Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 1: Kwaliteit Definities ⇒ Kwaliteit is afgeleid van het latijnse Qualitas ≈ hoedanigheid, karakter, eigenschap ⇒ Kwaliteit geeft aan of een (eigenschap van een) of dienst overeenkomt met hetgeen de klant ervan verwacht ⇔behoefte is bevredigt
Productkwaliteit Wat? De mate waarin een product voldoent aan de verwachtingen van de gebruiker Uitstekende productkwaliteit? Verwachtingen van de gebruiker worden overtroffen Slechte productkwaliteit? Verwachtingen van de gebruiker worden niet benaderd Subjectief begrip, want wordt bepaald door gebruiker
Kwaliteit voor producent Producent moet de verwachtingen van de gebruikers juist kennen. Deze verwachtingen worden dan vertaald naar technische eisen naar alle stappen vh productieproces. Zodat een product tot stand komt dat zo goed mogelijk aan de kwaliteitseisen beantwoordt en dit met zo weinig mogelijk verspilling Kwaliteit voor de producent is op te delen in ontwerpkwaliteit en uitvoeringskwaliteit Ontwerpkwaliteit geeft aan in hoeverre het ontworpen product voldoet aan de verwachtingen vd gebruiker Uitvoeringskwaliteit: mate waarin het product, dat in werkelijkheid getoetst wordt door de gebruikers, overeenkomt met het ontworpen product Verband: In formule vorm productkwaliteit = ontwerpkwaliteit x uitvoeringskwaliteit
De verwachtingen van de gebruiker De gebruiker Wat? Elke persoon of organisatie die, meestal tegen betaling, producten benut om zijn behoeften te bevredigen, is een gebruiker Wat niet? De gebruiker is niet noodzakelijk een eindgebruiker of consument De gebruiker kan ook opnieuw een producent zijn Vb: Wij verkopen onze melk aan Belgomilk → Ysco → Consument
Zijn verwachtingen Herhaling: Kwaliteit = subjectief ⇔ elke gebruiker heeft verschillende behoeften ⇒ dus andere verwachtingen Gevolg: producent kan onmogelijk een product vervaardigen dat voldoet aan de verwachtingen van DE consument De producent kan zich wel richten tot een doelgroep Doelgroep? Groep mensen met redelijk homogeen verwachtingspatroon Hoe kan producent de verwachtingen van zijn doelgroep bepalen? Dmv. Een marktonderzoek De verwachtingen van een gebruiker veranderen met de tijd Gevolg: continue evolutie in ht verwachtingspatroon vd gebruiker De verwachtingen van niet-eindgebruikers zijn minder subjectief, omdat ze voor een groot deel in dienst staan van de verwachtingen van de eindgebruikers, de consument
Stijn Vandelanotte
-1-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Het product Definitie Algemeen: Middel of goed om de behoeften van de gebruiker te bevredigen Uit het oogpunt van producent: product is het resultaat van arbeid, naarmate een product in het productieproces vordert, stijgt de waarde door de in elke productiestap verrichte arbeid. 4 algemene productcategorieën Goederen: tastbare, afzonderlijke producten met een te onderscheiden vorm Software (programmatuur): denkproduct, bestaande uit info die door een ondersteunend medium wordt uitgedrukt Behandelde stof: tastbaar product dat tot stand komt door het omzetten van grondstoffen in een gewenste staat Dienst: resultaat dat voortvloeit uit activiteiten, uitgevoerd, op het raakvlak tussen de leverancier en de klant om aan de behoeften van de klant te voldoen
Het ontstaan van een product Door een reeks opeenvolgende productiestappen: het productieproces Marktonderzoek: bepaling vd verwachtingen vd doelgroep Op basis vh eisenprogramma een ontwerp maken vh product → Goedkeuring vh ontwerp Productie vh product: volgens de bepalingen vh ontwerp Distributie: product wordt bij gebruiker gebracht Behoefte bevrediging bij consument?
Meten van de kwaliteit De kwaliteit moet uit de subjectieve naar objectieve invloedsfeer gebracht worden ⇒ Hoe? Door aan de kwaliteit een quotatie te geven: een kwaliteitscijfer ⇒ voorwaarden van een kwaliteitscijfer? Het moet goed begrijpbaar en eenvoudig zijn Voorbeelden: - het uitvalspercentage van producten - het aantal fouten per product ofwel per vast aantal producten - de gemiddelde waarde x met de standaarddeviatie σ , in het geval van meetbare grootheden - aantal klantenklachten tov het aantal geleverde producten
Stijn Vandelanotte
-2-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 2: Van kwaliteit tot integrale kwaliteitszorg Kwaliteitsbeleid wat? De overkoepelende intenties en koers v/e organisatie met betrekking tot kwaliteit opgebouwd uit 2 delen het beleid gericht op het vervaardigen en het op de markt brengen van een product vh juiste kwaliteitsniveau; men tracht zo goed mogelijk in te spelen op de eisen, wensen en verwachtingen van de klant het beleid om die doelstelling op een beheerste wijze en met de kleinste inspanning te realiseren
Kwaliteitssysteem omvat: een organisatiestructuur, procedures, processen en middelen deze zijn nodig voor het implenteren van kwaliteitzorg, om zo te kunnen voldoen aan gestelde eisen een kwaliteitssysteem wordt vastgelegd in een kwaliteitshandboek een kwaliteitssysteem moet soms geevalueerd worden om te controleren of door veranderende omstandigheden het kwaliteitssysteem voorbijgestreeft raakt Hoe? dmv. Kwaliteitssysteem-audits Door wie? De organisatie zelf: eerste partij → interne audit Haar klanten: tweede partij → externe audit Onafhankelijke instellingen: derde partij → externe audit Opm: een certificaat kan helpen om de aanwezigheid v/e kwaliteitsysteem aan te tonen
Kwaliteitszorg Opdat een producent zijn producten zou kunnen blijven verkopen, is het nodig dat hij aan elke stap vh productieproces zorg besteedt DEF Alle activiteiten van de totale management functie die het kwaliteitsbeleid, de doelstellingen en de verantwoordelijkheden vaststelt en deze implenteert met middelen als: Kwaliteitsplanning, Kwaliteitsbeheersing, Kwaliteitsborging en Kwaliteitsverbetering Evolutie in de kwaliteitszorg Vroeger: weinig aandacht doordat de vervaardigde producten tamelijk eenvoudig waren Nu: producten werden compliceerder en de consument wordt steeds kritischer Types controle 100% eindcontrole (vroeger) Alle producten worden op het einde vh productieproces gecontroleerd Nadeel: beperkt tot goed of afkeuren, gevolgd door sorteren Probleem: de keuring gaf wel inzicht over de omvang vh probleem, maar men zag in dat de eindcontrole te laat kwam. Fouten kan men enkel wegwerken door te vermijden dat ze ontstaan 100% tussencontrole op kritisch punten → passief voorkomen van foutieve exemplaren Controle na alle kritieke bewerkingen in het productieproces, hierdoor wordt voorkomen dat producten die toch niet meer te redden zijn, nodeloos dure bewerkingen ondergaan Steekproefcontroles met terugkoppeling → actief voorkomen van foutieve exemplaren Deze controle is niet zozeer gericht op het wegnemen van slechte exemplaren, nadat ze geproduceerd zijn, maar veel meer op het vermijden van het fabriceren van slechte producten Dmv. Terugkoppeling → uitvoeren van een bijregeling Dmv. Vooruitkoppeling → de oorzaak van ontregeling wordt onschadelijk gemaakt door het treffen van compenserende maatregelen in een latere fasevh productie proces Steekproef ingangskeuring Hiermee tracht men de beletten dat het gebruikte materiaal bij de verwerking moeilijkheden zou opleveren Gevolg: statistische methoden doen hun intrede in de kwaliteitszorg
Integrale kwaliteitszorg (IKZ) Indien ieder een van top tot basis, in alle af delingen en in alle f unct ies, individueel en samen, aan kwaliteit szorg doen, spreekt men van integrale kwaliteitszorg of Total Quality Management (TQM) TQM Centrale idee: het is efficienter om alle activiteiten in eenmaal te doen Hiermee bespaart de organisatie tijd op correcties, mislukte producten en serviceverlening ♦ Hierdoor zou de organisatie uiteindelijk kosten besparen ♦ Het is zowel toepasbaar binnen productiebedrijven als binnen dienstverlenende organisaties IKZ of TQM is een mentaliteit, een gedragswijze , dag na dag toe te passen
Stijn Vandelanotte
-3-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 3: Kwaliteitsbeheersing Definities Proces Wat? Verzameling van samenhangende middelen en activiteiten die ‘inputs’ (invoer) omzet in ‘outputs’ (uitvoer) Deze middelen kunnen personeel, financien, gebouwen, inrichting, uitrusting, technieken en methoden omvatten
Procesbeheersing Wat? Het voorkomen van ongewenste veranderingen, zodat het geheel voorspelbaar wordt Voorwaarden? Vereisten: omvatten regels, voorschriften, normen, procedures, afspraken, … die door iedereen aanvaard worden. Dit is het vertrekpunt om een proces te beheersen Beoordeling: hier vergelijkt men de werkelijke situatie met de wetgeving. Zijn de resultaten van de beoordeling positief, dan is het ontwerp onder controle of beheerst Bijsturing: noodzakelijk iets om indien de resultaten afwijken van de vereisten Factoren die het procesverloop beïnvloeden die de uitvoeringskwaliteit kunnen beinvloeden Mensen: het personeel belast, met de productie, zal de nodige bekwaamheid of vakmanschap dienen te bezitten Materiaal: alleen grondstoffen waarvan de juiste kwalitatieve waarde gekend is, mogen aangewend worden. Wanneer de grondstoffen afkomstig zijn v/e vorig productie proces in het bedrijf, kan elke productiecel beschouwd worden als klant van de vorige en leverancier van de volgende eenheid Machines: deze moeten in geode staat zijn door systematisch en doeltreffend onderhoud. Het juist instellen van alle parameters en nauwkeurig toezicht op het verloop van deze parameters zijn hierbij onontbeerlijk. Methode: in de ontwerpfase werd de juiste productietechniek vastgelegd. Deze worden aan de operators kenbaar gemaakt door middel van werkinstructies Milieu: het milieu bepaalt de bedrijfsfilosofie, die op haar beurt zorgt voor de aan- of afwezigheid van IKZ
Statistische proces beheersing of SPC Wat? Onderdeel van kwaliteitsbeheersing → kwaliteit kan enkel volledig beheerst zijn, als het proces volledig onder controle is Een productie-eenheid streeft optimale kwaliteit na ⇔ elke klant moet op elk moment tevreden zijn ⇔ geen fouten ⇔ product beantwoordt aan de gestelde specialisaties Het is echter onmogelijk om steeds identieke perfecte producten te produceren Productieprocessen zijn door toeval altijd onderhevig aan een zekere hoeveelheid Variatie of spreiding Om een kwaliteitsproduct te realiseren moet deze variatie constant gehouden worden Gevolg: Statistische proces controle (SPC) is onmisbaar Essentieel voor kwaliteitsbewaking/kwaliteitsverbetering is een juist beeld vh verloop vh productieproces Een statistisch beheerst proces = proces dat enkel maar door toeval onderhevig is aan een zekere hoeveelheid spreiding (=natuurlijke of normale spreiding) … deze levert kwaliteitsproducten Een statistisch onbeheerst proces = proces dat ook variatie heeft door aanwijsbare bronnen (zoals defecte machine) Samenvatting Statistisch: SPC maakt gebruik van een aantal statistische begrippen Proces: SPC is in de eerste plaats een techniek om een proces te beheersen Beheersing: deze omvat meer dan de nederlandse term controle Gegevenzamelen Welke gegevens dient men te verzamelen? Wie moet de gegevens verzamelen? Wanneer zal men de gegevens verzamelen? Waarhaalt men de gegevens vandaan? Waarom verzamelt men de gegevens? Hoe dient men de gegevens te verzamelen? Over hoeveel tijd beschikt men? OPM: de verzamelde gegevens dienen in de eerste plaats als basis voor de actie, en dus moeten ze gebaseerd zijn op feiten en niet op veronderstellingen 2 soorten gegevens Meetbare of variabele gegevens : deze kunnen continu veranderen …. Vb: lengte, gewicht, tijd Telbare of attributieve gegevens: welke enkel op discrete wijze kunnen veranderen Vb: een aantal foute producten, een aantal stroompannes, aantal klachten per jaar
Stijn Vandelanotte
-4-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie De steekproef Vroeger werd er 100% gecontroleerd, zie ook eerder hoofdstuk, maar men ontdekte dat men door een deel van een te onderzoeken partij waarvan wordt aangenomen dat er naar verhouding evenveel fouten inzitten als de totale productie → prevalentie Werking Vooraf moeten eisen gesteld worden waaraan de steekproef moet voldoen → deze kunnen worden vastgelegd in een keuringsschema Als de steekproef aan de eisen voldoent wordt de partij goedgekeurd Er is echter een risico: Producentenrisico: de kans dat de partij ten onrechte wordt afgekeurd Consumentenrisico: de kans dat de partij ten onrechte wordt goedgekeurd ♦ Opm: deze kansen kunnen echter van tevoren voorspeld worden en vervolgens kan hiermee rekening worden gehouden bij het vaststellen van de grootte van de steekproef en de afgesproken grenswaarde De grootte (vb: 100 monsters op 10000 verpakkingen) en grenswaarde (vb 1 afwijking) zijn afhankelijk van De partijgrootte: meestal geldt partijgrootte ↑ ~ steekproefgrootte ↑ De beschikbare informatie over het proces of de leverancier De toelaatbare keuringskosten: steekproefgrootte ↑ ~ steekproef kost ↑
