Holland Space Cluster Werkprogramma

Holland Space Cluster

Werkprogramma 2013-2015

Inhoudsopgave

Inleiding 4

Visie en missie Holland Space Cluster

4

Doelstellingen en acties

5

1 Profilering

6

7

1.1 Projecten en activiteiten

2 Samenwerking & Netwerkvorming: Sector Breed


9 10

3 Samenwerking & Netwerkvorming: Technology Transfer

12


13

4 Onderwijs & Arbeidsmarkt

15

16


5 Organisatie

19

19

5.1 gouden driehoek Nederlandse ruimtevaart

2 HOLLAND SPACE CLUSTER • WERKPROGRAMMA 2013-2015

Inleiding

Visie en missie Holland Space Cluster

Mobiele telefonie, televisie, weersvoorspelling; allemaal alledaagse toepassingen die

Visie

afhankelijk zijn van ruimtevaarttechnologie. Maar denk hierbij ook aan minder voor de

Het streven is om de Nederlandse ruimtevaartsector verder te ontwikkelen als

hand liggende zaken als de inzet van satellieten voor precisielandbouw, dijkbewaking en

toonaangevend, concurrerend en maatschappelijk relevant.

fijnstofmeting. De Nederlandse ruimtevaart heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan technologische baanbrekende innovaties op het gebied van zonnepanelen, lichte materialen

Missie

(composieten) en de productietechnieken voor chips. Nederland heeft binnen de

Het Holland Space Cluster brengt private en publieke actoren samen op het gebied van

internationale ruimtevaartindustrie altijd een vooraanstaande positie kunnen innemen.

Space Technologie en biedt een efficiënt kader rond relevante thema’s.

Dit komt onder andere door de aanwezigheid van ESA ESTEC in Noordwijk, dat met 2700 werknemers de grootste vestiging van ESA is. Deze vooraanstaande positie is niet

4 programmapijlers

vanzelfsprekend. De internationale concurrentie neemt toe en overheden moeten als gevolg

De visie en missie van het Holland Space Cluster zijn vertaald in naar vier programmapijlers:

van de financiële crisis scherp letten op haar uitgaven. De Nederlandse ruimtevaartsector

• Profilering

verkeert daarmee in een onzekere positie. Samenwerking in de ruimtevaartsector is nu meer

• Samenwerking & Netwerkvorming : Sector Breed

dan ooit van belang. De toekomst biedt allerlei uitdagingen waarin de ruimtevaartindustrie

• Samenwerking & Netwerkvorming : Technology transfer

een cruciale rol zal vervullen. Uitdaging met betrekking tot het klimaat door monitoring van

• Onderwijs & Arbeidsmarkt

uitstoot van CO2, ontbossingen, zeespiegelstijging en natuurrampen of het wereldwijd beschikbaar maken van toegang tot snel Internet. Voor een stevige positie van de Nederlandse ruimtevaart is het essentieel om de innovatiesnelheid en maatschappelijke impact te vergroten door een sterke samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstelling en overheden. Het Holland Space Cluster (HSC) kan hiervoor het platform bieden.


Doelstellingen en acties

Dit werkprogramma is het startdocument waarmee het bestuur van het Holland Space Cluster, samen met de kwartiermaker, verdere afspraken gaat maken over de projecten en prioritering. Daarnaast is het bestuur verantwoordelijk voor de (lichte) werkorganisatie die de projecten aanjaagt, coördineert en ondersteunt. Dit werkprogramma kwam tot stand tijdens een bijeenkomst op 3 juli jl. Toen kwamen het ruimtevaartbedrijfsleven, onderwijs- en kennisinstellingen en overheden bijeen bij ESA ESTEC in Noordwijk. In werksessies bepaalden zij samen inhoud van de programmapijlers en vertaalden dezen naar concrete doelstellingen en acties. Dit vormt de basis voor dit Werkprogramma voor 2013 t/m 2015. Door verbanden te leggen tussen de uitkomsten van de verschillende werktafels en gesprekken met nieuwe partijen konden een aantal acties worden samengevoegd en een aantal nieuwe acties worden toegevoegd. Per pijler zijn de doelstellingen vertaald naar acties. Per actie wordt aangeven welke partijen verantwoordelijk zijn; daarnaast resultaat, achtergrond en de mogelijke rol van de op te richten werkorganisatie Holland Space Cluster hierin. Ontwikkelingen volgen zich snel op. Het flexibel in kunnen spelen op veranderingen en het programma daarop aanpassen is essentieel voor een succesvolle samenwerking. In dit Werkprogramma worden acties toegewezen aan partijen; Holland Space Cluster is niet exclusief eigenaar van acties. De trekkersgroep Holland Space Cluster is zich er van bewust dat deze partijen zich mogelijk nog niet (volledig) gecommitteerd hebben. Een aantal acties lopen al zonder het Holland Space Cluster, bijvoorbeeld onder aanvoering van het Netherlands Space Office (NSO). Deze zijn uiteraard opgenomen in de lijsten, omdat ze door participanten van de bijeenkomst op 3 juli zijn aangemerkt als belangrijke acties en daarom onder de aandacht moeten blijven binnen het Holland Space Cluster.


