Huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

Huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

Jaarverslag 2012 1

Jaarverslag afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde 2012 De afdeling huisartsgeneeskunde en de afdeling verpleeghuisgeneeskunde van VUmc zijn op 1 mei 2012 samengegaan in de afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde. Daarmee wordt een oude band hersteld, want ruim 20 jaar geleden vormden huisartsgeneeskunde en verpleeghuisgeneeskunde samen met sociale geneeskunde één afdeling. Het samengaan hebben we zorgvuldig voorbereid en op 10 mei gevierd in een feestelijke bijeenkomst waarin het huwelijk tussen beide afdelingen met een bruidstaart gevierd werd. In de zorg van de toekomst zullen huisarts en specialist ouderengeneeskunde intensief samen moeten werken om optimale zorg te leveren voor de groeiende groep ouderen. Samengaan van de beide afdelingen is vanuit dat perspectief dan ook een logische stap. In ons onderwijs, onderzoek, opleiding, in onze praktijk en in onze academische werkplaatsen willen we op die intensieve samenwerking anticiperen. Onze afdeling is een van de grote extramurale afdelingen van VUmc en bestaat uit een aantal secties, weergegeven in het organogram.

Afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

Henriëtte van der Horst

2

Wetenschappelijk onderzoek ouderengeneeskunde

Wetenschappelijk onderzoek huisartsgeneeskunde

Huisartsopleiding

Cees Hertogh (vice-voorzitter afdeling)

Henriëtte van der Horst

Nettie Blankenstein

Studentenonderwijs huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

GERION opleiding tot specialist ouderengeneeskunde

Henk de Vries

Martin Smalbrugge

Studentenonderwijs huisartsgeneeskunde

Studentenonderwijs ouderengeneeskunde

Henk de Vries

Ariadne Meiboom

3

Academisch Netwerk Huisartsgeneeskunde

Universitair Netwerk Ouderenzorg

Universitaire Huisartsenpraktijk

Ruud Stam

Lizette Wattel

Ferry Bastiaans

Wetenschappelijk onderzoek huisartsgeneeskunde krijgt Europese trekjes Met ruim 230 medewerkers verzorgen we de opleiding tot huisarts, de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde, het onderwijs voor medische studenten in beide vakgebieden, wetenschappelijk onderzoek ingebed in het EMGO+ Instituut voor onderzoek naar gezondheid en zorg, en nascholing, o.a. door Gerion. Via onze academische netwerken, het Academisch Netwerk Huisartsgeneeskunde en het Universitair Netwerk Ouderenzorg hebben wij een actieve relatie met vele zorgverleners buiten onze organisatie. Zij leveren een onmisbare bijdrage aan onderwijs, opleiding en onderzoek en ze werken samen met ons aan zorginnovatie. Onze afdeling participeert ook in het Amsterdam Center on Aging dat tot doel heeft het ouderenonderzoek binnen VUmc en VU te bundelen en de verkregen kennis te verspreiden. Patiëntenzorg vindt plaats in onze Universitaire Huisartsenpraktijk en op de transferafdeling van VUmc.

v.l.n.r. Martin Smalbrugge, Ruud Stam, Nettie Blankenstein, Ariadne Meiboom, Ferry Bastiaans, Henriëtte van der Horst, Lizette Wattel, Cees Hertogh en Henk de Vries

Met ons onderzoek leveren we een bijdrage aan de wetenschappelijke onderbouwing van het beleid van de huisarts bij de vele klachten en aandoeningen waar hij of zij dagelijks in de praktijk mee te maken krijgt. We concentreren ons daarbij op drie belangrijke thema’s die elk in een aparte onderzoekslijn ondergebracht zijn: diabetes (trekker Giel Nijpels), soma & psyche (trekkers Harm van Marwijk en Hans van der Wouden) en ouderen (trekker Hein van Hout). Ons onderzoek is ingebed in het EMGO+ instituut voor onderzoek naar gezondheid en zorg. In 2012 zijn we intensiever gaan samenwerken met de onderzoekers van ouderengeneeskunde. Dat heeft al tot een mooi resultaat geleid: Hein van Hout (huisartsgeneeskunde) en Henriëtte van der Roest (ouderengeneeskunde) hebben een Europese subsidie van drie miljoen verkregen voor hun IBenC project. In dat project ontwikkelen ze samen met onderzoekers uit België, Duitsland, Finland, Ierland, IJsland en Italië een methode om de kosteneffectiviteit van (thuis)zorg voor kwetsbare ouderen binnen en tussen landen te vergelijken. Doel van IBenC is om de beste zorg voor zorgafhankelijke ouderen tegen de laagste kosten te vinden. Ook zijn we samen met de onderzoekers van ouderengeneeskunde een onderzoek gestart naar effectieve samenwerkingsvormen tussen huisartsen en specialisten ouderengeneeskundige in de eerste lijn. De onderzoeksgroep huisartsgeneeskunde staat onder leiding van Henriëtte van der Horst.

Hieronder geven we een voorbeeld uit elke onderzoekslijn: • Diabeteslijn: In het project ‘Diabetes delen’ gaan de onderzoekers in een RCT (randomized controlled trial) na of zelfmanagement en kwaliteit van leven toenemen bij mensen met diabetes die deelnemen aan lotgenotengroepen. In de interventiegroep vormen oudere diabetespatiënten met complicaties lotgenotengroepen die onder leiding van een getrainde ervaringsdeskundige een jaar lang maandelijks samenkomen om hun ervaringen met betrekking tot diabetes te delen. • Ouderenlijn: De COMPAS-studie, een van de onderzoeksprojecten die we samen met onderzoekers van het AMC uitvoeren in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg, bestaat uit verschillende deelprojecten waarin het verbeteren van de zorg voor mensen met dementie centraal staat • Soma & psyche lijn: In de PARADE studie evalueren de onderzoekers of een op cognitieve therapie gebaseerde zelfhulp in de eerste lijn (kosten)effectief is in het voorkomen van terugval voor patiënten met terugkerende depressies. Daarnaast wordt onderzocht of de zelfhulptherapie zorggebruik vermindert, effectief is in het reduceren van co-morbide distress, angst en somatisatie, naar tevredenheid van patiënten is, en welke sociodemografische en klinische factoren van invloed zijn op het effect van de behandeling.

