘ik ben toch niet gek’? Het wordt als niet passend gezien en men schaamt zich voor ‘de anderen’. Het gaat hierbij om eergevoel, en de familie. Er lijken maar twee opties te zijn: scheiden of (psychologische) hulp zoeken.Veel mensen denken dat ze zelf het probleem moeten oplossen, dat hulp van buitenaf niet helpt. Er zijn te veel verschillen: men denkt dat een ander, van een ander geloof, hen niet goed zou kunnen helpen, omdat het er anders aan toegaat. Mensen zoeken sneller hulp bij iemand uit de eigen gemeenschap. Het meldpunt van de GGD, waar iedereen naartoe kan bellen, wordt weinig door allochtonen gebruikt. Het behouden van het huwelijk is een ander belangrijk punt. Dit is een reden om de problemen binnen het gezin op te willen lossen. Maar waar ligt de grens tussen wat men zelf kan oplossen en waar hulp van buitenaf voor nodig is? Voorlichting is hiervoor heel belangrijk, maar hoe bereik je de mensen? Het is lastig wanneer de doelgroep zelf niet komt met de vraag om hulp of advies. Bijeenkomsten worden als mogelijkheid gezien, al is het gebruik van het woord geweld niet uitnodigend. Het wordt al helemaal lastig als ook eergerelateerd geweld besproken wordt. Mannen zullen nog minder snel naar zulke bijeenkomsten komen. Om een gedragsverandering teweeg te brengen, moet je de mannen mee hebben. Hoe kun je de mannen erbij betrekken om te praten over de situatie thuis? Een suggestie is om voorlichting te geven aan mannen onder de term Aanbevelingen: • Maak gebruik van mensen binnen de eigen gemeenschap, imams, vertrouwenspersonen. • Er is nog veel voorlichting nodig over wat huiselijk geweld is en welke hulp er bestaat. De beste manier is het organiseren van bijeenkomsten. Mensen iets geven tijdens deze bijeenkomsten is een goede manier om ze over de drempel te trekken. • De term huiselijk geweld schrikt af, een andere term voor een voorlichting zou kunnen zijn: huiselijke rust. • Ga eerst het gesprek aan met betrokkenen voordat er gelijk van alles in gang gezet wordt. • Er is veel angst voor instanties, door uitleg over wat het steunpunt huiselijk geweld, jeugdzorg etc. Doet, kan deze angst wellicht verminderd worden. • Naast eerverlies als kinderen uit huis geplaatst worden, is er ook grote zorg of kinderen bij goede, gelovige gezinnen terecht komen. Het is belangrijk hier rekening mee te houden. • Een belangrijk aandachtspunt is dat instellingen zoals Meidenhuiskamer een preventief aspect hebben. Er kunnen heel veel problemen van tevoren worden gesignaleerd als er goede contacten worden onderhouden.

31

• •

Tijdens de bijeenkomst is goed te zien dat ouders een belangrijke rol spelen als het gaat om huiselijk geweld. Hoe meer ouders erover worden ingelicht, hoe beter de opvoeding wordt. Ouders geven aan dat het inlichten van pubers vaker moet gebeuren. Ze geven aan dat er onderwerpen zijn die ze graag door middel van zulke bijeenkomsten bespreekbaar willen maken.

Turkse meisjes, leeftijd 12- 17 jaar Ook de meiden geven aan dat ze fysieke geweld wel als een vorm van mishandeling zien, psychische mishandeling is moeilijker te definiëren. Te vaak worden opgebeld, strenge opvoeding of irreële verwachtingen van de ouders worden niet echt gezien als geweld of verwaarlozing. Ze willen er wel graag over praten. Fijn zou het zijn als oudere dames voorlichting komen geven over onderwerpen waar hun moeders niet zo graag over praten. Moeders hebben dit zelf ook aangegeven. De meiden vinden dat de ouders zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen als het gaat om het stoppen van geweld. Als er huiselijk geweld plaatsvindt in het gezin zal er door de meiden geen actie ondernomen worden om te melden. Moeders worden gezien als slachtoffers, daders zijn de vaders. Als kinderen vinden ze niet dat ze echt het slachtoffer zijn van huiselijk geweld. De meiden willen wel helpen, maar dan voornamelijk het slachtoffer. Ze vinden het toch moeilijk om het gedragspatroon van een dader te zien, waardoor ze liever uit de buurt van de daders blijven. Turkse moeders met kinderen op de basisschool De moeders noemen vanaf het begin alle soorten van geweld. Specifieke voorbeelden zijn: onbegrip, ruzie, ouders die niet op een lijn met hun kinderen omgaan, psychologische problemen, slaan, onderdrukking, vernedering, seksueel geweld, voortdurend schreeuwen enzovoorts. Praten wordt gebruikt om te proberen om heel veel problemen op te lossen. Als dat niet lukt, houden ze hun mond om de sfeer te bewaren. Sommige moeders hebben een open houding en een luisterend oor. Ze bemoeien zich verder niet zo veel met wat er bij een ander gebeurt. Huiselijk geweld is een onderwerp dat bij deze Turkse moeders bespreekbaar is. Informatieve bijeenkomsten zijn erg belangrijk. Ze geven aan dat ze meerdere bijeenkomsten willen bijwonen. Het onderwerp moet beter bespreekbaar worden en hun echtgenoten moeten ook deelnemen aan deze bijeenkomsten. Door het onderwerp bespreekbaar te maken, willen ze ervoor zorgen dat het slachtoffer zich niet

32

alleen voelt. Enkele moeders willen de slachtoffers helpen, mits ze hen om hulp vragen. Ze zouden dan eerst naar hen luisteren, naar de dokter gaan, de politie opbellen enzovoorts. Een enkeling zegt zich er niet mee te bemoeien, omdat het toch een zaak is tussen man en vrouw. Waar ze het mee eens zijn, is dat de daders moeten worden aangegeven bij de politie, ondanks dat ze zelf gevaar zouden lopen.

3.7 Marokkaanse gemeenschap Ten behoeve van de Marokkaanse gemeenschap zijn er meerdere bijeenkomsten georganiseerd. Drie hiervan zijn opgenomen in dit boekje. Het laat zien hoe er vanuit de kaderleden, vaak professionals, door de mannen en de vrouwen gekeken wordt naar huiselijk geweld. Het verhaal van de vrouwen valt op door de vele eigen ervaringen die zij vertellen tijdens een van de bijeenkomsten. Expertmeeting “In de moskee wordt veel gehoord over de Hadith: de beste van jullie praat tegen de man, dit is het beste voor de vrouw en familie. Waarom kan dit ook niet bij de zelforganisaties? Om dit onderwerp te bespreken, laat de ‘beste man’ dan vertellen, laat hem een voorbeeld zijn voor de anderen. Door middel van discussies en debatten kun je op het onderwerp ingaan. Het hoeft niet de naam huiselijk geweld te dragen, maar bijvoorbeeld ‘hoe ben je goed voor je kinderen’. Het onderwerp moet bekend, bespreekbaar en bij de mensen bewust gemaakt worden.” Het gesprek begint met de vraag of de deelnemers van de expertmeeting wel eens in aanraking komen met huiselijk geweld. Een aantal aanwezigen hebben er wel eens mee te maken gehad. De vraag is, wat er aan te doen? Zijn er eigenlijk cijfers bekend wat betreft huiselijk geweld in de Marokkaanse gemeenschap? Je hoort zoveel verhalen, maar de feiten weet je eigenlijk niet. Hierna wordt gesproken over wat de definitie van ‘huiselijk geweld’ is? Wanneer is het zo erg dat men gaat melden? Moet je bij alle vormen van geweld melden of alleen bij fysiek geweld? Er is ook een groot grijs gebied, bijvoorbeeld de corrigerende tik. Het overmatig controleren van de partner wordt vaak niet als huiselijk geweld herkend. Elk kwartier je partner of je kinderen bellen is voor de een normaal, de ander ziet het als geweld omdat het een beperking van de vrijheid is. Het is heel lastig om de grens te trekken tussen goed opvoeden en te veel controleren. Een vader geeft aan dat hij niet wil dat zijn kinderen ergens naartoe gaan zonder overleg. Zijn dochter van zestien jaar meent dat het af en toe moet kunnen, er moet immers ook gekletst worden. Belangrijk is dat je als ouder je ervan bewust bent waar je mee bezig bent.

