HOOFDSTUK 11 DE WIJZE KONING

HOOFDSTUK 11 DE WIJZE KONING

Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4

Salomo’s wijsheid 1 Koningen 3: 1 – 28 De tempelbouw en inwijding 1 Koningen 5: 15 – 6: 38, 1 Koningen 7: 13 – 8: 66 De koningin van Seba 1 Koningen 9: 1 – 9, 10: 1-29 De wijze koning Lesboek p. 26 & 27 Werkboek p. 12

Psalm 118 - Laat ieder’ s Heren goedheid prijzen Psalm 127 - Wanneer de Heer het huis niet bouwt Gereformeerd Kerkboek, Gezang 119 - De kerk van alle tijden E&R 241 - Here der Heren E&R 242 - Er is een Heer

Hulpmiddelen Platen van de tempel. Te vinden in Levend Water, groep 6

Thema Salomo heeft alle wijsheid! Algemene informatie Deze week gaan de vertellingen over koning Salomo. Als eerste zal het gaan over de vraag die God in een droom aan Salomo stelt: wat wil je graag hebben? Salomo wil graag wijsheid ontvangen. God geeft het hem. Er is niemand zo wijs geweest als koning Salomo. Salomo laat een prachtige tempel voor God bouwen. Tijdens het inwijdingsfeest verschijnt de wolk van God. Het is zo groots en vol van majesteit dat de priesters hun werk in de tempel niet meer kunnen uitvoeren. In de derde vertelling gaat het over het handel drijven van Salomo met zeer veel verschillende landen. Hij wordt bekend om zijn macht en vooral om zijn wijsheid. Zelfs de koningin van Seba wil met eigen ogen zien of Salomo echt zo wijs is! De Israëlieten leven in deze tijd in een tijd van vrede en welvaart. Maar dit heeft ook een keerzijde; er is sprake van herendienst en van accijnzen aan de koning en zijn hof. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: kunnen leerlingen vertellen hoe Salomo zo wijs is geworden; kunnen de leerlingen vertellen dat Salomo een prachtige tempel laat bouwen; weten de leerlingen hoe Salomo rijk is geworden; kunnen leerlingen vertellen waarom de koningin van Seba op bezoek kwam. Memoriseertekst Loof de HEER, want Hij is goed, eeuwig duurt zijn trouw. Psalm 118: 29 Liederen Psalm 45 - Hoe is mijn hart vervuld van blijde dingen

Levend Water – groep 4

1

Hoofdstuk 11 De wijze koning

HOOFDSTUK 11 - DAG 1 SALOMO’s WIJSHEID Verteltekst 1 Koningen 3: 1 - 28

Achtergrondinformatie Dochter van de Farao tot vrouw te nemen: Salomo trouwt met een Egyptische vrouw. Het is als Israëliet niet verboden om te trouwen met Egyptenaren (Deut. 7: 1 - 4). Salomo trouwt met haar als politieke zet om aanzien te krijgen in de internationale wereld en om vrede te brengen in het land. Toch is het de eerste stap van Salomo om te breken met Gods wet, omdat hij daarmee wel een buitenlandse godsdienst binnenhaalt. Gibeon: een stad 10 kilometer verwijderd van Jeruzalem. Salomo brengt daar God een groot offer en God verschijnt hem in een droom. Offerplaatsen: plaatsen op hooggelegen gebieden dichtbij steden en dorpen. Het duurt niet lang of het offeren aan God vermengt op deze plaatsen met de heidense offerpraktijken. Opmerkzame geest: de geest is voor de Israëliet de zetel van wijsheid en verstand. Immense volk: bedoeld als zwaar volk, moeilijk te besturen volk. In Deut. 9: 6, 13 worden de Israëlieten beschreven als een onhandelbaar volk. Maar ik ben nog zo jong: onervaren, ongeveer 20 jaar oud. Zal ik je een lang leven schenken: deze belofte krijgt Salomo van God als hij tenminste gehoorzaam is aan Hem. Salomo is maar 60 jaar geworden, omdat hij niet gehoorzaam is aan de geboden van God. Er was niemand anders in huis: behalve deze twee vrouwen zijn er verder geen mensen in de buurt, dus één van beiden moet het gedaan hebben.

De twee hoeren kunnen bij Salomo op audiëntie komen. Dit laat zien hoe bereikbaar de koning is voor het gewone volk, zelfs voor hoeren.

Introductie op de les Wat zou jij heel graag wensen? Afsluiting van de les Wat wenst Salomo? Wat vind je daarvan?

Aandachtspunten Salomo mag kiezen van God wat hij heel graag wil hebben. Salomo kiest voor wijsheid. Hij kiest niet voor rijkdom, kiest niet voor een lang leven. Hij wil God gehoorzamen en Hem dienen. Salomo vraagt of God hem bekwaam wil maken om het volk Israël op de juiste wijze te dienen. Het tweede gedeelte van de vertelling laat zien dat God Salomo meteen de wijsheid schenkt en dat dit ook duidelijk wordt aan andere mensen. Wijsheid betekent een scherpzinnig en praktisch oordeel in rechtszaken. In het oordeel van Salomo is speciaal inzicht, wijsheid van God, nodig om de ware feiten bij de twee vrouwen naar boven te krijgen. Het is immers het woord van de ene vrouw tegen het woord van de andere vrouw. Levend Water – groep 4

2


HOOFDSTUK 11 - DAG 2 DE TEMPELBOUW EN DE INWIJDING Verteltekst 1 Koningen 5: 15 - 6: 38 1 Koningen 7: 13 - 8: 66 Achtergrondinformatie Ceders van Libanon: het kostbare cederhout is het beste hout dat het Midden-Oosten te bieden heeft. Het heeft een donkerrode kleur, een zoete geur en grote duurzaamheid die het tot ideaal bouwmateriaal maakt. Steenhouwers: mannen die jarenlang in de groeven werken om het witte zandsteen in de juiste vorm te houwen voor de tempel. De grote steengroeven liggen iets ten noorden van Jeruzalem. De steen wordt gewoonlijk langs de natuurlijke barsten en scheuren in stukken gekloven en dan gepolijst en vierkant van vorm gemaakt met beitels, houten hamers en loodlijnen. De stenen worden dan naar het bouwterrein vervoerd en met takels, rollen en sleden op de juiste plek neergezet. De vaklieden werken de stenen zo perfect af dat metselkalk bijna nooit nodig is. Geen enkel geluid van hamers, houwelen of andere ijzeren gereedschappen te horen: zelfs in dit stadium dat de tempel nog niet klaar is, is de plaats al heilig. De stenen worden dus dichtbij de vindplaats uitgehakt en zo diep onder de grond, dat er geen enkel geluid doordringt naar boven. Cherubs: beschermers en bewakers van de ark. Vuur scheppen: om de as van het altaar te halen Offerschalen: voor het opvangen van het bloed dat op het altaar terecht komt.

bed bij de tempelwijding (8: 14 - 53), dan het smeekgebed waarbij koning Salomo geknield bidt, waarin hij voorbede voor het volk doet (8: 30 - 53), als afsluiting: zegen en vermaning (8: 54 - 61) en de inwijding met feestoffers en de viering van het loofhuttenfeest (8: 62 - 66). In de ark liggen alleen nog de twee stenen tafelen. Het doel van de tempel is dat God onder zijn volk woont.

Introductie op de les Heb je in een vakantie wel eens een hele mooie kerk gezien? Vertel er eens over. Afsluiting van de les Waarom wordt de tempel op een berg gebouwd?

Aandachtspunten De essentie van dit verhaal is de bouw van een prachtige tempel en het grote inwijdingsfeest dat wordt gevierd. De beschrijving van de tempelbouw is hoogst waarschijnlijk beschreven door een priester en niet door een architect. Daardoor is het heel moeilik om een precieze reconstructie van de tempel weer te geven vanuit dit bijbelgedeelte. De afmeting van tempel is ongeveer 30 bij 10 m². De tempel is niet groter dan een kleine dorpskerk. De pleinen rondom de tempel zijn groot, vooral de buitenste voorhof. Over de betekenis van de zuilen Jachin (Hij bevestigt) en Boaz (in Hem is kracht) en de namen is niets bekend. De inwijding kan als volgt verteld worden: Eerst het overbrengen van de ark naar het heilige der heiligen (8: 1 - 13), dan het geLevend Water – groep 4

3


HOOFDSTUK 11 - DAG 3 DE KONINGIN VAN SEBA Verteltekst 1 Koningen 9: 1 - 9, 10: 1 - 29

van de oudheid. De koningin van Seba is onder de indruk van God. Introductie op de les Heb je wel eens iets gehoord wat je met eigen ogen zou willen zien, omdat je het anders niet geloven kan?

Achtergrondinformatie Raadsels: het gaat hier niet om wijsheid in rechtspraak en bestuur, ook niet om spreukenwijsheid, maar om het oplossen van raadsels als een soort spelletje. Koningen vermaken elkaar met raadsels. De koningin van Seba wil met eigen ogen zien of het waar is dat Salomo zo scherpzinnig en wijs is. Woud van Libanon: de schatkamer van de koning Talent: 30 à 35 kilo 12.000 paarden: een koning mag niet zoveel paarden hebben. Anders gaat het volk op de koning en zijn leger vertrouwen en niet meer op de Heer (Deut. 17: 16).

Afsluiting van de les Zou jij graag in de tijd van koning Salomo geleefd willen hebben? * Luisteren naar de cd Queen van Seba the arrival of the queen of Sheba. Deze is van G.F.Händel.

Aandachtspunten Belangrijk in dit verhaal is dat de Here God voor de tweede keer aan Salomo verschijnt. God herhaalt de belofte die Hij aan David gedaan had en God waarschuwt ontzettend duidelijk voor de zonden. De verhouding tot God is bepalend voor het voortbestaan van volk en tempel. Daarnaast het bezoek van de koningin van Seba aan koning Salomo. Ze is onder de indruk van God, van de rijkdom in het land en van de wijsheid van de koning. Salomo bouwt een prachtige tempel voor de Here God, hij bouwt een uitgebreid paleis voor hem zelf en een machtig fort: Millo. Hij bouwt een eigen vloot en sluit handelsverdragen met andere landen. Dit levert hem miljoenen op in goud, zilver, ivoor, fijn linnen, dure houtsoorten, specerijen, apen en pauwen. Als gevolg van de centrale ligging van Israël is het land een kruispunt van veel handelsroutes. Salomo heft hoge belastingen op goederen die door zijn land vervoerd worden. De vijanden van Salomo leveren ook geld aan hem; landen die koning David veroverd heeft, moeten schatting betalen om verdere conflicten te voorkomen. Daarnaast heft Salomo zware belasting bij het volk om alle kosten te kunnen dekken. Wanneer de koningin van Seba bij het paleis van Salomo arriveert om vragen te stellen aan Salomo, heeft haar karavaan meer dan 1600 kilometer afgelegd. Haar land ligt in zuidwest Arabië en is rijk geworden door handel in parfumerie en wierook. Belangrijke ingrediënten in het dagelijkse leven en de religieuze ceremoniën


4


HOOFDSTUK 11 - DAG 4 DE WIJZE KONING Lesboek p. 26 & 27 Pagina 26 Bespreek eerst met de kinderen wat er te zien is op de plaat. Wie is de man die op de grond geknield ligt? Waarom knielt hij? Wie heeft de tempel gebouwd? Beantwoord vervolgens de vraag die er onder staat. Pagina 27 U bespreekt de wens van Salomo en wat het betekent om wijs te zijn. Kennen de kinderen wijze mensen? Wat is dat dan precies? Wijs is niet alleen veel weten qua kennis, maar vooral ook de ervaring en het inzicht in de dingen. Zouden de kinderen hetzelfde hebben gewenst als koning Salomo? Wat zouden zij wensen? Werkboek p. 12 De kinderen mogen de plaat inkleuren.


5


HOOFDSTUK 12 ONGEHOORZAAM AAN GOD


Salomo’s ontrouw en dood 1 Koningen 11: 1 – 43 Rechabeam en de scheuring 1 Koningen 12: 1 – 32 1 Koningen 14: 21 – 31 Jerobeam en de godsman 1 Koningen 12: 33 – 14 - 20 Ongehoorzaam aan God Lesboek p. 28 & 29 Werkboek p. 13

Thema Ongehoorzaam aan God Algemene informatie In het eerste verhaal laat koning Salomo zich beïnvloeden door de afgodendienst van zijn vrouwen. Hij verbiedt de afgoden niet en geeft er ruimte voor. Daarom straft God Salomo met de scheuring van het rijk. Zijn zoon Rechabeam krijgt een deel van het rijk, zodat het koningshuis van David in stand blijft. In de volgende verhalen wordt het rijk in tweeen gescheurd. Beide koningen volgen niet Gods voorschriften en maken hun eigen regels. Ze handelen niet in het belang van het volk. In het tweede verhaal wordt Rechabeam gestraft met de aanvallen van koning Sisak. In het derde verhaal wordt Jerobeam met de dood gestraft. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de kinderen wat Salomo verkeerd doet; weten de kinderen waarom het rijk over Jerobeam en Rechabeam verdeeld wordt; weten de kinderen waarom Jerobeam in Betel en Dan God wil aanbidden; weten de kinderen waarom Jerobeam geen goede koning is. Memoriseertekst Ik breng deze scheuring teweeg omdat ze mij verlaten hebben 1 Koningen 11: 33 Liederen Psalm 9:5 - De Heer troont in eeuwigheid Psalm 37:16 - De Heer helpt wie Hem eerbiedig vrezen Gereformeerd Kerkboek, Gezang 176a Geef nooit mijn eer aan andre goden E&R 140 - Heer, ik kom tot U E&R 350 - U weet wat ik denk


6

Hoofdstuk 12 Ongehoorzaam aan God

HOOFDSTUK 12 - DAG 1 SALOMO’S ONTROUW EN DOOD Verteltekst 1 Koningen 11: 1 - 43

Achtergrondinformatie Zij verleiden hun goden te gaan dienen: dit is een gebod van God. Het volk mag niet trouwen met buitenlandse vrouwen, want dan wordt je verleid om andere goden te eren. Salomo laat de afgodendienst juist toe. Zevenhonderd hoofdvrouwen en driehonderd bijvrouwen: dit was een teken van welvaart. Hij kon ze allemaal onderhouden. Oude dag: het einde van zijn leven. Salomo zal niet heel oud worden (60 jaar), omdat hij ongehoorzaam is. Was de Heer niet zo trouw als David: David heeft de afgodendienst niet getolereerd en er niet aan meegedaan. Astarte: deze godin stond voor vruchtbaarheid en macht. In haar tempels wordt ‘heilige’ prostitutie uitgevoerd. Mikol en Kemos: de god Mikol staat voor Moloch. De god Kemos is de nationale god van de Moabieten. Ze brachten mensenoffers aan Kemos Moloch: in de dienst aan Moloch laten ouders hun kinderen offeren door ze in het vuur te dwingen. De mensen willen met dit offer God gunstig stemmen. Koningschap van je losscheuren en aan je onderschikten geven: het koninkrijk wordt met geweld van Davids huis afgenomen en aan de knecht Jerobeam gegeven. Profeet Achia en mantel: hij woont in Silo.

De andere tegenstander, Jerobeam, die bouwopzichter van Salomo is, krijgt van profeet Achia de voorspelling dat hij koning wordt over tien stammen. Profeet Achia maakt dit zichtbaar door zijn mantel in stukken te scheuren. Als Jerobeam zich, net als David, houdt aan Gods richtlijnen, zal de Heer bij hem zijn. Dit is dezelfde belofte die Salomo heeft gekregen. Doordat Salomo lucht heeft gekregen van de ontmoeting van Achia en Jerobeam, moet Jerobeam vluchten. Als Salomo sterft, laat hij een verdeeld land achter.

Introductie op de les Weet jij wat afgoden zijn? Afsluiting van de les Waarom wordt de zoon van Salomo geen koning over het hele volk Israel?