De mensen achter ons onderzoek In 2012 bestond de onderzoeksgroep huisartsgeneeskunde uit zes administratief medewerkers en onderzoeksassistenten, veertien senioronderzoekers en postdocs en tweeëntwintig promovendi, waaronder zeven aiotho’s (assistent in opleiding tot huisarts en onderzoeker). Zes promovendi waaronder drie aiotho’s zijn in 2012 gestart met hun onderzoek. Twee keer per maand vindt er een Coffee and Research-bijeenkomst plaats voor alle onderzoekers, waar een wetenschappelijk artikel, onderzoeksproject of methodologisch probleem centraal staat. Alle promovendi krijgen een gedegen onderzoeksopleiding verzorgd door EpidM en EMGO+. Hiermee waarborgen we de kwaliteit van ons onderzoek en bevorderen we de uitwisseling en samenwerking met andere disciplines.

Promoties Vier promovendi van de onderzoeksgroep huisartsgeneeskunde hebben in 2012 hun dissertatie verdedigd. Marijke Boorsma heeft in haar onderzoek vastgesteld dat de inzet van het Resident Assessment Instrument (RAI) gevolgd door het opstellen en uitvoeren van een zorgplan, de kwaliteit van zorg voor mensen in een verzorgingshuis verbetert. Karlijn Joling stelde vast dat het invoeren van gestructureerde familiegesprekken voor mantelzorgers van mensen met dementie helaas niet leidt tot een vermindering van het aantal depressies en angststoornissen bij de mantelzorgers of tot een betere kwaliteit van leven. Uriëll Malanda is nagegaan of patiënten met type 2 diabetes die zelf hun glucosespiegel monitoren een betere instelling bereiken en een betere kwaliteit van leven ervaren. Dat bleek niet het geval te zijn. Bart Schweitzer heeft diverse aspecten van de palliatieve zorg die huisartsen tijdens de diensturen levert, onderzocht.

De onderzoeksprojecten in 2012 In 2012 werkten we aan negenentwintig eigen onderzoeksprojecten. Onderzoekers van de onderzoeksgroep huisartsgeneeskunde zijn daarnaast betrokken bij een aantal projecten die elders uitgevoerd worden, bijvoorbeeld bij de afdeling psychiatrie van VUmc, de faculteit psychologie en pedagogiek en de faculteit aard- en levenswetenschappen van de VU. U kunt de onderzoeksprojecten van de afdeling terugvinden op www.vumc.nl/afdelingen/h-en-o.

Tracer, 19 april 2012

4

De inkomsten en opbrengsten van de onderzoeksgroep Ook in 2012 hebben medewerkers van de onderzoeksgroep ruim 4 miljoen aan subsidiegelden verworven. Ze schreven (mee aan) 85 publicaties in internationale ‘peer reviewed’ wetenschappelijke tijdschriften, 21 vakpublicaties en 13 boekbijdragen. Ook droegen onze onderzoekers bij aan diverse richtlijnen, Cochrane reviews en opiniestukken. Een overzicht van onze publicaties kunt u vinden op de website.

5

Wetenschappelijk onderzoek ouderengeneeskunde verschuift haar focus

Studentenonderwijs huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

Speerpunten In 2012 werd onderzoek naar Geriatrische Revalidatie ons derde speerpunt naast de al bestaande speerpunten Psychogeriatrie en Gerontopalliatieve zorg. Als direct gevolg van het samengaan met de afdeling huisartsgeneeskunde op 1 mei ontstond de nieuwe gezamenlijke onderzoekslijn: Zorg en Geneeskunde voor Ouderen. De onderzoeksgroep ouderengeneeskunde staat onder leiding van Cees Hertogh.

met de ziekte van Huntington en een over de zorgvragen van mensen met de ziekte van Korsakow.

Geriatrische revalidatie, een uitdaging De overheveling van de geriatrische revalidatie naar de zorgverzekeringswet per 1 januari 2013 heeft een aantal vragen opgeroepen over de indicatiestelling, de interventies, de uitkomsten en uitkomstmaten en de kwaliteitsindicatoren, die bij voorkeur door wetenschappelijk onderzoek beantwoord moeten worden. Het is daarnaast een belangrijke uitdaging om te komen tot een vernieuwend, effectief en doelmatig behandelaanbod, bijvoorbeeld door actieve inzet van ICT. Ter voorbereiding op de overheveling hebben zorgaanbieders een aantal proeftuinen opgezet, waarin zij een innovatief zorgaanbod op het gebied van geriatrische revalidatie ontwikkelen. Deze proeftuinen zijn gemonitord en geëvalueerd door een onderzoeksconsortium van LUMC, MUMC en VUmc in het zogenaamde SINGER onderzoek (= Synergie en INnovatie in de Geriatrische Revalidatie). Als onderdeel daarvan is een zorgleidraad ontwikkeld die zorgaanbieders kan ondersteunen bij het opzetten van geriatrische revalidatiezorg. In 2013 zullen de definitieve resultaten van het SINGER onderzoek beschikbaar komen en zal ook de leidraad gepubliceerd worden.

Hieronder geven we enkele voorbeelden van de resultaten van deze projecten: • Informatiedesk effectieve zorg en behandeling bij dementie: Deze website werd gelanceerd op Wereld Alzheimerdag 2012 en biedt – gebaseerd op uitgebreid literatuuronderzoek – een handzaam en gemakkelijk toegankelijk overzicht van kennis die uit onderzoek naar zorg en behandeling bij dementie is opgedaan. De website is beschikbaar in Nederlands en Engels. • Handreiking toezichthoudende domotica (zorgtechnologie): Deze handreiking verscheen in 2012 als vrucht van promotieonderzoek naar de rol van domotica in de zorg voor mensen met dementie en mensen een verstandelijke beperking. Het doel is om zorgverleners te ondersteunen bij een verantwoorde en zorgvuldige toepassing van domotica. • Care for stroke in long term care (CASTILON): In 2012 kwamen de eerste resultaten beschikbaar van onze cross sectionele observationele studie naar de (chronische) zorg voor mensen met een CVA in het verpleeghuis. Dat leverde twee publicaties op: ‘Institutionalized stroke patients: status of functioning of an under researched population’ en ‘Pain among institutionalized stroke patients and its relation to psychological and social wellbeing’. Deze publicaties dienen als bouwstenen voor een zorg- en behandelprogramma dat in het kader van CASTILON ontwikkeld wordt.