33

Discussiepunten: In welk stadium moet je ingrijpen bij huiselijk geweld? In de ontwikkeling van de relatie kan het proces van geweld beginnen. Dit geweld beïnvloedt de familie, de kinderen etc. Hoe moet je dan interveniëren? Aan het begin van het proces kun je preventief werken, ondersteuning in de opvoeding en de relatie geven enzovoorts. Het verschijnsel ‘huiselijk geweld’ moet aangepakt worden in de vorm van preventie en voorkomen. Cultuurverschillen spelen ook een rol: Marokkaanse mannen praten vaak snel en hard. Men denkt daardoor ten onrechte dat ze gewelddadig zijn. Huiselijk geweld gebeurt achter gesloten deuren en is taboe. Er is ook sprake van schaamte. Daarnaast zijn mensen zich er niet altijd bewust van. Hoe kunnen we die deuren openmaken? Zelforganisaties kunnen hierbij een rol spelen.Voorwaarde is wel dat de organisaties hiertoe uitgerust zijn. Zij kunnen ook helpen het onderwerp huiselijk geweld meer bekendheid te geven. Huiselijk geweld is immers niet goed, niet volgens het geloof en ook niet volgens de wet. Een van de deelnemers meent dat het geloof ook misbruikt wordt. Ouders gebruiken het geloof om te dreigen dat je in de hel komt als je je niet aan de regels houdt. De religie wordt niet met liefde gebruikt. De Koran moet niet alleen gebruikt worden als ‘donker’ gereedschap. Hier moet kritisch naar gekeken worden binnen de gemeenschap. De Moskee kan een ingangspunt zijn, maar bijvoorbeeld ook zelforganisaties in de buurt, waar een groep van vertrouwenspersonen opgericht kan worden. Voorlichting voor imams zou ook kunnen helpen. Wanneer een meisje volwassen is en bijvoorbeeld naar de disco is gegaan en om deze reden vervolgens mishandeld wordt, hoe kan de imam dan interveniëren? Imams kunnen een rol spelen. Lastig is dat de moskee niet goed als centraal punt fungeert. Dit is een groot verschil tussen de Turkse gemeenschap en de Marokkaanse gemeenschap. Marokkanen opereren meer als individuen in de samenleving. Daarom hebben Marokkaanse organisaties en Moskeeën minder mogelijkheden om de ‘achterban’ te mobiliseren. Het zoeken van hulp is voor veel Marokkanen ingewikkeld. Men weet de weg niet, is niet geïnformeerd en accepteert het geweld. Taal is ook een probleem. Liever lossen man en vrouw het zelf op, de politie willen ze er niet bij halen. Door geduld te hebben en het oplossen met de familie hopen ze eruit te komen. Melden is een hele grote stap, want waar ga je melden en wie komt er dan bij je binnen? Mensen vertrouwen eerder iemand van de eigen cultuur of van de eigen familie: zij hebben invloed, kennen de cultuur, kunnen snel iets verbeteren aan de situatie en weten de wegen om iets op te lossen.

34

Er is behoefte aan vertrouwenspersonen waar mensen hun verhaal kwijt kunnen en er 100% op kunnen vertrouwen dat het gesprek tussen hen blijft. Een discussie hierbij blijft nog wel; wil die persoon die men vertrouwt ook wel een dergelijk grote verantwoordelijkheid op zich nemen? Huiselijk geweld moet niet onderschat worden en vergt een specifieke aanpak. Het moet niet zomaar op ieders bordje gegooid worden. De zelforganisatie moet vooral huiselijk geweld signaleren en als het kan bespreekbaar maken. Het probleem bij signaleren kan zijn dat het geheim blijft en er niets gebeurt. Daarom heeft de organisatie de taak om te laten zien wat je kunt doen en/ of door te verwijzen naar instanties. Iedere hulpvrager heeft recht op deskundigheid. Een andere vraag is hoe je veiligheid kunt garanderen? Want je loopt (wanneer je als organisatie of persoon een slachtoffer helpt) een groot risico. Er moeten hierover duidelijke afspraken gemaakt worden met bijvoorbeeld de politie en de andere instanties. Eer is ook een factor van belang en maakt het een gevoelig punt. Het is voor zelforganisaties belangrijk om het onderwerp bespreekbaar te maken. Dat kan ook in termen van de toekomst van kinderen en van het gezin. Aanbevelingen: • Maak gebruik van scholen en schoolmaatschappelijk werk voor bewustwording, preventie en signalering. • Preventie via opvoedingsondersteuning is van groot belang • Geef voorlichtingsbijeenkomsten waar slachtoffers hun verhaal vertellen. • Zorg voor goede vertrouwenspersonen die weten waar het over gaat. • De moskee kan een belangrijke rol vervullen in het bespreekbaar maken van huiselijk geweld. • Door voorlichting leren vrouwen over de verschillende vormen van huiselijk geweld. • Hoe groter het sociale netwerk, hoe makkelijker vrouwen erover praten. • Vrouwen willen graag vanuit de achtergrond ondersteund worden. Marokkaanse vaders De meeste vaders zijn bekend met dit groeiende fenomeen. Iedereen is het ermee eens dat geweld in alle vormen een schadelijk effect heeft op de betrokkenen. Dat er meldcode bestaat, is niet bij iedereen bekend. Een paar mensen weten dat bij verdenking van geweld gelijk met de politie gebeld kan worden. Er ontstaat een discussie over twee vormen van huislijk geweld. Het gaat vooral over opsluiting en beperking van vrijheid van een ander.Velen erkennen dat dit voorkomt. Het is niet duidelijk wat bij de opvoeding hoort en wat als geweld wordt gekenmerkt. De grens is moeilijk te bewaken en na te leven. Ook wat mag en niet mag in Nederland is niet altijd duidelijk.