Monstername Bij de monstername zijn volgende punten van belang Het nemen van het juiste aantal monsters Het nemen van monsters op de juiste momenten Het controleren en keuren van de monsters Het administreren van de meetresultaten AQL → Belangrijk begrip bij het controleren dmv. Steekproefen De AQL = Accepted Quality level = het aanvaardbare kwaliteitsniveau De AQL wordt afgesproken tussen de klant en de afdeling verkoop vh bedrijf De AQL geeft het aantal fouter per 100 eenheden weer, dat door de klant aanvaard wordt
Flowchart Dmv. Een aantal symbolen kan men de verschillende stappen van een proces visualiseren in een flowchart of stroomdiagram Eigenschappen van een flowchart Duidelijk en eenvoudig ⇒ iedereen moet het proces kunnen begrijpen Soms brengt het onvermoede samenhang aan het licht Het laat toe om kritische punten in het proces verloop aan te duiden, waar meer gegevens moeten verzameld worden en beheersing noodzakelijk is
Hulpmiddelen voor SPC de verzamelde gegevens kunnen nu gevisualiseerd, geordend en/ of geanalyseerd worden met volgende hulpmiddelen Histogram In een histogram gaat men gegevens ordenen door klassegrenzen of klassemiddens uit te zetten op de horizontale as en de respectievelijke frequenties op de verticale as. Elke staaf stelt dan een klasse voor, de breedte v/e staaf geeft de klassebreedte weer en de hoogte van de staaf de frequentie Uit de histogram kan men voor de analyse enkele heel belangrijke parameters afleiden De centrale waarde = gemiddelde De spreiding = spreidingsbreedte = range = MAX waarde – MIN waarde Standaarddeviatie, mediaan, kwartielen Andere grafische voorstellingen Lijngrafieken: geven duidelijk veranderingen in numerieke hoeveelheden weer Staafdiagrammen: tonen duidelijk hoeveelheden en onderlinge verhoudingen weer Cirkeldiagrammen: spreken visueel sterker dan staafdiagrammen, doch exacte waarden komen niet tot uiting Controlebladen Functie: nagaan van de verdeling v/e productieproces Probleem met histogram: meestal omslachtig werk en individuele gegevens v/e productieproces zijn niet van zo’n groot belang: gewoonlijk volstaat het de vorm vd verdeling vh productieproces en de verhouding tot de specificatiegrenzen na te gaan ⇒ oplossing controleblad / kruisjesblad: Veel sneller en eenvoudiger dan iedere waarde afzonderlijk op te tekenen en achteraf te ordenen
Stijn Vandelanotte
-5-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Shewhart-regelkaart of controlekaart Ontstaan? In de jaren 20 door de Amerikaanse statisticus Shewhart en zeer belangrijk in kwaliteitswereld Opbouw? Hoofding Gegevens betreffende het product, steekproefgrootte, werkpost Veld Horizontale as: de steekproefvolgorde … dus steekproef i1, i2, i3, … Verticale as: de schaal voor de kenmerkende grootheid die in het regelcircuit wordt gebruikt Verschillende grenzen: een 3 à 4 tal soorten horizontale lijnen De streefwaarde: de gewenste waarde, de optimale waarde of de streefwaarde Waarschuwingslijnen: bij een te frequente overschrijding van deze lijnen bestaat de kans dat een corrigerende actie nodig is om te voorkomen dat het product moet worden afgekeurd Regelgrenzen of actiegrenzen: bij het overschrijden is er duidelijk sprake van ontregeling vh proces ⇒ corrigerende maatregel is nodig ♦ OPM: Soms wordt enkel de bovenregelgrens of enkel de onderregelgrens overschreden Afkeurlijnen: bij het overschrijden is er een onaanvaardbare productkwaliteit ⇒ afkeuring ♦ OPM: Deze zijn er enkel als er een grote ruimte is tussen afkeurlijnen en regelgrenzen, is die er niet geldt dat de overschrijding vd regelgrenzen leidt tot het afkeuren vh product Types Variabele controlekaarten Enkel bruikbaar voor het ordenen en analyseren van een meetbare karakteristiek Gesteund op de normale verdeling (Gauss Verdeling) Voorbeeld: X-R controlekaart Bovenaan de kaart wordt x uitgezet tegen de indexen ♦ Laat de veranderingen in de gemiddelde waarde vh proces zien Onderaan de kaart wordt R (range = spreidingsbreedte) uitgezet tegen de indexen ♦ Laat de veranderingen in de spreiding van het proces zien De toleranties staan altijd op de kaart aangegeven De kaart toont tegelijk veranderingen in gemiddelde waarde en spreiding vh proces en is daardoor zeer efficient in het controleren van abnormaliteiten in het proces Hoe in vullen? ♦ A) neem regelmatig een steekproef en noteer de gegevens op de meetkaart die meestal linksonder de controlekaart staat. Er kunnen max. 5 meetwaarden onder elkaar worden ingevuld. In de steekproef kunnen max. 5 producten worden getest ♦ B) berekening na iedere steekproef: Som van de metingen Het gemiddelde vd metingen De range ♦ C) breng de waarden x en R over op de daarvoor bestemde grafieken en verbind deze punten ♦ D) beoordeel het resultaat Vorobeeld: Me-R controlekaart Analoog aan de X-R controlekaart, maar hier wordt het gemiddelde vervangen door de mediaan, deze is bij kleine steekproeven ongeveer gelijk aan het gemiddelde x Attributieve controlekaarten Meestal gebruikt om meetbare waarnemingen te controleren Voorbeeld1: de np-kaart ⇒ functie: het aantal foutieve eenheden Voorbeeld2: de p-kaart ⇒ functie: de proportie foutieve eenheden Voorbeeld3: de c-kaart ⇒ functie: het aantal fouten Voorbeeld4: de u-kaart ⇒ functie: de proportie fouten
Stijn Vandelanotte
-6-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Keuze van de controlekaart Bepaald door de uitgangssituatie en het gestelde doel De kaarten kunnen in verschillende categorieën ingedeeld worden 1) Wat wordt er geregistreerd: fouten (defect) of foutieve (defective) eenheden Als men obv het aantal foutieve eenheden het aantal goede eenheden kan afleiden, dan maakt men gebruik van controlekaarten, gebaseerd op de binomiale verdeling ⇒ np-kaart en p-kaart Als men vertrekt van het al dan niet voorkomen van fouten is het niet mogelijk om op basis vh aantal fouten te bepalen hoeveel fouten hadden opgetreden, hier maakt men gebruik van controlekaarten, gebaseerd op de Poisson indeling ⇒ c-kaart en u-kaart 2) Hoe wordt er geregistreerd? Wordt het aantal foutieve eenheden genoteerd ⇒ c-kaart en np-kaart Daar vindt men dan effectief het gevonden aantal foutieve eenheden Vanzelfsprekend moeten de steekproeven dan bij benadering even groot zijn Zijn de steekproeven niet even groot, dan kan men de proportie fouten of foutieve eenehden noteren ⇒ u-kaart en p-kaart * in de cursus staat er op blz 33 een samenvattenschema hiervan Interpretatie van controlekaarten Door de beweging van punten, kan men mbv controlekaarten bepalen welke veranderingen er zich in een productieproces voorgedaan hebben. Om een controlekaart efficient te gebruiken, moet men criteria opstellen voor wat men als abnormaliteit beschouwt Er ontstaat een abnormaliteit als: een aantal punten zich buiten de regelgrenzen bevindt de puntengroepering één of andere bijzondere vorm aanneemt, zelfs wanneer de punten allemaal binnen de regelgrenzen liggen mogelijke punten groeperingen ♦ Verloop: punten groeperen zich aan één kant van de centrale lijn het aantal punten in dat verloop, wordt de lengte vh verloop genoemd men besluit tot een abnormaliteit in het proces als het verloop een lengte heeft van zeven punten ♦ Trends: een reeks punten vertonen een continue op- of neergang men neemt aant dat er een abnormaliteit in het proces is als zeven opeenvolgende punten een op- of neergaande lijn vertonen. ♦ Periodiciteit: Punten vertonen hetzelfde veranderingspatroon voorgelijke intervallen. Voor het evalueren van een periodiciteit is er geen eenvoudige methode zoals voor verloop en trends. De enige manier is de puntenbeweging van nabij te volgen en een technische beslissing nemen ♦ Aandrukken tegen centrale lijn of regelgrens: punten liggen dicht bij regelgrens of de centrale lijn. oorzaak? Vaak doordat verschillende types van gegevens of gegevens die betrkking hebben tot verschillende factoren in subgroep werden samengebracht. Men moet dan de samenstelling van de subgroepen veranderen, de gegevens opnieuw verzamelen en de controlekaart opnieuw opmaken Kwaliteitsbeheersing Proces beheersing is geen garantie voor kwaliteitsbeheersing. NEN EN ISO 8402 definieren kwaliteitsbeheersing als de operationele technieken en activiteiten die worden aangewend om aan de kwaliteitseisen te voldoen. Deze technieken en activiteiten zijn zowel gericht op het controleren van een proces als op het voorkomen van verspillingen
Stijn Vandelanotte
-7-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 4: Kwaliteitsverbetering = Quality improvement Definitie Kwaliteitsverbetering omvat de acties die door de hele organisaties heen genomen worden om de doeltreffendheid van activiteiten en processen te vergroten om zo voordelen te leveren aan zowel de organisatie als haar klanten. Kwaliteitsverbetering wordt steeds vooraf gegaan door kwaliteitsbeheersing De drie stappen voor kwaliteitsverbetering te hebben 1) onderzoeken en/of vastleggen van de wetgeving Wetgeving? De omschrijving van de gewenste situatie en de vertaling hiervan in meetbare grootheden 2) de beoordeling Beoordeling? Het meten, tellen, wegen, observeren en nagaan in hoeverre de wetgeving behaald wordt 3) de bijsturing Wanneer? Als de resultaten van de beoordeling niet conform zijn met de wetgeving moet er wat veranderd of bijgestuurd worden
Kaizen Wat? Een kwaliteitsfilosofie ingevoerd in 1986 Betekenis? Kai = verandering Zen = beter Veranderen ten goede, maar vaak wordt kaizen vertaald als continu verbeteren Hierbij ligt het accent op continu: aandacht voor verbetering moet een hoofdelement zijn vd dagelijkse taakuitoefening. Daarom moet iedereen worden betrokken bij Kaizen, zowel managers als de uitvoerende medewerkers. Hoe? Ideeënbussysteem … elke werknemer mag zijn ideeën om de kwaliteit te verbeteren dan indienen De 5 hoofdelementen van kaizen Teamwerk Persoonlijke discipline Verhoogde moraal Kwaliteits continuiteit Ideeën voor verbetering
Innovatie Wat? Schoksgewijs verbeteringsproces dat met grote tussenpozen veelomvattende verbeteringen brengt. Waar? Vooral in onze westerse bedrijfscultuur Probleem? De strategie die wordt toegepast bij innovatie, wordt verondersteld te leiden tot trapsgewijze vooruitgang, doch zal de werkelijke vooruitgang niet zo perfect zijn (zie cursus pagina 38) als het niet terzelfdertijd de Kaizenstrategie wordt toegepast. Oorzaak? Alle systemen zijn onderhevig aan slijtage In westerse bedrijfsculturen zien de meeste managers de relatie tussen taken en hierarchische functies zoals weergegeven in deze figuur. Enkel het topmanagement en het middenkader is betroken bij de kwaliteitsverbetering. Dit werkt demotiverend voor de uitvoerders. Toch is er geen enkele reden om te denken dat Kaizen niet in het Westen zou werken
Innovatie versus Kaizen Kenmerken van Kaizen en innovatie
Gevolg Tempo Tijdsbesteding Verandering Benadering Middelen
Kaizen Lange termijn, blijvend maar niet ingrijpend Kleine stappen Voortdurend en steeds toenemend Geleidelijk en constant Groepsaanpak Aanwezige kennis en kundigheid
Inzet
Mensen
Innovatie Korte termijn, maar ingrijpend Grote stappen Nu en dan , zonder ooit meer Plots en vluchtig Sterk individualistisch Technologische doorbraken, nieuwe uitvindingen, technologie
Innovatie en Kaizen zijn complementaire processen Kaizen is nodig om het resultaat van een innovatieslag vast te houden en verder te verbeteren. In feite begint het continue verbeteringsproces direct na een innovatieslag en loopt verder door tot een volgende innovatie nodig is. Beide zijn nodig indien een bedrijf succesvol wil zijn Opgelet: Kaizen en innovatie moeten in evenwicht zijn Te veel innovaties: geen rust om de bereikte verbeteringen te handhaven Te lang kaizen: reduceert het effect van Kaizen geleidelijk Beide uitersten leiden tot demotivatie
Stijn Vandelanotte
-8-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Methoden van Kwaliteitsverbetering Voorwaarden om systematisch kwaliteit te leveren? Werkafspraken, procesvolgordes Mensen met de juiste opleiding, ervaring en passie inzetten De juiste machines en hulpmiddelen moeten aanwezig zijn Iedereen moet zich volledig inzetten voor het team, dat moet niet leiden tot het schoonvegen van eigen straatjes of het over de muur gooien van zaken. Besluit: bedrijf moet zich zo ‘flexibel’ organiseren dat het leveren van kwaliteit mogelijk wordt gemaakt Flexibel, omdat kwaliteit een bewegend doel is