Eén sectie Vanaf het moment dat bekend werd dat de afdelingen huisartsgeneeskunde en verpleeghuisgeneeskunde samen zouden gaan, was duidelijk dat we, gezien onze jarenlange goede samenwerking, beide secties studentenonderwijs zouden samenvoegen. Dat gebeurde op 1 mei. Henk de Vries leidt de sectie, Ariadne Meiboom is adjunct-sectiehoofd. Onze missie is het ontwikkelen en verzorgen van onderwijs in de huisartsgeneeskunde en de ouderengeneeskunde om zo bij te dragen aan de vorming van basisartsen met een breed spectrum aan competenties en met voldoende inzicht in de eerstelijnszorg en in de zorg voor ouderen en chronisch zieken. Het accent bij het huisartsgeneeskundig onderwijs ligt op klinisch redeneren en andere consultvaardigheden. Belangrijke thema’s van ouderengeneeskunde zijn kwetsbaarheid, multimorbiditeit, atypische ziektepresentatie en polyfarmacie.

De onderzoeksprojecten in 2012 In 2012 werkten onze onderzoekers aan ruim 30 onderzoeksprojecten, waaronder 20 promotieonderzoeken. In veel van deze projecten wordt intensief samengewerkt met andere onderzoeksgroepen, zowel landelijk als internationaal.

De projecten In 2012 hebben we de koerswijziging in het wetenschappelijk onderzoek doorgevoerd, waarbij het dichten van lacunes in kennis en de onderbouwing van het medisch handelen in de ouderengeneeskunde meer centraal staat. Een overzicht van de projecten waar we aan werken is te vinden op onze nieuwe website: www.vumc.nl/afdelingen/h-en-o.

De inkomsten en opbrengsten van de onderzoeksgroep In 2012 hebben medewerkers van de onderzoeksgroep ouderengeneeskunde 800.000 euro aan subsidiegelden verworven. Ze schreven (mee aan) meer dan 40 publicaties in internationale ‘peer reviewed’ wetenschappelijke tijdschriften, tien vakpublicaties en drie boekbijdragen. Ook droegen onze onderzoekers bij aan diverse richtlijnen, Cochrane reviews en opiniestukken.

De mensen achter het onderzoek In 2012 bestond de seniorstaf die het wetenschappelijk onderzoek begeleidt uit Marja Depla, Franka Meiland, Rose-Marie Dröes, Martin Smalbrugge, Jenny van der Steen, Dinnus Frijters en Cees Hertogh. Per 1 september werd de staf uitgebreid met Hans van de Wouden, socioloog en methodoloog met een jarenlange ervaring in het opzetten en begeleiden van onderzoek. Hij ondersteunt zowel de onderzoekers huisartsgeneeskunde als de onderzoekers van ouderengeneeskunde. In december 2012 is een nieuwe aioto-studie gestart. Janine van Kooten doet onderzoek naar de prevalentie van pijn bij ouderen met dementie. Daarnaast hebben we in 2012 voorstudies gedaan naar twee nieuwe onderzoeksprojecten, een over ambulante zorg voor mensen

6

Coördinerende functies in het curriculum Huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde, de ‘generalisten’ in de gezondheidszorg, hebben niet alleen competenties die hen geschikt maken voor het medisch onderwijs in een breed spectrum, maar zij houden zich ook graag bezig met coördinerende werkzaamheden, training en intervisie van docenten in het medisch curriculum. De coördinatie van de lijn klinisch redeneren en die van de lijn professioneel gedrag wordt verzorgd vanuit onze afdeling. Het examinatorschap van de vroege stages berust bij een huisarts. Ook is een huisarts lid van de opleidingscommissie. In 2012 kwam daar een specialist ouderengeneeskunde bij als lid van het dagelijks bestuur van de examencommissie en als examinator van de interuniversitaire voortgangstoets en werd een huisarts coördinator van het keuzeonderwijs in het zesde jaar. Tot slot kwamen ook de coördinatietaken van het portfolio en een drietal bachelorcursussen bij onze sectie te liggen.

Het onderwijs in de bacheloropleiding In 2012 zijn in de bacheloropleiding weer studiegroepen, practica, colleges, toetsen en zgn. vroege stages (een zorgstage en een huisartsenstage) gerealiseerd voor ca. 350 studenten. In het begin van het derde studiejaar werd voor het eerst ‘ inhaal’ onderwijs voor 21 zijinstromers in het derde jaar verzorgd. Onze docenten begeleidden in alle drie de jaren practica medische consultvaardigheden. De nieuwe cursus ‘Huisartsgeneeskunde en evidence based medicine’ werd in 2012 voor het eerst gegeven, deze werd goed geëvalueerd. De inhoud van de vernieuwde cursus ‘Ouder worden’ die april 2013 zal plaatsvinden, wordt samen met internisten ouderengeneeskunde voorbereid. In 2012 gaven we aan 16 studenten wetenschappelijk focusonderwijs extramurale geneeskunde aan het eind van het derde jaar (samen met docenten van de afdeling sociale geneeskunde).

De medewerkers De staf bestond in 2012 uit zeventien huisartsen, vijf specialisten ouderengeneeskunde, twee basisartsen, een medisch doctorandus, negen ondersteunende medewerkers en ca. twintig externe docenten. Leerstoel huisartsgeneeskunde, in het bijzonder onderwijs Op 26 oktober hield prof. dr. Henk de Vries zijn oratie, getiteld ‘De dokter in dubio: omgaan met diagnostische onzekerheid.’ Aan de oratie ging een symposium vooraf over het bouwen aan het medisch curriculum. Henk de Vries zal de komende jaren een onderzoekslijn ‘Onderzoek van onderwijs’ opzetten. De thema’s van die lijn zijn: • het ontwikkelen van een systeem van formatieve toetsing van diagnostiek en behandeling door huisartsen-in-opleiding en coassistenten; • intercollegiale consultatie van huisartsen.