35

Geweld wordt door sommigen gezien als iets erfelijks, wat van oudsher van vader op zoon werd overgedragen. Iedereen is het ermee eens dat de Islamitische cultuur op geen enkele wijze geweld toestaat. Het is iets dat van een generatie naar een andere generatie als een stukje eigen cultuur werd getransporteerd. Reden temeer, vonden veel aanwezigen, dat zoiets niet tot deze beschaving hoort. Als beste manier om alle vormen van geweld te bestrijden wordt voorlichting genoemd. Door mensen goed te informeren en hun bewust te maken van de ernstige gevolgen van geweld moet er een gedragsverandering plaats vinden. De mannen denken dat er nu al veel over huiselijk geweld wordt gesproken in moskeeën, zelforganisaties en vriendenkringen.Vrouwen moeten zich er ook van bewust zijn dat geweld niet kan en niet mag. Zij moeten hier zeer consequent in zijn. Als oorzaken van geweld wordt de psychische gesteldheid van een persoon genoemd. Ook maakt de economische positie van mensen deel uit van de oorzaken, net als de grootte van het gezin en stress. Plegers van geweld moeten geholpen worden hun problemen op een andere manier op te lossen. Ondanks dat bijna alle aanwezigen van mening zijn dat geweld in alle vormen bespreekbaar moet zijn is voor velen de drempel te hoog om het onderwerp thuis aan de kaak te stellen.Veel vaders vinden het al moeilijk om gewone onderwerpen thuis te bespreken, laat staan het geweld. Een paar vinden het belangrijker dat dit onderwerp binnen de moskeeën, zelforganisaties en vriendenkring besproken wordt. Dit omdat bij velen het gevoel van schaamte het praten over geweld achter de voordeur in de weg staat. De aanwezigen gaven aan te weten dat zij bij vermoeden van geweld en mishandeling een anonieme melding bij de politie moeten maken. Dit ondanks het feit dat velen daar nare ervaringen aan hebben overgehouden. Een vader vertelde dat hij ooit de politie heeft gebeld en achteraf, door de dader op straat werd aangesproken en bedreigd. Wie het verteld heeft, weet hij tot op heden niet! Marokkaanse vrouwen Vier vrouwen binnen deze groep hebben zelf huiselijk geweld aan den lijve ondervonden. Dit maakt het een hele boeiende en informatieve bijeenkomst. Eerst worden de verschillende vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling besproken. Ook wordt het hulpverleningstraject uitgelegd. De vrouwen reageren hier niet echt op totdat een vrouw van de groep opstaat en zegt: “Jullie durven niet te praten, ik ga mijn verhaal vertelen.” Er volgen verschillende voorbeelden: “De eerste maand dat mijn echtgenoot in Nederland kwam, heb ik een klap van hem gekregen. Ik was 7 maanden zwanger van mijn derde kind toen ik erachter kwam dat hij een vriendin had.

36

Ik heb hem geconfronteerd en wat denken jullie? Ik heb pak slag gekregen. Ik kon niks doen, ik was bang van hem. Ik schaamde me om het te vertellen, ik hield het verborgen. Mijn moeder was bij mij op bezoek en toen hadden wij weer ruzie. Hij had geen respect voor mijn moeder, hij noemt haar hoer (sorry voor het woord). Op die dag voelde ik me zo sterk en zei: ‘Nu is over, klaar weg van mijn leven’. Het was de juiste beslissing voor mij en voor mijn kinderen. Het was niet makkelijk, maar gewoon doorzitten.” Om huiselijk geweld bespreekbaar te maken, vinden deze vrouwen het belangrijk dat eerst het taboe doorbroken wordt. Het bespreken moet gebeuren binnen de gemeenschap, met ouders, familie en vrienden. Het wordt gezien als een feit, de vraag is hoe ga je ermee om? Als ze slachtoffers of daders tegen komen, willen de vrouwen zich er niet mee bemoeien. Ze zijn letterlijk bang. Hun angst bestaat uit: • • • •

De reactie uit de (gesloten) gemeenschap Imagobeschadiging Veiligheid, het slachtoffer kan doorvertellen door wie ze geholpen is. Wie beschermt haar tegen de dader.

3.8 Soedanese gemeenschap Op zaterdag 24 april is er een themabijeenkomst gehouden voor de Soedanese gemeenschap. Na het algemene gedeelte, waarin voorlichting gegeven wordt, ontstaat er discussie over het fenomeen huiselijk geweld. Er is een groot verschil tussen hoe er in Soedan over huiselijk geweld gedacht wordt en hier in Nederland. Als voorbeeld wordt genoemd dat in Soedan het slaan van kinderen door ouders of docenten op school heel normaal is en niet wordt gezien als huiselijk geweld. Het is een opvoedmethode. Een van de aanwezige moeders vindt dat kinderen slaan op school of thuis geen goede manier van opvoeden is en moet wordt gezien als huiselijk geweld. Zij prijst het Nederlandse systeem. “De aanpak van huiselijk geweld in Nederland is heel effectief en beschermt de moeder en het kind. In Afrika hebben de mishandelde vrouwen en kinderen geen plaats om te klagen of troost krijgen”. Een andere vrouw herkent het in de voorlichting genoemde huiselijk geweld binnen de Soedanese gemeenschap. Niemand praat er echter over, door schaamte. Het wordt als taboe beschouwd. Hier is niet iedereen het mee eens.Volgens een van de mannen komt huiselijk geweld heel weinig voor in de Soedanese gemeenschap. Ouderenmishandeling komt al helemaal bijna niet voor: “Er is veel respect voor onze ouders”.

37

Aanbevelingen: • De algemene mening is dat veel bijeenkomsten nodig zijn om het onderwerp huiselijk geweld bespreekbaar maken. • De Soedanezen moeten meer open staan voor de aanwezige hulp van de Nederlandse overheid. • Op het gebied van huiselijk geweld kan de zelforganisatie een grotere rol spelen door bijeenkomsten te organiseren en voorlichting te geven.

Aanbevelingen: • Veel voorlichting geven om het thema bespreekbaar te maken is belangrijk • Ook empowerment voor met name vrouwen is van belang • Zelforganisaties moeten meedenken over het op maat leveren van hulp en informatie over de cultuur naar buiten brengen

3.9 Iranese gemeenschap

De Koerdische bijeenkomst is zeer goed bezocht en er is veel informatie overgedragen en er zijn ervaringen gedeeld. De bijeenkomst start met de vraag of er mensen aanwezig zijn die direct of indirect te maken hebben gehad met huiselijk geweld. Meer dan de helft van de zaal steekt zijn hand op. Na een inleidend gesprek wordt er een film getoond, waarna een discussie op gang komt aan de hand van de volgende stellingen:

Binnen de Iranese vrouwengroep is het thema huiselijk geweld een bekend onderwerp. Er is in voorgaande jaren vaker over dit onderwerp gesproken, maar volgens de meeste aanwezigen is het probleem nog niet voldoende aangepakt. Een deelnemer vertelt over haar buren die vaak ruzie maken. De politie komt daar geregeld langs. Ze heeft niet het idee dat er daadwerkelijk oplossingen worden aangedragen voor het ruziënde gezin. Op de vraag hoe er met huiselijk geweld omgegaan wordt is een grote groep deelnemers eenduidig: de gewoonte is dat er niet over de ruzie in de familie wordt gesproken. Het stellen van vragen over mogelijke problemen kan tot conflicten leiden en iedereen probeert dit te vermijden. Een derde zegt dat ze wel actie durft te ondernemen, maar ze heeft weinig vertouwen in de politie en andere betrokken organisaties. De vrouwen zijn positief over de huidige aanpak van huiselijk geweld. Maar niet iedereen ziet het als een gemeenschappelijk probleem. Er is wel enige twijfel over het effect van de aanpak in het algemeen. Discussiepunten: Om van de aanpak een succes te maken, is ontzettend veel behoefte aan allerlei soorten van voorlichting. Een ander benadrukt de behoefte aan en het belang van het bespreekbaar maken van het onderwerp en met name de manier waarop.Voorlichting in kleine groepen en in de eigen taal zijn hierbij belangrijk. Het bewustzijn bevorderen dat huiselijk geweld overal voorkomt en dat het op verschillende manieren “onzichtbaar/zichtbaar” kan zijn, is noodzakelijk. Ook verschillende empowerment trainingen voor mannen en vrouwen in het kader van emancipatie zijn belangrijk. Voor de zelforganisaties zien de vrouwen een grote rol weggelegd. Zij kunnen voorlichting geven en sleutelfiguren activeren. Ook kunnen ze meedenken bij het op maat leveren van hulp en informatie aanleveren aangaande cultuureigenschappen.