1 Profilering

De recent dreigende bezuinigingen in de ruimtevaartsector leren dat het niet vanzelfsprekend is dat het Rijk investeert in de Nederlandse ruimtevaart. Blijvende aandacht voor de maatschappelijke meerwaarde van de Nederlandse ruimtevaartsector is daarom van groot belang. Inmiddels zijn de voorgenomen bezuinigingen tot en met 2017 teruggedraaid, maar de bezuinigingen vanaf 2018 zijn nog niet van de baan. De enorme media-aandacht rondom de ruimtereis van André Kuipers heeft daar in positieve zin aan bijgedragen. Het is aan de sector om beter uit te dragen wat de maatschappelijke meerwaarde is van de overheidsinvesteringen. Tijdens de bijeenkomst van het Holland Space Cluster op 3 juli jl. werden in de werksessies voor de programmapijler profilering de volgende doelstellingen geformuleerd: • Beter definiëren en uitdragen van de maatschappelijke meerwaarden/impact (economisch, wetenschappelijk, duurzaamheid etc.) van de ruimtevaart op de burger • Beter definiëren van de doelgroepen (vooral politiek, overheid en algemeen publiek) van de ruimtevaart en de boodschap per doelgroep • Beter inzichtelijk maken van de internationale ruimtevaartmarkt/context m.b.t. de Nederlandse situatie Deze doelstellingen zijn vertaald in project/activiteiten (zie 1.1).


1.1 Projecten en activiteiten: Profilering Activiteit

Beoogd resultaat

Partners

Rol werkorganisatie Holland Space Cluster

Achtergrond en toelichting

Programmapijler: Profilering 1.1 Communicatie manual Nederlandse ruimtevaart

Communicatie manual/plan voor de sector om te komen tot een eenduidige boodschap sectorbreed en toegesneden per doelgroep (politiek, burger, andere sectoren).

NSO, ESTEC, SpaceNed, TU Delft

In samenwerking met SpaceNed koppeling naar HTSM versterken.

Op dit moment bestaat er geen eenduidige aanpak (boodschap) van en inzicht in op welke manier de Nederlandse ruimtevaartsector geprofileerd moet worden. NSO heeft ATG de opdracht gegeven om te komen met een communicatieplan en een implementatietraject voor dit plan. Belangrijke stap hierin is het bij elkaar brengen van bestaande informatie over maatschappelijke meerwaarde ruimtevaartsector. Input voor de manual is o.a. een set van standaard questions & answers, de Holland High tech flyer die in de maak is en de inzichten die voortkomen uit de actie 1.2 (Inspelen op overheidsagenda) en 1.4 (Facts & figures).

1.2 Inspelen op overheidsagenda

Identificatie van mogelijke oplossingen door middel van ruimtevaartonderwerpen voor de overheidsagenda (bijv. luchtkwaliteit, dijkmonitoring, defensie etc.)

NSO, TU Delft, SpaceNed

Uitkomsten verwerken in andere acties bijv. 1.6 ‘Notitie de Nederlandse ruimtevaart 2.0’ en 2.2. ‘Businessplan’

Twee aspecten zijn van belang: 1 Identificatie van de behoefte van de politiek (ministeries, bijvoorbeeld defensie) 2 Identificatie van de standpunten van de politiek, bijvoorbeeld Europese Commissie, en de consequenties daarvan voor de ruimtevaart identificeren (bv de behoefte om een autonome Europese toegang tot de ruimte te behouden).