Het onderwijs in de masteropleiding In het eerste masterjaar lopen alle studenten een verplichte stage van vier weken in een verpleeghuis na een voorbereidende week in het klinisch trainingscentrum. Wij werken aan kwaliteitsverbetering door werkbezoeken en training van de begeleiders. Studenten komen over het algemeen met een positief beeld van de ouderengeneeskunde terug. Voor het eerst worden nu ook masterstudenten in tutorgroepen begeleid. Onze afdeling verzorgde evenals vorige jaren alle toetsen voor de klinische stages in alle specialismen in het eerste masterjaar. In het tweede jaar is de laatste stage ons coschap huisartsgeneeskunde, dat in 2012 door ruim 315 coassistenten is gevolgd. Enkele stages vonden plaats in Suriname of op Aruba. Twintig studenten deden hun semiartsstage van zestien weken in de huisartsgeneeskunde. Voor de stageverlenende huisartsen hebben we vier cursussen georganiseerd. Vijftien studenten liepen hun wetenschappelijke stage bij onze afdeling.

Ter voorbereiding op het maken van onderzoeksvoorstellen zijn in 2012 enkele wetenschappelijke stages gestart. Hierbij wordt samengewerkt met de afdeling huisartsgeneeskunde van het AMC. En verder: • hebben in 2012 alle ervaren huisartsdocenten de Basis Kwalificatie Onderwijs behaald; recent in dienst gekomen docenten volgen een (uitgebreide) BKO cursus; • zijn er drie refereeravonden gehouden; • heeft Marianne Mak op het symposium van de Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs de prijs voor de beste onderzoekspresentatie gekregen.

7

De huisartsopleiding groeit

GERION: opleiden van bekwame professionals voor de ouderenzorg! Stimuleren om te leren Onze derde ambitie is aios, hao’s en staf stimuleren om te leren door een leerwerkomgeving te creëren die mensen inspireert. Het academisch niveau van de huisartsopleiding verhoogden we in 2012 door de docenten scholing in EvidenceBased Medicine te bieden onder leiding van de nieuw aangestelde docent Hans van der Wouden. In 2012 zijn vijf nieuwe artsen in opleiding tot huisarts en onderzoeker (aiotho’s) aangenomen, totaal zullen we in 2013 negen aiotho’s in opleiding hebben. Voor het eerst hebben aios hun CATs (critically appraised topics) gepresenteerd voor een interne jury, de twee beste worden ingediend voor de Jan van Es prijs. Verder is de bibliotheek in ere hersteld.

In 2012 zijn 88 nieuwe aios aan de huisartsopleiding VUmc begonnen. Gemiddeld hadden we 211 aios in opleiding, 58 aios voltooiden de opleiding. Daarnaast deden elf Algemeen Militair Artsen in opleiding een huisartsenstage. Vijf herintredende huisartsen startten een eenjarig scholingstraject om hun registratie te herkrijgen. De opleiding groeit en daardoor ontstaat krapte aan onderwijsruimtes in het OZW gebouw. Door hechte samenwerking hebben we lesruimtes optimaal kunnen delen met GERION en Amstelacademie. De huisartsopleiding had dit jaar 50 wetenschappelijke en 16 ondersteunende medewerkers in dienst, met een totale formatie van ruim 33 fte. Drie docenten gingen met pensioen. Zij kozen zelf het thema voor hun afscheidssymposium op 17 december: ‘Contextuele geneeskunde’. Huisartsopleiders en eigen docenten verzorgden workshops en Karlijn Willems presenteerde in prachtig Vlaams leerzame ervaringen met persoonsgerichte palliatieve zorg. Belangrijke ontwikkelingen dit jaar waren de nieuwe selectieprocedure voor aios en de start van het landelijke kwaliteitssysteem GEAR.

Altijd alert op verbeterkansen Uit de aiosenquête 2011 kwam het leren tijdens diensten als verbeterpunt naar voren. Om de landelijke leidraad dienstdoen te implementeren hebben we alle bij de opleiding betrokken huisartsenposten bezocht. Huisarts-onderwijs-coördinatoren op de posten zijn een gezamenlijk VUmc-AMC overleg opgestart om de huisartsenpost als leeromgeving te optimaliseren. Het landelijke kwaliteitssysteem van de huisartsopleiding GEAR (Gecombineerde Evaluatie en Audit Ronde) is van start gegaan. In een cyclus van vijf jaar vindt toetsing, verbeterplannen opstellen, uitvoering, en evaluatie op alle hoofddomeinen plaats. In april 2013 vindt een GEAR auditbezoek plaats. Op de acht opleidingen worden tegelijk dezelfde domeinen getoetst, zodat we onze resultaten kunnen vergelijken.

Méér dan medische kennis alleen Onze eerste ambitie is huisartsen opleiden die meer te bieden hebben dan alleen medische kennis. Oftewel: huisartsen die vakinhoudelijk én communicatief sterk staan. De werkgroep Beleid en Beheer heeft dit jaar onderwijs ontwikkeld voor aios in alle drie de jaren met een paralleldagprogramma voor hao’s. De werkgroep Arts-Patiënt Communicatie werkt het landelijk opleidingsplan APC uit tot onderwijs waarin APC geïntegreerd is met vakinhoudelijk handelen. De huisartsopleider vervult hierin een vooraanstaande rol.

In 2015 willen we een landelijk plaatsingsbeleid van aios invoeren met als doel betere spreiding van aios en daarmee van huisartsen over het land. Zo’n landelijke plaatsing vereist een uniforme selectie van aios. In oktober hielden wij een pilot onder opleidingskandidaten. 130 kandidaten deden een Landelijke Huisartsgeneeskundige Kennistoets, aangevuld met vragen over huisartsgeneeskundig denken. Daarnaast werd gewerkt met simulaties door trainingsacteurs en vond een competentiegericht ‘criteriuminterview’ plaats. 81 aios werden geselecteerd. Kandidaten en assessoren reageerden positief. De procedure is echter kostbaar. In 2013 besluiten de hoofden of een afgeslankte vorm landelijk wordt ingevoerd.