38

3.10 Koerdische gemeenschap

• • • •

Gewelddadig gedrag van een man komt door de opvoeding Gewelddadig gedrag van een man komt door zijn aanleg Gewelddadig gedrag is cultureel bepaald Huiselijk geweld is taboe

Elke cultuur heeft een andere definitie van gewelddadig gedrag. In veel culturen is het bijvoorbeeld gewoon om in het opvoedingsproces lijfstraffen gebruiken. Ook het slaan van vrouwen kan een gebruik zijn, omdat vrouwen en kinderen worden beschouwd als het eigendom van mannen. Dit geldt vooral in een patriarchaal gedomineerde cultuur zoals bij de Koerdisch gemeenschap. Natuurlijk staat nergens geschreven dat je vrouwen mag slaan, maar het is meer een kwestie van transgenerationele overdracht in een familie.Via gezinshereniging zijn veel vrouwen en kinderen uit Koerdistan naar Nederland gekomen. De patriarchale structuur van de familie, zoals die functioneerde in het land van herkomst, blijft vaak bestaan. De rollen van mannen, vrouwen en kinderen zijn in een dergelijke hiërarchische familiestructuur nauwkeurig omschreven.Van iedereen wordt een bijdrage verwacht aan het geheel van de familieclan. Het individuele belang is ondergeschikt aan het familiebelang. De positie van de Koerdische vrouw is niet gelijkwaardig aan die van mannen. Als een vrouw verkracht wordt door iemand kan ze dat niet melden. Naast dit alles is het van belang te weten dat factoren als werkloosheid, armoede en een kleine behuizing de kans op huiselijk geweld groter maken.

39

Discussiepunten: Wat kan er aan gedaan worden als er huiselijk geweld plaatsvindt binnen het gezin? Motivatie van de pleger om behandeld te worden, wordt gezien als doorslaggevend voor het succes van deze behandeling. De omgeving speelt een belangrijke rol, zeker bijzondere mensen als een dominee, imam, politie of een gerespecteerde man uit de familie. In de ruimere zin is het van belang om te streven naar een mentaliteitsverandering ten aanzien van huiselijk geweld. Hiervoor moet het probleem een naam krijgen en niet meer ontkend of genegeerd worden. Het gedrag moet slecht gevonden en veroordeeld worden. Het mag nooit begrepen worden. Er moet een herijking komen van de mannelijke en vrouwelijke rol in het gezin en de maatschappij met een economische gelijkheid tussen de seksen, gelijke toegang tot scheiding voor beide huwelijkspartners. Ook moet de vrouw zich bewust worden van haar eigen rechten. Angst over seksualiteit en gedrag van vrouwen moet gekanaliseerd en bespreekbaar gemaakt worden. Het is belangrijk om te leren omgaan met de snelle sociale veranderingen, zeker na migratie. Normen die het niet gewelddadig oplossen van conflicten buitenshuis bevorderen, moeten worden aangemoedigd

Kenmerkend voor de culturen van deze vrouwen is dat de mannen de baas zijn. Zij willen macht en controle uitoefenen en zijn vaak jaloers. Er is heel weinig onderlinge communicatie. De man accepteert het niet als een vrouw hoogopgeleid is. Op financieel gebied is de man baas. Door de vrouwen wordt ook gesuggereerd dat zeker stiefvaders vaak daders zijn. De vrouwen geven aan dat ze op de hoogte zijn van de aanpak met betrekking tot huiselijk geweld. Ze zijn zich bewust van de mogelijkheden die de gemeente beschikbaar heeft gesteld om huiselijk geweld te bestrijden. Zelfs zijn ze bereid training en voorlichting te gegeven aan hun achterban. Indien nodig willen ze graag verder getraind worden om meer kennis over dit onderwerp te vergaren. Als bij het geweld kinderen betrokken zijn, zijn de vrouwen bereid hun nek uit te steken, eventueel door anoniem de politie te bellen.

Aanbevelingen: • Inzicht in de culturele achtergrond van deze doelgroepen is van groot belang • Een mentaliteitsverandering ten opzichte van huiselijk geweld moet plaatsvinden • Er moet tevens ingezet worden op het gelijk trekken van de rechten van vrouwen ten opzichte van mannen

3.11 Kerngroep vluchtelingenvrouwen (SVOR) Binnen deze bijeenkomst met vrouwen uit Afghanistan, Iran, Koerdistan/Irak, Eritrea, en Suriname is iedereen het er over eens dat huiselijk geweld in alle culturen voorkomt. Bij de Iranese en Afghaanse culturen wordt er niet makkelijk over gesproken, het is nog een taboe. Het wordt ook niet geaccepteerd als buitenstaanders zich met een slachtoffer of pleger gaan bemoeien. Er is angst om verwijten te krijgen en als ze hulp aanbieden is de angst groot dat ze vervolgd worden. Binnen de familiekring wordt er wel over gepraat. Bij de Koerden (Irak) is het wel bespreekbaar. Ook wordt er met vriendinnen en familieleden gepraat. Bij de Koerden is er meer openheid dan bij andere vluchtelingengemeenschappen. Ze zijn ook niet angstig om het slachtoffer hulp te bieden.

40

41

Interview Acht jaar geleden zijn we getrouwd. Hij kwam uit Marokko en toen hij hier kwam heb ik hem met alles geholpen. Met het leren van de taal, het vinden van werk; alles. Vanaf het begin ging het eigenlijk al niet goed. Het slaan begon vanaf het moment dat hij in Nederland kwam. Ik dacht steeds, als het bij slaan blijft dan kan ik het wel aan. We kregen een dochter en ik richtte me op haar.

Om de geïnterviewde te beschermen, zal haar naam hier niet bekend gemaakt worden. Het gaat om een vrouw van Marokkaanse afkomst uit Rotterdam.

Toen we op vakantie naar Marokko gingen, zag ik dat zijn familieleden naar elkaar ook agressief waren. Ik zag zijn broer hun moeder slaan en toen begreep ik de situatie. Hij was hierin opgegroeid en in zekere zin dus ook een slachtoffer. Terug in Nederland wilde ik hem helpen. Ik wilde therapie voor hem zoeken maar hij weigerde. Alles lag aan mij bleef hij volhouden en ik geloofde hem. Ik ben toen naar een maatschappelijk werker gegaan om hulp te zoeken. Ze zei dat ik aangifte moest doen, maar daar was ik nog niet klaar voor. Lange tijd ben ik hem blijven geloven. Tot we op een dag zo’n ruzie hadden dat hij zelfs een mes op mijn keel zette. Ik vond op de een of andere manier de kracht in me en beet me los. Dit was voor mij het einde. Ik heb aangifte gedaan bij de politie, maar omdat ik gebeten had, behandelden ze mij als een dader. Ik ben twee maanden bij mijn ouders gaan wonen. Hij heeft mij gesmeekt om terug te komen en we zijn het opnieuw gaan proberen. Gedurende een half jaar ging het goed. Toen belde hij zijn familie in Marokko en de knop ging om; we waren weer terug bij af. Toen was het voor mij echt klaar. Ik ben begonnen met het zoeken naar een huis in de buurt van mijn ouders om weg te kunnen. Ik ben nog wel met hem op bezoek gegaan in Marokko en toen we terug kwamen, bleek ik zwanger te zijn. Toen ik hem dit na drie maanden vertelde, deed het hem niets. Toen wist ik dat ik door moest zetten.