Een aantal TQM-stromingen maken gebruik van kwaliteitscirkels, zoals die van Deming De kwaliteitscirkel van W. Edwards Deming is een hulpmiddel voor kwaliteitsmanagement Het beschrijft 4 activiteiten, basisconcepten die op alle organisaties van toepassing zijn en die in een cyclus zorg dragen voor een betere kwaliteit Plan: Plan en ontwikkel Bedenk het wat, hoe, waar, wanneer en op welke wijze de producten moeten worden aangemaakt. Doelstellingen en plannen formuleren Do: pas toe Voer uit wat er in het PLAN is bedacht Iedereen moet hierbij zorgvuldig samenwerken Check: beoordeel Controleer geregeld of de zaken die bij DO en PLAN werden verwacht ook daadwerkelijk werden bereikt. Is dit niet zo , onderzoek dan hoe dat komt (bv te weinig of verkeerde machines) Act: herzie Bepaal de gewenste resultaten en doe iets met de constateringen uit Check Dat betekent dat er wijzigingen in PLAN aangebracht moeten worden Voorbeeld Leveringsmoment distributiebedrijf Verwachte leveringstijd = x Laden goederen op tijd O, vertrek Aankomst tijd = y Controle of x = ? y , indien y > x Bijsturen: bvb laden vd goederen op tijd O – (y-x)
De borgingswig De heuvel staat voor steeds betere kwaliteit Door de Deming-cirkel steeds maar weer te doorlopen kan de kwaliteitsheuvel worden beklommen In de figuur merken we ook een wig op (blauw driehoekje) Deze voorkomt immers dat de cirkel weer vd heuvel afrolt De wig symboliseert de kwaliteitsboring, ofwel het minimum kwaliteitsniveau dat een bedrijf op zeker moment wil halen De wig heeft dus een sterke binding met het PLAN, wanneer immers afspraken over de werkwijze worden gemaakt. Het is dus essentieel dat de borgingswig ook geregeld wordt “meegetrokken” met de cirkel, anders verdwijnt het effect ervan
Stijn Vandelanotte
-9-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hulpmiddelen in de kwaliteitsverbetering Pareto-analyse of 80/20-regel Het blijkt dat slechts 20% van de oorzaken 80% van de kwaliteitsafwijkingen veroorzaakt Tvm: de inkomstenverdeling eind 19e eeuw: 20% vd bevolking genoot van 80% vh totale inkomen Doel van pareto-analyse? De belangrijkste problemen te onderkennen en deze op te lossen Opstellen pareto-diagram Gegevens worden in staafdiagram uitgezet Horizontaal: de fouten rangschikken van meest naar minst voorkomend Linkse verticale as: geeft het aantal defectieven voor iedere fout Rechtse verticale as: percentsgewijze aandeel van iedere fout in het totaal De curve geeft de cumulatieve frequentie weer vh aantal defectieven Uit dit pareto diagram kunnen we nu besluiten welk probleem eerst moet worden aangepakt, namelijk fout B Kritiek op pareto-analyse Er is geen onderliggende wetmatigheid die suggereert dat dit zo is wat betreft het inkomen (zie begin). Zo zijn er economieen waar dit veel gelijkmatiger is verdeeld. Zo zijn er ook geen wetmatigheden die voorschrijft dat 20% vd oorzaken 80 vd gevolgen bewerkstelligd. Het kan evengoed zijn dat 40% van de oorzaken 70% van de gevolgen realiseert
Spreidingsdiagram Doel spreidingsdiagram? Toont het verband tussen oorzaak en gevolg, het is een methode die men kan toepassen op elk samengaan van twee grootheden Opstellen spreidingsdiagram Verzamelen van 50-100 paarsgewijs bij elkaar horende metingen van iets waarvan men de mogelijke samenhang wil onderzoeken. Horizontale as: oorzaken Verticale as: gevolgen Alle punten worden in het diagram uitgezet, indien er tussen 2 grootheden een samenhang bestaat, spreekt men van correlatie. Men kan een trendlijn trekken waarlangs aan beide zijden ongeveer evenveel punten staan
Ishikawa-diagram = visgraat diagram Doel ishikawa diagram? Toont duidelijk de verschillende oorzaken die de productkwaliteit beïnvloeden door de oorzaken te ordenen en met elkaar in verband brengen. Soms spreekt men van een oorzaak-en-gevolg-diagram Opstellen ishikawa-diagram Horizontale as met helemaal rechts het probleem of het effect Vervolgens zijgraten tekenen: deze staan voor de hoofdcategorieen van de oorzaken Meestal zijn dit de 5 M’s die een proces beïnvloeden : milieu, machines, methode, materiaal en mensen Telkens stelt men de vraag of elke oorzaak inderdaad het vermelde gevolg veroorzaakt Daarna worden de hoofdoorzaken verder opgesplitst in deelfactoren, ze worden geschreven bij kleine zijgraten die uitkomen op de grote zijgraten. Uiteindelijk heeft een goed visgraatdiagram vele kleine gaatjes, die laten zien welke vele kleine oorzaken tot het aangegeven effect hebben geleid.
Brainstormen Wat? Middel om in korte tijd een groot aantal ideeën uit een groep mensen te genereren om de kwaliteit Een groot aantal ideeën Niet persee goeie ideeën, alle ideeën zijn aanvaardbaar. Dwaze ideeën scheppen vrolijkheid. De lach is een uitstekende katalysator, stilte maakt een brainstormbijeenkomst heel gauw stuk Groep mensen:Ideaal is een 12-tal personen. Iedereen krijgt de gelegenheid om zijn steentje bij te dragen Te grote groep: te veel ideeën en de niet autoritaire personen durven hun ideeën niet mee delen Te kleine groep: mensen zijn te beleefd en wachten op ideeën van elkaar Korte tijd: Een goed georganiseerde brainstormbijeenkomst van 20 min kan zo’n 100-tal ideeën opleveren Aandachtspunten Onderwerp moet nauwkeurig gedefinieerd worden Er zijn 2 manieren om alles nu te verwerken: 1) men kan de opgeschreven oorzaken door de deelnemers laten bespreken en bekritiseren. Er blijft een kleiner aantal oorzaken over, waar iedereen het overeen is. Men kan dan stemmen over welke oorzaak nu de belangrijkste oorzaak is. Ten slotte pakt men die oorzaak. Of 2) men kan ook de oorzaken, die alle deelnemers relevant vonden, opnemen in een visgraat diagram.
Stijn Vandelanotte
-10-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 5: Kwaliteitsborging = Quality Assurance Definitie Kwaliteitsborging is het geheel van activiteiten dat de kwaliteit wil verzekeren en wil bewijzen dat het kwaliteitssysteem effectief functioneert. Dat kan enkel het geval zijn als objectief kan aangetoond worden dat het kwaliteitssysteem aan de voorwaarden voldoet. Kwaliteitsborging kan zowel intern als extern zijn Interne kwaliteitsborging: binnen een organisatie geeft kwaliteit borging vertrouwen aan de leiding Externe kwaliteitsborging: in contractuele of andere situaties geeft kwaliteitsborging vertrouwen aan de klanten
Kwaliteitsborgingsnormen Een norm of een standaard is een procedure of een maat waarvan een groep mensen met elkaar heeft afgesproken dat ze hem zullen gebruiken Letterlijk: norma : richtsnoer, maatstaf of regel Voorbeelden van organisaties die zich daar mee bezig houden DIN = deutsche industrie norm EN = europese norm IEC = international elektrotechnical commision ISO, BIN, ….
ISO = international organisation for standardization Wat? Een organisatie die normen vaststelt, de organisatie is een samenwerkingsverband van nationale standaardorganisaties in 156 landen Samenwerking met IEC Samen hebben ze het ANSI (american national standard institute) opgericht. Samenwerking met NEN (Nederland) NEN is het nationale orgaan dat de ISO standaarden en Nederlandse uitgaven daarvan in beheer heeft en zorgt draagt voor hun ontwikkeling Samenwerking met BIN (België) Belgisch instituut voor normalisatie is het nationale orgaan dat de ISO standaarden en de Belgische uitgaven daarvan in beheer heeft en zorgt draagt voor hun ontwikkeling Voorbeelden van ISO standaarden ISO 216 → papierformaten ISO 1000 → SI-eenheden ISO 5218 → codes voor het menselijk geslacht
ISO 9000 – serie Algemeen De ISO 9000 – familie is de meest volledige kwaliteitsborgingsnorm De ISO 9000 legt vast hoe een organisatie zijn kwaliteit kan waarborgen De standaarden zijn onafhankelijk van enige specifieke industriele of economische sector en richten zich erop dat het gehele proces v/e organisatie beheerst verloopt (van verkoop t.e.m. service) De ISO 9000 – familie ondersteunt de organisaties bij de implementatie en hantering van doeltreffende kwaliteitsmanagementsystemen (KMS) Sinds anno 2000 bestaat de ISO 9000 serie uit volgende standaarden ISO 9000: de grondbeginselen van KMS en specificeert de terminologie ISO 9001: de eisen voor een KMS om te voldoen aan de verwachtingen vd klant Doel? Bedrijf kan de gewenste producten leveren ⇒ tevredenheid van klanten ↑ ISO 9004: de richtlijnen voor zowel de doeltreffendheid als de doelmatigheid vh KMS Doel? Prestatie van de organisatie ↑ + tevredenheid van klanten ↑ ISO 19011: geeft richtlijnen voor het uitvoeren van audits van kwaliteits en/of milieumanagementsystemen ♦ Samen vormen deze normen een samenhangend geheel van normen voor KMS die wederzijds begrip in nationale en internationale handel bevorderen
Stijn Vandelanotte
-11-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie ISO 9000:2000 Belangrijkste aspecten De klant centraal Eisen van klanten kunnen contractueel zijn gespecificeerd door de klant of kunnen door de organisatie zelf zijn bepaald. In beide gevallen bepaalt de klant uiteindelijk of het product aanvaardbaar is. Verwachtingen van de klant veranderen: producten en processen moeten dus continu verbeteren De benadering volgens een KMS moedigt organisaties aan om Eisen van klanten te analyseren De processen definieren die bijdragen aan de voltooiing v/e product dat aanvaardbaar is voor de klant Deze processen beheersen Doel? Continue verbetering, klanttevredenheid ↑, Het geeft vertrouwen aan de organisatie en haar klanten dat ze in staat is om producten te leveren die op een constante wijze voldoen aan de eisen De rol van het management Om een organisatie succesvol te leiden en te laten functioneren is het noodzakelijk deze op systematische en transparante wijze te sturen en beheersen Succes kan voortkomen uit het implementeren en onderhouden van een managementsysteem dat ontworpen is om prestaties continu te verbeteren en zich tegelijkertijd richt op de behoefte van belanghebbenden Kwaliteitsmanagement maakt, naast andere management disciplines, deel uit vh besturen v/e organisatie 8 hoofdprincipes van kwaliteitsmanagement 1) Klant gerichtheid → Organisaties zijn afhankelijk van hun klanten dus moeten ze: De huidige en toekomstige behoeften vd klant te begrijpen Voldoen aan eisen van de klant Streven naar het overtreffen vd verwachtingen vd klant 2) Leiderschap → leidinggevende functies hebben meest macht dus moeten ze: De eenheid van doel en richting van de organisatie vastleggen Een klimaat scheppen en onderhouden waarin medewerkers volledig kunnen betrokken worden bij het bereiken vd doelstellingen van de organisatie 3) Betrokkenheid van medewerkers → medewerkers zijn op alle niveaus de kern v/e organisatie, dus moeten ze Hun bekwaamheden ten voordele van de organisatie zoveel mogelijk gebruiken 4) Procesbenadering Een gewenst resultaat wordt doelmatiger bereikt wnr activiteiten en betrokken middelen bestuurd worden als een proces 5) Systeembenadering van managen Vaststellen, begrijpen en sturen van onderling samenhangende processen als een systeem draagt bij tot de doeltreffendheid en doelmatigheid vd organisatie in het bereiken van haar doelstellingen 6) Continue verbetering Continue verbetering vd totale prestatie vd organisatie behoort een permanent doelstelling te zijn 7) Besluitvorming op basis van feiten Doeltreffend beslissingen zijn gebaseerd op de analyse van gegevens en informatie 8) Win-win relaties met leveranciers Een organisatie en haar leveranciers zijn afhankelijk van elkaar en een win-win relatie vergroot het vermogen van beiden om waarde te creëren ISO 9001:2000 Norm stelt een aantal eisen aan het kwaliteitssysteem v/e organisatie en de manier die organisatie omgaat met het kwaliteitsbeleid. Voorbeelden van eisen Het kwaliteitsbeleid op papier staan en gecommuniceerd worden naar alle medewerkers De organisatie moet zorgen voor klantentevredenheid door te voldoen aan de eisen van de klanten en aan de van toepassing zijnde wettelijke voorschriften De bedrijfsprocessen moeten vastgelegd worden in een kwaliteitshandboek Er moet volgens deze processen worden gewerkt Schrijf wat je doet, doe wat je schrijft !!!! Dit is een standaard die van toepassing is voor fabrikanten. Verschil met vroeger? Meer aandacht aan continue verbetering en klanttevredenheid dan in de 1994 versie.