Topniveau door toetsing Toetsing vinden we een kernelement in de opleiding. We zijn daarom vertegenwoordigd in de landelijke werkgroep Toetsing die Huisartsopleiding Nederland adviseert over het te voeren beleid. In het kader van ons kwaliteitsbeleid heeft de Beoordelingsadviescommissie een plan uitgewerkt om te leren van complexe opleidingstrajecten. Met het Locale Toetsprogramma sluiten we aan op het Protocol Toetsing en Beoordeling en het landelijke Toetsplan uit 2011. In dit programma beschrijven we welke toetsvormen in de opleiding worden toegepast; het wordt in 2013 geïmplementeerd. In 2012 hebben we in expertgroepen van Huisartsopleiding Nederland meegewerkt aan de acht toetsthema’s: korte episode zorg, spoedeisende zorg, chronische zorg, preventie, psychosociale zorg, SOLK, complexe ouderenzorg, palliatieve zorg, en management. Binnen elk toetsthema worden zgn. Kenmerkende Beroepsactiviteiten uitgewerkt waarmee de vertaling van de opleidingscompetenties naar concrete prestaties van de aios mogelijk wordt.

De opleiders hielden voor het eerst dit jaar jaarlijkse evaluatiegesprekken, om zo vragen en behoeftes helder te krijgen en daar met scholing en training op in te spelen. Een vijftal docenten volgde modules bij Huisartsopleiding Nederland (een vorm van landelijke samenwerking tussen huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde). Met de huisartsopleiding is op beheersgebied de samenwerking gegroeid. Op de valreep van 2012 stelden we gezamenlijk een nieuw hoofd beheer aan (Hans den Ouden). Een deel van het onderwijs aan aios en diverse trainingen voor opleiders/docenten (wetenschappelijke vorming) worden gezamenlijk gegeven en ontwikkeld.

De sectie GERION verzorgt de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde, kaderopleidingen voor specialisten ouderengeneeskunde (geriatrische revalidatie, psychogeriatrie en palliatieve zorg), de profielopleiding ouderenpsycholoog, de opleiding tot case-manager dementie en nascholingscursussen voor universitair en HBO opgeleide professionals in de ouderenzorg. Onder de naam GeriMedica heeft GERION een nieuw praktijkmodel voor de medische zorg aan ouderen ontwikkeld en een elektronisch patiëntendossier “Ysis”. Opleiding specialisme ouderengeneeskunde De instroom in de opleiding was in 2012 conform het aantal toegekende plaatsen 44. Dat is verheugend, gezien de instroomproblematiek van de jaren ervoor. Belangrijke speerpunten voor 2012 waren: • verbetering van het cursorisch onderwijs over geriatrische revalidatie, aangepast aan de nieuwe ontwikkelingen in de praktijk; • versterking van het academisch karakter van de opleiding; • verdere professionalisering van opleiders en docenten; • samenwerking met de huisartsopleiding (beheer, onderwijs).

Nascholing Rond de 1500 cursisten namen in 2012 deel aan een van de opleidingen of nascholingscursussen van GERION. Eind 2012 hebben de eerste cursisten met succes de profielopleiding ouderenpsychologie afgerond. De cursus wordt zeer gewaardeerd en een tweede groep start in januari 2013. Bijzonder succesvol was de eerste Delta-lezingencyclus over het thema ‘Identiteit bij dementie’: lezingen op het eind van de dag die uitdagen tot reflectie waaraan ruim 80 mensen deelnamen. Certificering van de kaderopleiding Psychogeriatrie door Verenso, als ‘entreebewijs’ voor het register van kaderartsen Psychogeriatrie van Verenso, was een belangrijk doel voor 2012. De certificering is inmiddels toegekend: belangrijk voor opleiding en cursisten!

In 2012 startten twee aiotos (assistent in opleiding tot ouderenspecialist en onderzoeker) met hun promotieonderzoek (Simone Hendriks doet onderzoek naar beloop van dementie in het verpleeghuis; Janine van Kooten naar pijn bij dementie). Zes aios publiceerden samen met hun docent-begeleider over hun wetenschappelijk onderzoek (Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde; Journal of the American Medical Directors’ Association).

Gerimedica Ysis GeriMedica is actief in zowel de sector VVT (verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorgorganisaties) als verstandelijke gehandicaptenzorg. In beide sectoren zijn gelijksoortige ontwikkelingen te zien. De behoefte aan goede ondersteuning van de werkprocessen van behandelaars neemt toe. De invoering van de DBC-systematiek voor de geriatrische revalidatie heeft dit proces versneld. Er is nu ook een financiële noodzaak om gebruiksvriendelijke software aan te schaffen die een hoge mate van registratietrouw mogelijk maakt. Voor GeriMedica was 2012 een jaar van snelle groei van zowel het aantal klanten als van het eigen team. In totaal zijn negen nieuwe contracten getekend met zorginstellingen. Daarnaast zijn bestaande klanten verder gegaan met de invoering van Ysis. De vakinhoudelijke ondersteuning, als onderdeel van Ysis, is in 2012 sterk uitgebreid. Zo zijn veel meetinstrumenten toegevoegd en is de vakinhoudelijke ondersteuning verbeterd.

Opleiders en docenten organiseerden een cursus wetenschappelijke vorming om de aios te ondersteunen en uit te dagen om in hun werk evidence based te werken. Het bleken inspirerende bijeenkomsten die goed aansluiten bij de behoeftes van opleiders en docenten.