Aandachtspunten Salomo gaat de fout in door vele buitenlandse vrouwen te trouwen. God heeft Salomo tweemaal hiervoor gewaarschuwd en hem verboden met hen te trouwen, omdat ze afgoden vereren. Salomo laat de afgodenverering toe. Hij laat zichzelf en het volk erdoor beïnvloeden. God wijst Salomo op zijn schuld. Salomo houdt zich niet aan de verplichtingen van Gods verbond. Het oordeel wordt beperkt omwille van David en Jeruzalem. Eén stam, Juda, blijft in handen van het koningshuis van David. God belooft dat Davids familie niet zal ondergaan. Om het oordeel aan Salomo duidelijk te maken krijgt hij te maken met tegenstanders: Rezon en Hadad. Ze overheersen de bevolking bij Damascus. De beide tegenstanders nemen wraak, want ze hebben aanvallen te verduren gehad van het leger van David.


7


HOOFDSTUK 12 - DAG 2 RECHABEAM EN DE SCHEURING Verteltekst 1 Koningen 12: 1 - 32 1 Koningen 14: 21 - 31

Achtergrondinformatie Troonopvolging: met de oudsten van het land wordt er onderhandeld wie de volgende koning wordt. Dit is ook gebeurd toen David koning werd (1 Samuel 5: 3). Waarschijnlijk zijn nog niet alle stammen het erover eens dat Rechabeam de volgende koning zou worden. Ze halen Jerobeam op uit Egypte. Men wil dat Jerobeam zich ook mengt in de onderhandelingen. Adoniram: hij is opzichter van de herendienst. Hij is het symbool van de onderdrukking die het volk onder het bewind van Salomo voelde. Het volk wil deze onderdrukking niet meer. Gouden beelden: dit zijn houten afbeeldingen die met goud waren overtrokken. Jerobeam kiest voor stieren, omdat ze krachtig en vruchtbaar zijn. Asjerabeelden/palen: dit is het symbool van Asjera, de gemalin van Baäl. Ze staan op heuvels: zetels van goden. En ze staan onder bomen: om vruchtbaarheid af te dwingen. Aanval Sisak: Sisak heeft heel Israël aangevallen. Egypte wil laten zien hoe sterk ze is. Rechabeam heeft Sisak afgekocht met tempelschatten. God gebruikt deze gebeurtenis als straf.

mee. God straft hen met de aanval van koning Sisak. Ze raken veel schatten uit het paleis en de tempel kwijt. In het laatste vers staat zelfs dat Jerobeam en Rechabeam regelmatig met elkaar oorlog voeren.

Introductie op de les Wat gebeurt er met het rijk van Salomo? Scheur een lap om het te illustreren. Afsluiting van de les Waarom is God boos op Rechabeam en Jerobeam?

Aandachtspunten In het eerste gedeelte blijkt dat Rechabeam ervan uit gaat dat hij koning wordt. Maar er zijn nog onderhandelingen aan de gang. Rechabeam vraagt zowel advies aan de oudsten als aan zijn leeftijdgenoten die met hem zijn opgegroeid. Zijn besluit laat hij helemaal afhangen van het onervaren advies van de jonge mannen. Op deze manier laat God in vervulling gaan wat profeet Achia aan Jerobeam heeft verteld. De stammen keren zich tegen hem. Rechabeam lost dit niet goed op door Adoniram te sturen (zie achtergrondinformatie). Op de volksvergadering wordt Jerobeam gekozen tot koning. Jerobeam is bang dat het volk weer bij Juda wil horen. Hij zorgt er met zijn maatregelen voor dat de mensen niet meer naar Jeruzalem hoeven voor een bedevaart. Er komen gebouwen op hoogten, priesters uit een andere stam dan Levi en een nieuwe datum voor het Loofhuttenfeest. De Judeeërs blijven zich ook niet houden aan de voorschriften van God. Ze dienen ook afgoden en ze ergeren de Heer daarLevend Water – groep 4

8


HOOFDSTUK 12 - DAG 3 JEROBEAM EN DE GODSMAN Verteltekst 1 Koningen 12: 33 – 14 - 20

Achtergrondinformatie Godsman: deze anonieme man is in tegenstelling tot de priesters die Jerobeam heeft aangesteld een man die geleid wordt door God. Bij de koning eten en een geschenk: dit zijn tekenen van dank en verbondenheid. De godsman mocht dit niet aannemen van God. Niet worden bijgezet in het graf van je voorouders: dit is een triest vooruitzicht. Vooral omdat de godsman dan wordt begraven in het zondige Betel en dat hij niet bij zijn voorouders ligt. Aangevallen door een leeuw: de leeuw gedraagt zich niet als roofdier, maar als werktuig van God. De leeuw doodt de godsman en blijft dan ernaast staan wachten tot de profeet het lichaam ophaalt om te begraven. Vermomming en tien broden: door middel van de vermomming en het eenvoudige geschenk wil de koning voorkomen dat zijn vrouw wordt herkend. Waarschijnlijk was er al weinig contact tussen koning Jerobeam en de profeet Achia, want de koning wist niet dat de profeet slecht kon zien. Nare boodschap: Jerobeam wordt veroordeeld, omdat hij niet Gods voorschriften heeft opgevolgd. Het oordeel komt over het hele huis van Jerobeam.

weet je pas achteraf of de profeet vals is, wat het zo gevaarlijk en moeilijk maakt. De godsman maakt een fout door mee te gaan eten bij de profeet. God gebruikt de profeet om de godsman zijn fout te laten inzien. De profeet spreekt nu wel in de naam van God. Dit verhaal is te plaatsen naast de ware profeet Jezus: Jezus de Weg: de valse profeet zorgt dat je de weg kwijtraakt Jezus de Waarheid: de valse profeet is onbetrouwbaar Jezus het Leven: de valse profeet leidt tot de dood

Introductie op de les Heb jij wel eens een goed bericht of slecht bericht gehoord? Afsluiting van de les Welk bericht krijgt Jerobeam?

Aandachtspunten In Betel laat Jerobeam de godsdienst met andere regels uitvoeren. Hij wil niet dat zijn onderdanen naar Jeruzalem gaan, want hij is bang dat ze zich dan aansluiten bij Rechabeam. Hij gaat zelf ook offers brengen. De godsman komt dan aan Jerobeam duidelijk maken dat God Zich van zijn praktijken afkeert. De godsman mag niet meedoen aan de afgodendienst van Jerobeam en moet weer snel weg gaan. Hij mag alleen de boodschap brengen en dan vertrekken zonder in te gaan op de gastvrijheid van de mensen in Betel. De godsman weet deze opdracht wèl uit te voeren bij Jerobeam. Dan krijgt de godsman te maken met een valse profeet die hem verleidt te blijven eten. Deze profeet spreekt niet in de naam van God, dat blijkt uit het feit dat de godsman wordt gedood door de leeuw. In Deuteronomium 18 wordt gewaarschuwd voor valse profeten. In Jeremia 28 is te lezen dat het moeilijk is om een profeet te onderscheiden als waar of vals. Vaak


9


HOOFDSTUK 12 - DAG 4 ONGEHOORZAAM AAN GOD

Lezen

Lesboek p. 28 & 29 Op pagina 28 staat afgebeeld dat de godsman slecht nieuws komt brengen aan Jerobeam. Laat de leerlingen uitleggen wat Jerobeam verkeerd doet en hoe de godsman laat zien dat hij namens God spreekt.

De profeet Achia scheurt de mantel bij Jerobeam Jerobeam wordt door de godsman aangesproken

Sta met de leerlingen stil bij de titel van dit hoofdstuk. Waarom is het rijk gescheurd? De profeet heeft heel concreet de scheuring laten zien met de gescheurde mantel. Laat de leerlingen gescheurde stof zien. Bespreek met de leerlingen dat het jammer is als iets is gescheurd. Dat je zelfs verdrietig kan zijn als er een scheur in jouw mooie kleren of boek zit. De zonde maakt kapot en doet pijn. Voor God en de mensen in Israël is de scheuring pijnlijk en verdrietig. Begrijpen de leerlingen dat het alleen maar goed kan komen als de koning en de mensen zich houden aan Gods wet? God straft Salomo, Rechabeam en Jerobeam om hun ongehoorzaamheid. Voor mensen is het heel moeilijk, zelfs onmogelijk, om zich te houden aan Gods wet. Bespreek met de leerlingen, door middel van de vraag in het wolkje, wanneer zij ongehoorzaam zijn. Weten de leerlingen dat hun ongehoorzaamheid gevolgen heeft? Trek een lijn naar het prachtige cadeau dat Christus geeft: genade. Als wij verkeerde dingen hebben gedaan, is er vergeving. Je kan opnieuw beginnen. Werkboek p. 13 De puzzel kan voor zwakke lezers moeilijk zijn. U kunt de leerlingen in groepjes verdelen, zodat ze elkaar kunnen helpen met het zoeken van de stukjes om de juiste woorden te maken. De volgende woorden zijn in de puzzel verstopt: Rechabeam ongehoorzaam Jerobeam Salomo afgoden gestraft vrouwen mantel Extra Suggesties Maak een mantel met stukjes gescheurd sitspapier. De leerlingen mogen geen schaar gebruiken. U kunt er een groepswerk van laten maken, door een mantel op een A3 te tekenen. De leerlingen beplakken de tekening met het sitspapier. Laat de leerlingen de bijbelvertellingen van deze week in een toneelstuk uitbeelden. Levend Water – groep 4

10


HOOFDSTUK 13 ELIA Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4

Achab en Elila 1 Koningen 16: 29 – 17: 24 Elia op de Karmel 1 Koningen 18 Elia op de Horeb 1 Koningen 19 Elia! Lesboek p. 30 & 31 Werkboek p. 14

Thema De Heer alleen is God!

Psalm 84: 3 - Welzalig hij die al zijn kracht Psalm 147:3 - Zingt, zingt om beurt Opwekking 123 - Groot is uw trouw o Heer E&R 324 - Heer u bent mijn leven Opwekking 277 - Machtig God sterke rots E&R 241 - Here der Heren Alles wordt nieuw - Elia Opwekking kids 198 - U alleen wil ik aanbidden

Algemene informatie In het eerste verhaal gaat het over koning Achab die de baäldienst in Israël invoert. Elia treedt op als profeet van de Heer. Op zijn gebed is er geen regen en dauw meer. Elia zoekt een schuilplaats: eerst bij de beek Krit en later bij een weduwe in Sarefat. In het volgende verhaal –Elia op de Karmellaat God zien dat Hij het is die regen geeft; Hij alleen is God! In het laatste verhaal ziet Elia het niet meer zitten. Eerst gaat hij naar de woestijn, later naar de berg Horeb. God zorgt voor Elia en komt Zelf bij hem in een rustige bries. Hij geeft Elia nieuwe opdrachten. God gaat verder. Er blijven altijd mensen die hem zullen blijven dienen. Elisa wordt als opvolger van Elia aangewezen. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen dat Elia een belangrijke profeet is; weten de kinderen wat de naam Elia betekent; weten de leerlingen dat er op het gebed van Elia geen regen en geen dauw komt; weten de leerlingen waarom koning Achab een slechte koning is; kunnen de leerlingen vertellen hoe God op de Karmel laat zien dat Hij alleen God is; weten de leerlingen waar Elia naar toe gaat als hij het niet meer ziet zitten; kunnen de leerlingen vertellen hoe God zich aan Elia laat zien; weten de leerlingen dat Elisa de opvolger is van Elia. Memoriseertekst De Heer luistert als ik tot Hem roep. Psalm 4: 4 Liederen Psalm 42:1 - Heer, een hert in dorre streken


11

Hoofdstuk 13 Elia

HOOFDSTUK 13 - DAG 1 ACHAB EN ELIA Verteltekst 1 Koningen 16: 29 - 17: 24 Achtergrondinformatie Nog erger dan van zijn voorgangers: Achab is de eerste koning van Israël die officieel de Baaldienst invoert. Hij bouwt tempels voor Baäl. Koning Etbaäl van Sidon: deze man is een belangrijke priester van Astarte. Zijn naam betekent: Baäl is met hem. Hij is door geweld en moord koning geworden over Sidon. Hij is de vader van Izebel. Baäl: de god van de natuur, die regen geeft. Asjerapaal: afgehakte boomstammen gewijd aan de vruchtbaarheidsgodin Asjera, de vrouw van Baäl. Tisbiet Elia uit Gilead: er wordt in de bijbel niks verteld over de roeping van Elia. Zijn woonplaats wordt vermeld en dat is de enige voorinformatie die we over hem hebben. Zijn naam betekent: God is de Here! Geen dauw en regen: dauw en regen is onmisbaar voor de oogst, zowel voor mensen als voor dieren. Zoek een schuilplaats: Elia verbergt zich niet alleen voor Achab en Izebel (die de profeten van de Heer uitmoordde) maar God verbergt zich ook voor zijn volk dat Hem niet meer dient. Wadi Kerit: een beek ten oosten van de Jordaan. Raven: de raaf is een vleesetende roofvogel. De raaf verlaat zelfs zijn eigen jongen als er te weinig voedsel is. Het is daarom een groot wonder dat juist de raven Elia eten brengen. Sarefat in de buurt van Sidon: Sidon, het land waar de Baäldienst vandaan komt, daar gaat Elia juist heen. Bak eerst iets voor mij en kom me dat brengen: Elia vraagt geloof van de vrouw. Het weinige dat ze heeft, moet ze eerst afstaan. Om mijn zonden aan het licht te brengen: de dood van haar zoon ziet de vrouw als straf op haar zonden. Elia heeft gesproken namens de God van Israël (1 Kon 17: 14) en aan zijn mantel heeft ze misschien ook gezien dat hij een profeet is. In vers 24 komt ze tot de erkenning dat Elia echt door God gezonden is.

haar godsdienst meeneemt en invoert en doet daar zelf ook aan mee (1 Kon 16: 32, 33). Zijn kinderen geeft hij wel bijbelse namen: Ahazia: de Heer houdt vast, Joram: de Heer is verheven, Athalia: de Heer regeert. Naast de Baäldienst is dit ook nog iets van de dienst van de Heer. Dit is het hinken op twee gedachten waar Elia het later over heeft als hij het volk toespreekt op de Karmel (1 Kon 18:21). Elia gaat juist naar het land waar de dienst aan Baäl vandaan komt. De weduwe die hem gaat verzorgen, komt tot de erkenning dat Elia echt namens de Heer van Israël spreekt. Ze ziet ook met eigen ogen Zijn macht in het wonder van het meel en de olie die niet opraken en in het wonder dat haar zoon weer levend wordt.

Introductie op de les Heb je in de zomer wel eens gezien wat er gebeurt met het gras als het lang niet heeft geregend? Afsluiting van de les Hoe komt er weer regen in het land?

Aandachtspunten Begin het verhaal met Elia die naar het paleis van Achab gaat met de boodschap: “……geen dauw of regen komen tenzij ik het zeg.”(1 Kon 17:1). Juist hierin laat de Heer zien dat hij de macht heeft over regen en dauw en niet Baäl. Koning Achab doet wat slecht is in de ogen van de Heer. Hij laat toe dat Izebel Levend Water – groep 4

12

Hoofdstuk 13 Elia

HOOFDSTUK 13 - DAG 2 ELIA OP DE KARMEL Verteltekst 1 Koningen 18

Achtergrondinformatie Obadja: zijn naam betekent dienstknecht van de Heer. In het geheim heeft hij gezorgd voor honderd profeten van de Heer en hen zo gered uit handen van Izebel. Boog hij diep voorover: uit eerbied voor de profeet. Bent u het Elia mijn heer? dit is een uitroep van verbazing De Heer van de hemelse machten in wiens dienst ik sta: Elia geeft met deze uitdrukking de macht van zijn God aan waar hij een knecht van is. Misschien slaapt hij?: dit in tegenstelling tot de God van Israël die niet sluimert, en niet slaapt (psalm 121). Bouwde hij het verwoeste altaar van de Heer weer op: de Karmel was vroeger een heilige plaats waar de God van Israël gediend werd (Deut 33: 19). Een geul met een lengte van 200 el: een opper2 vlakte van ongeveer 1600 m . Vul kruiken met water: in het gebergte van de Karmel zijn verborgen bronnen die niet uitdrogen, het water kan er niet verdampen doordat het onder de rotsen blijft. Toen het uur voor het graanoffer was aangebroken: het avondoffer, na 3 uur. Gehurkt op de grond met zijn gezicht tussen zijn knieën: houding van aanbidding. Anders zal de regen hem de weg afsnijden: door de regen zal modder ontstaan en de weg onbegaanbaar worden voor de wagen van Achab.