Stijn Vandelanotte
-12-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie De ISO 9001:2000 norm bestaat uit volgende hoofdstukken Eisen aan KMS Hoe verlopen processen? Hoe kunnen processen beheerst worden? Zijn hierbij documenten nodig? Verantwoordelijkheid vh management Wat is het beleid vd onderneming? Wat zijn de doelstellingen vd onderneming? Hoe zijn de taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden verdeeld? Hoe toont de directie haar betrokkenheid? Management van middelen Hoe zorgt de onderneming tijdig voor de juiste middelen en faciliteiten zoals werkruimte, uitrusting? Welke opleiding en ervaring zijn nodig voor de verschillende functies? Klant gerelateerde processen/ realiseren vh product Snapt de organisatie wat de klant vraagt? Hoe wordt het product getoetst of het aan de eisen voldoet? Hoe wordt de feitelijke productie- of dienstverleningsproces beheerst? Meting, analyse en verbetering Op welke manier wordt de klanttevredenheid gecontroleerd? Hoe wordt gecontroleerd dat de producten aan de eisen blijven voldoen? Hoe worden de fouten afgehandeld? Hoe kunnen fouten meer vermeden worden ♦
♦
De ISO 9001:2000 besteed aandacht aan: Het primaire proces (productie van goederen – het tot stand komen van diensten), de wisselwerking met de klant en het continu verbeteren De ISO 9001:2000 besteed geen aandacht aan: Het personeelsbeleid, financiën en de methode van produceren
De bedrijfscyclus Prominente rol van de klant De klant stelt de eisen De klant bepaalt zelf of hij al dan niet tevreden is Klanteneisen, klanttevredenheid en continu verbeteren zijn hierbij DE sleutelwoorden De onderdelen ‘directieverantwoordelijkheid’, ‘management van middelen’ en ‘meting, analyse en verbetering’ geven de randvoorwaarden aan die nodig zijn om het product gerealiseerd te krijgen en om continu te kunnen verbeteren Om ervoor te zorgen dat een organisatie na het verbeteren niet terugvalt, maar de verbetering vasthoud, zijn er zekerheden nodig: de borging. In de norm wordt kwaliteitsborging omschreven als ‘het aspect van kwaliteitsmanagement gericht op het geven van vertrouwen dat aan kwaliteitseisen zal worden voldaan’ DWZ: er moet een minimum kwaliteitsniveau van de werkzaamheden in de organisatie afgesproken zijn en nageleefd worden zodat de kans dat de verwachtingen van de klant voldaan is , heel hoog ligt Hoe? Dit wordt niet beschreven, het is aan de organisatie zelf om dit te bepalen Soms gebruik van formulieren, handtekening, … maar deze zijn ook vaak niet bruikbaar De eisen van deze norm zijn van toepassing op alle organisaties. Deze norm schrijft inhoudelijk niets voor. Bij het lezen van de norm merk je dat echt heel weinig ‘moet’. Het enige wat de norm voorschrijft is dat de organisatie goed moet nadenken over de organisatie, zoals taakverdeling en deze duidelijk maken aan alle medewerkers. ISO 9001:2000 in relatie tot de voedselveiligheid De ISO 9001:2000 principes worden opgenomen in de voedselveiligheidssystemen die gebruikt worden in de agri-food sector . Waar de productievereisten door andere systemen zullen worden opgelegd (HACCP, autocontrole, …), kan de ISO 9001:2000 benader ing gebruikt worden om de inherente administratieve systemen, de handboeken en de rapport en te controleren. Andere delen van ISO9001:2000 zijn in primaire sector net zozeer van toepassing als in gelijk welke andere organisatie: management verantwoordelijkheid, resources (human en materialen), opleiding en training, aankoopcontroles, beoordeling van leveranciers, test procedures, … ISO 9004: Kwaliteitsmanagementsystemen: Richtlijnen voor prestatieverbeteringen ISO 9004 bevat aanwijzingen voor het laten groeien van een KMS naar integrale kwaliteitszorg Deze norm is bedoeld voor organisaties die verder willen gaan dan de ISO 9001 en de totale prestaties v/e organisatie willen verbeteren Overigens is de ISO 9004 geen norm waar tegen gecertificeerd kan worden, maar is bedoeld om als richtlijn ISO 19011: Kwaliteitsmanagementsystemen: Richtlijnen voor auditing Wanneer een externe audit heeft plaats gevonden, kan de organisatie een certificaat ontvangen waaruit blijkt dat zij voldoet aan de eisen die door de norm worden gesteld Dit is een teken voor de organisatie en haar klanten dat de organisatie op een vooraf gestelde en gestructureerde manier aan kwaliteitsmanagement (zorg, beheersing en borging) doet. Bij een gecertificeerde organisatie komt er regelmatig iemand langs om via een zgn audit vast te stellen of de organisatie inderdaad nog aan de eisen voldoet
Stijn Vandelanotte
-13-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie ISO 14001: Milieumanagement → Milieumanagementsystemen (MMS) De eisen van ISO 14001 zijn gerubriceerd in 5 onderdelen Milieubeleid Planning Implementatie en uitvoering Controle en corrigerende maatregelen Beoordeling door de directie Lijkt sterk op de ISO 9001:2000. ⇒De stappen sluiten goed aan bij de Deming Cirkel (PDCA) Kenmerken van ISO 14001 Is één van de normen van de ISO 14000 serie en wereldwijd toegepast om MMS op te zetten en te certificeren De andere normen van de ISO 14000 serie zijn aanvullende en ondersteunend op de ISO 14001 norm of behandelen specifieke milieu onderwerpen Doel? Een MMS is, bij voorkeur, een onderdeel vh gangbare managementsysteem en richt zich speciaal op het beheersen en verbeteren van prestaties op milieugebied. Zet organisaties ertoe aan om milieubewust te overleven, hierdoor kunnen organisaties kosten sparen op bv energie gebied, waterkosten, en door het voorkomen van boetes Zich zo onderscheiden van concurrenten die dit niet doen Laatste aanpassing in 2004, de nieuwe norm wil meer verduidelijken, betere formulering vd eisen, afgestemd op ISO 9001:2000 en voorkomen dat de norm strenger wordt. ISO 45000 nu vervangen door EN ISO 17025:2000 Specificeert algemene eisen voor competentie wat betreft het uitvoeren van beproevingen, monstername. (kalibratie) Hieronder vallen beproevingen en kalibraties die worden uitgevoerd mbv genormaliseerde methoden, methoden die niet genormaliseerd zijn en methoden die door het laboratorium zelf werden ontwikkeld Deze norm is van toepassing op alle organisaties die beproevingen en/of kalibraties uitvoeren ISO 22000 (zie ook HS 8) Producenten, leveranciers en retailers in de (agro)foodketen zijn de laatste jaren bedolven onder normen, checklijsten en eisen voor certificatie, zowel nationaal als internationaal Naar aanleiding hiervan heeft de ISO in 2002 besloten een norm op te stellen voor het managen van voedselveiligheid die is gericht op de gehele voedselketen, van productie tot retailer, inclusief de toeleverende bedrijven zoals de verpakkings- en reinigingsmiddelenindustrie Kernelementen zijn Een basisvoorwaardenprogramma zoals we dat kennen vanuit de HACCP norm Een HACCP systeem waar analyse van de beheerspunten in uitgewerkt staat, gebaseerd op het stappenplan van de Codex Alimentarius Het management systeem zoals we dat kennen vanuit de ISO 9001 norm
Certificatie Wat? Een verklaring van een onafhankelijke derde dat: Men een product of een proces heeft vergeleken met bepaalde vooraf gestelde eisen Op basis van de bevindingen heeft geconcludeerd dat een bepaalde mate van vertrouwen gerechtvaardigd is dat het door de gecertificeerde organisatie geleverde product aan die, vooraf gestelde eisen voldoet. Twee belangrijke aspecten In de eerste plaats het vaststellen door middel van onderzoek (audit) dan wel keuring of een product of kwaliteitssysteem aan vooraf gestelde eisen voldoet In de tweede plaats het tijdens de geldigheidsduur van het certificaat erop toezien of aan deze eisen blijvend wordt voldaan Waarom laat een leverancier zich certificeren? De klant vraagt erom Interessant als marketing instrument In het belang vd eigen organisatie, omdat certificatie impliceert dat het proces vastgelegd, gecontroleerd en steeds verbeterd wordt
Stijn Vandelanotte
-14-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 6: GMP … goede productie praktijken Om de kwaliteit te waarborgen moet het ganse productieproces worden uitgevoerd volgens nauwkeurig voorgeschreven regels (procedures) en op een gecontroleerde manier. Zo’n productie noemt men GMP of “good manufacturing practices”. Voor bedrijven binnen de voedselketen wordt dit vaak gekoppeld aan GHP of “good hygienic practices” Dit hoofdstuk gaat over e voorwaarden van goede productie praktijken die gangbaar zijn binnen de agrovoedingsindustrie.
Omgeving, gebouwen en lokalen Doel? Een aangepaste hygiëne omgeving waarborgen bij de ontvangst, productie, verwerking, opslag, verpakking en vervoer van grondstoffen, eind- en bijproducten en bescherming bieden tegen elke vorm van contaminatie (fysisch, chemisch of microbiologisch Voorwaarden? Dit geldt voor zowel de interne als voor de externe structuur of omgeving vh bedrijf In principe zou de plaats v/e bedrijf zo moeten gekozen worden dat besmettingsgevaar zo klein mogelijk is De perceelsgrenzen vh bedrijf moeten in elk hygiëneplan betrokken worden teneinde mogelijke besmettings- en infestatierisico’s te beheersen Materialen voor de binnenbouw moeten duurzaam zijn en gemakkelijk te reinigen en te onderhouden Vaak moeten bijzondere eisen stellen aan oppervlakken (vloeren, plafond) zoals glad, ondoordringbaar Buitenruimen en buitenvensters moet afgeschermd zijn dmv vliegramen om insecten tegen te houden Bescherming tegen knaagdieren Beperkte toegang van lokalen, automatisch sluitende deuren en poorten zijn bijkomende maatregelen
Installaties en uitrusting Stromen Water Doel? Als grondstof, reinigingsmiddel van grondstoffen en installaties, opwekken van stoom en ijs Water is mogelijke bron van contaminatie, dus moet er een geschikte toevoer van drinkbaar water voorzien zijn Water gebruikt als ingredient in levensmiddelen mag geen contaminatierisico’s inhouden. Licht Geschikte natuurlijke of kunstmatige verlichting voorzien voor een constante van visuele controle van het proces en de producten Geen glazen verlichting tenzij afgeschermd Verlichting in productieruimten moeten afgeschermd zijn om besmetting te voorkomen ingeval van breuk Ventilatie Degelijk ontworpen en geinstalleerd worden met het oog op een zo homogeen mogelijke temperatuur en vochtgehalte in de opslagruimte Dit systeem moet vaak onderhouden, gereinigd en gecontroleerd worden. Elk probleem schriftelijk noteren!