De blik naar buiten Onze vijfde en laatste ambitie is een opleiding te zijn met oog voor de buitenwereld. Het project Verbetering Huisartsenzorg Aruba verloopt succesvol. De eerste drie aios van de huisartsopleiding Aruba hebben dit jaar de opleiding tot huisarts voltooid en drie nieuwe aios zijn gestart. Het project Aruba wordt eind maart 2013 afgerond, huisartsopleiding VUmc blijft toezichthouder en onze docenten blijven, met financiering door Aruba, de didactische scholing van de huisartsopleiders daar ondersteunen.

8

9

Nieuwe ANH van start

Door samenwerking beter Universitair Netwerk Ouderenzorg UNO-VUmc Babette heeft onder meer een procesanalyse van de podotherapeutische behandeling uitgevoerd, en onderzoek gedaan naar de optimale locatie van het buigpunt van de schoen. Sinds 1 september doen Lishia Oei en Madelon den Boeft promotieonderzoek bij Mattijs Numans, bijzonder hoogleraar Kwaliteit en Innovatie van de Academische werkplaats. De komende jaren evalueren zij de toepassing van populatie-/ panelmanagement in de eerste lijn. Aan de hand van routinezorggegevens uit het HIS wordt een risicopopulatie in beeld gebracht, waarna eventuele ‘care gaps’ worden opgespoord. De huisarts ontvangt periodiek een risicostatus van zijn/haar patiënten. De onderzoekers hebben proactieve interventies ontwikkeld voor de toepassing van panelmanagement bij cardiovasculair risicomanagement en bij patiënten met somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK).

In 2012 ging het nieuwe ANH, het Academisch Netwerk Huisartsgeneeskunde, van start. Met drie huisartsenkoepels uit Amsterdam en Haarlem zijn we per 1 juli 2012 een nieuw samenwerkingsverband aangegaan. Dit zijn de Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra (SAG), de Stichting Eerstelijnszorg Haarlem-Oost (SEHO) en de Stichting Geïntegreerde Eerstelijnszorg Amsterdam-Zuid (GEZZuid). Het nieuwe ANH bestaat uit een ontwikkelnetwerk en een groep registratiepraktijken. Met deze herstructurering hopen we de zorginnovatie in het ANH te stimuleren en de inhoudelijke betrokkenheid van de huisartsen bij onderzoek te vergroten. Voor het nieuwe ontwikkelnetwerk hebben we per koepel een aantal huisartsengroepen gecontracteerd als ‘ontwikkellocatie’. Deze locaties gaan een voortrekkersrol vervullen op het gebied van innovatie van zorg. In totaal zijn er tien ontwikkellocaties: binnen SAG zijn dit de gezondheidscentra De Vaart, Borgerstraat, De Keyzer, en Osdorp. Binnen GEZZuid zijn de huisartsengroepen Grote Rivieren, Scheldestraat en huisartsenpraktijk Medisch Centrum Gelderlandplein ontwikkelpraktijken. Binnen SEHO zijn de twee huisartsengroepen, Leonard Springer en Schalkwijk/Molenwijk, aangewezen als ontwikkellocaties.

Daarnaast is in 2012 een start gemaakt met een rubriek in het Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde waarin het UNOVUmc samen met de netwerken uit Nijmegen en Leiden het veld informeert over de activiteiten en resultaten van de netwerken.

Door samenwerking beter - sinds de start van het UNO-VUmc eind 2006 is dit het motto van het UNO-VUmc. De samenwerking tussen wetenschap en praktijk moet leiden tot meer kennis over de zorg voor kwetsbare ouderen. Deze kennis kan vervolgens worden gebruikt om de zorg te verbeteren. In 2012 stond er een stevige, actieve organisatie. De vernieuwde structuur van het UNO-VUmc waarmee in 2011 werd gestart, heeft in 2012 duidelijk vorm gekregen. De onderzoekscoördinator Ruth Veenhuizen en secretaresse Bernadette Jurriën hebben hun plaats in het netwerk ingenomen. Daarnaast hebben de leden van het netwerk enthousiast gereageerd op de fusie met de afdeling huisartsgeneeskunde.

Patiëntenzorg Op het gebied van patiëntenzorg heeft het UNO-VUmc als doel om best practices beschikbaar te stellen en de implementatie hiervan te ondersteunen. In 2012 evalueerden we een set meetinstrumenten (UNCO-MOB) op het gebied van mobiliteit, die in 2008 door fysiotherapeuten uit het netwerk was samengesteld op basis van richtlijnen, wetenschappelijke literatuur en praktijkervaring. Uit de evaluatie bleek onder andere dat er behoefte is aan een update van de literatuur. Twee studenten van de Hogeschool Leiden werken in het kader van hun afstudeerproject hieraan. Naar verwachting is dit in het voorjaar van 2013 afgerond. Er kan dan, samen met de fysiotherapeuten uit het netwerk, een nieuwe versie van de UNCO-MOB worden ontwikkeld.

Organisatie Het netwerk breidde zich in de loop van 2012 uit van 18 naar 19 deelnemers door de aansluiting van Osira-Amstelring. Aan het einde van het jaar heeft Zonnehuisgroep Noord zich teruggetrokken uit het netwerk en met ingang van 1 januari 2013 is hun plaats opgevuld door Noorderbreedte. Onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek van het UNO-VUmc wordt begeleid door de sectie ouderenonderzoek van de afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde. Bijzonder aan de projecten is dat deze worden opgezet in nauwe samenwerking met de deelnemende zorgorganisaties. Zij hebben een grote inbreng bij het bepalen van onderzoeksvragen die relevant zijn voor de praktijk.

ANH voortrekker in de ontwikkeling van een nieuwe database (HDR Amsterdam) De ANH-database bleek, na de uitbreiding met de nieuwe praktijken, niet meer te voldoen, met name vanwege de verschillende huisartsinformatiesystemen (HISsen) die in gebruik zijn. We kozen er daarom voor om een nieuwe database op te zetten. Hiervoor richten we samen met de koepels de HDR (health data repository) Amsterdam op. Het is de bedoeling om hierin de geanonimiseerde patiëntgegevens van alle ANH-praktijken te verzamelen. Dit gebeurt met behulp van de zogenaamde ‘’Mondriaantechnologie’’. Deze technologie is ontwikkeld door de stichting Mondriaan en voor praktisch alle Nederlandse HISsen geschikt. Mogelijk kan informatie uit dit systeem in de toekomst gekoppeld worden aan allerlei andere dataverzamelingen (apotheek, onderzoekscohorten, ziekenhuisgegevens, enz.)