Dan had ieder een eigen leven. Toen ons tweede kindje geboren werd, bleek dit een zoon te zijn. Hij had dit altijd graag gewild, maar hij kwam niet eens langs in het ziekenhuis. In de Marokkaanse cultuur is het gebruikelijk om een feest te geven bij de geboorte van een kind. Hij wilde niet en ik heb alles zelf betaald. Drie maanden later wilde hij ineens wel. Ik heb hem zijn zin gegeven en er kwam een tweede feest. Op dit feest heeft hij mijn vrienden en familie uitgescholden en toen was het echt klaar voor mij. Vanaf dat moment was het mijn beslissing om gescheiden te zijn van tafel en bed en heb ik niets meer voor hem gedaan. Pas anderhalf jaar later heb ik mijn ouders verteld dat we uit elkaar waren. Dit was voor hun heel moeilijk. Binnen onze cultuur ga je niet makkelijk scheiden. Dat tast de eer van de familie aan. Mijn familie heeft er alles aan gedaan om mij over te halen bij hem te blijven. Niemand stond achter me, zelfs familie die ik helemaal niet kende belde me op om op me in te praten. Toen ik op vakantie ging naar Marokko was dat erg. Iedereen probeerde te bemiddelen en niemand begreep mijn situatie. Ik kreeg de schuld van alles. Terug in Nederland zocht ik hulp bij het maatschappelijk werk, maar er was een wachtlijst van zeker zes maanden. Maar ik heb doorgezet. Ik ben mezelf gaan helpen en ben nu vrij. Ik heb mijn leven weer opgepakt en ben gelukkig. Hij heeft het nu geaccepteerd. Eerst was er een bezoekregeling voor de kinderen maar dat heeft hij na zes maanden opgegeven. Mijn dochter vindt het moeilijk om contact met haar vader te hebben. Ze kan hem niet vergeven. Ondanks dat ik mijn leven weer op orde heb, zie ik nog steeds de pijn in mijn moeders ogen. Door de omgeving wordt zij nog steeds als schuldige aangewezen dat haar dochter is gaan scheiden. Dat is een probleem van onze cultuur. De druk van de omgeving weegt vaak zwaarder dan het leed van het slachtoffer. De hulpverlening hier in Nederland heeft mij pijn gedaan. Twee keer heb ik hulp gezocht en twee keer kon niemand mij helpen. En dat terwijl dat ik de taal goed spreek en zelf sterk ben. Als iemand de taal niet begrijpt, wat moet er dan van zo iemand worden? Ik wil de gemeente dit echt op het hart drukken. Laagdrempelige hulpverlening is zo belangrijk en wachtlijsten mogen gewoon niet bestaan. Je kan een slachtoffer van huiselijk geweld niet naar huis sturen met de mededeling kom over zes maanden maar terug.

Ik heb mijn huis gevonden en ben gaan verhuizen. Hij wilde niet scheiden. Hij vond het wel goed dat we getrouwd zouden blijven, maar apart zouden wonen.

42

43

4. Geweld achter de voordeur, aanbevelingen

Om de bereidheid tot melden te vergroten, is er vraag naar een campagne met veel aandacht voor geweld en met uitleg over de vraag naar welke instantie je toe kunt gaan en wat je daar dan kunt verwachten. Andere suggesties die gegeven zijn:

Vanuit de verschillende bijeenkomsten zijn veel aanbevelingen gekomen ten aanzien van culturele aspecten van huiselijk geweld. In dit hoofdstuk zetten we de belangrijkste nogmaals onder elkaar.

• • •

Kijken vanuit de cultuur Een belangrijk punt dat uit diverse bijeenkomsten naar voren kwam, is het vanuit een wij-cultuur denken en handelen. De mening van de sociale omgeving speelt een belangrijke rol bij de beleving van en het reageren op huiselijk geweld. Andere belangrijke culturele aspecten die naar voren zijn gekomen en die belangrijk zijn voor het bespreken van huiselijk geweld zijn: religie, eer, schaamte, hiërarchische verhoudingen en (huwelijkse) status. Ook wordt er onderscheid gemaakt tussen de eerste, tweede en derde generatie. Sommige van de bovengenoemde punten komen erg overeen bij de groepen, andere zijn weer heel verschillend. Het blijft dus belangrijk te kijken om welke groep het gaat en in welke context deze groep aangesproken wordt. Rol van zelforganisaties De rol van de zelforganisaties wordt eigenlijk door alle groepen als zeer belangrijk gezien. Om deze rol goed uit te kunnen voeren, zouden de organisaties verdere training in het signaleren van huiselijk geweld moeten krijgen. Zij kunnen verder, naast signaleren, een belangrijke functie vervullen ten aanzien van bewustwording en het begeleiden naar de juiste hulpverlening. Daar waar nodig kunnen ze als intermediair dienen. Tevens kunnen deze organisaties op een laagdrempelige manier preventief te werk gaan. Het zoeken naar hulp, de bereidheid tot melden. Een ander opvallend punt is de onbekendheid over verschillende instellingen zoals het Steunpunt Huiselijk Geweld, Jeugdzorg en politie. Angst speelt een rol in het betrekken van deze organisaties als het gaat om problemen binnen het gezin. Deze angst bestaat uit het verlies van controle over de situatie, de verliezen van de kinderen, schaamte en verlies van eer als buitenstaanders achter de familieproblemen komen. Er is grote behoefte aan bemiddelende gesprekken voordat er gelijk allerlei indringende maatregelen genomen worden. Maak gebruik van mensen binnen de eigen gemeenschap, imams, vertrouwenspersonen. Hier wordt meer resultaat en vertrouwen van verwacht.

44

Melden is laagdrempelig als het ook anoniem kan, via de telefoon of een website. Melden bij een telefoonlijn met verschillende talen en kennis van culturen. Melden met hulp van een derde, bijvoorbeeld vanuit een zelforganisatie.

Om de barrière tussen de hulpverlening en de slachtoffers kleiner te maken, wordt geadviseerd de zelforganisaties en de hulpverlening meer samen te laten werken. Een manier om deze barrière te verkleinen is een betere samenwerking tussen de zelforganisaties en de hulpverlening. Het geven van informatie en voorlichting. Waar duidelijk een grote behoefte aan is, is informatie. Er bestaat nog veel onduidelijkheid over wat huiselijk geweld nu precies inhoudt. Zolang de term niet duidelijk is, helpen de folders niet. Iemand fysiek aanvallen wordt door iedereen wel gezien als geweld, maar het vele malen controleren van partner of kind maakt veel discussie los en wordt niet door iedereen gezien als een vorm van geweld. Uitleg en voorlichting moet hier duidelijkheid over geven.Voorlichting in de eigen taal en ‘laagdrempelige’ terminologie zijn hierbij belangrijk. Gegeven suggesties zijn: • • • • • • • • • •

Voorlichting: begin bij de scholen! Gebruik bij voorlichting niet het begrip huiselijk geweld maar gebruik de invalshoek ‘omgaan met elkaar’ of ‘huiselijke rust’. Bij het geven van voorlichting vooral klein beginnen over het onderwerp en vaak herhalen. Het combineren van een activiteit met de voorlichting maakt het aantrekkelijk om te komen. Mensen iets geven tijdens deze bijeenkomsten is een goede manier om ze over de drempel te trekken. Tijdens de bijeenkomst is goed te zien dat ouders een belangrijke rol spelen als het gaat om huiselijk geweld. Hoe meer ouders erover worden ingelicht, hoe beter de opvoeding wordt. Geef voor een persoonlijke benadering bij voorlichting een belangrijke rol aan sleutelfiguren, imams, vertrouwenspersonen en de zelforganisaties. Het is zinvol een ervaringsdeskundige aan de voorlichting te laten meedoen. Mocht die er niet zijn, dan kan een DVD of een toneelstuk heel veel duidelijk maken. Hou rekening met cultuurgebonden mechanismen zoals geloof en bijgeloof. De moskee kan een belangrijke rol vervullen in het bespreekbaar maken van huiselijk geweld.