Voorzieningen personeel •
Aangepast hygiënefaciliteiten voorzien om de persoonlijke hygiëne te waarborgen en te onderhouden ter voorkoming van besmettingsgevaar van voedingsmiddelen
Machines en materialen • • • •
Glas moet overal vermeden worden waar mogelijk, dus ook bij monsternames, thermometers Alle machines moeten geschikt zijn om in aanraking te komen met voedingsmiddelen Alle machines moeten gemakkelijk te ontsmetten, te reinigen, te onderhouden zijn en vuilophoping vermijden o Deze laatste helpt tegen het vermijden van ongedierte Bij gebruik van smeermiddelen, is het aanbevolen om gebruik te maken van “foodgrade” olien waar direct contact met levensmiddelen mogelijk is.
Voorraadbeheer •
• •
Voorwaarden? o Grondstoffen, halffabrikaten, verpakkingsmateriaal en eindproducten dienen geidentificeerd en gestockeerd te zijn opdat efficient voorraadbeheer mogelijk zou zijn en een voorraadrotatie toelaat gebaseerd op het “first in, first out” principe (fifo principe) Het aantal producten met een korte houdbaarheidsdatum moet beperkt worden en de inkoop afgestemd worden op de vraag!!! Een bedrijf heeft procedures voorhanden die de rotatie in grondstofverbruik vastleggen Een bedrijf heeft procedures om het ingebruik nemen van bv nieuwe loten verpakkingsmateriaal vast te leggen
Stijn Vandelanotte
-15-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Reinigingsplan en goede huishouding ⇒ Onderhoud Plan? Er dient een systeem van gepland, periodiek onderhoud opgezet worden voor alle apparatuur die van kritisch belang is voor de voedselveiligheid, alsook voor de naleving vd wettelijke voorschriften Bij onderhoud en inspectie van gebouwen en machinepark waarbij machines of uitrusting ontmanteld moet worden of waarbij chemicalien gebruikt worden voor het reinigen, moet het risico van besmetting door vreemde stoffen geregistreerd en bewaakt worden Naast de planmatige reiniging is het ook van essentieel belang dat er een besef is van goede huishouding. Dit is de verantwoordelijkheid van werkgever als werknemer dat alles op veilige en hygienische wijze geproduceerd word. Enkele expliciete voorwaarden bij het reinigen van productresten: Adequate procedures en methodes voor reiniging, ontsmetting en voor de controle ervan moeten aanwezig zijn Er is een schematisch reinigingsprogramma opgesteld waarin duidelijk vermeld wordt: De frequentie van de reiniging Wie voor welk onderdeel verantwoordelijk is Voor complexe schoonmaak of ontsmettting operaties Procedures opgesteld waarin de reinigings of ontsmettingsinstructies heel duidelijk zijn aangegeven Één of meerdere verantwoordelijken moeten aangesteld worden voor de continue bewaking van de hygiëne. Deze verantwoordelijke houdt toezicht op de reiniging en waakt erover dat deze “Good Housekeeping” gewaarborgd wordt, dit is een belangrijke voorwaarde voor een hygienische productie. De basisbeginselen van “Good Housekeeping” zijn de volgende: Onmiddellijk reinigen en opruimen Goede werkmethoden ⇒ gevaar op besmetting en infestatie ↓↓↓ Schade of tekenen van ongedierte zo snel mogelijk rapporteren Verzekeren van regelmatig onderhoud en controle op de goede werking vd organisatie Verzekeren dat grondstoffen en ingredienten ordelijk opgeslagen worden Alle lekken en glasbreuken rapporteren Voor alles een plaats en alles op zijn plaats
Afvalbeheer Geschikte voorzieningen van beschikbaar zijn voor de verwijdering en opslag van afval die gemakkelijk te onderhouden en te reinigen zijn. De opslag van voedingsafval en ander afval mag niet plaatsvinden in de productieafdeling
Ongediertebestrijding Waarom? 1 vd belangrijkste bedreigingen voor de veiligheid en geschiktheid van voedingsmiddelen. Oorzaak? Vaak door de aard vd grondstoffen en de eindproducten zijn er geschikte omstandigheden aanwezig voor de aanwezigheid van ratten, muizen, vogels en de ontwikkeling van insecten Oplossing? Planmatig reinigen en good housekeeping, hierbij moet de toegang tot en de verwijdering of beheersing van schuilplaatsen moeten voorrang hebben Enkele maatregelsen om infestatie door ongedierte te voorkomen Controle van inkomende grondstoffen en hulpmiddelen op afwezigheid van ongedierte In het reinigingsplan moet opgenomen worden dat de te reinigen plaatsen en machines, de reinigingsmethode en frequentie alsook de verantwoordelijke die erop toeziet dat het plan daadwerkelijk wordt uitgevoerd Gemorste voedingsmiddelen zo snel mogelijk verwijderen Toegang tot lokalen moet verhinderd worden met stevige vensters, luchtschachten, luiken, zelfsluitende deuren Gaten, afvoer en plaatsen die ongedierte toegang kunnen geven moeten afgesloten worden Vliegenramen en horren kunnen de toegang van ongedierte verminderen Vaak wordt de ongediertebestrijding gedaan door gespecialiseerde bedrijven. Toch ligt de verantwoordelijkheid bij het bedrijf zelf
Hygiëne in het productieproces Voor het gehele productieproces zullen voorwaarden worden gesteld om de kwaliteit en de veiligheid vd producten te vrijwaren Het productieproces start bij de ontvangst van de grondstoffen en hulpmiddelen en eindigt bij de expeditie De voorwaarden voor hygiëne in het productieproces omhelzen oa. De voorwaarden voor ontvangst (controle op zuiverheid) en opslag (temperatuur), voorwaarden tijdens bepaalde bewerkingen of verpakkingen.
Stijn Vandelanotte
-16-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Kruiscontaminatie Wat? De ongewenste vermenging van productstromen Gevolg? Negatieve invloed op de voedselveiligheid en/of kwaliteit vd producten Oplossing? Infrastructuur zo regelen dat grondstoffen, eindproducten en afvalstromen gescheiden blijven Bv: verschillende transport wegen, verschillende opslagplaatsen Wanneer? Tijdens het ganse productieproces ongewenste aanwezigheid van allergenen in eindproducten vermijden Allergenen? Enkele voorbeelden Gluten bevattende granen (tarwe, rogge, haver) en producten op basis van glutenbevattende granen Eieren en producten op basis eieren Aardnoot (pinda) en producten op basis van aardnoten Lupine Soja en producten op basis van soja Melk en producten op basis van melk Sulfiet Weekdieren Enkele mogelijke maatregelen? Scheiden in de tijd van de productie van producten met allergenen Reinigen van apparatuur Scheiden ipv de productie, opslag, transportsystemen van producten met allergenen
Persoonlijke hygiëne Iedereen die rechtstreeks of onrechtstreeks met voedingsmiddelen in contact komt moet: Mens is drager van pathogenen Persoonlijke hygiëne onderhouden ⇒ Mag geen bron van besmetting vormen Aangepast gedrag vertonen in de omgang met voedingsmiddelen Voorwaarden hierbij? Propere kleding, handen wassen, ontsmetting, hoofddeksel, melding van ziekte, afschermen van wondjes Kritisch punt? Na bv een hitte behandeling voor of tijdens het verpakken Na toiletbezoek Na het aanraken van grondstoffen Na afvalbehandeling
Training en opleiding Voor Wat/Wie? Iedereen die met voedingsmiddelen in aanraking komt moet de hygiënebeginselen in de uitvoering van zijn taak worden bijgebracht Het volledige personeel, inclusief medewerkers en leveranciers Waarom? Een gebrekkige opleiding is een gevaar voor de veiligheid van voedingsmiddelen en de geschiktheid voor consumptie Functie vh bedrijfsmanagement? Deze moet ervoor zorgen dat voldoende opleiding en training van personeelsleden voorzien wordt met betrekking tot de taken die zij moeten uitvoeren Moeten zelf op de hoogte zijn over de voedingshygiëne en de mogelijke fysische en chemische oorzaken van verontreiniging om mogelijke risico’s te beoordelen en eventuele tekortkomingen te verhelpen Aandachtspunten voor het trainingsniveau rekening houdende met de functie van het personeelslid Het bijbrengen van de algemene principes inzake voedselhygiëne De kans op contaminatie doorheen het proces Het belang van grondstofspecificaties met het oog op de voedselveiligheid Het belang vd hygienische opslag en opslagcondities van graan en bloem Het belang van de verwijdering van steentjes, metaal, … Het belang van gebruik van drinkbaar water De noodzaak van goede en juiste etikettering De noodzaak en belang van goede traceerbaarheid Het belang van persoonlijk hygiëne
Stijn Vandelanotte
-17-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 7: HACCP: een voedselveiligheidssysteem Wat? Hazard Analysis (te doen) and Critical Control Points (te bereiken) Een analyse van gevaren en kritische beheerspunten in een bedrijf, voedselveiligheid staat hierbij centraal Microbiologisch voedselveiligheidssysteem Ontwikkeld in jaren 1960 ⇒ ruimtevaart Van eindproductcontrole naar een preventief systeem Voorbeelden van gevaren Fysische gevaren → glas, houtsplinters, metaal Chemische gevaren → reinigingsmiddelen, smeermiddelen, koelmedium Microbiologische gevaren → pathogenen: ziekmakende bacterien De 7 principes, die de eisen van HACCP weergeven ⇒ HACCP een logisch proces In alle stadia vh proces moet nagegaan worden welke punten een negatieve invloed zouden kunnen uitoefenen op de veiligheid vh eindproduct en wat kan worden gedaan om dit te voorkomen Bekijk proces en product van start naar eind Welke van in het vorige vastgestelde punten als kritiek moeten worden beschouwd en dus extra aandacht vragen Beschrijf wat en waar de hazard (gevaren) zijn Van deze kritieke punten dient men de streefwaarden en toleranties vast te stellen Breng controle maatregelen en limieten in op de kritische punten Men moet bepalen hoe de kritieke punten systematisch moeten worden gemeten Monitor de controle punten en sla deze op Men bepaalt welke maatregelen moeten worden genomen indien een afwijking wordt geconstateerd Neem corrigerende maatregelen Men bepaalt hoe de doelmatigheid vh procesbeheersingssysteem kan worden vast gesteld Verzeker de accuraatheid vh systeem Men bepaalt welke documenten (registraties e.d.) er binnen het HACCP systeem van toepassing zijn registreer Verschillen met de ISO 9000 normeisen ISO 9000 geeft veel aanvullende en concrete zaken aangeven die kunnen worden gebruikt voor het structureren en invullen van deze principes HACCP is efficienter in het beheersen van microbiele gevaren levensmiddelen HACCP legt meer de nadruk op borging van processen een geeft richtlijnen voor identificatie voor gevaren HACCP is sinds 1997 een verplichting, itt ISO 9001-norm en andere commerciele normen Toepassing van HACCP In de gehele voedingsmiddelensector Erg gewaardeerd door direct afnemers Volgende onderwerpen worden in een HACCP KZS beschreven Kwaliteitsbeleid – doelstellingen op gebied van voedselveiligheid Inkoop – kwaliteit van leveranciers en grondstoffen Procesbeschrijving Identificatie en traceerbaarheid Onderhoud en controle bedrijfsmiddelen (productie en meetmiddelen) Hygienisch werken, schoonmaak, ongedierte bestrijding Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden op het gebied van voedselveligheidborging
Stijn Vandelanotte
-18-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 8: Op HACCP gebaseerde voedselveiligheidsystemen BRC Wat? British retail consortium standard Oorsprong? Groot-brittanie ⇒ grote Britse supermarkten hebben belangrijke eisen voor hun leveranciers van levensmiddelen verwerkt in een schema ⇒ het BRC schema Doel? Leverancier van levensmiddelen met 1 inspectierapport, v/e inspectie uitgevoerd door een onafhankelijke derde, aan verschillende bedrijven (afnemers) kan aantonen hoe in zijn bedrijf de zaakjes geregeld zijn Opbouw BRC schema Inspectie protocol → bedoeld voor inspecterende instellingen Technische standaard →uitgebreide checklist waar leveranciers aan moeten voldoen Verschil met vroeger BRC schema’s? Er is slechts 1 niveau waarop geaudit wordt ipv 3 Score verdelingen: A , B , C , D A, B ⇒ certificaat voor 12 maanden C ⇒ certificaat voor 6 maanden D ⇒ certificaat wordt niet toegekend Verschil met HACCP Inhoudelijk gelijkaardig , maar hier aangevuld met concrete eisen t.a.v. bedrijfsinrichting, hygienisch werken, ... Er moet een gedocumenteerd kwaliteitssysteem zijn, met daarin de eisen t.a.v. de beheersing vd omgeving, product, proces en personeel.