Op de Karmel wordt het bewijs geleverd, dat de god Baäl niets betekent en dat alleen de God van Israël de echte God is! Elia bidt of God zelf het volk tot inkeer wil brengen(1 Kon 18: 37). Het verschil met het bidden van de Baälpriester is groot. Zij dansen, roepen, schreeuwen, verwonden. Elia spreekt rustig en duidelijk tot God. God geeft op het gebed van Elia vuur uit de hemel. De mensen van het volk Israël vallen op de knieën en roepen uit: De Heer is God, de Heer is God! Op het gebed van Elia komt er weer regen.

Introductie op de les Merk je ook dat God echt bestaat? Hoe dan? Afsluiting van de les Hoe laat God in dit verhaal zien dat Hij alleen God is?

Aandachtspunten In dit verhaal gaat het erom dat zal blijken dat God in Israël God is en Hij alleen! (vers 36) Het gevolg van het gebed van Elia is groot: geen regen en dauw. Er is hongersnood in Israël en daarbuiten. Israël dient de Baäl: de god van de natuur, die voor regen zorgt. God laat zien dat Hij daarvoor zorgt, want Hij is de Heer van alles. God spreekt tot Elia: ik zal weer regen op de aarde laten vallen. Elia gaat dit doorgeven aan Achab en zoekt hem op. Achab verwijt Elia dat hij Israël in het ongeluk heeft gestort, terwijl hij zelf de Baäldienst heeft laten invoeren en zo het volk verder van God heeft gebracht.


13

Hoofdstuk 13 Elia

HOOFDSTUK 13 - DAG 3 ELIA OP DE HOREB Verteltekst 1 Koningen 19 Achtergrondinformatie Toen liet Izebel Elia de volgende boodschap overbrengen: doordat ze eerst de boodschap brengt, dreigt Izebel eigenlijk alleen maar. Elia werd bang en vluchtte om zijn leven te redden: Elia ziet het niet meer zitten, hij krijgt een inzinking. In gloeiende kooltjes gebakken: oosterse methode van koeken bakken: een vuur maken dat de stenen laat gloeien. Als de stenen gloeien wordt het vuur en de as opgeruimd en het deeg erop gelegd. Door de gloeiende steen wordt de koek gaar. Veertig dagen en veertig nachten: Elia heeft ongeveer 480 km afgelegd, 12 km per dag. Horeb, de berg van God: God is op deze berg (ook wel Sinai genoemd) verschenen en heeft zijn wet aan zijn volk gegeven. Elia gaat juist naar de berg waar God zijn verbond gesloten heeft met zijn volk. Dat verbond heeft het volk nu verbroken. Sloeg hij zijn mantel voor zijn gezicht: Elia doet dit uit diepe eerbied, hij is het niet waard God te zien. Zevenduizend mensen: dit getal hoeft niet letterlijk te zijn, het kan betekenen de volheid van de gelovigen. Er zullen altijd gelovigen blijven omdat God het wil. Gooide zijn mantel over hem heen: dit is een teken dat God hem tot profeet roept. De profetenmantel was een haren kleed. Slachtte zijn ossen: Elisa houdt een afscheidsmaaltijd.

komt God in een zachte bries en vraagt nogmaals wat er met Elia is. Elia herhaalt zijn frustratie. Het antwoord van de Heer is drie opdrachten voor Elia: koning Hazaël tot koning van Aram zalven, Jehu tot koning van Israël zalven en Elisa tot zijn eigen opvolger zalven. Door deze mensen doodt God de mensen die hem niet dienen. De mensen die hem wel zijn blijven dienen zullen mogen blijven leven. Elia gaat Elisa zalven als zijn opvolger. De eerste twee opdrachten worden later uitgevoerd, door Elisa en een knecht van Elisa.

Introductie op de les Ben je wel eens heel erg teleurgesteld geweest? Wat voelde je? Afsluiting van de les Waarom is Elia zo teleurgesteld? Wat doet God?

Aandachtspunten In dit verhaal ziet Elia het niet meer zitten. Hij vlucht weg nadat hij gehoord heeft dat Izebel hem dood wenst. Elia gaat naar de woestijn, daar gaat hij onder een struik liggen en wil niet meer leven. God verzorgt hem door middel van een engel. Hij krijgt eten en drinken. Daarna gaat Elia weer onder de struik liggen. De engel van God raakt hem opnieuw aan, hij moet goed eten. Elia moet op reis gaan naar de berg Horeb. Op de berg Horeb vraagt God wat er met Elia is. Elia zegt tegen God: “Ik heb me zo vol overgave voor U ingezet, niemand luistert ernaar, ik ben als enige overgebleven en nu willen ze me ook nog dood!” Elia denkt dat hij de enige is die God nog dient. Dat is niet zo: er zijn nog mensen trouw aan God. God komt bij Elia: Na een windvlaag, een aardbeving en een vuur Levend Water – groep 4

14

Hoofdstuk 13 Elia

HOOFDSTUK 13 - DAG 4 ELIA Lesboek p. 30 & 31 Pagina 30: bekijk de plaat samen met de kinderen. Waarom ligt er een stier in stukken op het altaar? Waarom druipt het water eraf? Bespreek de vraag. God is machtig: Hij geeft vuur uit de hemel. Het altaar gaat branden terwijl het druipt van het water. Pagina 31: lees samen de tekst. De Israëlieten denken dat Baäl regen kan geven. God laat zien dat het niet zo is: Hij laat het regenen. Hij alleen is machtig! Nadenkertje De mensen moesten offeren voor de verzoening. Er is schuld en daarvoor moest bloed vloeien. Het sterven van de Heer Jezus op Golgota was het allergrootste en laatste offer. Hiermee is de verzoening gebracht. Het is goed tussen God en de mensen. Offers zoals toen zijn nu niet meer nodig. Wie in Jezus gelooft, voor Hem leeft en bidt om vergeving die vergeeft God alle schuld. Werkboek p. 14 Maak een woordveld over ‘machtig’ op het bord met de kinderen. Je kunt denken aan de volgende woorden: wijs, vuur, regen, liefde, kracht, sterk, schepping, groot, koning. De leerlingen kunnen deze woorden overnemen in het werkboek.


15

Hoofdstuk 13 Elia

HOOFDSTUK 14 KONING ACHAB


Eerste en tweede oorlog met Aram 1 Koningen 20: 1 – 43 De wijngaard van Nabot 1 Koningen 21: 1 – 29 Derde oorlog met Aram 1 Koningen 22 : 1 – 40 Koning Achab Lesboek p. 32 & 33 Werkboek p. 15

Gereformeerd Kerkboek, Gezang 34 - Ik ben de goede Herder E&R 239 - De Heer is mijn Herder E&R 78 - Ik ben de wijnstok Elly en Rikkert - Bewaar het in je hart

Thema De missers van Achab Algemene informatie In de eerste vertelling draait het vooral om God die telkens roept. Achab lijkt God nooit te horen. Telkens keert hij zich van God af en vervalt in verschrikkelijke zonden. Al na de tweede oorlog met Aram krijgt Achab te horen dat hij ten onder zal gaan en zal sterven. Toch blijft hij, nadat hij dit gehoord heeft, in zonden vervallen. In de tweede vertelling is Achab jaloers en wil hij de wijngaard van Nabot hebben. Isebel zorgt ervoor dat Nabot dood gaat en dat Achab de wijngaard in zijn bezit krijgt. God laat liefde zien. Hij stelt het oordeel uit tot na de dood van Achab. In de derde vertelling zal Achab tijdens de derde oorlog toch echt moeten vertrouwen op God. Hij leert niks van alles wat er is gebeurd, Achab valt telkens weer in zonde. Uiteindelijk sterft hij in deze derde strijd. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen waarom God steeds profeten stuurt naar koning Achab; kunnen de leerlingen aangeven waarom koning Achab gestraft wordt; kunnen de leerlingen aangeven waarom Achab de wijngaard van Nabot zo graag wil hebben; kunnen de leerlingen vertellen hoe Nabot aan zijn einde komt; weten de leerlingen waarom de profeet Micha de gevangenis in moet; weten de leerlingen hoe Achab en Izebel aan hun einde komen; Memoriseertekst Ik zag Israël verspreid als een kudde schapen die geen herder heeft. 1 Koningen 22: 17b. Liederen Psalm 23 - De Here wil mijn trouwe herder wezen Psalm 99 - God is Koning Levend Water – groep 4

16

Hoofdstuk 14 Koning Achab

HOOFDSTUK 14 - DAG 1 EERSTE EN TWEEDE OORLOG MET ARAM Afsluiting van de les Op wat voor manier is Achab bezig?

Verteltekst 1 Koningen 20: 1 - 43 Achtergrondinformatie Koning Benhadad van Aram: dit was een Syrische koning. Syrië is het land ten noordoosten van Israël. Dit land werd bewoond door de Arameeërs. Laten wij een boetekleed aantrekken en een touw om onze nek doen: de raadsheren van Benhadad wilden dit doen omdat ze dan een vorm van overgave tonen. Op die manier hopen ze er goed vanaf te komen, omdat ze hebben gehoord dat de koningen van Israël genadige koningen zijn. Onkenbaar: de leden van een groep profeten zijn herkenbaar aan een teken op het voorhoofd. De profeet doet een doek voor zijn hoofd om zich onherkenbaar te maken, koning Achab zal hem zo niet herkennen. Aandachtspunten In dit bijbelgedeelte is er twee keer een oorlog. Een oorlog die gaat tussen koning Achab en de Arameeërs. De profeten vertellen telkens dat het de Heer is die Achab helpt, toch vergeet Achab dit steeds. De Syriërs denken dat God een berggod was, omdat ze in hun strijd op de berg verslagen zijn. Op die manier proberen zij hun verloren strijd goed te praten. Ze willen een gevecht op het vlakke land omdat ze denken dat ze dan wel zullen winnen, ook hun wagens kunnen daar beter rijden. Achab vertrouwt niet volledig op de Heer. Hij verliest Hem steeds uit het oog. Koning Benhadad is heel zelfverzekerd. Voordat hij de strijd gewonnen heeft, viert hij als het ware zijn overwinning. Koning Achab waarschuwt hem hier zelfs voor. Tijdens de tweede strijd is hij van tevoren zelfs dronken. Wat heel bijzonder is, is dat de verhalen steeds met elkaar vergeleken kunnen worden. Achab doodt Benhadad niet terwijl God hem dit opdraagt, de profeet luistert niet als een profeet op bevel van de Heer vraagt of hij hem wil slaan. Het gaat steeds om een opdracht van God. Als de opdracht niet wordt uitgevoerd, volgt er straf. Het is een duidelijke boodschap: de opdracht van God moet uitgevoerd worden, het is Gods wil. Introductie op de les Wat doe jij als je een lastige opdracht krijgt?


17


HOOFDSTUK 14 - DAG 2 DE WIJNGAARD VAN NABOT Introductie op de les Hang voor die dag een speciale ketting om (of een ander bijzonder sieraad). Vertel de kinderen dat het heel speciaal is omdat het steeds van je moeder/vader is geweest en het al heel lang in de familie is. Vraag de kinderen of ze ook zoiets hebben. Waarom wil je zoiets niet kwijt.

Verteltekst 1 Koningen 21: 1 - 29 Achtergrondinformatie Kondig een vastendag af: iedereen kan gemakkelijk meehelpen met het beschuldigen van Nabot. Izebel koos voor een vastendag zodat heel het volk bij elkaar zou zijn. Een vastendag was een dag waarop er niet gegeten en gedronken word. Godslastering en majesteitsschennis: Nabot wordt hiervan beschuldigd. Godslastering hield in dat hij de naam van God heeft gelasterd (wij zouden het nu hebben over vloeken), majesteitsschennis hield in dat de heerser (in dit geval God) word beledigd. Stenigen: de straf voor Nabot is dood door steniging, de steniging moest buiten de stad plaatsvinden om de stad niet te verontreinigen. Steniging kon plaatsvinden als iemand het volgende had gedaan: godslastering, overspel, offeren of knielen voor vreemde goden en het werken op de Sabbat. Nabot wordt beschuldigd van godslastering en majesteitsschennis. Koninklijke zegel: nu zouden we handtekeningen gebruiken. In die tijd werd daar een zegel voor gebruikt. Een koningszegel betekent dat het een koninklijk bevel was en dat het dus onmiddellijk opgevolgd moest worden.

Afsluiting van de les Waarom wil Nabot zijn wijngaard niet verkopen?

Aandachtspunten Achab is een sterk militair aanvoerder en een groot bouwer. Hij heeft als koning allerlei goede eigenschappen. Toch luistert hij telkens niet naar God. De wijnindustrie is heel belangrijk in Israël. De wijnoogst wordt het best in de vredestijd omdat er veel zorg en aandacht nodig was voor het beste resultaat. In een tijd van oorlog konden ze er niet veel aandacht aan besteden. Nabot dient God en staat daarmee in zijn recht om de wijngaard van zijn voorouders in bezit te houden. Het erfgoed is door God zelf toebedeeld en mag daarom niet zomaar worden verkocht of afgestaan. De straf voor Izebel is erger omdat zij ook ergere dingen doet dan Achab. Achab doet verschrikkelijke dingen (1 Kon. 21: 26) maar Izebel gaat telkens nog een stapje verder dan Achab. Omdat Achab geen berouw toont worden later (2 Kon. 10: 1-11) zijn 70 zoons onthoofd. Het onheil komt over het koningshuis van zijn zoon. Achab laat berouw zien aan God, hij trekt een boetekleed aan. God is Achab genadig want hij stelt het oordeel uit tot na zijn dood. Levend Water – groep 4

18


HOOFDSTUK 14 - DAG 3 DERDE OORLOG MET ARAM Verteltekst 1 Koningen 22: 1 - 40 (Dit verhaal wordt ook beschreven in 2 Kronieken 18: 1 – 19: 3)

Achtergrondinformatie Josefat, koning van Juda: dit is de zoon van Asa. Hij is een goede koning die de afgoden vernietigd en er voor zorgt dat zijn onderdanen Gods wetten weer leren. Hij verbetert de rechtspraak en stelt rechters in de voornaamste steden aan. Ramot in Gilead: dit is een vrijstad ten oosten van de Jordaan. Koning Achab word hier in de strijd gedood. Later wordt Jehu hier tot koning gekroond. Micha: dit is een profeet, hij is de zoon van Jimla. Micha is de enige profeet die Achab de nederlaag voorspelt, hiervoor werpt Achab hem in de gevangenis. Profeten raakten in vervoering: dit is een moment waarop de profeten overweldigd worden door hevige gevoelens. Twee horens van Sidkia: de horens staan voor twee dingen. Aan de ene kant stellen zij koningen voor en aan de andere kant staan zij voor kracht. Waterbekken: verschillende rivieren die samenkomen in een soort waterbassin.

ren. Door Micha op te sluiten en als gewone soldaat de strijd in te gaan denkt Achab Gods oordeel af te wenden. Hij wil er niet naar luisteren. Achab komt aan zijn einde. God heeft hem er telkens bij geroepen maar toch heeft Achab niet goed geluisterd. In heel zijn leven heeft Achab niet een keer de kans aangegrepen.