1.3 Facts & figures

Een tweejaarlijkse rapportage doen uitkomen over de economische waarde (kwantitatief) van de ruimtevaart + een facts & figures flyer.

NSO, SpaceNed, GeoBusiness.nl, Geomatica Business Park.

Vertalen in facts & figures flyer.

De cijfers over de upstream sector worden op dit moment niet regelmatig geactualiseerd. De uitdaging is om naast een goede inschatting van de upstream sector ook de waarde van de Nederlandse downstream sector inzichtelijk te krijgen.

1.4 Acties definiëren en uitvoeren uit ESTEC white paper

Versterken van de netwerkfunctie en netwerkvorming rondom ESTEC, door acties en subacties te definiëren op basis van het ESTEC white paper en tot uitvoering over te gaan.

NSO (regisseur), ESA ESTEC, SpaceNed

Ondersteunen bij uitvoering.

In het ESTEC white paper van het topteam HTSM (High Tech Systems and Materials) staat beschreven op welke manieren de banden tussen ESTEC en de Nederlandse kennisinfrastructuur versterkt kunnen worden.


1.1 Projecten en activiteiten: Profilering (vervolg) Activiteit

Beoogd resultaat

Partners

Rol werkorganisatie HSC


Programmapijler: Profilering 1.5 Samenwerking met (internationale) netwerken

Strategiepaper met wijze waarop van verschillende netwerken gebruikt gemaakt moet worden (Nereus, Lucht en ruimtevaart Nederland, HTSM etc.).

SpaceNed (trekker)

Participeren in opstellen strategiepaper

Door actief aan te haken op structuren en netwerkorganisatie van belang kan de sector zich profileren als belangrijk onderdeel van een groter geheel. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is dat de eigen ruimtevaartidentiteit gewaarborgd blijft.

NIEUW* 1.6 Notitie De Nederlandse Ruimtevaart 2.0

Notitie voor politiek over belang investeren in de Nederlandse ruimtevaart.

SpaceNed

Trekker

De notitie Nederlandse ruimtevaart uit 2012 heeft een belangrijke rol gespeeld in het behouden van de ruimtevaartbudgetten. Begin 2014 wordt een nieuwe gemaakt die ingaat op de actuele politieke situatie. De notitie De Nederlandse Ruimtevaart 2.0 kan met behulp van projecten 1.1, 1.2 en 1.3 worden verbeterd.

NIEUW* 1.7 SpacePoort

Halfjaarlijks organiseren van SpacePoortbijeenkomsten in nieuwspoort Den Haag om de politiek op de hoogte te houden van de ontwikkelingen op ruimtevaartgebied.

SpaceNed, Kennisinstellingen

Trekker

Er zijn inmiddels drie succesvolle SpacePoortbijeenkomsten geweest. georganiseerd door SpaceNed. Omdat SpacePoort een platform is voor zowel de industrie als de wetenschap is het onderbrengen van SpacePoort onder de vlag van het HSC, waarin deze partijen verenigd zijn, een logische stap.

NIEUW* 1.8 Roeptoeter voor HSC partners

Vergroten van de aandacht voor nieuws uit de sector om de maatschappelijke meerwaarde van ruimtevaart meer voor het voetlicht te brengen.

Werkorganisatie HSC

Trekker

Nieuws van partners in het HSC krijgt niet altijd de aandacht die het verdient. Bijvoorbeeld omdat partijen niet de ervaring hebben om nieuws in de media onder de aandacht te brengen. Mede door hulp van website en sociale media kunnen zowel binnen als buiten de sector nieuws en activiteiten beter aan het licht worden gebracht. Daarnaast kan de werkorganisatie partijen ondersteunen door toeleiding naar contacten binnen de media. Het communicatieplan/manual en het voorgesteld implementatietraject (actie 1.1) moet de handvatten geven op welke manier het HSC hier de ‘Roeptoeter’ rol kan vervullen.

* Toegevoegd door trekkersgroep Holland Space Cluster na werktafels Holland Space Cluster 3 juli.