EUREP GAP Wat? Initiatief van aantal Europese supermarkten (Delhaize, Schuitema, Laurus). Hierin zijn de basisrichtlijnen opgesteld voor GAP (Goede Agrarische Productie) van verse groenten en fruit. Naast de verplichte voorschriften kan de teler ook nog kiezen voor het invoeren van geadviseerde voorschriften Na invoering heeft de teler een systeem waarmee hij kan aantonen dat het product op een verantwoorde manier tot stand gekomen is Doel? Het vertrouwen van de consument te behouden inzake de voedselveiligheid, met deze norm als basisnorm Enkele aandachtspunten naast voedselveiligheid Minimaliseren milieuverontreiniging Terugdringen gebruik van gewasbeschermingsmiddelen Meer doelmatig gebruik van natuurlijke hulpbronnen Goed omgaan met gezondheid en welzijn personeel Behoud en verbetering vd flora in de omgeving Hoe te realiseren? Door registratie van de gebruikte meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen Volgende procedures worden in een Eurep-GAP systeem beschreven Traceerbaarheid Rassen-, uitgansmateriaal- en perceelgeschiedenis beheer Bodem en substraat beheer Oogst en hygiëne Bemesting, irrigatie en watergift Gezondheid en welzijn personeel Klantenbeheer
Q&S = Qualität und Sicherheit Wat? een certificeringssysteem voor telers van groenten en fruit, maar ook voor handelaren en supermarkten Oorsprong? Uit Duitsland voor de AGF sector, naar aanleiding van het BSE schandaal in de dierlijke sector Verschillen met Eurep-GAP QS ketenmodel = Teelt + handel + retail ⇔ Eurep GAP = Teelt QS is geen Business tot business logo, maar een consumenten logo en mag dus op verpakkingen verschijnen QS is meer voedselveiligheid-gericht en Eurep GAP meer Arbo, Natuur, Milieu en Afval Overeenkomst met Eurep-GAP Registraties van bemesting, gewasbescherming, hygiëne, beheersing vd opslag producten, opleiding en residu controle OPM: Grotendeels komen de eisen van Eurep-GAP en QS goed overeen met elkaar, toch is men er niet in geslaagd om ze te integreren in elkaar. De meeste Duitse supermarkten vinden 1 van beide genoeg om voedselveiligheid aan te tonen. Toepassing QS: REWE QS is vooral bedoeld voor de Noord-West-Europese teelten Toepassing Eurep-GAP: Edeka, Metro en Globus, deze laatste 2 vragen Eurep-GAP en willen QS niet invoeren Eurep-GAP is een wereldwijde standaard
Stijn Vandelanotte
-19-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie IFS = International Food Standard Vooraf In 2003 heeft de GFSI (Global Food Safety iniative) in principe 4 normen voor leveranciers goedgekeurd Sommige grootwinkelbedrijven hebben hun eigen eisen aan de leveranciers, deze luisteren niet naar de GFSI Enkele Duitse en Nederlandse supermarkten hebben inmiddels aangegeven dat de leveranciers moeten voldoen aan de IFS (International Food Standard) De Engelsen accepteren enkel auditrapporten obv BRC De Fransen hebben samen met de Duitsers een nieuwe versie van IFS gemaakt
Standaard en protocol IFS De auditor moet beoordelen of de leverancier aan alle elementen vd standaard voldoet Eisen voor het kwaliteitssysteem Bv een uitgebreid HACCP systeem en eisen aan het kwaliteitshandboek Managementverantwoordelijkheid Eisen voor het management, het meten en inventariseren van de klantenbehoeften Management van middelen Opleidingsniveau van personeel, de aanwezigheid van procedures om de persoonlijk hygiëne te waarborgen Realisatie vh product / klantgerelateerde processen Productspecifiecaties van de producten en verpakkingsmaterialen, bedrijfsomgeving en bedrijfsinrichting, transport, onderhoud, schoonmaak en hygiëne, traceerbaarheid van producten en verpakkingsmaterialen Meting, analyse en verbetering Uitvoeren van interne audits, temperatuur controle, metaaldetectie, klachtenafhandeling, verbeteracties Welke bevindingscategorien zijn er voor de auditor? A: volledig overeenstemmend met de criteria in de standaard B: bijna volledig overeenstemmend met de criteria in de standaard, kleine afwijkingen werden geconstateerd C: er wordt slechts voor een deel aan de criteria in de standaard voldaan D: de criteria in de standaard wordt niet voldaan
Verschil met BRC Er wordt gewerkt met ‘Knock-Out-Criteria’, als er maar 1 van deze criteria’s niet wordt voldaan wordt de leverancier al automatisch niet goedgekeurd door IFS Onder KO-criteria vallen Beheersen van kritieke beheerspunten Betrokkenheid van management en medewerkers Traceerbaarheid van producten, grondstoffen en verpakkingsmaterialen Uitvoering van corrigerende maatregelen IFS en BRC komen voor ongeveer 85% overeen, het grootste verschil zit hem zoals in het bovenstaande, in de manier van beoordelen van de criteria. Hierdoor wordt het resultaat vd audit ook bepaald: goedgekeurd of niet Bij BRC bestaat de gelegenheid om het resultaat vd audit te beïnvloeden. De leverancier heeft 28 dagen de tijd om de geconstateerde tekortkoming invulling geven. Bij IFS is dit niet mogelijk. Resultaat vd audit is het eindresultaat vd beoordeling De frequentie van de audits worden bij beide systemen bepaald door het behaalde resultaat en de risico-klasse vh product
Aanpassingen Er bestaat de mogelijkheid om een eerder behaald certificaat mee te nemen bij een andere audit controle Bv bij een HACCP gecertificeerd bedrijf is, zal dit men name de onderdelen van managementverantwoordelijkheid, inrichtingseisen en meting en verbetering betreffen
ISO 22000 Producenten, leveranciers en retailers in de (agro)foodketen zijn de laatste jaren bedolven onder normen, checklijsten en eisen voor certificatie, zowel nationaal als internationaal Naar aanleiding hiervan heeft de ISO in 2002 besloten een norm op te stellen voor het managen van voedselveiligheid die is gericht op de gehele voedselketen, van productie tot retailer, inclusief de toeleverende bedrijven zoals de verpakkings- en reinigingsmiddelenindustrie Kernelementen zijn Een basisvoorwaardenprogramma zoals we dat kennen vanuit de HACCP norm Een HACCP systeem waar analyse van de beheerspunten in uitgewerkt staat, gebaseerd op het stappenplan van de Codex Alimentarius Het management systeem zoals we dat kennen vanuit de ISO 9001 norm
Stijn Vandelanotte
-20-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Pluspunten Toepasbaarheid vd norm over de gehele keten, dus ook toeleveranciers van productie of handelsbedrijven Toeleveranciers? Bv verpakkingsmaterialen, reinigingsmiddelen, transporteurs, machinebouwers De norm wordt als Europese norm overgenomen door het CEN (Comité Européen de Normalisation ⇒ momenteel geldende nationale normen moeten verplicht vervallen (bv bij de deense DS 3207) ⇒ dit is positief voor de internationale harmonisatie
Minpunten Geen gedetailleerde lijst met eisen (Good practises) opgenomen waaraan bedrijven moeten aan voldoen, zoals bij BRC en IFS Er wordt wel verwezen naar een aantal eisen uit de Codex-richtlijnen, maar dit is niet voldoende De GFSI eist de aanwezigheid van Good Practices als een sleutel onderdeel v/e voedselveiligheidsstandaard, zolang deze er dus in in komt, zal de GFSI de norm niet accepteren In de norm wordt voorgeschreven dat bedrijven moeten voldoen aan de eisen van de klanten. Deze zijn momenteel vooral BRC en IFS waardoor naast de implementatie van ISO 22000 ook zal moeten gewerkt worden met de BRC en IFS richtlijnen De slechte toepasbaarheid vd norm in de primaire sector door de lastige leesbaarheid en de grote hoeveelheid eisen
Conclusie Vele retailers accepteren de BRC, IFS en HACCP certificaten nog vooral en gaan niet overstappen op de ISO 22000 ⇒ De sterke positie van BRC en IFS zal gehandhaafd blijven Verondersteld wordt dat de HACCP zich zal gaan richten op de ISO 22000 normen en dat de bedrijven die volgens de huidige HACCP norm gecertificeerd zijn zullen moeten overstappen naar ISO 22000 Samenvattend kader: zie ook cursus blz 73 en 74 ISO 9001:2000 HACCP Sinds
1986
IFS
1994
Eurep-GAP
2002 Supermarkten vrijwaren van claims wegens product aansprakelijkheid door goede registratie. Aandact voor voedselveiligheid, milieu, natuur en personeel
Met kwaliteitsmilieumanagement bedrijfsproces verbeteren
Beheersing van voedselveiligheid in de voedselverwerkende bedrijven
Beheersing van voedsel-veiligheid in de voedsel- verwerkende bedrijven
De navo heeft de normen vastgelegd. ISO heeft haar wereldwijde normen vastgelegd voor de handel
Verwerkende industrie, Centraal bureau levensmiddelenhandel
De QA-werkgroep van de Duitse retails
Europese supermarkten
Producenten
Vrijwel ieder product
Alle voorkomende voedingswaren
Alle voorkomende voedingswaren
Vlees, zuivel groenten en fruit
Markt
Alle
Elke sector die zich bezighoud met voedselverwerking
Verplicht
Nee
Niet voor teeltsector, wel voor handel en verwerking
Type kenmerk
Proceskenmerk
Proceskenmerk
Eisen
9001: eisen van de klant, klanttevredenheid en verbeteringsmanagement
Voor HACCP moeten alle kritieke punten in het productieproces bekend zijn om de voedselveiligheid op het bedrijf te garanderen
Doel
Initiatief
Elke sector die zich bezig- houd met voedselverwerking Niet wettelijk verplicht, sommige Duitse ondernemingen eisen het Proceskenmerk 5 kritieke sleutelelementen/ KOcriteria uit de IFS: - vaststellen CCP’s - aantoonbare beheersing CCP’s middels vastgesteld systeem voor de monitoring management bewustzijn – traceerbaarheid – corrigerende maatregelen
Geen Variabel van de omvang vh bedrijf. Ongeveer €2500 per jaar
Geen
Nationaal/inter nationaal
Internationaal
Internationaal
Internationaal
Toekomst
Het aantal gecertificeerde bedrijven groeit
Aanpassing aan ISO voor internationaal gebruik. Er wordt gewerkt aan uniforme eisen voor de certificerende instellingen
IFS staat momenteel nog in de kinderschoenen. Het zal de tegenhanger van HACCP gaan worden
Gradaties Kosten certificering
Stijn Vandelanotte
Variabel van de omvang van het bedrijf
-21-
Primaire sector, teler en kwekerijen Nee, maar is een eis van sommige supermarkten Productkenmerk Voldoen aan wettelijke regels, secuur werken en registreren wat je doet, zowel gewas- als producthandelingen
Geen
Geen
Variabel aan de omvang van het bedrijf, Ongeveer €2000.
Ongeveer € 450 per jaar Internationaal, nationale wetgeving vormt de basis Afgelopen jaar in de meeste landen ingevoerd. Het wordt een vereiste voor bedrijven die aan Europese supermarkten leveren
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 9: Kwaliteitskosten Volgens velen kost kwaliteit geld! Goede kwaliteitszorg kan ook een kosten verlaging betekenen.