Introductie op de les Een herder zorgt altijd goed voor zijn kudde schapen. Wat gebeurt er als de schapen geen herder meer hebben? Afsluiting van de les Wat vind jij leuk om te horen?

Aandachtspunten Dit verhaal is goed te vertellen vanuit het perspectief van één van de koningen. Omdat Josefat (koning van Juda) een verbond sluit met Achab (koning van Israël) raakt hij betrokken in de oorlogen van Israël. Na drie jaar heeft de Aramese koning de belofte om de veroverde steden terug te geven nog niet vervuld. Met Josefat trekt Achab (ondanks de waarschuwing van de profeet Micha) ten strijde. Josefat ontkomt, maar Israël is aan Aram overgeleverd. In deze derde oorlog wordt de straf over Achab als persoon voltrokken. De profetieën van alle profeten die als eerste bij Josefat komen zijn niet waar. Het zijn valse profeten omdat ze niet profeteren in de naam van God. Ze proberen een goed woordje voor zichzelf te doen bij de koning. Josefat vraagt uitdrukkelijk om een profeet van God. Hij wil advies van God, niet van profeten die zeggen wat de koning wil horen. Micha’s profetie geeft mooi weer dat de koning en het volk zonder herder (zonder God) zit. Micha spreekt harde woorden namens God. Maar Achab wil het niet hoLevend Water – groep 4

19


HOOFDSTUK 14 - DAG 4 KONING ACHAB Lesboek p. 32 & 33 Pagina 32 Bekijk met de leerlingen de plaat van Achab, Nabot en de wijngaard. Hoe kijkt Achab naar de wijngaard? Bespreek dat Achab al een prachtige tuin heeft en dat hij de wijngaard van Nabot helemaal niet nodig heeft. Waarom wil hij de wijngaard dan toch hebben? Pagina 33 De kinderen lezen de tekst. God heeft lang geduld, maar dan is het over en God straft Achab. Nadenkertje Wat wil jij niet graag kwijt? Laat de leerlingen vertellen over hun mooiste of meest waardevolle bezit. Hoe komen ze hieraan? Hoe zorgen ze ervoor, zodat het niet stuk of kwijt gaat? Wat als iemand anders het heel graag hebben wil? Zijn er naast spullen nog andere dingen die je niet verliezen wilt? (mensen van wie je houdt, huisdier) Op de foto een wijngaard, zoals die er in onze tijd uitziet. Werkboek p. 15 Opdracht: kleur de woorden die bij Achab horen. Een moeilijke opdracht, die goed in duo’s uitgevoerd kan worden. De leerlingen lezen de woorden in de druiventrossen. Vijf ervan horen bij Achab: afgod, jaloers, gemeen, Izebel, oorlog. Van de letters die bij deze gekleurde druiventrossen staan kan het oplossingwoord gemaakt worden: STRAF. Dit woord vullen ze in. Uitkomst: Koning Achab krijgt STRAF.


20


HOOFDSTUK 15 ELISA

Dag 1

Dag 2 Dag 3

Dag 4

Elia opgenomen en Elisa’s eerste optreden 2 Koningen 2: 1 – 25 Joram en Elisa 2 Koningen 3: 1 – 27 Elisa, de weduwe en de vrouw uit Sunem 2 Koningen 4 : 1 – 37 Elisa Lesboek p. 34 & 35 Werkboek p. 16

Psalm 113 - Prijst, halleluja, prijst de Heer Liedboek voor de kerken, Gezang 473 Neem mijn leven, laat het, Heer E&R 84 - Wees standvastig E&R 149 - Jezus vol liefde

Thema Gods geest werkt door Elisa! Algemene informatie Deze week gaan de vertellingen over Elisa. Op de eerste dag wordt er verteld van de hemelvaart van Elia. Elisa is aanwezig bij de hemelvaart. Elia is naar de hemel gegaan en de Geest van God gaat naar Elisa. Dat Elisa de Geest van God heeft gekregen, blijkt uit de vertellingen op dag twee en drie. Op dag twee wordt er verteld dat drie koningen gaan strijden tegen de koning van Moab. Omdat de koning van Juda ook meedoet in deze oorlog, wil Elisa een uitspraak doen in deze oorlog. Hij voorspelt de zegen van koning Joram op Moab. Op de derde dag gaat het over de hulp van Elisa aan een weduwe en aan de vrouw uit Sunem. Twee grote wonderen: een kruik met olie die niet opraakt totdat alle kannen en kruiken in huis gevuld zijn en het tweede wonder is dat Elisa een jongen die dood is, opwekt, zodat hij weer leeft! Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: kunnen de leerlingen vertellen hoe Elia naar de hemel is gegaan; kunnen de leerlingen vertellen wat Elisa doet met het water in Jericho; weten de leerlingen hoe koning Joram de oorlog met Moab wint; kunnen de leerlingen vertellen hoe Elisa de weduwe en haar zonen helpt; kunnen de leerlingen vertellen hoe Elisa de dode jongen opwekt uit de dood; weten de leerlingen hoe God werkt door middel van de profeet Elisa. Memoriseertekst Leer mij uw wil te volbrengen, u bent mijn God. Psalm 143:10 Liederen Psalm 93 - De Heer regeert, bekleed met majesteit Levend Water – groep 4

21

Hoofdstuk 15 Elisa

HOOFDSTUK 15 - DAG 1 ELIA OPGENOMEN EN ELISA’S EERSTE OPTREDEN Verteltekst 2 Koningen 2: 1 - 25

Achtergrondinformatie Laat mij dubbel in uw geest delen: dat is het dubbele deel dat de erfgenaam toekomt, de oudste zoon. Hij erft tweemaal zoveel als de andere kinderen. Dus Elisa vraagt niet om tweemaal de geestelijke kracht van Elia, maar om het deel dat altijd de oudste, de erfgenaam krijgt. Dat zou dan betekenen dat hij de opvolger van de profeet Elia is. Wagen van vuur: vuur wijst vaak op de aanwezigheid van God, zoals bij de berg Sinaï (Exodus 19:18). Scheurde hij zijn kleren: teken van rouw en verlies. Elisa: betekent: God helpt Nieuwe schaal met wat zout erop: een nieuwe schaal is een teken van nieuw leven. Het zout is als teken om bederven tegen te gaan. Betel: een stad zonder God. Daar staat nog steeds het gouden kalf uit de tijd van Jerobeam. Waarschijnlijk hebben de bewoners spottend over Elia’s heengaan gesproken. Kaalkop: komt bij melaatsen voor. De jongens schelden hem misschien uit voor onrein. Zet ‘m op!: het gerucht van Elia’s heengaan is bekend in Betel, maar ze geloven het niet. ‘Zet ‘m op’ betekent dat ze nog wel zo’n hemelvaart willen zien. Elisa kunnen wij wel missen, zeggen ze daarmee.

Het gaat niet om de kracht van de mantel, maar dat de Geest van God op mensen is net als bij Mozes, Jozua, Elia, Elisa. De mantel is daarbij instrument. Het gespot van de kinderen kort vertellen. Wanneer je een profeet, de man van God, minnacht en er de spot mee drijft, minacht je God zelf. Je spreekt dan eigenlijk de verachting naar God zelf uit.

Introductie op de les Wat gebeurt er allemaal bij een begrafenis? (kist, begraven, crematie, dienst etc. ) Afsluiting van de les Wat gebeurt er met Elia?

Aandachtspunten Dit verhaal kan heel goed vanuit het perspectief van Elisa verteld worden. De essentie is het heengaan van Elia en de opvolging van hem door Elisa. God stelt profeten aan. Soms voor levenslang, soms voor een bepaalde taak. Gods profeten zijn er niet op uit om vrienden te maken of belangrijke posities voor zichzelf te werven. Of de boodschap nu goed of slecht is, het is hun taak om de boodschappen van God aan de mensen door te geven, soms met gevaar voor eigen leven. Elia gaat naar de hemel zonder dat hij sterft. Alleen van hem, van Henoch en van Jezus is bekend dat zij niet gestorven zijn. Elia wil graag alleen gaan, maar Elisa blijft bij hem. De 50 profeten zijn de getuigen die straks het overgaan van Elia’s geest op Elisa kunnen bevestigen. Dat ze voor Elisa gaan knielen betekent dat zij Elisa erkennen als hun meester.


22

Hoofdstuk 15 Elisa

HOOFDSTUK 15 - DAG 2 JORAM EN ELISA Verteltekst 2 Koningen 3: 1 - 27 Achtergrondinformatie Joram: is de tweede zoon van Achab Water uitgoot over de handen van Elia: een schaal waarin water zit om te wassen, een dienaar haalt daar water uit met een kan en giet dat water uit op de handen van zijn meester. Dit betekent dat je het minste werk doet voor je meester. De meester wast niet zelf zijn handen, maar laat dit doen door een knecht. Elisa heeft trouw het minste werk gedaan voor Elia. Water gieten over iemands handen geldt voor oosterlingen nog steeds als eerbewijs (de minste willen zijn). Werd Elisa gegrepen: door het spelen op de lier worden Elisa’s zintuigen gestimuleerd. Slingeraars: geoefend in het werpen van stenen met handslingers, die zij rondzwaaien en dan laten vliegen. Op dezelfde manier zoals David Goliat heeft gedood.

betekent zonder Hem. Hetzelfde water dat redding betekent voor de drie legers, brengt voor Moab de nederlaag. De koning van Moab wordt niet geholpen door zijn god Kemos. De koning grijpt naar zijn laatste ‘redmiddel’; en brengt een kindoffer. Kindoffers dienen in Kanaän en omstreken om de (af)goden tevreden te stellen en om hulp af te smeken, Mesa offert zijn zoon op de stadsmuur, waarschijnlijk om angst in te boezemen. Zo laat hij zien dat hij niet van plan is om zich over te geven, maar alles zou doen om zijn stad te verdedigen.

Introductie op de les Wat is een profeet? Afsluiting van de les Op welke manier winnen de drie koningen de oorlog?

Aandachtspunten De essentie is de strijd die Joram voert tegen Moab. Omdat hij Elisa gaat raadplegen, wint hij de strijd! Joram is een halfslachtige koning ten aanzien van de godsdienst. Hij doet niet zulke zondige dingen als zijn vader Achab, maar breekt ook niet met de kalverendienst van Jerobeam, om zo een vereniging met Juda te voorkomen. Koning Mesa van Moab is een vazal van de koningen van Israël. Dit betekent dat hij jaarlijks geld of goederen moet betalen aan Achab. Na Achabs dood werpt Mesa dit juk af. Koning Achazja (zoon van Achab, broer van Joram) doet er niets tegen, maar Joram bindt de strijd aan. Joram heeft de koning van Juda en van Edom nodig, omdat hij door hun land en woestijn moet. De soldaten en de dieren hebben geen drinken meer. Waarschijnlijk hebben ze gerekend op het water in de wadi (greppel), maar staat dit nu droog. Joram ziet daar een teken in dat hij de Here niet geraadpleegd heeft. Josafat beseft dat het enige juiste is om de Here eerst te gaan raadplegen door een profeet. Zoals dat bij militaire acties gebruikelijk is. De aanwezigheid van de koning van Juda is de enige motivatie voor Elisa om de koningen te helpen. Gebrek aan water laat aan de drie koningen zien dat God het hoogste gezag heeft en dat hun gecombineerde macht niets Levend Water – groep 4

23

Hoofdstuk 15 Elisa

HOOFDSTUK 15 - DAG 3 ELISA, DE WEDUWE EN DE VROUW UIT SUNEM Verteltekst 2 Koningen 4 : 1 - 37 Achtergrondinformatie Mijn man, uw dienaar: Elisa is het hoofd van de profetenschool, waartoe haar man had behoord. Hiermee geeft de vrouw aan dat Elisa zorg draagt voor de leden van de profetenschool en hun nabestaanden. Is beslist heilig: de vrouw voelt aan dat Elisa niet alleen lid is van de profetenschool, maar ook heilig is. Dat wil zeggen dat Elisa werkelijk aan God gewijd, en daarom eerbiedwaardig, is. Spiegelt u me toch niets voor: is geen spot en twijfel, maar angst om teleurgesteld te worden. Mijn hoofd!: de jongen heeft een zonnesteek. Legde de jongen op het bed van de godsman en sloot de deur: niemand mag weten dat de jongen dood is, zodat niemand hem kan begraven voordat ze de profeet Elisa geraadpleegd heeft, Nieuwe maan, sabbat: feest/rustdagen waarbij het gewoon zou kunnen zijn om een profeet te bezoeken. En dan kan een knecht gemakkelijker gemist worden. De vrouw heeft haar man niet verteld dat hun zoon dood is. Drijf de ezelin zonder ophouden aan: ongeveer 7 uur non-stop rijden. Groet hem dan niet: begroetingen duren in het Oosten vaak lang en eindigen soms met een maaltijd.

een huis kost veel geld en neemt veel tijd in beslag. Alleen rijken kunnen zich veroorloven hun huis uit te breiden. Elisa geeft het echtpaar het allerbeste geschenk voor hun gastvrijheid: de belofte van een zoon. In die tijd worden kinderen als een grote zegen beschouwd. Een vrouw die geen kinderen kan krijgen, schaamt zich erg hiervoor en een man voelt zich in grote verlegenheid gebracht. Niet de profeet, nog minder de staf van Elisa geeft de jongen het leven terug. Maar God alleen: het gebed zoals in vers 33 staat!

Introductie op de les Neem een flesje met zonnebloemolie en vraag aan de kinderen hoeveel kopjes ermee gevuld kunnen worden. Vul de kopjes totdat de olie op is. Afsluiting van de les Hoe komt de jongen weer tot leven?

Aandachtspunten De essentie van deze dag ligt bij de twee wonderen die Elisa verricht. Hij helpt een weduwe zodat haar kinderen niet als slaven meegenomen worden. En het tweede wonder is dat Elisa een jongen opwekt uit de dood. Het lot van weduwen is in die tijd triest in Israël. Zonder enig sociaal recht zijn ze totaal afhankelijk van de hulp van God en de liefdadigheid van mensen. Vaak maken ze schulden om voedsel te kunnen kopen. Wanneer er niet op tijd terug betaald wordt, kan de schuldeiser de kinderen zes jaar lang als ‘schuldslaven’ in dienst nemen om de schuld te vereffenen. Een kamer op het dak van je huis maken, maakt het mogelijk dat je een eigen vertrek hebt. In Israëlische huizen was privéleven onmogelijk, want de huizen zijn niet voor comfort gebouwd, maar voor onderdak en bescherming gedurende de nacht. De meeste huizen bestaan uit één grote kamer, waar het hele gezin op rieten matten op de grond slaapt. Het bouwen van Levend Water – groep 4

24

Hoofdstuk 15 Elisa

HOOFDSTUK 15 - DAG 4 ELISA Lesboek p. 34 & 35 Pagina 34: wie zie je op de plaat? Waarom kijken ze alle drie blij? Hoe komen ze aan zoveel potten, kannen en kruiken? Vervolgens bespreekt u de vraag die onder de plaat staat. Wat gaan ze met de potten, kannen en kruiken doen? Pagina 35: op deze bladzijde staat het begrip profeet centraal. Aan de hand van de verhalen van Elia en Elisa kunt u uitleggen wat een profeet is en wat hij doet. Waarom het fijn is om een profeet te zijn (dichtbij God leven, God spreekt tot je) en waarom het moeilijk kan zijn (mensen die niet naar je luisteren). Wat heeft de foto met het woord profeet te maken? Kun je dat profeteren noemen? De foto is van het gebouw waar vroeger het Leger des Heils in zat. Tegenwoordig is het van Jeugd met een Opdracht (YWAM). Het staat tegenover het CS in Amsterdam. Er is in het gebouw een christelijke boekhandel en een café met de profetische naam Dwaze Zaken! Werkboek p. 16 Wanneer de kinderen hebben opgeschreven hoeveel kannen en kruiken ze tellen, kunnen ze deze vervolgens inkleuren.