2 Netwerkvorming & samenwerking: Sectorbreed

De ruimtevaartsector kenmerkt zich door technologie op de rand van het mogelijke en door een grote mate van multidisciplinariteit. Kenmerken die veelal de reikwijdte van één speler ver te boven gaan. Gebruikers hebben in de regel een geheel andere invalshoek dan de ontwerpers en bouwers van de producten. Zonder wederzijds begrip, zonder gedeelde doelstellingen en zonder goede onderlinge communicatie geen goed product. Een verbetering van samenwerking leidt in deze beschouwing onmiddellijk tot een beter product of tot grotere concurrentiekracht. Nog los van andere goede effecten die een optimale samenwerking kan hebben. Tijdens de bijeenkomst van het Holland Space Cluster op 3 juli jl. zijn voor de programmapijler Netwerkvorming & samenwerking sectorbreed de volgende doelstellingen geformuleerd: • Beter afstemmen van kennis en kunde binnen de Nederlandse ruimtevaartsector • Ruimtevaart meer van toegevoegde waarde maken voor andere sectoren (komt ook terug in hoofdstuk 3) • Meer fondsen verwerven buiten bestaande kanalen en o.a. door gezamenlijk ruimtevaart te positioneren in beleid Deze doelstellingen zijn vertaald in project/activiteiten (zie 2.1).


2.1 Project en activiteiten. Samenwerking & netwerkvorming: Sector Breed Activiteit

Beoogd resultaat

Partners



Programmapijler: netwerkvorming & samenwerking: sectorbreed 2.1 Alle roadmaps op 31/12/2013 in een afgeronde status brengen.

Doel van de roadmaps is om te komen tot een overzicht waar partijen gezamenlijk naar toe willen op het gebied van ruimtevaart in verschillende technologiegebieden. De roadmaps dienen ook als basisdocument voor het NSO om advies te geven over de Nederlandse inschrijving in het ESA programma. De roadmaps tezamen, dan wel de HTSM roadmap, moet richtinggevend zijn op het hoogste aggregatieniveau.

NSO, SpaceNed en kennisinstellingen

Partijen aanspreken bij gebrek aan inzet c.q. resultaat

Het opstellen van de roadmaps heeft een aantal doelen: • Input voor NSO strategiediscussie en implementatie; • Input voor nationale prioriteitsstelling; • Input voor Meerjarenplan Ruimtevaart; • Input voor ESA MC 2014 (NSO advies) (en IPC, THAG, GSTP, TRP, etc.); • Focus en massa aanbrengen (budgetrestricties _ resource-allocation) • Betere link tussen NL upstream- en downstream activiteiten; • Beslissen welke techn. ontwikkelingen NSO zal ondersteunen (op basis van nat. expertise en markten. (vraagsturing)

2.2 ‘Businessplan’ voor de Nederlandse ruimtevaart

Het vergroten van concurrentiekracht van de sector en het creëren van een overkoepelend beleid.

SpaceNed, Kennisinstellingen, NSO

Procesbegeleiding

In plaats van de concurrentie binnen Nederland aan te gaan is het beter de krachten te bundelen en gezamenlijk de concurrentie met het buitenland aan te gaan. Het businessplan moet zowel ingaan op de kansen in de (internationale) private markt als de (internationale) publieke markt, bijvoorbeeld Artes en GTSP. Onder andere door bij acquisitie niet alleen de eigen belangen te onderstrepen, maar ook scherp te zijn op kansen voor andere Nederlandse ruimtevaartbedrijven. (Dit project heeft relatie met projecten 3.2 goede propositie en Catalogus en 3.3 elkaar promoten).

2.3 Overheden als ‘launching customer’

Overheden (op verschillende niveaus) benaderen als ‘launching customer’ voor specifieke ruimtevaartmissies die voor die specifieke overheden (bv. Defensie, Rijkswaterstaat) relevant zijn.

Zie 1.2

Ondersteuning bieden, bijvoorbeeld bevorderen bereidheid bij (lokale /regionale) overheden om als launching customer op te treden.

De marktintroductie van innovatieve producten is een lastig traject. Het ontbreekt vaak aan de eerste klant die zijn nek uitsteekt.