45

Interview Het was mijn eerste werkdag, drie jaar geleden, toen ik hem leerde kennen. Hij werkte op contractbasis voor het ICT-bedrijf in Rusland waar ik ook werkte.

Om de geïnterviewde te beschermen, zal haar naam hier niet bekend gemaakt worden. Het gaat om een vrouw van Russische afkomst uit Rotterdam.

Hij vertelde mooie verhalen over het leven in Nederland; over de kansen en de welvaart die je daar had. Misschien ben ik ook wel te snel verliefd geworden of droomde ik teveel van een toekomst in Nederland. We zijn snel getrouwd en het bedrijf waar hij voor werkte regelde alles, zodat ik niet lang na hem naar Nederland mocht komen. Hier aangekomen veranderde alles. Ik was alleen, kende niemand. Met goede moed begon ik aan de inburgering en leerde ik een beetje Nederlands. Na de cursus wilde ik verder leren om hier aan het werk te kunnen gaan. Dat was niet nodig zei hij. Hij wilde geen vrouw die werkte, hij wilde een vrouw die thuis bleef en een gezin met hem begon. Hier begonnen onze ruzies. Ik was niet helemaal naar Nederland gekomen om niets te gaan doen. We maakten een paar weken ruzie, toen was hij het zat. Met zijn vuisten maakte hij mij duidelijk dat ik zijn vrouw was en naar hem moest luisteren. Als ik weg wilde, zou hij me terugsturen naar Rusland, waar ik helemaal niets had. Ik wilde terug en sprak met mijn moeder maar zij wilde dat ik bleef. Mijn man stuurde iedere maand wat geld aan hen met mooie foto’s van wat wij hier allemaal hadden. Mijn moeder wilde dat ik zo’n toekomst had. Na een paar maanden kwam er een pincode op de telefoon om naar het buitenland te kunnen bellen. Toen kon ik dus alleen nog maar naar mijn familie bellen als hij thuis was. Ik begon steeds eenzamer te worden. In de buurt kende ik niemand, ik mocht steeds minder naar buiten en door mijn gebrekkige Nederlands was het ook moeilijk om contacten te leggen.

46

Boodschappen deden we altijd samen en verder mocht ik niet naar buiten. Als ik met hem praatte over mijn leven werd hij boos. Hij bleef zeggen dat ik dankbaar moet zijn dat ik hier ben. Hij had me ook in Rusland achter kunnen laten bij mijn familie en dan had ik niets gehad. Had hij dat maar gedaan. Hij heeft mijn paspoort, dus uit mezelf vertrekken zit er ook niet in. Een keer gilde ik zo hard toen hij me sloeg dat de buren de politie belden. Ze kwamen aan de deur en mijn man sprak met ze. Hij lachte met hen en zei dat we aan het stoeien waren en ik misschien te hard had gegild. Ik wilde met de buren praten, maar ik wist niet goed hoe ik het moest zeggen. Ze begrepen me niet en ik was bang. Het is ook niet zo erg als het lijkt. Hij is meestal een lieve man en hij zorgt goed voor me. Het leven dat ik hier heb, zou ik in Rusland niet hebben. Sinds een half jaar heb ik voorzichtig contact met een Nederlandse vrouw verderop uit de straat. Ze helpt me met Nederlands leren en heeft voor mij bij de dokter geregeld dat ik stiekem de pil heb gekregen. Hij wil kinderen, maar ik wil geen kinderen grootbrengen in een gezin als dit. Mijn vriendin heeft beloofd dat ze me gaat helpen. Als ik goed Nederlands spreek, gaan we samen hulp zoeken. Want dan kan ik mijn verhaal doen. Ik wil niet weer zo’n gesprek hebben als toen met de politie. Ze denken dat ik een domme allochtoon ben, die na al die tijd hier nog steeds geen Nederlands spreekt, terwijl ik zelfs een Nederlandse man heb. Mijn vriendin is ook aan het uitzoeken of ik zonder hem hier mag blijven en een eigen leven op mag bouwen. Ik word steeds sterker en kom er wel. Ik geloof niet in hulpverlening. Omdat ze je niet begrijpen, kunnen ze je niet helpen. Je moet zelf de weg vinden en zorgen dat ze je begrijpen. Het is niet alleen het geweld waar je mee te maken hebt, maar je bent ook alleen. Ik ken hier niemand, ik heb geen familie om me te steunen en ik mag niet blijven als ik ga scheiden. Ik moet blijven want mijn familie heeft mijn steun en het geld dat hij stuurt nodig. Het is wel moeilijker om als Russische hier slachtoffer van huiselijk geweld te zijn. Mijn man is een Nederlander en hij begrijpt alles hier beter. Ik ken hier niemand waar ik op terug kan vallen en mijn Nederlands is niet zo goed. Ik mis de steun van mijn familie en ik kan ook niet weg bij hem, want dan moet ik terug.

47

5. Methodiekbeschrijving Geweld achter de voordeur Met dit project wilde de 4M een bijdrage leveren aan het bespreekbaar maken van het thema en het terugdringen van huiselijk geweld onder de verschillende bevolkingsgroepen in Rotterdam. In het laatste hoofdstuk van dit boekje geven we informatie en aanbevelingen omtrent het bespreekbaar maken van huiselijk geweld onder verschillende doelgroepen. Binnen dit project waren de volgende fasen van belang:

5.1 Expertmeetings Om een goede bijdrage te kunnen leveren aan het bespreekbaar maken van huiselijk geweld is het in eerste instantie van belang om inzicht te krijgen in hoe de verschillende gemeenschappen kijken naar huiselijk geweld. Hoe wordt ermee omgegaan en hoe kijken ze naar het hulpverleningsaanbod, zoals dat op dit moment in Rotterdam bestaat. Er hebben 18 expertmeetings plaatsgevonden voor 13 verschillende bevolkingsgroepen. Tijdens deze expertmeetings is een professionele gespreksleider in gesprek gegaan met kaderleden van zelforganisaties, sleutelfiguren, hulpverleners en vertegenwoordigers van de verschillende bevolkingsgroepen. De expertmeetings zijn op voor de doelgroep geschikte tijden en laagdrempelige locaties georganiseerd om deelname te bevorderen. Per bijeenkomst waren rond de 15 personen aanwezig om zorg te dragen voor voldoende ruimte voor uitwisseling van ervaringen en standpunten. Het is belangrijk om bij het organiseren van expertmeetings over gevoelige thema’s kaderleden en sleutelfiguren uit de gemeenschappen te betrekken. Zij zijn bekend met de cultuur, werken veel samen met hun achterban en vangen veel signalen van hen op. Hun inbreng kan inzicht verschaffen in hoe bevolkingsgroepen omgaan met verschillende thema’s. Tevens is het van belang om de expertmeetings per doelgroep apart te organiseren. Zo is er meer ruimte om in te zoemen op de specifieke kijk van een doelgroep naar in dit geval huiselijk geweld.