Soorten kwaliteitskosten Preventiekosten Doel? Om dreigende kwaliteitsafwijkingen te voorkomen Management-bepaald en omvatten de kosten voor het ontwikkelen en invoeren v/e kwaliteitssysteem, procesbeheersing (invoeren en ontwikkelen van procedures), kwaliteitsborgingsactiviteiten (de eigen beoordeling van het kwaliteitssysteem) kwaliteitsopleiding Beoordelingskosten Alle kosten die gemaakt zijn om eventuele kwaliteitsafwijkingen in het productieproces vast te stellen Management-bepaald en omvatten de kosten voor Ingangscontrole, Tussenkeuring en eindeuring Laboratorium onderzoek, Procescontrole Uitwerken en signaleren van controle gegevens Faalkosten Alle kosten die gemaakt zijn om kwaliteitsafwijkingen op te heffen. ⇒ externe faalkosten, als deze op indicatie van de klant wordt aangepakt Klachtenbehandeling, Claims en vergoedingen Onderzoek en retouren, Weglopen van ontevreden klanten ⇒ interne faalkosten, als deze op indicatie van eigen controles worden aangepakt Degradatieproducten, afval (vermijdbaar afval), overbehandeling, herstellen, herbewerken, procesverliezen door niet-gerealiseerde kwaliteit en herkeuring Preventie kosten en beoordelingskosten worden aanzienals uitgaven, faalkosten eerder als verspillingen
Kwaliteitsmodel volgens Juran (1986) Uitgangspunten De bewezen realiteit dat slechte kwaliteit oneconomisch is De onbewezen theorie dat perfecte kwaliteit ook niet economisch is Tussen deze uitersten ligt een minimum van de totale kwaliteitskosten. Hiermee kan de kwaliteitskosten-curve onderverdeeld worden in drie zones Bijna alle bedrijven bevinden zich links van het minimum in de zone van verbeteringsprojecten, Zij kunnen het niveau van kwaliteitskosten sterk verlagen door knelpuntgericht verbeteringsprojecten op te starten.
Beoordeling van Kwaliteitskosten Doel? Om de kwaliteitskosten van 2 bedrijven uit dezelfde branche te kunnen vergelijken Hoe? Met kengetallen Als mogelijke kengetallen kunnen kwaliteitskosten uitgedrukt worden als percentage Van de omzetwaarde vd productie Vd toegevoegde waarde = de omzetwaarde vd productie – kosten voor grondstoffen en werk door derden Vd directe loonkosten Vh aantal personeelsleden: kwaliteitskosten per hoofd Vd totale productiekosten Deze de mogelijkheid een uitspraak te doen over het feit of bij de onderneming de beschouwde kwaliteitskosten hoog, gemiddeld of laag liggen. Het laat de mogelijkheid om in te schatten in welke fase de onderhavige onderneming zich bevind Zone van verbeteringsprojecten, zone van indifferentie of zone van perfectionisme Beperking? Vele vd kostenelementen die worden gerekend als preventiekosten zullen niet rechtstreeks effect sorteren in termen van lagere faalkosten. Deze kosten ijlen dus voor. De kosten van klachten en de garantiekosten komen meestal van een voorgaand jaar en gaat dus naijlen Beoordeling van kwaliteitskosten in de tijd is niet gemakkelijk, het kosten niveau is nl, afhankelijk van de markt omstandigheden en de fase vh product in de productlevencyclus
Aanwenden van preventie- en beoordelingskosten Dit wordt niet altijd bewust gedaan ⇒ de regel: preventie- en beoordelingskosten ↑ ~ faalkosten ↓ Men kan zich zelf afvragen of niet-effectieve toepassing van preventie- en beoordelingskosten als faalkosten kunnen worden aangemerkt. Het gehanteerd kwaliteitsmodel gaat uit v/e optimale aanwendig van preventie- en beoordelingskosten, hetgeen in theorie wel aanspreekt, maar niet altijd overeen komt met de praktijk
Stijn Vandelanotte
-22-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 10: Integrale Kwaliteitzorg Melk (IKM): standaard voor de zuivelindustrie • • • • • • • •
Lang voor in Europa sprake was van een gemeenschappelijk zuivelbeleid, startte Belgie met de voorlichting aan de melkveehouders om melk van hoge kwaliteit te produceren. Daarna werden deze vrijwillige initiatieven een wettelijke reglementering In 1964 werd de officiële bepaling van de kwaliteit van melk ingevoerd Dit stond per provincie onder toezich van een comité, deze comités stonden op hun beurt onder het toezicht vd nationale zuiveldienst. In België is de zuivelsector uitgegroeid tot een systeem van integrale ketenbewaking Systeem is gebaseerd op de visie dat kwalitatief hoogwaardige en veilig eindproducten alleen geproduceerd kunnen worden als in alle schakels wordt gewerkt onder welbepaalde regels Er worden dus vele eisen gesteld, en deze moeten voortdurend worden gecontroleerd, in elke schakel van de productie keten. Deze controles worden uitgevoerd door de overheid of door onafhankelijke instellingen
De zuivelketen De toelevering bevat Dieren: dieren zelf, dierenvoeder, dierengeneesmiddelen Reinigingsmiddelen en ontsmettingsmiddelen Melkinstallatie, melkkoeltank en andere machines Het melkveebedrijf Wordt uitgebaat door de melkveehouder Hij verzorgt en melkt de koeien en staat in voor de productie van melk van prima kwaliteit Zuivelindustrie Deze verzorgt de ophaling van de diepgekoelde melk Hier wordt de melk verwerkt Distributie Deze kopen de verwerkte producten aan en verdelen ze over grootwarenhuizen, speciaalzaken, buurtwinkels…
Wettelijke kwaliteitsbepalingen Om melk te mogen leveren aan een zuivelfabriek moet de melkveehouder tegelijkertijd drievoorwaarden vervullen: De melkkoeien moeten gezond zijn Koeien die vrij zijn van tuberculose, leucose, brucellose Koeien die geen ziektes hebben en met penisciline of cortisone zijn ingespoten en dergelijke Alle koeien moeten geregistreerd zijn in het identificatie- en registratiesysteem Sanitel Obv sanitel krijgt de veehouder een gezondheidscertificaat voor elke koe en een gezondheidsstatuut voor zijn bedrijf ♦ Heeft de boer geen zo’n statuut, mag hij geen melk leveren Zuivelfabrieken krijgen elke maand een lijst van sanitel waarop de niet gestatuteerde bedrijven staan ♦ Van deze bedrijven wordt dan geen melk opgehaald De melkproductie moet officieel erkend zijn Elke melkproductiebedrijf moet minstens om de 3 jaar bezocht worden door controle agent vh FAVV In dit inspectiebezoek wordt gecontroleerd of het bedrijf voldoet aan de wettelijke voorwaarden inzake hygiëne en kwaliteit. Voldoet het bedrijf ⇒ officiële erkenning ♦ Zoniet, geen melk ophaling De melk moet beantwoorden aan de officiële kwaliteitsnormen Als een melkhouder niet aan deze normen voldoet , krijgt hij een tijdelijk verbod om melk te leveren Pas wanneer hij heeft aangetoond dat hij aan deze normen voldoet, mag hij weer melk leveren Momenteel is deze sanctie van toepassing op 0,3% van de melkveehouders in België De zuivelfabrieken krijgen elke maand een lijst van melkveehouders met een tijdelijk leveringsverbod De resultaten worden bijgehouden in een centrale databank, namelijk SANHYMILK ♦ Deze databank zorgt ervoor dat alle schakels in de keten verwittigd kunnen worden over het statuut v/e melkveebedrijf zowel op vlak van kwaliteit, hygiëne en gezondheid
Integrale Kwaliteitszorg Melk Niet alleen de overheid, maar de landbouworganisaties en de zuivelindustrie zijn steeds voorstander geweest van strikte normen ⇒ 1998, de zuivelsector nam zelf het initiatief om de officiële kwaliteitsbeweking nog te versterken ⇒ Ontstaan van IKM, dit is een vrijwillig initiatief die nog eens bovenop de reeds strenge wettelijke normen komt. Hierdoor komt Belgische ziuvelsector op de 2e plaats in Europa wat betreft het borgingssystemen
Stijn Vandelanotte
-23-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie IKM ontwikkelde een lastenboek en werd ingevoerd in juli 2000 Bevat meer dan 100 borgingspunten, ingedeeld in 5 hoofdstukken Dierengezondheid + Dierenwelzijn + Milieu + Hygienische melkwinning + Reiniging IKM voorziet kwaliteitsborging door Eisen voor de aankoop van veevoeder (GMP-certificaat vereist bij de leverancier) Eisen voor de ruwvoederwinning op het eigen bedrijf (teeltfisches) Registratie van de diergeneeskundige behandelingen Criteria ten aanzien van de verzorging en de huisvesting van dieren Melk van dieren behandeld met geneesmiddelen wordt niet geleverd aan zuivelfabrieken Regels voor de reiniging van de installaties Wettelijke milieunormen voor ieder bedrijf De kwaliteitsborging in de verwerking gebeurt door Ingangscontrole van de rauwe melk Kwaliteitsbewakingssysteem gebaseerd op HACCP Hygiëne eisen aan technische installaties Vastgesteld protocollen voor de productie van de diverse eindproducten
De controle van boerderijmelk Van elke melklevering van de boerderij wordt een monster genomen Dit gebeurt via automatische monstername op de melkophaalwagen Al deze monsters gaan naar controle labo’s voor melkkwaliteit Deze kwaliteitsnormen zijn gebaseerd op de nationale en Europese regelgeving De resultaten vd analyses worden meegedeeld aan de veehouder, de overheid en de zuivelfabriek Bij overschrijding van bepaalde kwaliteitscriteria, krijgt de melkveehouder een financiele sanctie Als de melk niet voldoet aan de wettelijke voorwaarden krijgt de melkveehouder een leveringsverbod De resultaten worden bewaard in de databank SANHYMILK Volgende kwaliteitsparameters worden onderzocht Kiemgetal (bacterien in de melk) Celgetal (in verband met mastitis) Mogelijke residuen van antibiotica Mogelijke residuen van reinigingsmiddelen Vriespunt (watergehalte in de melk) Visuele reinheid
Melkophaling en transport Wettelijke regels De zuivelfabriek alsook de persoon die de melk ophaalt moeten over een officiële erkenning beschikken Het monstername apparaat moet ook regelmatig gecontroleerd zijn en een officiële erkenning hebben De wettelijke ophaalfrequentie moet nageleefd worden Het materiaal voor de transport en de reinigings- en ontsmettingsmiddelen zijn ook gereglementeerd De informatie mbt de melkophaling worden ook opgeslagen in de databank SANHYMILK Regels opgelegd in het IKM-transport lastenboek voorziet aanvullende borgingspunten zoals: Continue temperatuurbewaking tijdens het transport Traceerbaarheid Bewaring van monsters Controle vd rauwe melk bij ontvangst aan de zuivelfabriek Reiniging van de RMO’s (= melkophaalwagen) De verwerking van melk tot zuivelproducten is ook onderworpen aan een wettelijk vereisten, zoals: Hygiëne, kwaliteitsnormen en autocontrole. Controle gebeurt door de overheid → geslaagd ⇒ officiële erkenning Deze controle wordt geoptimaliseerd door de SANHYMILK werking De zuivelondernemingen in Belgie hebben zichzelf kwaliteiteisen opgelegd die op veel punten verder gaan dan de Europese levensmiddelen wetgeving. Deze op HACCP-principes gebaseerde systemen zorgen voor de boring vh totale verwerkingsproces. De zuivelondernemingen in belgie hechten veel belang aan een zo sluitend mogelijke traceerbaarheid ⇒ De bedrijven zijn in staat hun uitvoer naar andere landen veilig te stellen en om te beantwoorden aan het toenemende aantal lastenboeken en audits die door klanten opgelegd worden
De eindproducten Alle eindproducten staan onder permanente controle Bemonstering en laboratoriumanalyse gebeuren volgens internationaal erkende onderzoeksmethoden Producten worden gekeurd obv de Europese en de nationale levensmiddelenwetgeving Eindproducten worden ook gecontroleerd op residuen van contaminanten Het kwaliteitsonderzoek vd eindproducten gebeurt op Samenstelling + additieven + microbiologische activiteit + residuen v. contaminanten + uiterlijk, geur en smaak
Stijn Vandelanotte
-24-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 11: Integraal Keten Kwaliteit Beheersysteem IKKB Inleiding 1999: besprekingen tussen verschillende beroepsverenigingen uit verwerkende industrie over een sluitend systeem voor traceerbaarheid, voedselveiligheid en kwaliteitscontrole binnen de volledige plantaardige keten 2000: besprekingen → OVPG = overlegplatform voor de verwerking van plantaardige grondstoffen OVPG richt de IKKB op ⇒ IKKB = Integraal keten kwaliteit beheersysteem Doel: kwaliteitsvolle en veilige plantaardige tussen en eindproducten afleveren over de ganse lijn met inbegrip van traceerbaarheid De controle kan uitgevoerd worden door de overheid of door onafhankelijk controleorganen De basis van dit systeem is autocontrole