2.1 Project en activiteiten. Samenwerking & netwerkvorming: Sector Breed (vervolg) Activiteit

Beoogd resultaat

Partners

Rol werkorganisatie Holland Space Cluster


2.4 Het in kaart brengen van de kansen om de Organiseren van twee binding van ESA ESTEC met de buitenwereld workshops over relatie te versterken. van ESA ESTEC met RV‐ en niet‐RV‐partijen

NSO

Bevorderen deelname partijen aan de workshops

NSO heeft Triarii ingehuurd om, naar aanleiding van aanbeveling vanuit het Whitepaper ESTEC, twee workshops te organiseren, waarbij de binding van ESTEC met de buitenwereld in kaart gebracht gaat worden. Als voorstudie heeft Triarii inmiddels in opdracht van NSO een studie over de ‘enabling Technologies’ en faciliteiten uitgebracht. De eerste workshop is gericht op kennisinstellingen. Bij de tweede workshop worden ruimtevaart bedrijven betrokken.

2.5 Jaarlijkse conferentie over voortgang NL Ruimtevaartinspanningen

Ter ondersteuning aan het business plan Nederlandse Ruimtevaart om gezamelijke de internationale concurentie aan te gaan en de Nederlandse ruimtevaart te positioneren in Europese context.

NSO, SpaceNed

Partner

Conferentie moet een duidelijke meerwaarde hebben. Uit het Businessplan 2.2 moet blijken wat deze meerwaarde is.

Nieuw* 2.6 Delen van onderzoeksfaciliteiten

Voor R&D en bedrijfsvoering heeft de industrie NSO, ESA ESTEC, Kennis- Ondersteunen zeer geavanceerde instrumenten en apparatuur instellingen (o.a. TU nodig. Het delen van faciliteiten verhoogt de Delft) en bedrijven. beschikbaarheid van apparatuur, dan wel verlaagt de kosten in de bedrijfsvoering.

Naast een overzicht dient te worden vastgesteld, door deskundigen, wat de potentiële opbrengst is en hoe de voordelen zich verhouden tot de nadelen. In de studie ‘enabling technologies’, uitgevoerd door Triarii, is in opdracht van NSO inmiddels een basis gelegd voor het overzicht van faciliteiten.

Nieuw* 2.7 Definitie rol Kennisinstituten

Dialoog over een nieuwe definitie van de rol van het NLR en TNO en SRON ten opzichte van de industrie, consistent met het Topsectorbeleid.

Er is sprake van een geleidelijke vermindering van de 1e geldstroom naar kennisinstituten zoals TNO en NLR. Een compensatie daarvan door deels op de markt opdrachten te verwerven, de eis van ‘vraagsturing’ en een Topsectorbeleid dat voor ontwikkelingstrajecten stelt dat de industrie ‘trekker’ moet zijn. In dit speelveld treedt spanning op tussen industrie en kennisinstituten. Een nieuwe gezamenlijke visie op samenwerking moet worden ontwikkeld die recht doet aan de rol van een kennisinstituut als stimulans voor de ruimtevaartsector in Nederland.

Programmapijler: netwerkvorming & samenwerking: sectorbreed

NSO, SpaceNed, TNO, NLR

Participant in dialoog naar ‘nieuwe’ rol kennisinstituten



3 Netwerkvorming & samenwerking: Technology Transfer

De upstream ruimtevaartsector in Nederland is relatief klein en sterk afhankelijk van ESA opdrachten voor zijn marktpositie. De groeipotentie van deze institutionele markt is beperkt doordat de rijksbijdrage aan ESA vooralsnog op z’n best op hetzelfde niveau blijft . De groei van en door ruimtevaart zal vooralsnog vooral komen door downstream toepassingen van satellietdata en het gebruik van ruimtevaarttechnieken in andere sectoren. Ondersteuning van MKB ondernemers uit de ruimtevaartsector vanuit het HSC is hierin essentieel. De uitdaging binnen het Holland Space Cluster is om vooral verder te bouwen op bestaande initiatieven. Tijdens de bijeenkomst van het Holland Space Cluster op 3 juli jl. zijn voor de programmapijler Netwerkvorming & samenwerking; Technology transfer de volgende doelstellingen geformuleerd: • Meer toepassen ruimtevaarttechnieken in andere sectoren • Beter delen van kennis en technieken binnen de ruimtevaartsector • Actiever internationaal aanbieden van Nederlandse ruimtevaarttechnieken • Duidelijker aanspreekpunt voor vraag naar ruimtevaarttoepassingen


3.1 Projecten en activiteiten netwerkvorming & samenwerking: Technology Transfer Activiteit

Beoogd resultaat

Partners



Programmapijler: netwerkvorming & samenwerking: Technology transfer 3.1 Bestaande aanbod/ instrumentarium communiceren

Bedrijven en kennisinstellingen wijzen op de bestaande activiteiten om innovaties te koppelen aan de markt.