25

Hoofdstuk 15 Elisa

HOOFDSTUK 16 WONDEREN


De genezing van Naäman 2 Koningen 5: 1 - 271 Optredens van Elisa 2 Koningen 4: 38 – 44 2 Koningen 6: 1 – 7 Oorlog met Aram 2 Koningen 6 : 1 – 7 Wonderen van God Lesboek p. 36 & 37 Werkboek p. 17

Cd Wonderlijk nr.13 - Wonder boven wonder

Thema Wonderen van God Algemene informatie In alle bijbelverhalen van deze week zijn Gods wonderen zichtbaar. De profeet Elisa is de woordvoerder van God. In het eerste verhaal gaat Naäman naar de profeet Elisa. Van een slavin heeft Naäman gehoord dat Elisa in naam van God wonderen kan doen. Hij komt tot geloof en Elisa geeft alle eer aan God. Hij neemt in tegenstelling tot Gehazi geen geschenken aan. In het tweede verhaal laat Elisa bij de profetenschool verschillende wonderen zien. In het derde verhaal vertrouwt Elisa ook in de oorlog op God. De Aramese koning heeft geen kans om het zwakke leger van Israël aan te vallen. God zorgt ervoor dat het Aramese leger vlucht. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk weten de kinderen waarom Naäman naar Israël komt; kunnen de kinderen vertellen hoe Naäman weer beter wordt; kunnen de kinderen vertellen welke wonderen Elisa heeft gedaan; weten de kinderen dat God Israël bevrijdt van de Arameërs. Memoriseertekst ‘Sta even stil en heb oog voor Gods wonderen’ Job 37: 14b Liederen Psalm 8: 3 - Aanschouw ik ’s nachts het kunstwerk Psalm 20: 2 - Als u ten hemel heft uw handen Psalm 71: 9,11 - Uw grote daden zal ik prijzen E&R 411 - Zie de zon E&R 340 - Leer ons te vertrouwen Opwekking 542 - God van trouw Levend Water – groep 4

26

Hoofdstuk 16 Wonderen

HOOFDSTUK 16 - DAG 1 DE GENEZING VAN NAÄMAN Verteltekst 2 Koningen 5: 1 - 27

Achtergrondinformatie Arameërs: dit zijn inwoners van Syrië. Naäman is bevelhebber bij het leger en staat in hoog aanzien door zijn overwinningen. Huidvraat: dit is een ziekte die begint met huiduitslag en is besmettelijk. Je krijgt witte schilfers op de aangetaste plek. De ziekte tast zenuwen, spieren en botten aan. Tien talent zilver: dit is 450 kg zilver. Eén talent is 45 kg. Zesduizend sjekel: dit is 72.000 gram goud. Eén sikkel is 12 gram. Koning scheurt zijn kleren: hij is zo wanhopig, dat hij zijn kleren scheurt. De koning weet dat hij geen macht heeft over ziekte, leven en dood. Hij ziet de brief als een uitdaging tot oorlog. Jordaan: de Jordaan is modderig en kan smal zijn in de droge seizoenen in tegenstelling tot de rivieren bij Naäman Elisa nam geschenk niet aan: Elisa neemt het geschenk niet aan, omdat niet hij, maar God, Naäman heeft genezen. Twee muildierlasten aarde: hij neemt de aarde van Israël mee om een altaar voor de Heer op te bouwen.

mee, want God zal vereerd worden bij de godsdienst van de Arameeërs. Door zijn profetisch inzicht weet Elisa wat Gehazi heeft gedaan en ontmaskert hij hem. Gehazi was van plan om te gaan rentenieren met het zilver wat hij heeft gekregen van Naäman (2 Koningen 5: 26).

Introductie op de les Wat is een wonder? Afsluiting van de les Wat is het wonder in dit verhaal? Laat de kinderen ook nadenken over het erkennen van God. (wonder: luisteren naar de slavin, in een vieze rivier gaan, beter worden, God erkennen)

Aandachtspunten Naäman is een belangrijke bevelhebber van het Aramese leger door zijn overwinningen. Hij krijgt te maken met de ziekte huidvraat. De Israëlitische slavin durft aan de vrouw van Naäman te vertellen van de godsdienst in haar land. Dat haar God de macht heeft Naäman beter te maken. Naäman mag van zijn eigen koning hulp gaan zoeken in Israël. Hij gaat naar de koning van Israël, maar deze weet in zijn wanhoop niet wat hij moet doen. Elisa biedt dan vrijwillig zijn hulp aan en laat Gods macht aan Naäman zien. Naäman krijgt tot zijn verontwaardiging alleen maar advies om zich zeven keer in de Jordaan onder te dompelen. Hij had een groter ritueel verwacht. Door zijn dienaren wordt hij toch overgehaald om in de modderig Jordaan te gaan baden. Door zijn genezing erkent hij Gods macht. Hij wil in zijn vreugde Elisa bedanken. Elisa neemt de geschenken niet aan, omdat de Heer alle eer toekomt. In zijn eigen land wil Naäman God aanbidden, daarom neemt hij aarde mee om een altaar te bouwen. Elisa geeft hem de vredesgroet


27


HOOFDSTUK 16 - DAG 2 OPTREDENS VAN ELISA Verteltekst 2 Koningen 4: 38 – 44 2 Koningen 6: 1 - 7 Achtergrondinformatie Wilde kruipplant, Kolokwint: dit zijn kleine bittere meloenen. Dood zit in de pot: de profeten denken dat ze dood gaan van het eten, omdat het bitter smaakt. Elisa weet de smaak te neutraliseren met het meel. Maal aan de profeten: honderd man krijgen te eten van 20 gerstebroodjes en wat koren. Dit was eigenlijk een kleine attentie van de nieuwe oogst, die aan een godsman was geschonken. Profetenhuis: een soort school voor jonge mannen om profeten te worden. Ze wonen bij elkaar. Aandachtspunten Profeten krijgen onderricht bij Elisa. Ze blijven ook vaak met elkaar eten. Omdat er hongersnood heerst, is er weinig eten, maar Elisa zorgt telkens voor een oplossing. Een knecht krijgt de opdracht linzenmoes te maken, maar de juiste ingrediënten zijn niet meer te vinden. Doordat de knecht Kolokwinten gebruikt, wordt de moes bitter. Elisa lost dit op door er meel doorheen te gooien. Bij een volgende gezamenlijke maaltijd van honderd personen is er weinig eten. Alleen 20 gerstebroodjes en graan kan voorgezet worden. God zorgt ervoor dat iedereen genoeg krijgt en er zelfs over blijft. Als het leerhuis te klein is geworden voor het aantal leerlingen, gaan ze met elkaar aan de slag om het gebouw uit te bouwen. Als er een geleende bijl in het water valt, komt het door een wonder van Elisa bovendrijven. Introductie op de les Welke wonderen heeft Elisa al gedaan? Afsluiting van de les Op welke wonderen van de Heer Jezus lijken deze wonderen van Elisa?


28


HOOFDSTUK 16 - DAG 3 OORLOG MET ARAM Verteltekst 2 Koningen 6 : 8 - 7 : 20

Achtergrondinformatie Dotan: ligt 20 km ten noorden van Samaria. De stad ligt op een heuvel in de vlakte van Jizreël. Dit is een vruchtbaar gebied. Door zijn strategische ligging zijn er veel oorlogen geweest. Mijn vader: de koning van Israël spreekt Elisa met deze titel aan uit respect voor de goddelijke autoriteit van de profeet. 1 schepel: 12 liter 1 sikkel: 12 gram zilver Vier mannen die aan huidvraat lijden: vanwege de ziekte mogen ze niet in de stad zijn. De huidvraat wordt met onreinheid vergeleken. Daarom mogen ze niet meer tussen de mensen wonen. Alleen de priester kan iemand die genezen is weer rein verklaren (Leviticus 13). Met de paarden al net zo gesteld: de meeste paarden zijn geslacht vanwege de hongersnood. De paarden die nog in leven zijn, kunnen net zo goed gebruikt worden voor de verkenning in het kamp.

Doordat de adjudant de spot drijft met deze profetie, zal hij sterven. De melaatsen ontdekken als eerste de bevrijding van Samaria. Ze genieten van het eten in het kamp. Ze gaan het goede nieuws aan de koning vertellen om niet gestraft te worden door alleen zelf te profiteren van de bevrijding.

Introductie op de les Heb jij wel eens erge honger gehad? Afsluiting van de les Hoe zorgt God ervoor dat de mensen geen honger meer hadden?

Aandachtspunten Het leger van het Tienstammenrijk is veel zwakker dan het leger van de Arameeërs. Door de waarschuwingen van Elisa kan de koning van Israël telkens uit de buurt blijven van dit gevaarlijke leger. Daarom denkt de Aramese koning dat hij een verrader in zijn midden heeft. Elisa weet zich beschermd als zijn stad is omringd, doordat hij het hemelse leger ziet. Maar het leger wordt juist ‘verblind’. Ze laten zich door Elisa wegleiden van Dotan en hebben niet door dat Elisa juist de man is waar ze naar op zoek zijn. Ze worden 20 km verder naar Samaria gebracht. De oorlog van Aram tegen Samaria vindt later plaats. De profeet Elisa wordt niet meer beschouwd als vriend, maar als vijand. De koning van Aram wil Samaria dwingen zich over te geven door hongersnood. De mensen hebben zo weinig dat ze onreine ezelskoppen en duivenpoep eten. Koning Joram is zo wanhopig dat hij niet meer vertrouwt op God en Elisa als schuldige aanwijst. Koning Joram wil Elisa onthoofden, omdat Elisa de opdracht heeft gegeven de stad niet over te geven. Elisa weet door God dat de bode komt met zijn doodsvonnis. Elisa voorspelt dat de volgende dag het eten weer voor de normale prijs te koop is.


29


HOOFDSTUK 16 - DAG 4 WONDEREN Lezen Lesboek p. 36 & 37 Aandachtspunten Op de linkerpagina is één van de wonderen afgebeeld die plaatsvond tijdens het werk van Elisa. Laat de leerlingen dit wonder nog een keer navertellen. Met behulp van de vragen op de rechterpagina kunt u de andere wonderen die Elisa heeft gedaan naar boven halen. Wonderen zijn gebeurtenissen die normaal niet kunnen gebeuren, alleen door Gods hand. In de bijbel staan veel wonderen. Weten de leerlingen andere wonderen op te noemen tijdens het leven van Jezus of in deze tijd. Werkboek p. 17 De leerlingen kleuren de kleurplaat van Naäman en schrijven woorden op die passen bij Naaman. Denk aan; melaats, Jordaan, knecht, slavin, Damascus, Elisa, Gehazi, onderdompelen, enzovoort. Extra Suggesties Laat de leerlingen een verftekening maken van een wonder dat veel indruk op hen heeft gemaakt. Laat ze het wonder in eigen woorden verwoorden en dit uittypen op de computer. Deze tekst kunnen de leerlingen onder hun tekening plakken.


30


HOOFDSTUK 17 KONINGEN VAN JUDA


Joas 2 Koningen 11 – 12: 22 Hervormingen van Hizkia 2 Koningen 18 – 19: 37 Hizkia ziek en genezen 2 Koningen 20 : 1 – 21 Koningen van Juda Lesboek p. 38 & 39 Werkboek p. 18

Liederen Psalm 1: 1 - Welzalig wie niet volgt der bozen raad Psalm 30: 1 - U zal ik loven trouwe Heer Psalm 71:9 - Uw grote daden zal ik prijzen E&R 52 - Welzalig de man die niet wandelt E&R 157 - Mijn Vader dank U wel E&R 167 - ‘k Stel mijn vertrouwen Opwekking kids - U alleen wil ik aanbidden

Thema Terug naar de Heer?! Algemene informatie Het gaat deze week over de koningen van Juda. In het eerste verhaal neemt Atalja de regering van het huis van David over. Zij doodt al haar kleinkinderen en wordt zelf koningin. De kleine Joas wordt gered zonder dat Atalja dit weet. Als hij 7 jaar is, wordt hij tot koning uitgeroepen. God zorgt er zo voor dat er een koning blijft uit het huis van David. De adviseur van Joas is de hogepriester Jojada. Als Joas op 7– jarige leeftijd koning wordt, dient het volk de Heer weer. Zolang Jojada leeft, is Joas een goede koning die het volk de weg naar de Heer wijst. In het tweede verhaal gaat het over koning Hizkia die opnieuw hervormingen in moet voeren. Hij herstelt de tempel en brengt ook de geboden van de Heer weer onder de aandacht. De Heer zegent hem daarom en redt hem van zijn vijanden. In het laatste verhaal gaat het over de ziekte en genezing van Hizkia. Maar ook over zijn hoogmoed. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de kinderen wat er met Joas gebeurt als hij nog een baby is; kunnen de leerlingen vertellen waarom Joas een goede koning is; kunnen de leerlingen vertellen hoe Hizkia op God vertrouwt, terwijl de Assyriërs hem en het volk bedreigen; weten de leerlingen hoe en waarom God het volk bevrijdt van de Assyriërs; kunnen de leerlingen vertellen wat er gebeurt als Hizkia ziek wordt; weten de leerlingen wat Hizkia aan het eind van zijn leven verkeerd doet. Memoriseertekst Gelukkig de man die niet meegaat met wie kwaad doen. Psalm 1: 1 Levend Water – groep 4

31

Hoofdstuk 17 Koningen van Juda

HOOFDSTUK 17 - DAG 1 JOAS Verteltekst 2 Koningen 11 - 12: 22 (Dit verhaal staat ook beschreven in 2 Kronieken 22: 10 - 24: 27)

Achtergrondinformatie Atalja: zij is een dochter van Achab en Izebel en de moeder van koning Achazja van Juda. Jehoseba: zij heeft dezelfde vader als Achazja (een zus van Achazja dus), waarschijnlijk is ze een dochter van één van de bijvrouwen van Joram. Zij is een tante van Joas. Ze is getrouwd met de hogepriester Jojada (2 Kron 22:11). Joas: is een zoon van Achazja. Hij is ongeveer een jaar als hij gered wordt uit de groep kinderen die gedood worden door Atalja. Zette hem de hoofdband op: een muts versierd met een gouden diadeem. Overhandigde hem de kroningsakte: waarschijnlijk is dit een afschrift van de wet van God. In Deuteronomium staat dat de koning dit onder handbereik moet hebben als hij gaat regeren (Deut 17: 18, 19).

tempel. Het zilver dat daarin komt, is bestemd voor herstelwerkzaamheden. Zolang Jojada leeft, gaat het goed met Joas. Als Jojada sterft, laat Joas zich adviseren door de leiders van Juda die toch weer teruggaan naar de dienst aan Baäl. Als God waarschuwt door profeten luistert Joas niet. Dan komt Zecharja, de zoon van de hogepriester Jojada. Hij waarschuwt Joas en het volk. Op de voorhof van de tempel wordt hij gestenigd. Voor straf stuurt God het leger van Aram op hen af. Joas raakt zwaargewond en wordt op zijn bed gedood door zijn eigen dienaren. Zij wreken de dood van de zoon van de hogepriester Jojada (2 Kron 24:19-25).

Introductie op de les Wat weet je nog van je zelf toen je baby was? (Waarschijnlijk alleen iets wat anderen je er over verteld hebben.) Afsluiting van de les Kende je dit verhaal? Wat vind je mooi?