Een voorbeeld hiervan is het Castilon-onderzoek. De zorgorganisaties misten een goed onderbouwd zorgprogramma voor mensen die ten gevolge van een CVA niet meer thuis kunnen wonen. Onderzoekers van VUmc stelden een onderzoeksvoorstel op en Suzanne van Almenkerk werd door haar werkgever (Zonnehuisgroep Vlaardingen) twee dagen per week in staat gesteld onderzoek te doen. De eerste resultaten werden gepubliceerd in 2012. De onderzoeksresultaten van het veldonderzoek en een systematische review worden gebruikt om uiteindelijk een zorgprogramma op te stellen en daarmee de zorg te verbeteren. Een overzicht van alle onderzoeken binnen het UNO-VUmc kunt u vinden op de website www.vumc.nl/uno.

Onderzoek In het kader van het ANH-onderzoeksproject ’Overgewicht bij kinderen’ van Annemarie Schalkwijk is een deel van het nieuwe ANH in 2012 gestart met de implementatie van de zorgstandaard Obesitas (KIZO-PROJECT). De huisartsen van de vier deelnemende gezondheidscentra van de SAG hebben veel werk verzet. Inmiddels zijn 50 kinderen geïncludeerd, de helft van het beoogde aantal kinderen. Meer onderzoeksnieuws is te melden over het Voetenproject van Babette van der Zwaard. De dataverzameling is bijna afgerond, en het analyseren kan binnenkort beginnen.

v.l.n.r. Lizette Wattel, Bernadette Jurriën, Ruth Veenhuizen

Onderwijs en deskundigheidsbevordering Een belangrijk doel van het UNO-VUmc is kennis op het gebied van de ouderenzorg dichterbij de medewerkers te brengen. Jaarlijks wordt daartoe een avond georganiseerd waarop onderzoeksideeën en –resultaten worden gepresenteerd en bediscussieerd. Ons jaarlijkse symposium stond dit jaar in het teken van het STA OP-onderzoek naar onbegrepen gedrag en pijn bij dementie. De resultaten van het onderzoek worden in 2013 gepubliceerd, maar de deelnemers aan het UNO-VUmc konden al een voorproefje nemen!

10

11

Universitaire Huisartsenpraktijk slaat haar vleugels uit zorg naast de SEH en binnen VUmc. Een programma van eisen voor de bouw is inmiddels uitgewerkt. Thematische werkgroepen zullen verdere logistieke plannen, zorginhoud, ICT en bouw/inrichting vormgeven.

In 2012 richtte de Universitaire Huisartsenpraktijk VUmc (UHP VUmc) zich op de volgende doelstellingen: • toetreding tot de coöperatie huisartsen Amsterdam Groot Zuid (CHAGZ); • participatie in de opzet voor Geïntegreerde EerstelijnsZorg Amsterdam Zuid (pre-GEZ); • verdere groei van patiëntenbestand; • verdere ontwikkeling van plannen voor de nieuwe locatie van de UHP in 2014; • participatie als ontwikkelpraktijk binnen het vernieuwde ANH en onderwijstaken.

Participatie als ontwikkelpraktijk binnen het vernieuwde ANH en onderwijstaken In 2012 heeft de UHP geparticipeerd in wetenschappelijk onderzoek en heeft gegevens aan geleverd voor de registratiedatabase van het ANH. De UHP doet in de voorhoede mee in het in juli 2012 vernieuwde ANH als ontwikkelpraktijk (zie ook onder ANH). Met plezier hebben we ook in 2012 onderwijs gegeven aan praktijkstagestudenten en coassistenten. Een eerstejaars aios huisartsgeneeskunde heeft haar stage bij ons goed afgerond tot aan het bevallingsverlof en aansluitend is een volgende eerstejaars aios van start gegaan. Inmiddels verzorgt de UHP ook korte stages voor SEH-artsen in opleiding. In de staf van UHP-artsen functioneren vaste teams van huisartsopleiders voor studenten, coassistenten en aios. Vier UHP-huisartsen zijn anno 2012 in het bezit van de basiskwalificatie onderwijs (BKO).

Toetreding tot de coöperatie huisartsen Amsterdam Groot Zuid In 2012 is de UHP toegetreden tot de coöperatie huisartsen Amsterdam Groot Zuid (CHAGZ). Daarmee werd geprotocolleerde ketenzorg voor diabetespatiënten in onze praktijk een feit. We hebben een praktijkondersteuner (POH) diabeteszorg aangesteld, zowel voor de zorg als voor goede registratie daarvan. De UHP leverde in coöperatieverband een belangrijke inhoudelijke bijdrage aan de ontwikkeling van een COPD-ketenzorgprogramma voor de regio. Dit programma wordt in 2013 uitgerold in andere praktijken. Participatie in de opzet voor Geïntegreerde EerstelijnsZorg Gelijk bij het toetreden tot de CHAGZ besloot de UHP mee te doen met een aantal koploper CHAGZ praktijken in het zgn. pre-GEZtraject (Geïntegreerde Eerstelijnszorg). Binnen deze pre-GEZ zullen praktijken o.a. hun serviceniveau vergroten, zorginnovaties ontwikkelen en de zorg voor chronische en complexe patiënten doelmatiger inrichten. De UHP draait niet alleen als praktijk mee in de dagelijkse uitvoering van de pre-GEZtaken, maar ook zetten drie UHP-artsen zich met hun specifieke kennis en expertise in voor pre-GEZ in diverse thematische ontwikkelgroepen.