48

Binnen dit project hebben we gemerkt dat iedere doelgroep hier anders mee omgaat en ook de oplossingen op verschillende niveaus zoekt. Wat we ook als belangrijk hebben ervaren, is dat tijdens de expertmeetings mannen en vrouwen betrokken moeten zijn. Ze hebben beiden een verschillende kijk op het thema, maar als we zoeken naar oplossingen voor het bespreekbaar maken en het verminderen van huiselijk geweld is het toch van belang om zowel mannen als vrouwen hierbij te betrekken. In de expertmeetings stonden de volgende vragen centraal: • • • • • • • • •

Wat verstaan we onder geweld achter de voordeur? Rotterdamse meldcode Hoe komen de aanwezigen in aanraking met huiselijk geweld? Hoe gaan ze daar mee om? Hoe kijken ze naar de aanpak van huiselijk geweld zoals die er nu is? Past deze aanpak bij de doelgroep? Hoe kan je het thema bespreekbaar maken bij de achterban? Waar heeft de achterban behoefte aan als het gaat om de bestrijding van huiselijk geweld? Welke rol kunnen zelforganisaties daarbij spelen (ook in relatie tot de meldcode)?

5.2 Doelgroepen Met de resultaten van de expertmeetings in het achterhoofd zijn we overgegaan tot het organiseren van 33 themabijeenkomsten voor verschillende bevolkingsgroepen in Rotterdam. Uit de expertmeetings is veel naar voren gekomen over hoe je het bespreekbaar maken van dit thema kan aanpakken. Daar zijn de voorlichters (getraind door Scala), die vaak ook bij de expertmeetings aanwezig waren, mee aan de slag gegaan. Vanuit de vertrouwenspositie die de 4M organisaties hebben ten opzichte van haar achterban, zijn we in gesprek gegaan met verschillende organisaties en hebben hen gevraagd of ze mee wilden werken aan dit project. Het is erg belangrijk om de organisaties op een open en vertrouwde basis te benaderen. We wilden graag gebruik maken van hun krachten en betrokkenheid. Organisaties worden vaak benaderd om mee te werken aan projecten en dialogen en het is belangrijk dat ze zich niet overvraagd voelen maar dat hun belangen en interesses mee genomen worden in de vraag.

49

Ze worden partners in het project. Tevens is het van belang om het te bespreken onderwerp vanuit hun positie te bekijken. Hoe kijken doelgroepen naar huiselijk geweld? Is dit iets waar reeds over gesproken wordt? Is het beter om de voorlichting aan mannen en vrouwen gescheiden te geven of juist gemengd? Is het goed om jongeren of ouderen apart of samen voor te lichten?

5.3 Voorlichters/gespreksleiders Omdat het een gevoelig onderwerp is, is het van belang om voorlichters te zoeken die zich kunnen relateren aan de doelgroep, die enigszins bekendheid hebben binnen de doelgroep en die bereid zijn het onderwerp te bespreken. Binnen verschillende culturen wordt verschillend omgegaan met huiselijk geweld. Om een vertrouwde en open sfeer tijdens de themabijeenkomsten te creëren, is het aan te bevelen dat de voorlichters van dezelfde culturele afkomst zijn. Bij sommige doelgroepen kan het ook wenselijk zijn de voorlichting in de eigen taal aan te bieden, zodat de boodschap door alle aanwezigen goed begrepen wordt. Voor dit project zijn voorlichters ingezet die reeds ervaring hadden met het geven van voorlichting en een aantal van hen was reeds betrokken bij projecten rondom huiselijk geweld. De voorlichters hebben een training gekregen van Scala om hen van informatie en inzicht te voorzien in de Rotterdamse situatie rondom huiselijk geweld en het hulpverleningsaanbod. Het is van belang om de voorlichters een korte training aan te bieden om te zorgen dat zij inhoudelijk voldoende gevoed zijn om de boodschap over te brengen. Doordat de voorlichters de training gezamenlijk gevolgd hebben, was er ook de mogelijkheid om onderling ervaringen uit te wisselen. Door de grootte van de groep is de training op twee momenten georganiseerd. Één groep heeft de training overdag gevolgd en een tweede groep in de avond. Op deze manier is het mogelijk voor bijvoorbeeld vrouwen om overdag deel te nemen, terwijl hun kinderen op school zitten en voor de mensen die overdag werken bestaat de mogelijkheid om in de avond deel te nemen.

5.4 Themabijeenkomsten

Er is bewust ingezet op het aanbieden van de themabijeenkomsten voor zoveel mogelijk verschillende groepen om de discussie op zoveel mogelijk plaatsen in gang te zetten. Per bijeenkomst werd de insteek afgestemd op de specifieke doelgroep. De basis van wat huiselijk geweld is en waar mensen terecht kunnen voor hulp was bij alle bijeenkomsten gelijk maar bij jongeren werd bijvoorbeeld gesproken over ‘wat is een gezonde relatie?’, bij vrouwen vooral over slachtofferschap, bij mannen lag de nadruk meer op hoe je met elkaar omgaat in een gezin en waar de grenzen liggen en bij ouderen werd gekeken naar hun ervaringen met huiselijk geweld en werd gekeken naar de veel voorkomende afhankelijkheidsrelatie waar zij zich in bevinden. We hebben mede gekozen voor deze diversiteit om achteraf te kunnen kijken naar de manier waarop over het onderwerp gesproken is. We wilden graag weten waar de verschillende groepen aan toe waren en hoe ze reageren op het onderwerp. De themabijeenkomsten hebben plaatsgevonden in groepen van 25 tot 70 personen. In totaal hebben meer dan 1250 personen deel genomen aan de dialogen.

5.5 Adviezen Tot slot willen we nog een aantal adviezen geven over het bespreekbaar maken van huiselijk geweld: • • • •

Het is van belang om eerst inzicht te krijgen in de cultuur van de doelgroep waar u een onderwerp wilt gaan bespreken. Huiselijk geweld is overal hetzelfde maar de manier waarop ermee omgegaan wordt verschilt per groep. Het creëren van een open en vertrouwde sfeer maakt het mogelijk om meer open over het onderwerp te praten. Dit resulteert erin dat bijeenkomsten soms voor mannen en vrouwen of zelfs per generatie apart georganiseerd moeten worden. Het kunnen spreken in de eigen taal kan soms ook van belang zijn. De voorlichters/gespreksleiders die ingezet worden, zullen bij voorkeur van dezelfde culturele afkomst zijn, zodat zij de manier waarop de cultuur kijkt naar een thema zullen begrijpen. Er bestaat niet één gezicht van huiselijk geweld. De afkomst, generatie en leeftijd van mensen heeft hier een grote invloed op.

In de periode van januari tot en met mei 2010 hebben de 4M organisaties 33 themabijeenkomsten georganiseerd voor Rotterdammers van meer dan 20 verschillende etniciteiten. De bijeenkomsten zijn georganiseerd voor vrouwen, mannen, jongeren, ouderen, slachtoffers en oudergroepen op scholen.

50

51

Interview Ik ben in Kaapverdië met mijn moeder, zonder vader, opgegroeid. Ik weet nog goed dat ik op 27 mei 1984 naar Nederland ben gekomen. Ik was toen 18 jaar en verloofd. Mijn verloofde is achtergebleven. Het was de bedoeling om niet langer dan twee jaar in Nederland te verblijven. Nadat ik hoorde dat mijn verloofde een andere vrouw zwanger had gemaakt, heb ik de verloving verbroken. Toen heb ik besloten om in Nederland te blijven.