Aandachtspunten Het gaat in dit verhaal over Juda. Even een stukje geschiedenis over Juda: Koning Josafat is een vrome koning die regeert over Juda. Zijn zoon Joram trouwt met Atalja, dochter van Achab en Izebel. Zij krijgen een zoon Achazja die een jaar koning is. Hij doet alleen maar slechte dingen (2 Kon 8:27). Hij wordt gedood door Jehu. Als Atalja hoort dat haar zoon dood is, besluit zij alle koningskinderen te doden (haar kleinkinderen) zodat zij zelf koningin kan worden. De kleine Joas wordt gered. Zijn tante verstopt hem in de linnenkamer van de tempel. (Daar wordt het babygehuil gedempt door al het linnen.) Dat is best een gevaarlijke actie van hen, waar (geloofs)moed voor nodig is. Door de redding van Joas wordt het huis van David gered! Na 6 jaren, dus als Joas 7 jaar is, wordt hij tot koning uitgeroepen. De hogepriester Jojada (zijn oom) is zijn adviseur. In de jaren dat Joas verstopt zat in de tempel is hij onderwezen uit de wet van God (2 Kon 12:3). Als Joas koning is, zorgt hij ervoor dat de tempel wordt hersteld. Die was nogal verwaarloosd tijdens de regering van Joram en Atalja. De Levieten zouden daarin actie moeten ondernemen. Joas neemt het initiatief. Hij zorgt ervoor dat er een collectekist komt te staan bij de ingang van de Levend Water – groep 4

32


HOOFDSTUK 17 - DAG 2 HERVORMINGEN VAN HIZKIA Verteltekst 2 Koningen 18 – 19: 37

(Dit verhaal staat ook beschreven in 2 Kronieken 2932 en Jesaja 36 en 37.)

Achtergrondinformatie Hij deed wat goed is in de ogen van de Heer: Hizkia herstelt de tempel en zorgt dat Gods geboden weer nageleefd worden. Hij doet dit met volle overgave (2 Kron 31: 20). Hij was de Heer toegedaan en heeft zich nooit van Hem afgekeerd: Hizkia gaat de afgoden niet dienen. Dit betekent niet dat hij geen zonden doet. Maar hij leeft niet in de zonde. Weigerde nog langer de vazal van de koning van Assyrië te zijn: onder koning Achaz is Juda ondergeschikt geworden aan Assyrië, daar moet flink voor worden betaald (2 Kon 16: 7). Hizkia stopt daarmee. Zeg tegen Hizkia: de titel koning wordt niet eens gebruikt, dit is een grote belediging. Boetekleed: Hizkia gaat in rouw naar de tempel. Hij scheurt zijn kleren en doet een harig stuk stof erover als boetekleed.

Nogmaals dreigende taal, deze keer in een brief: “Vertrouw toch niet op die God van jullie, Hij zal jullie heus niet redden.” Hizkia vertrouwt wel op God en legt de brief in de tempel voor God neer. Hij vraagt of God wil redden zodat iedereen zal beseffen dat de Heer de enige God is (2 Kon 19: 19). God belooft het volk te zullen redden: “Omwille van mijzelf en van mijn dienaar David.” (2 Kon 19:34). Een engel van de Heer doodt 185.000 man van het leger van Assyrië. Ze gaan terug naar hun land en daar wordt ook de koning gedood. Zo redt God zijn volk.

Introductie op de les Wat is vertrouwen? Wie vertrouw jij? Afsluiting van de les Op wie vertrouwt koning Hizkia?

Aandachtspunten Hizkia is een zoon van de goddeloze koning Achaz. Hij is koning over Juda. Hizkia stelt orde op zaken in Juda. Hij herstelt zowel de tempel als de tempeldienst, dit staat uitvoerig beschreven in 2 Kronieken 29 en 30. De afgoden verwijdert hij. Ook de koperen slang uit de tijd van Mozes (Num 21: 6-9) is een voorwerp van afgoderij geworden en wordt daarom vernietigd. Hizkia stelt zijn vertrouwen op God (2 Kon 18: 5). Als Hizkia 4 jaar koning is, wordt Samaria belegerd en ingenomen door Assyrië, de Israëlieten worden meegenomen en gaan zo in ballingschap. Dit is de straf van God op de ontrouw van zijn volk (2 Kon 18: 12). Ook Juda wordt bedreigd. Het leger van Assyrië trekt op naar Jeruzalem en met dreigende en grove taal wordt geprobeerd de mensen te ontmoedigen (2 Kon 18: 1935) en God wordt bespot (2 Kron 32: 19). Er gaat een enorme dreiging van het machtige leger van de Assyriërs uit. Voor de mensen in Jeruzalem is dit zeer bedreigend. Hizkia gaat naar de tempel. Dat God zo bespot is, maakt hem verdrietig. Hij roept de hulp in van de profeet Jesaja. God bemoedigt hem door de profeet en zegt dat Hij hen zal bevrijden. Levend Water – groep 4

33


HOOFDSTUK 17 - DAG 3 HIZKIA ZIEK EN GENEZEN Verteltekst 2 Koningen 20: 1 - 21 (Dit verhaal staat ook beschreven in 2 Kronieken 32: 24 - 33 en Jesaja 38.)

Achtergrondinformatie Dodelijk ziek: Hizkia heeft zweren en blijkbaar is dit dodelijk. Maak je laatste wilsbeschikking op: Hizkia moet zijn testament maken en beslissen wie de troonopvolger wordt. Hij heeft op dat moment nog geen zoon. Hizkia draaide zijn gezicht naar de muur: een uiting van grote verslagenheid. Een plak gedroogde vijgen: vijgen werden in het oosten gebruikt als pleister op een zweer. Een teken dat Hij zijn belofte zal nakomen: Hizkia vraagt een teken als bevestiging van wat God gezegd heeft. Tien graden: dit is af te lezen op de zonnewijzer die zijn vader Achaz heeft laten neerzetten.

ken 32: 25). Daardoor roept hij Gods toorn over zich en over Juda en Jeruzalem. De profeet Jesaja komt nogmaals met een boodschap van de Heer: van de rijkdommen van Hizkia waar hij zo trots op is, zal niks overblijven. Het zal allemaal naar Babel worden weggevoerd. Zijn zonen zullen dienst doen in het paleis van de koning van Babylonië. Hizkia laat zijn hoogmoed varen en buigt zijn hoofd voor God. Daarom komt de straf niet zolang Hizkia leeft (2 Kron 32: 26).

Introductie op de les Heb je wel eens meegemaakt dat iemand die heel ziek was weer beter werd? Vertel er eens over. Afsluiting van de les Hoe komt het dat Hizkia weer beter wordt?

Aandachtspunten Als Hizkia 40 jaar is, wordt hij ziek. God zegt tegen hem dat hij zal sterven. Dat maakt hem heel verdrietig. Hij smeekt tot God. Hij heeft veel goede dingen gedaan. God verhoort zijn gebed en spreekt tot Jesaja. De profeet Jesaja komt vertellen dat hij nog 15 jaren leven mag. Als bevestiging van de belofte om weer gezond te worden mag Hizkia een teken vragen. Hij heeft de keus uit 2 wonderen. De schaduw zal 10 graden vooruitgaan of 10 graden achteruitgaan. Hizkia kiest voor het laatste. Het wonder is een bijzondere breking van zonnestralen. Het is een mooi beeld voor de verlenging van Hizkia’s leven, waardoor de schaduw van de dood wordt uitgesteld. In Jesaja 38: 10-20 staat het dankgebed van Hizkia beschreven na zijn ziekte en genezing. Uit Babel komen gezanten om Hizkia te feliciteren met de genezing van zijn ziekte. Maar waarschijnlijk proberen ze er ook voor te zorgen dat de koning een bondgenootschap met hen tegen Assyrië zal aangaan. Hizkia voelt zich vereerd dat ze uit een ver en belangrijk land naar hem toe komen. Hij vertelt niet over de grote wonderen van God, maar laat alleen al zijn schatten zien om zo zelf bewonderd te worden. God stelt hem zo op de proef om te weten wat er in zijn hart omgaat (2 Kron 32: 31). Hizkia is hoogmoedig en niet dankbaar voor wat God hem gegeven heeft (KronieLevend Water – groep 4

34


HOOFDSTUK 17 - DAG 4 KONINGEN VAN JUDA Lesboek p. 38 & 39 Linkerpagina Bekijk samen de plaat. De vraag uit het boek is: hoe kan het dat Joas koning wordt als hij nog maar 7 jaar oud is? Andere vragen die aan bod kunnen komen: wat heeft Joas op zijn hoofd? Wat heeft hij in zijn hand? Hij heeft de boekrol in zijn hand. Dat is de wet van God. God wil dat een koning dit onder handbereik heeft als hij gaat regeren (Deut. 17, 18, 19). Rechterpagina Lees samen de tekst. De laatste zin is belangrijk: God zorgt dat het koningshuis van David niet uitgeroeid wordt. Hij heeft het beloofd aan David! Wat God belooft, dat doet Hij ook. Nadenkertje Als je koning bent, wat zou je dan belangrijk vinden? Werkboek p. 18 Memootje In het leven van Joas is goed te merken dat het belangrijk is als anderen je een goed voorbeeld geven. Bespreek met de kinderen wanneer het goed gaat met Joas en wanneer niet. Vraag aan de kinderen of ze zelf wel eens merken dat het moeilijk is om niet mee te doen met anderen die iets verkeerd doen. God wil je helpen niet mee te gaan met het kwaad. De kinderen mogen in de kaart een gebed opschrijven voor een zieke die ze kennen. De kinderen die geen zieke kennen, kunnen een mooie tekening maken voor een zieke.


35


HOOFDSTUK 18 JEREMIA DE PROFEET

Dag 1

Dag 2

Dag 3

Dag 4

Memoriseertekst Voordat ik je vormde in de moederschoot, had ik je al uitgekozen. Jeremia 1: 5

Jeremia wordt geroepen Jeremia 1: 1 – 19 Jeremia 7: 1 – 8 Jeremia 26: 1 – 24 De boekrol Jeremia 29: 1 – 32 Jeremia 36: 1 – 32 Een verwoeste stad en tempel Jeremia 37 : 1 – 40 : 6 Jeremia 52 : 1 – 34 2 Kronieken 36 : 11 – 23 Jeremia de profeet Lesboek p. 40 & 41 Werkboek p. 19

Liederen Psalm 137 - Aan Babels stromen zaten wij gevangen Psalm 139 - Heer, U doorgrondt mij van omhoog Alles wordt nieuw - Jeremia Elly en Rikkert - Zoals klei uit de hand van de pottenbakker Elly en Rikkert - Zeg mama Elly en Rikkert - Weet je dat de vader je kent Opwekking 599 - Kom tot de vader

Thema Luister naar God! Algemene informatie In het eerste verhaal wordt Jeremia als profeet aangesteld door God. Jeremia twijfelt, of hij het wel kan. Hij ziet er vooral tegenop om vervelende boodschappen te vertellen. De Israëlieten worden gewaarschuwd omdat ze God niet met hun hart dienen. Jeremia roept hen op om dit te veranderen omdat er anders verwoesting van de tempel zal plaatsvinden. In het tweede verhaal adviseert Jeremia de ballingen om hun bestaan weer op te bouwen. Ook laat hij een boekrol voorlezen aan de mensen van het volk, functionarissen en de koning. De koning is woedend over wat hij leest en laat de boekrol verbranden. Toch gebeuren de dingen die er in staan wel. Jeremia laat een nieuwe boekrol schrijven. In het derde verhaal komt de verwoesting van de tempel aan de orde. Er word nog steeds niet geluisterd naar de profetie van Jeremia. Daarop wordt de tempel verwoest en gaan de mensen in ballingschap. Dit heeft Jeremia telkens geprofeteerd. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: weten de leerlingen dat God Zijn woordvoerders zelf uitkiest; weten de leerlingen wat een profeet is; kunnen de leerlingen aangeven wat er zal gebeuren als de Israëlieten hun gedrag niet veranderen; kunnen de leerlingen vertellen waarom Jeremia niet in de tempel mag komen; weten de leerlingen waarom Jojakim de boekrol verbrandt en hoe hij sterft; weten de leerlingen waarom de tempel wordt verwoest.


36

Hoofdstuk 18 Jeremia de profeet

HOOFDSTUK 18 - DAG 1 JEREMIA WORDT GEROEPEN Verteltekst Jeremia 1: 1 - 19 Jeremia 7: 1 - 8 Jeremia 26: 1 - 24.

schap van God heeft gekregen hebben ze ontzag voor hem. Introductie op de les Moet je wel eens iets doen wat je moeilijk vindt?

Achtergrondinformatie Jeremia als profeet: Jeremia profeteert tijdens de regering van de koningen Josia, Joahaz, Jojakim, Jojachin en Zedekia. Onervarenheid: Jeremia is net zo terughoudend om een woordvoerder van God te worden als Mozes. Amandeltwijg: een tak van de amandelboom. De amandelboom is in Israël de eerste fruitboom die begint te bloeien soms al in januari.

Afsluiting van de les Wat vindt Jeremia moeilijk?

Aandachtspunten Jeremia is uitgekozen door God (Jer. 1: 4: De Heer richtte zich tot mij: ‘Voordat ik je vormde in de moederschoot, had ik je al uitgekozen’). Jeremia is door God uitgekozen als profeet. Jeremia vindt dit een zware taak. Jeremia is bang omdat hij de mensen slecht nieuws zal moeten brengen. God belooft hem om hem bij te staan (Jer. 1: 8). Jeremia heeft een artistiek temperament, dit laat hij zien door de verschillende manieren waarop hij mensen aanspreekt. Hij is niet alleen spreker maar ook schrijver en dichter. Hij communiceert vaak op een bijzondere manier om zijn boodschap over te brengen, hij maakt gebruik van mime, of treedt op als clown of acteur. In Jeremia 7: 3-8 staat duidelijk dat God de mensen oproept om werk te maken van hun geloof. Het gaat niet alleen om het bidden en naar de tempel gaan. Maar juist ook om oog te hebben voor elkaar (naaste liefhebben). De mensen hadden een bijgelovig vertrouwen in de tempel. Ze dachten namelijk dat God Jeruzalem altijd zou beschermen, zoals Hij eerder had gedaan (zie 2 Kon. 18-19). Jeremia wordt vaak bedreigd met de dood omdat de mensen hem het zwijgen op willen leggen, ze willen van hem af omdat hij onheil voorspelt en dat maakt de mensen erg onrustig. Jeremia vertrouwt volledig op God, God heeft hem verteld dat Hij op Jeremia zal passen en hem bij zal staan. Daarom kan hij tegen de leiders zeggen: “U kunt met mij doen wat u goed en rechtvaardig acht.” Toch is de naam van God onder de regeerders en het volk nog steeds belangrijk. Als ze merken dat Jeremia de boodLevend Water – groep 4

37


HOOFDSTUK 18 - DAG 2 DE BOEKROL Verteltekst Jeremia 29: 1-32 Jeremia 36: 1-32.

Achtergrondinformatie Boekrol: een lange rol papyrus of leer werd in die dagen gebruikt voor teksten. De rollen konden een lengte van wel 10 meter hebben en veel documentatie bevatten. Baruch: dit is de vriend en secretaris van Jeremia. Redmiddel: God pakt alle middelen aan om het volk tot bekering te brengen. Het laatste redmiddel is het opschrijven van Zijn woord. Vergeving: om vergeving te krijgen is oprechtheid nodig. Door oprechte bekering heeft bidden zin, je wilt het dan ook echt anders gaan doen. Raadsheren: dit zijn regeringspersonen die bij grote bijeenkomsten aanwezig moeten zijn.

Introductie op de les Neem een boekrol mee en laat deze zien. Stel er vragen over of laat de vragen uit de kinderen komen.

De straf van koning Jojakim is dat er geen nakomeling van hem op de troon zal komen.

Afsluiting van de les Wat gebeurt er met de boekrol?