Kamer van Koophandel, Syntens, NSO, TNO, ESA BIC , Enterprise Europe network.nl.

Trekker

Bestaand instrumentarium (bijv.. Spacematch ) communiceren door Holland Space Cluster. Er is al één en ander gaande om de crosssectorale uitnutting van ruimtevaarttechnologie te stimuleren, bijvoorbeeld SpaceMatch en Woensdagmorgen.nl. De uitdaging is om meer partijen die bij HSC zijn aangehaakt ook actief een bijdrage te laten leveren aan Spacematch en Woensdagmorgen.nl, bijvoorbeeld door toeleiding van relaties. Daarnaast kan het Holland Space Cluster als spreekbuis dienen om deze initiatieven beter te communiceren (zie ook project 1.8 Roeptoeter HSC partners). Middelen die hiervoor kunnen worden ingezet zijn een website met daarin een agenda van alle bijeenkomsten van verschillende partijen. De LinkedIn groep Holland Space Cluster en Twitter. De werkorganisatie Holland Space Cluster kan daarnaast een rol spelen door een actieve entree (bekendmaking) naar crosssectorale partijen.

3.2 Goede Propositie +catalogus HSC: deelnemers, competenties, faciliteiten en afzetmarkt. Ook het bijhouden van matches die op basis van de catalogus worden gemaakt.

Inzicht krijgen in elkaars competenties, waardoor samenwerking gemakkelijker tot stand komt.

Kamer van Koophandel (incl. Syntens), NSO, SpaceNed en kennisinstellingen.

Monitoring

Om de Nederlandse ruimtevaarttechnologie (internationaal) crosssectoraal te kunnen vermarkten, is het noodzakelijk om een goede propositie te hebben wat hier te halen en te vinden is. Bovendien moet er een catalogus komen met alle competenties en faciliteiten van de deelnemers. Lopende initiatieven zoals: ‘de Space directory’ van NSO en het informatiesysteem van het Enterprise Europe Network (in beheer van Syntens) moet beter gevuld worden en beter op elkaar aansluiten. Het vullen en up-to-date houden van de ‘catalogus’ is een intensief traject. Om het enthousiasme van partijen te behouden om informatie te blijven aanleveren moet het aantal matches gemonitord worden. Als de catalogus haar functie bewijst, stimuleert dit partijen om input te blijven leveren. Dit project heeft een relatie met 2.2 Businessplan Nederlandse Ruimtevaart.


3.1 Projecten en activiteiten netwerkvorming & samenwerking: Technology Transfer (vervolg) Activiteit

Beoogd resultaat

Partners



Programmapijler: netwerkvorming & samenwerking: Technology transfer 3.3 Elkaar promoten

De totale markt voor de Nederlandse ruimtevaartsector wordt vergroot, doordat alle partijen bij (internationale) acquisitie naast hun eigen acquisitie ook kijken waar kansen voor anderen liggen.

Kamer van Koophandel (incl Syntens) (trekker), SpaceNed en kennisinstellingen.

Monitoring

Een middel om dit te bereiken in een trainingsevent, waarbij op basis van de propositie + catalogus (project 3.2) partijen leren om elkaar te promoten.

3.4 Titel project: Oprichten centraal aanspreekpunt / loket Technology transfer

Vergemakkelijken voor Space en vooral non Space partijen om in contact te komen met de juiste partijen.

Kamer van Koophandel (incl. Syntens) en ESA BIC, NSO

Monitoring en toeleiding van partijen naar deze partijen.

Voor bedrijven buiten de ruimtevaartsector is er geen duidelijk centraal punt waar partijen contact op kunnen nemen om erachter te komen wat ruimtevaarttechniek te bieden heeft. ESA BIC, Syntens (vanuit topsector HTSM) en NSO spelen hier allemaal een rol in.

*Nieuw 3.5 Cross-sectorale events

Door gerichte events + follow up crosssectorale kansen benutten, te beginnen met de Greenport Duin- en Bollenstreek (precisielandbouw) en Holland Security Delta.