IKKB Geldig voor alle schakels in de keten en voor alle productstromen Voorwaarden voor efficiënt systeem Alle roterende gewassen moeten in rekening gebracht worden (bieten, aardappelen, groenten) Alle betrokken partijen moeten geintegreerd worden in het systeem (landbouwers, verwerkende industrie, …) IKKB onderschrijft de ketenbenadering en doelstelling van het OVPG Integraal: → de link tussen elke verantwoordelijke partner vd keten Keten → omvat alle partners in de voedselketen: toeleveranciers, landbouwers, handelaars, tussenpersonen, transport en opslag, … Kwaliteit → omvat het geheel van kenmerken die beantwoorden aan de eisen inzake productveiligheid, technologische productkwaliteit, milieu en gezondheid Basiskwaliteit = de wettelijke eisen Sectorspecifieke kwaliteit = aanvullende eisen Beheer → behoud concreet planning, uitvoering, controle en verbetering in IKKB is gebaseerd op autocontrole Centraal in het IKKB-systeem is de IKKB standaard Deze beschrijft de basiskwaliteit gedefinieerd als de wettelijke en aanvullende eisen inzake productveiligheid, milieu, productkwaliteit Dit is een autocontrolesysteem waarin de rol vd producenten en de overheid duidelijk afgelijnd zijn Producenten → veiligheid en kwaliteit van hun producten Overheid → normering, inspectie en toezicht op de productieprocessen en de producten Autocontrolesysteem gebaseerd op Een gedocumenteerd productieproces Garantie voor veiligheid en kwaliteit Extern onafhankelijk toezicht Via dit ketensysteem van autocontrole in de ganse plantaardige sector wordt voldaan aan de vereisten van het FAVV inzake autocontrole en traceerbaarheid voor de plantaardige sector
IKKB voor de landbouwproductie Voor de primaire plantaardige productie werd de IKKB standard uitgewerkt binnen het overleg OVPG-AGROFRONT (ABS, Boerenbond, ..) Hierdoor wordt de haalbaarheid en de efficiëntie vh systeem verzekerd IKKB beschrijft de basiskwaliteit gedefinieerd als de wettelijke en aanvullende eisen inzake productveiligheid, kwaliteit en milieu 1) identificatie en registratie Instrument: teeltsteekkaart Doel teeltsteekkaart: volledige traceerbaarheid verzekeren Gegevensoverdracht naar andere schakels vd keten blijft beperkt tot identificatie vd producent, de teelt of het perceel 2) garanties voor veiligheid en kwaliteit Instrumenten: gids voor Goede landbouwpraktijken, een lastenboek en checklist en ook de eerder genoemde teeltsteekkaart als instrument voor traceerbaarheid Bij de ontwikkeling vd gids voor goede landbouwpraktijken wordt de productsteekkaart gebruikt De productsteekkaart integreert de filosofie v/e HACCP-stappenplan in een vereenvoudigd en volledig formaat Er werden reeds productsteekkaarten ontwikkeld voor de aardappelen, industriegroenten, granen, suikerbieten en verse groenten en fruit 3) externe controle Deze onafhankelijke controle kan rechtstreeks uitgevoerd worden door het FAVV ofwel door een onafhankelijke controleorgaan die erkend is door het FAVV De landbouwer is volledig vrij te werken volgens deze standaard
Stijn Vandelanotte
-25-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Het beheer van de IKKB standaard Wie? De vzw VEGAPLAN.BE Functie vegaplan.be Informeert geïnteresseerden over de IKKB Standaard Beheerd in een databank het adressenbestand en de status vd bedrijven die de IKKB standaard gebruiken Staat in voor de erkenning en opleiding vd auditoren en dit op uniforme en harmonieuze manier Staat in voor de coordinatie van diverse opleidingen voor de achterban Waken over de geharmoniseerde toepassingen vd verificateprocedures mbt staalname en analyse IKKB voor de verwerkende plantaardige industrie 1) identificatie en registratie & 2) garanties voor veiligheid en kwaliteit In de voedingsindustrie bestaan reeds vele systemen teneinde veiligheid, kwaliteitsborging en de traceerbaarheid 1 vd eerste concrete realisaties vh OVPG, teneinde de uitbreiding naar nevenstromen te realiseren, was de introductie v/e productsteekkaart De productsteekkaart integreert de filosofie v/e HACCP-stappenplan in een vereenvoudigd en volledig formaat. 3) externe controle Vele verwerkers zijn gecertificeerd door geaccrediteerd controle organisme voor de stroom met bestemming menselijke voeding Controle kan door FAVV en door onafhankelijke derde Vegaplan zal een lijst voorzien waarin alle verwerkers zich engageren in het IKKB systeem opgenomen zijn IKKB voor de toeleveranciers Dit is essentieel voor de goede werking vd keten-filosofie vd IKKB systeem. De toeleveranciers worden opgedeeld in Toeleveranciers van producten: zaaizaad, poot en plantgoed, meststoffen en fytosanitaire producten Toeleveranciers van diensten: loonwerkers, transport, handel en distributie 1) identificatie en registratie & 2) garanties voor veiligheid en kwaliteit 2 hoofdaspecten Welke garanties kunnen geboden worden mbt de kwaliteitsborging vd geleverde diensten of producten Welke garanties kunnen geboden worden mbt de traceerbaarheid vd geleverde diensten of producten Momenteel wordt volop gewerkt aan het witboek dat de bestaande situatie inzake kwaliteitsborging en traceerbaarheid voor de toeleverancerciers vd primaire plantaardige productie zal in kaart brengen 3) externe controle Logischer wijs zijn ook de toeleveranciers onderhevig aan externe controle door FAVV of een onafhankelijke instelling IKKB voldoet aan de economische, sociale en milieugerichte aspecten van duurzame ontwikkeling Een duurzame landbouw hanteert praktijken die economisch efficiënt, ecologisch en sociaal aanvaardbaar zijn in eerste instantie voor de huidige generaties, zonder daarbij de kansen vd toekomstige generaties te hypothekeren Een welvarende maatschappij waar de primaire behoeften in hoge mate verzadigd zijn kan het zich permitteren om belang te hechten aan andere waarden Het landbouwbeleid → duurzaambeleid met aandacht voor ecologische waarden Het IKKB komt tegemoet aan een ‘duurzame’ landbouw Het IKKB zorgt ook voor de betrokkenheid vd verschillende sectoren
Stijn Vandelanotte
-26-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 12: GMP – Goede mengvoederpraktijken Algemeen Wat? Belgisch controle systeem voor mengvoeders en voedermiddelen Omvat alle schakels van de voedermiddelensector Producenten van grondstoffen en voedermiddelen Opslag Overslag en transport Producenten van mengvoeders en voormengsels GMP = Good Manufacturing/management Practices Gebaseerd op een GMP-code en een GMP-certificatie Dit omvat de verschillende kwaliteitsaspecten Productveiligheid Product kwaliteit Milieu en gezondheid Certificaat wordt pas toegekend na controle van onafhankelijk controle Waarom? In de loop van de laatste decennia is de nood aan voedselveiligheid toegenomen. De sector besloot hierin een voortrekkersrol te spelen en heeft op eigen initiatief de betrokken spelers rond de tafel gebracht De fabrikanten en handelaren in mengvoeders en voormengsels De producten van voedermiddelen en additieven De agrarische handel De producenten van vetten en olien De voedingsindustrie De transporteurs De regeling berust op een technische en wetenschappelijke basis om geloofwaardig te zijn voor de controleinstanties, de verbruiker en de sector Gevolg ⇒ externe organismen die zorgen voor de daadwerkelijke toepassing vd certificaten
De GMP-regeling: voor wie en waarom? Wanneer voor wie? Vanaf het ogenblik dat up productieactiviteiten ook maar enig verband houden met voedermiddelenkolom, is de GMP van toepassing Geconstrueerd op een ISO 9000 structuur, waarvan het zelfs sommige vereisten overneemt en daarnaast nog andere eraan toevoegt zoals: Hygiëne, ongewenste stoffen, traceerbaarheid, productieorder Een HACCP benaderingswijze is soms ook van toepassing op de ondernemingen van sommige sectoren Bv fabricage en opslagsector Elke schakel van de keten garandeert door zijn eigen systeem de voedselveiligheid en gezondheid van dieren. Voordeel van de GMP regeling? Terzelfdertijd kan aan de vereisten van andere ketens voldaan worden
Stijn Vandelanotte
-27-
Kwaliteitzorgsystemen: theorie Hoofdstuk 13: Autocontrole in de voedselketen KB van 14/11/03: autocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid in de voedselketen Van toepassing doorheen de hele voedselketen Dit was de eerste stap vd overheid naar de ketenbewaking tot voedselveiligheid Wat staat er in het Koninklijk besluit?
Autocontrole Iedereen moet een autocontrolesysteem opstellen, toepassen en uitvoeren, behalve de primaire sector Dit systeem moet de veiligheid van producten omvatten Dit systeem moet gebaseerd zijn op het HACCP systeem Identificeren van elk gevaar dat moet voorkomen , geelimineerd of sterk gereduceerd worden Identificeren van CCP’s Vaststellen van de kritische grenswaarden voor de CCP’s Bepalen wat aanvaardbaar is op het vlak van preventie, eliminatie of reductie v/e onderkend gevaar Vaststellen en toepassen van efficiente bewakingsprocedures voor de CCP’s Vast stellen van corrigerende maatregelen Vaststellen van verificatieprocedures Registratie, aangepast aan de aard en omvang vh bedrijf Dit om aan te tonen dat de 6 voorgaande punten wel degelijk worden toegepast Indien nodig! Opstellen van bemonsterings- en analyseplannen die toelaten zich te verzekeren van de geldigheid vh autocontrolesysteem Personen kunnen dit ook invoeren voor de kwaliteit van zijn producten, dit is echter niet verplicht DE validatie vh opzetten v/e betrouwbaar autocontroleysteem kan bij elk bedrijf gebeuren door Het FAVV Een geaccrediteerde certificerings-organisme die erkend is door het FAVV De controle op de autocontrole blijft de verantwoordelijkheid vh FAVV
Traceerbaarheid Volgens het principe van Verordening 178/2002 om alle IN/OUT vd producten op alle niveaus vd keten te registreren werd overgenomen. Ook de interne in/out binnen een bedrijf Men moet beschikken over systemen of procedures voor de registratie van de ontvangen producten Aard, identificatie, hoeveelheid, datum ontvangst, identificatie leverancier en alle andere zaken opgelegd De registratie van de afgevoerde producten Zoals bij het eerste puntje Het verband tussen de aangevoerde en afgevoerde producten te kunnen aantonen en waarmee ze in alle stadia vd productie, verwerking en distributie traceerbaar zijn
Meldingsplicht Elke exploitant, laboratorium, inspectie of certificatie-organisme moet het FAVV onverwijld in kennis brengen als ze van mening zijn of redenen hebben om aan te nemen dat een ingevoerd geproduceerd, gekweekt, geteeld, vervaardigd of gedistribueerd product schadelijk kan zijn voor de gezondheid van mens, dier of plant Andere gebreken mbt de kwaliteit worden niet geviseerd door deze bepaling De exploitanten moeten zich ondermeer baseren op de vastgelegde normen en grenswaarden maar ook Op basis van hun professionele ervaring Moeten een potentieel risico kunnen identificeren Indien er iets mis is met je product? Wat dan? Als het niet oplosbaar is? Onmiddellijk opstarten van procedures om het product terug te roepen Als het oplosbaar is door bv een hygiëne behandeling is het niet nodig dit te melden Is het slechte product al bij de consumenten? Dan moet deze ook op de hoogte gebracht worden, desnoods met een persbericht OPM ⇒ het FAVV moet van dit alles op de hoogte worden gebracht
Primaire productie Elke exploitant v/e bedrijf binnen de primaire productie moet Een regelmatige controle uitvoeren op de hygiëne voorschriften in de bijlage I bij dit besluit Een register bijhouden zoals opgenomen in de bijlage II bij dit besluit
Gidsen Doel? Om te voldoen aan de eisen van dit KB kan een exploitant beroep doen op gidsen Door wie? Opgesteld door de (deel) sector, maar goed gekeurd door het FAVV Het KB beschrijft waaraan dergelijke gidsen moeten voldoen Zie ook ppt
Stijn Vandelanotte
-28-