Amsterdam Center on Aging VUmc-VU Werken aan samenwerken Om de samenwerking tussen onderzoekers te bevorderen heeft ACA in 2012 diverse refereerbijeenkomsten georganiseerd, onder meer over het NESDO onderzoek, de Europese subsidieaanvraag (IBenC), mens-machine-interacties (SELEMCA) en informele zorg in gerontologisch perspectief. Ouderenonderzoekers werden via de website geïnformeerd over nieuwe relevante subsidiecalls. Veel subsidieaanvragen kregen een duidelijker interdisciplinaire focus, onderzoekers konden profiteren van inzichten van VUmc en VU collegaonderzoekers. In het verslagjaar werd een onderzoeksvoorstel gehonoreerd dat sterk van de interdisciplinaire kennis en uitwisseling van ideeën die door ACA worden gestimuleerd, heeft geprofiteerd (Resilience in old age – NWO VIDI). Daarnaast werden twee multidisciplinaire subsidieaanvragen ingediend (IBenC-2 (FP7-Health) en SMILE exergaming (FP - ICT Health)). ACA organiseerde in 2012 een brainstormsessie met ouderenonderzoekers van diverse afdelingen om nieuwe thema’s voor gezamenlijk onderzoek te verkennen. Hierin is afgesproken een gezamenlijke subsidieaanvraag vanuit ACA voor te bereiden over - eveneens - het onderwerp ‘resilience’. De inhoud wordt breed gedragen door de ouderenonderzoekers van VUmc/VU, ACA fungeert hier als onderzoeksconsortium.

Het Amsterdam Center on Aging, waarin de afdeling participeert, bundelt sinds 2001 de krachten op het gebied van ouderenonderzoek binnen VUmc en VU. In 2012 groeide het aantal deelnemende faculteiten en afdelingen tot veertien. Groepen die dit jaar toetraden, zijn o.a. Neuroscience Campus Amsterdam, Bewegingswetenschappen en Economische wetenschappen. Hierdoor namen dit jaar nog meer ouderenonderzoekers deel aan de door ACA georganiseerde activiteiten. ACA stelt zich ten doel excellent multidisciplinair ouderenonderzoek binnen VUmc en VU te bevorderen en ervoor te zorgen dat zowel wetenschap als de maatschappij gebruik kan maken van de wetenschappelijke bevindingen van het ouderenonderzoek van VUmc en de VU. ACA heeft vier deeltijdmedewerkers in dienst. De activiteiten van ACA richten zich op drie kerndoelen: • bevorderen van excellent onderzoek door interdisciplinaire samenwerking; • kennisdisseminatie: het verspreiden van resultaten van het ouderenonderzoek binnen VUmc en VU naar diverse stakeholders in de maatschappij; • bevorderen van externe contacten met stakeholders, zoals andere onderzoeksinstituten, kennisinstituten, ouderen, vrijwilligers en mantelzorgers, professionele hulpverleners, en beleidsmakers.

Zichtbaarheid Ter bevordering van contacten met externe relaties, is een nieuw dagelijks bestuurslid benoemd (prof. dr. Andrea Maier, internist ouderengeneeskunde). In 2012 is de nieuwe ACA-flyer uitgekomen en is de website vernieuwd. Onderzoekers kunnen hierdoor nog sneller hun weg vinden naar nieuws over subsidiecalls, externe relaties kunnen nu eenvoudiger diverse kennisdisseminatieproducten downloaden.

Activiteiten Een belangrijke activiteit in 2012, waarbij ACA zich aan een breed publiek presenteerde, was de organisatie van het eerste Amsterdam Center on Aging congres op 31 mei 2012. Het congres had als thema ‘Zin in Ouder worden; innovatieve visies ACA 2012’. Het ochtendprogramma was gericht op onderzoekers en het middagprogramma was voor een breder publiek bestemd. Tijdens dit congres was er een informatiemarkt en werd de Codde & van Beresteyn Gerontologieprijs uitgereikt voor de (voor leken) meest toegankelijke poster over wetenschappelijk onderzoek. Het congres was een groot succes: het trok 200 bezoekers en werd zeer positief gewaardeerd. De deelnemers waren afkomstig uit gevarieerde doelgroepen (professionals, ouderen zelf, beleidsmakers en onderzoekers) en uit diverse regio’s in Nederland. ACA was daarnaast op twee kennismarkten vertegenwoordigd met informatiestands. Voor diverse kennisdisseminatieproducten en activiteiten is subsidie verworven. In 2012 werden meerdere goed bezochte cursussen georganiseerd voor personeel van ontmoetingscentra/ laagdrempelige psychogeriatrische dagbehandelingen. Ook werd, op verzoek van Zorggroep Amsterdam Oost, een introductiecursus ontwikkeld voor het begeleiden van mensen met dementie met een Turkse of Marokkaanse achtergrond.

Sterke groei patiëntenbestand In 2012 groeide de UHP van 4650 tot ruim 5000 patiënten. Deze sterke groei was meer dan wij verwacht hadden, maar kon goed opgevangen worden met de bestaande menskracht. Buitenlandse studenten van VU en VU-gerelateerde opleidingen en passanten zijn nog steeds een belangrijke doelgroep: in 2012 goed voor 900 contacten. Diagnostische en therapeutische verrichtingen in eigen beheer blijven een belangrijk deel van onze zorgtaken uitmaken. Naast een POH GGZ is er nu ook een POH diabeteszorg werkzaam in de praktijk. De financiële positie van de UHP is eind 2012 stevig en gezond. Ontwikkeling van plannen voor de nieuwe locatie UHP De plannen voor een nieuwe praktijk en voor in inhuizen van huisartsenpost in VUmc zijn in 2012 verder uitgewerkt. De huisartsen in Amsterdam-Zuid spraken zich in 2012 definitief uit voor een huisartsenpost voor avond-, nacht- en weekend-

12

13

COLOFON Redactie: Ferry Bastiaans, Nettie Blankenstein, Joan Bleeker, Loes Haan, Cees Hertogh, Henriëtte van der Horst, Franka Meiland, Martin Smalbrugge, Ruud Stam, Henk de Vries, Lizette Wattel. Foto voorzijde: Mark van den Brink Vormgeving: Joost van Ommen, Studio VU Contact: Afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde VUmc BS7 D-534 Postbus 7057 1007 MB Amsterdam T 020 4448199 E [email protected]

14

15

16

22733_1 Communicatie & Marketing VU