Kamer van Koophandel (incl Syntens), ESA BIC, NSO, HTSM, Greenport Duin& Bollenstreek en Holland Security Delta (HSD).

Organisator events. Begeleiding follow-up door Kamer van Koophandel en ESA BIC.

* Nieuw 3.6 Onderzoek naar kansen landelijk downstream/ cross-over stimulering programma

Landelijk uitrollen bevordering downstream (Geomatica) programma en technology transfer

Geomatica Businesspark, Geobusiness.nl, NSO, ESA BIC, Provincie Flevoland en Provincie Zuid-Holland.

Participeren in project



4 Onderwijs en arbeidsmarkt

Binnen de programmapijler Onderwijs & arbeidsmarkt zijn er verschillende onderwerpen van belang. Vooral de overheden zien graag dat de ruimtevaartsector zich sterk maakt om jongeren te interesseren voor techniek. Er zijn weinig andere sectoren die jongeren zo aanspreken als de ruimtevaartsector. Niet voor niets is André Kuipers het boegbeeld geworden voor het Techniekpact, waarmee het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van OCW in samenwerking met het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen jongeren enthousiast wil maken voor een studie en werk in de techniek. Daarnaast is het voor de ruimtevaartsector van groot belang dat toppersoneel voor Nederland behouden blijft. Naast de kwantiteit van beschikbaar personeel, die in Nederland voor de ruimtevaartsector redelijk op orde is, is ook het behoud van gespecialiseerd technisch personeel in verschillende disciplines binnen de ruimtevaartsector van belang. Tijdens de bijeenkomst van het Holland Space Cluster op 3 juli jl. zijn voor de programmapijler Onderwijs & Arbeidsmarkt de volgende doelstellingen geformuleerd: • Jongeren meer interesseren voor en onderwijzen in ruimtevaartechniek / astronomie. • Binnenhalen en behouden (buitenlands) talent. • Goede opleiding. Koppelen inhoud opleiding aan vraag bedrijfsleven. Aansluiten bij Techniekpact. • Stimuleren ondernemerschap en doorgroei in de wetenschap.

4.1 Projecten en activiteiten Onderwijs en arbeidsmarkt


4.1 Projecten en activiteiten Onderwijs en arbeidsmarkt Activiteit

Beoogd resultaat

Partners



Programmapijler: onderwijs en arbeidsmarkt 4.1 Regionaal uitrollen project ruimtevaart in de klas in Zuid-Holland

Doel van het project: Jongeren interesseren voor de ruimtevaart.

ESA, NSO en Science Center NEMO, KNMI, NOVA, scholen in Zuid-Holland, Space Expo, NTB.

Ondersteunen

Ruimtevaart in de klas is een project van ESERO NL. Een driejarige samenwerking tussen het NSO, ESA en NEMO die ruimtevaart in de klassen van de basis- en de onderbouw van middelbare scholen brengt. ESERO biedt lespakketten aan, organiseert rondreizende tentoonstellingen, zoals het ruimtevaarthotel en organiseert onderwijsconferenties voor docenten. Voor dit project is men op zoek naar partners in de regio’s om meer scholen te kunnen bereiken. Met specifieke regionale acties en partners kunnen meer scholen worden bereikt. Gekozen wordt om dit project regionaal te verankeren in Zuid-Holland, omdat zich daar een sterke concentratie van de ruimtevaartindustrie bevindt en omdat regionale overheden in Zuid-Holland bijdragen aan het Holland Space Cluster.

4.2 Sprekerspool

Jongeren interesseren voor (ruimtevaart) wetenschap en (ruimtevaart) techniek.

Holland Space Cluster, NVR, SpaceNed, ESERO_NL, Space Expo.

Trekker

Met gastlessen van ruimtevaartdeskundigen kunnen jongeren geïnteresseerd raken in de ruimtevaarttechniek en wetenschap. Dat die interesse van scholen er is, blijkt uit de vele aanvragen die André Kuipers krijgt om gastlessen te geven op basisscholen en middelbare scholen. Hij krijgt veel meer aanvragen dan hij aan kan. Door een sprekerspool te maken en deze te ondersteunen in de vorm van materialen (inhoud en ruimtevaartvoorwerpen) kunnen meer jongeren worden bereikt. De Sprekerspool moet bestaan uit zoveel mogelijk vrijwilligers (bijv. gepensioneerden uit de ruimtevaartsector), aangevuld met professionals uit de sector die een aantal uren per jaar vrijgemaakt worden om gastlessen te geven.