Om de geïnterviewde te beschermen, zal haar naam hier niet bekend gemaakt worden. Het gaat om een vrouw van Kaapverdiaanse afkomst uit Rotterdam.

Op 19 jarige leeftijd leerde ik mijn ex-man (Kaapverdiaan) kennen. Hij was toen 24 jaar. Het was liefde op het eerste gezicht. Hij was lief, zachtaardig, romantisch en knap. Tevens was hij goed bevriend met mijn broer en dus enigszins bekend in de familie. Mijn vader was fel tegen mijn relatie met hem.Volgens mijn vader deugde hij niet; hij was een vrouwenversierder. Toch luisterde ik niet naar mijn vader. Ik ben niet met mijn vader opgegroeid, dus wat had hij nou te zeggen. En nog belangrijker, ik was verliefd. Binnen een korte tijd ben ik bij hem gaan wonen en ik raakte zwanger van mijn eerste kindje. Samen hebben we drie kinderen gekregen. Kort na de komst van onze eerste dochter in 1986 zijn we getrouwd. Mijn vader is niet naar mijn bruiloft gekomen. Ik was jong, naïef en heel erg verliefd op mijn ex-man. De signalen waren er wel, maar ik wilde ze niet zien. Het begon met de jaloezie, maar dat zag ik niet als een probleem. Ik vond het eerder normaal; het hoort erbij, dacht ik. De jaloezie werd steeds erger en uitte zich in agressief en gewelddadig gedrag. Wij gingen vaak naar feestjes en daar hoefde maar een man met mij te praten of mijn ex-man nam mij apart naar buiten en sloeg mij ter plekke tot aan thuis.Volgens hem lokte ik zelf uit dat een andere man naar mij keek. Ik kreeg harde en rake klappen van mijn man. En dit alles terwijl ik hoogzwanger was van ons tweede kindje. We waren inmiddels drie jaar getrouwd. Hij heeft mij bont en blauw geslagen. Het enige waar ik aan kon denken was mijn ongeboren kindje. Ik deed alles om geen klappen te krijgen in de buik.

52

Ik ben wel eens in het bijzijn van zijn familie in elkaar geslagen en niemand deed wat.Van zijn broer kreeg ik te horen dat hun vader ook zo reageerde op hun moeder. De mishandeling heb ik altijd verborgen gehouden voor mijn familie. Om het te verbergen, droeg ik brillen en wijde kleren. Ik mocht geen contact hebben met mijn familie. Ik werd dagelijks geslagen ook in het bijzijn van mijn kinderen. Mijn kinderen, met name de oudste, vreesden voor mijn leven. Uit pure angst verzonnen zij allerlei smoesjes om niet naar school te gaan, zodat zij bij mij konden blijven. Naast de fysieke mishandeling, vond ook psychische mishandeling plaats. Dat vond ik nog het ergste. Ik was niks waard volgens hem. Toen ik begon met studeren, kreeg ik vaak te horen dat ik dom, lelijk en mager was en dat ik beter als prostituee kon gaan werken in plaats van studeren. Mijn ex-man had mij in zijn macht. Ik hield zoveel van hem dat ik hem ondanks de mishandeling, gok- en alcoholverslaving niet kon verlaten. Ik was nog het meest bang voor hem als hij dronken thuis kwam. Ik sloot mezelf en mijn drie kinderen op in een kamer, zodat hij niet bij ons kon komen. Door zijn gokverslaving raakten wij diep in de schulden en raakten we ons huis kwijt. Uit schaamte zijn we, buiten mijn familie om, naar Luxemburg vertrokken. Door het plotselinge vertrek, kwam mijn familie erachter wat ik meemaakte met die man. Na negen maanden waren de kinderen en ik weer terug in Nederland. We zijn bij mijn ouders ingetrokken en ik probeerde mijn leven weer op te pakken. Ik haalde mijn MBO-diploma en ging werken. In 1995 heb ik de scheiding aangevraagd. Inmiddels was hij ook weer terug in Nederland. Hij accepteerde de scheiding niet en vertelde dat hij veranderd was en ik geloofde hem. We zijn toen samen in therapie gegaan. Maar mijn ex-man bleef hetzelfde. Toen mijn oudste dochter 12 jaar was, kreeg mijn leven een andere wending. Mijn dochter heeft jarenlang toe moeten kijken hoe ik mishandeld werd en dit deed haar natuurlijk ook geen goed. Haar ontwikkeling ging hierdoor achteruit. In een gesprek met haar en haar mentor op school vertelde zij in tranen wat de mishandeling met haar deed en dat ze vaak heeft gedacht aan zelfmoord, zodat er een einde zou komen aan deze ellende. Dit was mijn redding, oftewel onze redding. Ik heb haar toen belooft haar vader voor altijd te verlaten. Ik ben op zoek gegaan naar hulp.Via de huisarts ben ik in aanraking gekomen met een maatschappelijk werkster. De woorden van deze maatschappelijk werkster zal ik nooit vergeten: `De persoon die jou kan helpen, ben jij zelf. Ik kan jou alleen helpen als je er klaar voor bent`. Deze woorden hebben mij de kracht gegeven om door te zetten. Toen heb ik de scheiding doorgezet. Ik heb keihard gewerkt om de torenhoge schuld, door toedoen van mijn ex-man, af te betalen.Via mijn werk ben ik in therapie gegaan, wat mij heel goed heeft gedaan. Verder heb ik mijn drie mooie dochters zo goed als ik kan opgevoed. Ik volg nu een HBO-opleiding en het gaat heel goed met mij!!!

53

Met dank aan De 4M organisaties willen hun dank uitspreken richting alle personen die betrokken zijn geweest bij en hun input hebben geleverd binnen de verschillende expertmeetings. Het zijn hun inzichten en aanbevelingen die ons ondersteund hebben bij het bespreekbaar maken van huiselijk geweld bij de verschillende doelgroepen. Ook willen we alle professionals en vrijwilligers bedanken die betrokken waren bij het organiseren en uitvoeren van de verschillende bijeenkomsten. De GGD willen we bedanken voor de bijdrage en ondersteuning die ze gegeven hebben om dit project mogelijk te maken. Tot slot gaat onze speciale dank uit naar de Rotterdammers die hun persoonlijke verhaal aan ons hebben willen vertellen om zo huiselijk geweld een gezicht te geven.

54

55

De 4M Platform Buitenlanders Rijnmond Grote Kerkplein 5, 3011 GC Rotterdam, telefoon: 010 - 4122057, faxnummer: 010 - 4111739, E-mail: [email protected] Stichting Avanco Robert Fruinstraat 26-32, 3021 XE Rotterdam, telefoon: 010 - 4484300, faxnummer: 010 - 4484301, E-mail: [email protected] Stichting Welzijnsbevordering Antillianen en Arubanen Grote Kerkplein 5, 3011 GC Rotterdam, telefoon: 010 - 4332966, faxnummer: 010 - 2332143, E-mail: [email protected] Stichting Vluchtelingen Organisaties Rijnmond ‘s-Gravendijkwal 28, 3014 EC Rotterdam, telefoon: 010 - 2019667, faxnummer: 010 - 4367214, E-mail: [email protected] Stichting Spirit Avenue Concordia 107, 3062 LE Rotterdam, telefoon: 010 - 4144290, faxnummer: 010 - 4046051, e-mail: [email protected]