Aandachtspunten De ballingen aan wie Jeremia schrijft zijn de gevangenen die met koning Jojakin mee naar Babel zijn genomen. Onder hen is ook Ezechïël (zie Jer. 22). Jeremia adviseert de ballingen zich te vestigen en een normaal leven te leiden: de ballingschap zal 70 jaar duren. Dan zullen ze terugkeren. Maar zelfs in Babel proberen zijn vijanden hem in moeilijkheden te brengen. Het is Jeremia verboden om in de tempel te komen, dit zal ongetwijfeld zo zijn om te voorkomen dat hij zal herhalen wat hij eerder heeft gezegd (zie Jer. 26). Maar het woord van God laat zich niet onderdrukken. De boodschap is geschreven: de profeet wacht zijn tijd af, en dan wordt de boekrol drie keer op één dag voorgelezen aan de mensen die vasten in de tempel, aan de paleisfunctionarissen en aan de koning zelf. De hoge raadsheren vragen Baruch om te gaan zitten. Dit wijst op respect. Baruch was een functionaris die de titel ‘schrijver’ droeg. Volgens sommige Judeeërs beïnvloedde Baruch Jeremia in plaats van andersom (zie Jer. 43: 3). Jojakim kan de boekrol verbranden maar toch heeft hij niet de macht om de boodschap te vernietigen of de vervulling ervan tegen te houden. Jeremia en zijn secretaris schrijven de boodschap nogmaals op. Dit laat zien dat het woord van God door gaat ondanks alle pogingen om het te verstikken en er niet naar te leven.


38


HOOFDSTUK 18 - DAG 3 EEN VERWOESTE STAD EN TEMPEL Introductie op de les Boekrol laten zinken (of papier als proefje).

Verteltekst Jeremia 37: 1 - 40: 6 Jeremia 52: 1 – 34 2 Kronieken 36: 11 - 23

Afsluiting van de les Jeremia vertelt veel slecht nieuws, toch is er hoop. Welke?

Achtergrondinformatie Jaar: het is het jaar 588. Sedekia is koning en Jeruzalem heeft tijdelijk uitstel van de belegering door de Chaldeeërs. Waterkelder: in de regentijd wordt het water dat op het dak valt vaak naar een uitgehouwen kelder onder het huis geleid, daar wordt het bewaard. Als het water aan het eind van de zomer op is blijft er een drab van modder en algen achter. Aandachtspunten De profetische boodschap houdt in dat als je op God vertrouwt je blijft leven. Als je dat niet zal doen wacht er een vreselijk lot. De profeet en de vreemdeling blijven in leven maar de koning wacht een straf. Jeremia laat een hoopvolle toekomst zien. Het volk leeft nog in ballingschap maar er is gratie voor koning Jojachin. God zal het volk bevrijden. Bijzonder: de Israëlieten zijn haast allemaal weggevoerd omdat ze achter vreemde goden aan lopen, maar juist de vreemdeling Ebed-Melech erkent de God van Israël wel. Dit is ook het geval bij de commandant van de lijfwacht, die bevrijdt Jeremia omdat hij inziet dat de God van Israël werkelijk God is. Symbolisch: de profetieën van Jeremia eindigen met een symbolische daad. De boekrol moet zinken in het water. Met de boekrol gebeurt wat het woord steeds vertelt. De ondergang van Babel zal definitief zijn. Hierin is de macht van God te zien. De gevangenen worden gedeporteerd, 2 Koningen zegt dat het er 10.000 zijn en 2 Kronieken 36 zegt dat het alle overlevenden zijn. Jojachin begon als een marionet van Egypte en eindigt als gevangene in Babylon. Met de troonbestijging door de zoon van Nebukadnessar verbetert de toestand voor Jojachin, een teken van een nieuwe hoop voor de natie. Het verhaal in hoofdstuk 52 is vrijwel identiek aan het verhaal in 2 Kon. 25. De tempel werd uiteindelijk herbouwd in 520-515 v. Chr., na de terugkeer van de Joodse ballingen. Nehemia is degene die de stadsmuren herstelde.


39


HOOFDSTUK 18 - DAG 4 JEREMIA DE PROFEET Lesboek p. 40 & 41 Linkerpagina: bekijk de plaat met de leerlingen. Laat de leerlingen vertellen wat ze zien. Vraag: waarom verbrandt de koning de boekrol? Bespreek met de leerlingen waarom koning Jojakim dit doet. Hoe komt hij tot deze daad? Jojakim denkt, dat als hij de woorden verbrandt ook de boodschap vernietigd wordt.

Geef de leerlingen de opdracht voor zichzelf een visitekaartje te ontwerpen. Eventueel kunnen ze deze ook maken voor Jeremia.

Rechterpagina: de leerlingen lezen de tekst. Bespreek samen aan de hand van de foto wat een boekrol was. Vertel de leerlingen boekrollen de boeken van nu waren. Het was veel werk om de boekrol te beschrijven, dit moest allemaal met de hand. Nadenkertje Wat doe jij als iemand je waarschuwt? Laat de leerlingen nadenken waarom het meisje zo rood wordt. Ze schaamt zich, of ze schrikt. Hebben zij dat ook wel eens meegemaakt? Wat doe je als je gewaarschuwd wordt? Is het moeilijk om naar een waarschuwing te luisteren? Stel de vraag waarvoor we gewaarschuwd kunnen worden (denk ook aan het verkeer, verkeersborden e.d.) en wat het doel ervan is. Op de foto een boekrol, zoals deze in synagogen nog steeds gebruikt wordt. Werkboek p. 19 De leerlingen mogen de illustratie uit het lesboek inkleuren. Ook kunnen ze er woorden over de profeet onder zetten. Extra suggesties Maak zelf een mooie boekrol! Dit kan individueel, of als groepswerk. Praat erover door wat een profeet is. Zijn wij ook in bijzondere dienst van God? Of moet je daar speciaal een profeet voor zijn? Laat de leerlingen een paar visitekaartjes zien en bespreek wat daar allemaal op staat: naam, beroep en functie, emailadres, telefoonnummer, de naam van het bedrijf en vaak een logo. Jeremia gaf ook een soort visitekaartje aan de koning en aan de mensen tegen wie hij sprak: Zijn naam:Jeremia; zijn beroep: profeet; sinds: nog voor zijn geboorte al uitgekozen door God; zijn functie: mensen waarschuwen en Gods wil vertellen; zijn baas: de levende Heer, de God van Israël! Levend Water – groep 4

40


HOOFDSTUK 19 DANIËL EN ZIJN VRIENDEN


Daniël en zijn vrienden Daniël 1: 1 – 21 De droom van Nebukadnessar Daniël 2: 1 – 49 Het gouden beeld Daniël 3 : 1 – 30 Daniël en zijn vrienden Lesboek p. 42 & 43 Werkboek p. 20

Psalm 138 - Ik zal met heel mijn hart uw eer Gereformeerd Kerkboek, Gezang 31 God is getrouw, zijn plannen falen niet E&R 251 - Daniël E&R 425 - Hier ben ik

Thema Geloven buiten de grenzen van Israël! Algemene informatie Deze week gaan de vertellingen over Daniël. De gebeurtenissen in het bijbelboek Daniël spelen zich af tijdens de Babylonische ballingschap. De bovenlaag van de Judese bevolking is als balling naar Babylonië weggevoerd. Jeruzalem is ingenomen en verwoest door de Babylonische koning Nebukadnessar. In de eerste vertelling gaat het over het verzoek van Daniël en zijn vrienden om zich te mogen onthouden van het eten van het hof. In de tweede vertelling raakt koning Nebukadnessar onder de indruk van Daniël. Daniël kan de droom vertellen die de koning heeft gehad en hij kan het ook nog eens uitleggen. In de derde vertelling gaat het over de drie vrienden van Daniël die niet knielen voor het beeld van de koning. Ze worden in de brandende oven gegooid. Maar een engel is bij hen en hen overkomt niets. Doelstellingen Na afloop van dit hoofdstuk: kunnen de leerlingen vertellen waarom Daniël in Babel woont; kunnen de leerlingen vertellen hoe Daniël en zijn vrienden zich onderscheiden van de rest aan het hof; kunnen leerlingen vertellen welke droom koning Nebukadnessar heeft en wat deze betekent; kunnen leerlingen vertellen waarom de drie vrienden niet knielen voor het gouden beeld; weten de leerlingen hoe de drie vrienden gered worden bij de brandende oven. Memoriseertekst Met de HEER aan mijn zijde heb ik niets te vrezen, wat kunnen mensen mij doen? Psalm 118: 6 Liederen Psalm 119 - Welzalig wie de rechte wegen gaan Levend Water – groep 4

41

Hoofdstuk 19 Daniël en zijn vrienden

HOOFDSTUK 19 - DAG 1 DANIËL EN ZIJN VRIENDEN Verteltekst Daniël 1: 1 - 21 Achtergrondinformatie Sinear: is de oude naam voor Babylonië Eunuch: een man die gecastreerd is om politieke redenen. Aan de hoven van rijke koningen en bevelhebbers wordt castratie toegepast, omdat de machthebber zeker wil zijn dat hij de vader is van de kinderen van zijn vrouw(en). Na drie jaar onderricht: Daniël en zijn vrienden worden uitgekozen om in het paleis te gaan werken. Ze krijgen les in de nieuwe taal en moeten veel boeken lezen. Zij krijgen een opleiding om straks een leidinggevende functie in het nieuwe koninkrijk in te kunnen nemen. Reinheidsvoorschriften: het eten van onrein vlees is door God verboden (Lev. 11) en bij het bereiden van het eten moet het bloed weglopen wanneer het dier wordt geslacht (Lev. 17: 10).

Introductie op de les Wat zou jij doen als je bij een vriend(in) gaat eten en ze bidden daar niet voor het eten? Afsluiting van de les Hoe laten Daniel en zijn vrienden zien dat ze in een ver en vreemd land toch trouw blijven aan God?

Aandachtspunten Het leger van Koning Nebukadnessar trekt vanuit Babel naar Jeruzalem. Het verovert de stad en steekt de stad in brand. De bevolking van Jeruzalem en Juda wordt meegenomen als ballingen. Ook Daniël en zijn vrienden. Zij krijgen een speciale opleiding van drie jaar aan het hof. Koning Nebukadnessar heeft 43 jaar lang als koning geregeerd. Babel is een grote en enorm rijke hoofdstad van een wereldrijk. Tegenwoordig ligt het in Irak. Daniël hoort bij de eerste grote groep ballingen en wordt als jongen naar Babel weggevoerd. Daniël komt uit een belangrijke en mogelijk een koninklijke familie en is buitengewoon bekwaam en intelligent. Daniël heeft de rol als staatsman en profeet Zo jong als Daniël en zijn vrienden zijn, ze laten ze zich leiden door Gods geboden. Ze krijgen aan het Babylonische hof een opleiding in de taal en cultuur van het Nieuw-Babylonische rijk en maken snel carrière. Daniël vermijdt conflicten. Wanneer Daniël en zijn vrienden voor een moeilijk dilemma als het eten worden gesteld, gaat hij onderhandelen. Daniël weigert niet om het voortgezette eten te eten, maar gaat overleggen en stelt een alternatief voor. In geen enkele Joodse wet staat dat je alleen maar groente mag eten en dat het drinken van wijn verboden is. Daniel en zijn vrienden weigeren het eten Levend Water – groep 4

van de Babyloniërs, omdat zij bij het bereiden van eten niet de joodse voedselvoorschriften in acht nemen (Lev. 11) en zij laten het bloed niet weglopen als zij dieren slachten (Lev. 17). Daniël en zijn vrienden schikken zich in de nieuwe namen en het volgen van de opleiding, maar hun aanpassing kent dus grenzen. Aan het hof van Babylon speelde magie, tovenarij, tovermiddelen en astrologie een belangrijke rol. Daniël en zijn vrienden moeten zich staande houden in deze wereld om te voorkomen dat ze dingen zouden gaan doen die God verboden heeft (Deuteronomium 18:10-12).

42


HOOFDSTUK 19 - DAG 2 DE DROOM VAN NEBUKADNESSAR Verteltekst Daniël 2: 1 - 49

Achtergrondinformatie Chaldeeën: op zich betekent dit woord gewoon Babyloniërs. Maar later wordt dit woord gebruikt voor een groep wijze mannen uit Babylonië. Chaldeeën zijn deskundigen in de ‘kunst’ van de magie. Hun geschreven teksten bestaan uit magische bezweringen, mythen, legenden, gebeden en hymnen. Laat ik u in stukken hakken: dit is een hele erge straf, omdat dan lid voor lid van het lichaam afgehakt wordt waardoor je niet meer normaal begraven kan worden. Men denkt dan dat de geest van de dode daardoor geen rust zal vinden Toen knielde koning Nebukadnessar neer en boog voor Daniël: dat een vorst die zelf als een god vereerd wordt, neerbuigt voor een Joodse man laat zien dat Nebukadnessar het een groot wonder vindt dat Daniël de droom kan vertellen en uitleggen. Reukwerk opdragen: teken van bijzonder eerbewijs in het Oosten Uw God is de God der goden: hij noemt God niet als enige God!

van rijkdom. Nebukadnessar heeft zelfs Nineve en Egypte veroverd. Daniël krijgt een hoge functie. God zorgt voor Daniël en zegent hem. Een hogere functie brengt ook met zich mee dat het moeilijker wordt voor Daniël om dicht bij God te leven.

Introductie op de les Weet jij ’s ochtends als je wakker wordt nog wel eens wat je gedroomd heb? Waar ging je droom dan over? Afsluiting van de les Wat betekent de droom van Nebukadnessar voor hemzelf?

Aandachtspunten De essentie van dit verhaal is dat Daniel kan vertellen wat Nebukadnessar gedroomd heeft en hij kan ook de droom uitleggen. Daniel bidt eerst tot God en vraagt om wijsheid. Hij stelt zich afhankelijk op van God. Daniël dankt God voor het vertellen van de droom en de uitleg en geeft hem de eer, ook als hij voor de koning staat. Het uitleggen van dromen was een rol van de Babylonische magiërs. Maar iedereen kan een interpretatie van een droom bedenken en niemand weet wie er gelijk heeft. Daarom bedenkt Nebukadnessar een test voor zijn wijzen aan het hof; hij vraagt zowel de droom als de uitleg. In de droom vertegenwoordigt het beeld de vier wereldrijken. Er wordt uitgelegd dat dit de volgende vier zijn: Babylonië, Meden-Perzië, Griekse en Romeinse Rijk. Het Romeinse rijk wordt verpletterd door de komst van Jezus op aarde. Christus wordt vaker vergeleken in de bijbel met een rots, een steen, hoeksteen (Psalm 118: 22, Jesaja 28: 16, Matteüs 21: 42, 1 Petrus 2: 6). Het gouden hoofd staat voor de regering van koning Nebukadnessar en zijn NieuwBabylonische rijk; dat prachtig schitterent Levend Water – groep 4

43


HOOFDSTUK 19 - DAG 3 HET GOUDEN BEELD Verteltekst Daniel 3 : 1 - 30

Achtergrondinformatie Zestig en zes el: ongeveer 27 meter hoog en 2,70 meter breed. Verder weten we niet hoe het beeld eruit heeft gezien. Satraap: oud Perzisch woord voor gouverneur. Brandende oven: waarschijnlijk een oven om stenen in te bakken; deze is van boven open en heeft een open deur waardoor de koning de mannen kan zien. Vrij rondlopen: de drie vrienden worden vastgebonden in de oven gegooid en zijn in de oven bevrijd van de touwen. Godenzoon: een engel wandelt met de drie vrienden in het vuur.

drach, Mesach en Abednego als hoogste God. Er wordt in de bijbel geen reden opgegeven waarom Daniël niet bij de plechtigheid aanwezig is. Ziekte of een speciale koninklijke opdracht kan een reden zijn geweest. De vele muziekinstrumenten geven aan hoe imponerend het geluid moet zijn geweest.

Introductie op de les Mag jij aan de oven van je ouders komen als die gebruikt wordt? Waarom wel of niet? Afsluiting van de les Hoe komt het dat de drie vrienden kunnen rondlopen in een hele hete brandende oven?

Aandachtspunten De essentie van dit verhaal is de openlijke verzetsdaad van Sadrach, Mesach en Abednego en hoe God hen beschermt. De jaren zijn voorbijgegaan en koning Nebukadnessar is vergeten dat hij Daniëls God als oppermachtig heeft erkend. God heeft verboden om te knielen voor afgodsbeelden (Exodus 20: 3). De mannen die Sadrach, Mesach en Abednego in de brandende oven gooien worden zelf gedood door het vuur, zo heet is de oven! De mannen volgen het bevel van de koning op, ook al weten ze dat de hitte van het vuur hen zal doden. In Babel is de koning een almachtig heerser. Het weigeren van een koninklijk bevel staat gelijk met de doodstraf en dit is niet altijd een snelle dood in de vlammen van een brandende oven, maar vaak een langzame en pijnlijke dood in de handen van een beul. De afwijzing van Daniël en zijn vrienden om het voorgezette voedsel te eten blijft onbekend bij de mensen uit die tijd. Maar het niet knielen van de drie vrienden voor het gouden beeld van de koning is een publieke actie van verzet. Wie in Babylonië de goden beledigt, wordt levend verbrand. Nebukadnessar stelt zich gelijk met een god. En hij laat zich als een godheid vereren. Hij geeft de drie mannen nog een kans en zegt dat wanneer ze niet buigen ze in de oven worden gegooid. En welke god kan hun dan nog redden, vraagt hij. Maar God redt ze! Hij laat Zich hier zien en beantwoordt daarmee de vraag van Nebukadnessar! God kan je redden, zelfs uit een brandende oven. Nebukadnessar erkent de God van SaLevend Water – groep 4

44


HOOFDSTUK 19 - DAG 4 DANIEL EN ZIJN VRIENDEN Lesboek p. 42 & 43 Linkerpagina: u bespreekt met de kinderen wat er op de plaat te zien is. Wat is dat voor beeld? Waarom staat er een oven? Waarom zijn er mensen met muziekinstrumenten? Vervolgens bespreekt u de vraag die er onder staat. Er zullen kinderen zijn die zeggen dat niet iedereen knielt. Daar kunt u op inhaken door te vragen waarom zij niet knielen en welke straf ze dan krijgen. Wat gebeurt er dan met de vrienden in de oven? Hoe zullen de andere mensen geregeerd hebben? Rechterpagina: u praat met de kinderen over dromen. Koningen in die tijd weten dat bepaalde dromen een betekenis hebben. Er zijn mensen die het dromen uitleggen als beroep hebben. Denk maar aan de schenker en de bakker, de Farao in de tijd van Jozef. Kunnen de kinderen nog meer voorbeelden noemen? Jozef kreeg een droom van God en de magiërs uit het oosten. Benadruk dat de opdracht van de koning hier is dat ze en de droom en de uitleg moeten geven. Meestal werd de droom wel verteld. Op de foto een poort zoals hij vroeger in Babel stond. Nu in een museum in Berlijn te bezichtigen. Op de muur beelden van leeuwen, om aan te geven hoe sterk deze stad is en de mensen die er in wonen. Werkboek p. 20 De opdracht spreekt voor zich. De kinderen lezen de tekst uit de bijbel en kleuren het beeld in. Eventueel schrijft u de tekst heel groot op het bord op. In het lesboek staan ook de goede kleuren afgebeeld.


45


HOOFDSTUK 20 DANIËL


Nebukadnessar verstoten Daniël 3: 31 – 4: 34 Feestmaal van Belsassar Daniël 5: 1 – 30 De leeuwenkuil Daniël 6 : 1 – 29 Daniël Lesboek p. 44 & 45 Werkboek p. 21

E&R 155 - Machtig God, Sterke rots E&R 251 - Daniël E&R 383 - Groot is de Heer E&R 388 - Hij is verheerlijkt Alles wordt nieuw - Daniël Opwekking 137 - King of kings, Lords of lords Opwekking 454 - Zegen, aanbidding

Thema God is de hoogste Koning Algemene informatie In deze verhalen erkennen de koningen Nebukadnessar, Belsassar en Darius de grootheid van God. Daniël kan door zijn hoge positie en gaven uitleg geven over Gods werk. In het eerste verhaal blijft koning Nebukadnessar zichzelf als de machtigste zien. Hij wordt op zijn plek gezet door God, doordat hij door de mensen wordt verstoten. In het tweede bijbelverhaal gebruikt koning Belsassar heilige voorwerpen uit de tempel van Jeruzalem voor zijn eigen feesten. Hij vergeet wat er met Nebukadnessar is gebeurd en beledigt God. En in het derde verhaal moet koning Darius Daniël door zijn eigen wet in de leeuwenkuil gooien. Door de wonderlijke redding van Daniel prijst hij Gods macht. Doelstellingen Aan het einde van dit hoofdstuk: weten de kinderen waarom Nebukadnessar wordt verstoten; kunnen de kinderen uitleggen wat Nebukadnessar heeft geleerd; kunnen de kinderen uitleggen hoe Belsassar God beledigt; kunnen de kinderen vertellen waarom Daniël in de leeuwenkuil wordt gegooid; weten de kinderen waarom Darius God als de hoogste Koning erkent. Memoriseertekst Want hij is de levende God die bestaat in eeuwigheid. Zijn koningschap gaat nooit te gronde. Daniël 6: 27b Liederen Psalm 2: 4 - O machtigen, o koningen weest wijs Psalm 72: 1 - O God, wil aan de koning schenken Gereformeerd kerkboek, Gezang 107 Ere zij God, de Vader Levend Water – groep 4

46

Hoofdstuk 20 Daniël

HOOFDSTUK 20 - DAG 1 NEBUKADNESSAR VERSTOTEN Verteltekst Daniël 3: 31 - 4: 34 Achtergrondinformatie Aan alle volken en naties: alle volken die in het grote Babylonische rijk van Nebukadnessar wonen. In wie de geest van de heilige goden woont: dit is een heidense omschrijving van het geloof van Daniël in God. Visioenen: Nebukadnessar wil uitleg over zijn droom, omdat men in die tijd gelooft dat de goden via dromen tot mensen spreken. De droom van een koning kan gaan over het rijk en de toekomst. Wachter: dit is een engel die op de uitkijk staat, net als schildwachten op een muur de wacht houden. Ketting van ijzer en brons: de ketting verwijst naar de boeien van waanzin die Nebukadnessar zal krijgen. Hij zal zijn rijk en waardigheid tijdelijk verliezen. Een ogenblik verbijsterd: de uitleg van de droom aan Nebukadnessar vraagt moed van Daniël. Nebukadnessar zal vernederd worden en God laat op deze manier zijn almacht zien. Vonnis van de Allerhoogste: Daniël vertelt dat God het vonnis velt en niet zoals Nebukadnessar eerst zegt: ‘alle heilige goden’. Doe uw zonden teniet door vrijgevigheid, ontfermen over armen: dit is een raad die Daniël geeft in tegenstelling tot hoe de Oosterse heersers zich gedragen. Indrukwekkende koningsstad: met zijn woorden laat Nebukadnessar blijken dat hij trots is op zijn macht en God niet erkent. Hij wil met de bouwwerken beroemd blijven. Uit opgravingen blijkt dat oosterse heersers inscripties hebben gemaakt van hun hoogmoed.

boom is de koning, maar door zijn hoogmoed wordt hij gekapt en leeft hij onder de dieren zonder verstand. De stronk wordt niet geheel weggehaald, omdat God een weg terug openlaat. Nebukadnessar heeft de mogelijkheid om direct Gods macht te erkennen en zijn rijk naar Gods recht te regeren. Maar hij vindt dat hij zelf zijn rijk geweldig heeft gebouwd. Direct wordt het vonnis uit zijn droom uitgevoerd. De machtige Nebukadnessar wordt door de mensen zeven jaar verstoten en leeft als een dier. Dit is vreselijk voor zo’n machtige heerser. Na de zeven jaar keert zijn verstand terug en hij erkent Gods almacht. Nebukadnessar krijgt ook zijn eigen macht en koninkrijk weer terug.

Introductie op de les Heb jij wel eens een brief geschreven? Afsluiting van de les Wat heeft Nebukadnessar geleerd volgens zijn brief?

Aandachtspunten Nebukadnessar beschrijft zijn verhaal in een boodschap aan zijn onderdanen. Hij laat in het begin van zijn boodschap al blijken dat hij heeft erkend dat God de hoogste koning is in zijn wonderen en tekenen. De droom die hij krijgt, is belangrijk voor zijn toekomst en van het koninkrijk. Zijn eigen wijzen zijn niet in staat hem uitleg te geven. Uiteindelijk laat hij Daniël komen. Waarschijnlijk wordt Daniël niet direct opgeroepen als wijze, omdat hij toch een allochtoon blijft. Hij kan ook opgeroepen worden om als second opinion te dienen. De droom wordt twee keer verteld in het bijbelgedeelte. Eerst vertelt Nebukadnessar en daarna geeft Daniël de uitleg. De Levend Water – groep 4

47


HOOFDSTUK 20 - DAG 2 FEESTMAAL VAN BELSASSAR Introductie op de les Wat is er gebeurd met koning Nebukadnessar?

Verteltekst Daniël 5: 1 - 30 Achtergrondinformatie Koning Belsassar: hij is de zoon van Nabonedus. Eigenlijk is Nabonedus de koning van Babel, maar door een oorlog in de Arabische woestijn is deze permanent afwezig. Daarom bestuurt Belsassar Babel. Zoon van Nebukadnessar: Belsassar is een afstammeling van Nebukadnessar. Feestmaal: dit is waarschijnlijk een afsluitende feestmaaltijd, want meestal gebruikte een koning zijn maaltijden alleen. Gouden en zilveren bekers uit de tempel van Jeruzalem: ze worden nu ontheiligd omdat ze gewoon als drinkbeker worden gebruikt. God wordt beledigd door het gebruik van deze heilige voorwerpen en het aanbidden van andere goden. Koningin: zij is niet één van de vrouwen van Belsassar, maar van een weduwe van een vorige koning. Het gebeuren in de feestzaal is in haar vertrekken doorgedrongen. Mene, mene, tekel ufarsin: betekent geteld, geteld, gewogen en te licht bevonden

Afsluiting van de les Waarom wordt koning Belsassar gestraft?

Aandachtspunten Koning Belsassar houdt een feestmaal, terwijl de stad belegerd wordt door de Meden en de Perzen. Het feestmaal is groots en er worden voor de goden offers gebracht. Tijdens de maaltijd wordt God beledigd door de heilige drinkbekers van de tempel van Jeruzalem te gebruiken. De koning schrikt heel erg van de hand die de tekens op de muur schrijft. Hij is verontwaardigd als blijkt dat zijn eigen wijzen de tekens niet kunnen ontcijferen. De koningin weet nog dat Daniël dromen kon uitleggen in de tijd van Nebukadnessar. Belsassar moet herinnerd worden aan de tijd van Nebukadnessar. Hij krijgt weer te horen wat God met Nebukadnessar heeft gedaan, toen deze hoogmoedig was. Daniël wijst Belsassar op zijn hoogmoed en dat hij niets heeft geleerd van het verleden. Hij wordt gestraft, omdat hij de Allerhoogste heeft beledigd. Elke machthebber moet buigen voor het gezag van God. Koning Belsassar geeft Daniël de beloofde geschenken na deze harde boodschap. Diezelfde nacht wordt Gods vonnis uitgevoerd. Belsassar wordt gedood en Babel wordt ingenomen door de Meden en de Perzen. Koning Darius wordt aangesteld als onderkoning van Cyrus over Babel. Levend Water – groep 4

48


HOOFDSTUK 20 - DAG 3 DE LEEUWENKUIL Introductie op de les Hoe heeft God al aan Daniël en de koningen laten zien dat hij de machtigste en hoogste koning is?

Verteltekst Daniël 6 : 1 - 29 Achtergrondinformatie Darius, de Mediër: waarschijnlijk is hij de onderkoning over Babel, aangesteld door Cyrus van de Meden en Perzen. Er wordt ook gezegd dat Cyrus in Babel als Darius werd aangesproken. Hij is het tweede gedeelte van het beeld. Satrapen: dit zijn stadhouders met een groot grondbezit. Ze innen belastingen van de bevolking. Wet van Meden en Perzen: dit is een onherroepelijke wet. Zelfs Darius kan de wet niet veranderen. Liet hen samen met hun vrouwen en kinderen in de leeuwenkuil werpen: de straf was voor het hele gezin. In het Oosten zagen ze een persoon niet als individu, maar verbonden met het hele gezin. Koning, leef in eeuwigheid: dit is de gebruikelijke manier om een koning aan te spreken. Leeuwenkuil: dit is waarschijnlijk een kuil die in de grond is uitgegraven. Darius gebruikte de leeuwen om mensen te doden. Machtige vorsten hielden wel vaker wilde dieren als statussymbool.

Afsluiting van de les Hoe laat God zijn macht nu zien?

Aandachtspunten Daniël is opgeklommen tot een machtige man. Hij is geliefd bij de koning. De andere machthebbers zijn jaloers, maar door zijn gehoorzaamheid aan God, kunnen zij niets slechts op hem aanmerken. Ze bedenken daarom een wet die in verband staat met het geloof van Daniël. De bestuurders geven aan dat ze iedereen hebben betrokken bij het maken van de wet, maar Daniël hoort van het bevelschrift als het op papier staat. Hieruit blijkt weer dat Daniël wordt gezien als buitenstaander. Het is voor Daniël een gewoonte om dagelijks drie maal te bidden. De mannen die hem in de val laten lopen, weten dit en gaan hem hierop pakken. Darius ziet de val nu ook in en probeert er alles aan te doen om Daniël te redden. Darius voert het vonnis uit, maar hij laat wel de mogelijkheid open dat God Daniël beschermt. Hij gaat de volgende morgen hoopvol naar de leeuwenkuil. God beschermt Daniel en laat zijn macht zien. De machthebbers die het plan tegen Daniël hebben bedacht, worden met het hele gezin gestraft. Darius erkent en ziet Gods macht in de redding van Daniël. Levend Water – groep 4

49


HOOFDSTUK 20 - DAG 4 DANIËL Lesboek p. 44 & 45 Op de linkerpagina kijkt Belsassar verbijsterd naar de schrijvende hand op de muur. Hij wordt door God veroordeeld, want hij misbruikt de heilige bekers uit de tempel. Bespreek met de kinderen wat het betekent dat God heilig is. Hoe laat God in de bijbelverhalen van deze week zien dat hij boven alle koningen staat en de Allerhoogste is. Maak de link naar deze tijd. God staat ook boven alle machthebbers van deze wereld. Op de rechterpagina kunt u de tekst laten voorlezen door de leerlingen. Waarom is en leeft Daniël zo anders dan de andere wijzen? Waarom is Daniël niet bang? Met de vraag in het wolkje gaat u verder door op jaloers zijn. Bespreek met de kinderen waarom de mannen jaloers waren op Daniël. Hoe kwam Daniël aan die wijsheid? Wat geeft God aan ons waar niet-gelovigen jaloers op kunnen worden (genade, vrede, blijdschap, troost). Werkboek p. 21 Antwoorden van de puzzel n

e

b

b e l s a s s a r

u

k

a

f

b

e

l

d a n i e l

n

e

s

s

e

s

t

m

a

d a r i u s

r

a

l e e u w e n

Extra Suggesties De stad Babylon is indrukwekkend geweest. Daniël heeft in een stad met prachtige gebouwen en tuinen gewoond. Maak met de kinderen van dozen en gekleurd papier de stad na. Op internet en in de bibliotheek zijn platen te vinden waarop staat hoe de stad er uit heeft gezien. Op de site wikipedia staat algemene informatie en beeldmateriaal van de stad.


50


HOOFDSTUK 11 DE WIJZE KONING

Recommend Documents