4.1 Projecten en activiteiten Onderwijs en arbeidsmarkt (vervolg) Activiteit

Beoogd resultaat

Partners



Programmapijler: onderwijs en arbeidsmarkt 4.3 Dag van de ruimtevaart

Door jongeren op deze dag op verschillende activiteiten te laten concentreren en deze dag breed bekend te maken te interesseren voor (ruimtevaart) wetenschap en (ruimtevaart) techniek.

NVR, SpaceNed, ESA ESTEC, Sterrenwachten en kennisinstellingen.

Trekker centrale organisatie. Organisatie op locatie door individuele partijen

Vorig jaar heeft ESTEC voor het eerst een open dag gehouden. Ook dit jaar organiseert ESTEC een open dag. Het idee is om dit uit te bouwen tot de dag van ruimtevaart (incl. astronomie) waarin ook ruimtevaartbedrijfsleven, kennisinstellingen en sterrenwachten hun deuren openen voor het publiek. Bekende succesvolle voorbeelden in andere sectoren zijn de ‘dag van de bouw’ en ‘kom in de kas’.

4.4 Delen en samen ontwikkelen van exposities voor de ruimtevaart

Grotere exposure van ruimtevaartexposities en door samenwerking tussen interessantere exposities.

Holland Space Cluster, Sterrenwachten, EU Universe Awareness, Space Expo, NEMO.

Rol werkorganisatie: Partijen met elkaar in contact brengen. Geen projectuitvoering.

Er valt nog veel te winnen in betere samenwerking tussen musea. Zo is er bijvoorbeeld geen samenwerking tussen de Sterrenwacht Leiden en Space Expo. Er zijn veel kleine initiatieven met weinig slagkracht. Door het bundelen van krachten en coördinatie moet er meer mogelijk zijn.

4.5 Holland Space Cluster summer program

(Internationaal) talent trekken voor de Nederlandse ruimtevaartwetenschap en industrie.

Sterrenwacht Leiden, ESA, SpaceNED, Kennisinstellingen.

Inventariseren bereidheid andere kennisinstellingen en bedrijven om het LEAPS programma te verbreden. Zoja i.s.m. met Sterrenwacht Leiden zorgen voor coördinatie.

Dit jaar is LEAPS (The Leiden/ESA Astrophysics Program for Summer Students) voor het eerst gestart. Tijdens dit onderzoeksprogramma werken studenten 10 weken lang onder begeleiding van ESA ESTEC of de Sterrenwacht Leiden aan een onderzoek. Er waren 300 aanmeldingen voor 15 plekken. Op dit initiatief kan doorgebouwd worden door een gezamenlijk ruimtevaart/astronomie summer program met meer kennisinstellingen en ook het bedrijfsleven. Naast de wetenschap kan hierbij ook gedacht worden aan een summer program voor Space Business.


4.1 Projecten en activiteiten Onderwijs en arbeidsmarkt (vervolg) Activiteit

Beoogd resultaat

Partners



Programmapijler: onderwijs en arbeidsmarkt 4.6 ISU SSP 2016 of 2017

ISU SSP 2016 of 2017 naar Nederland halen om positie Nederlandse ruimtevaart in de wereld te versterken.

ESA ESTEC, TNO, NSO. Toevoegen TU Delft en Universiteit Leiden

Rol werkorganisatie: awareness creëren, participanten informeren en sponsorship stimuleren/ ondersteunen.

ISU (International Space University) organiseert jaarlijks een 10 weekse summerschool. De summerschool is bijna overal geweest, behalve in Nederland. Het plan is om de summerschool in 2016 of 2017 naar Nederland te halen. Tijdens de summerschool komen studenten in aanraking met allerlei facetten en keypersonen uit de ruimtevaartsector. De summerschool heeft ook een belangrijke netwerkfunctie. Veel mensen in de ruimtevaartindustrie hebben de summerschool een keer gevolgd. De summerschool bestaat uit circa 120 studenten en daarnaast staf. Kritieke factor voor het binnenhalen is de huisvesting van de studenten.

4.7 Stagepool

Matchen van leerlingen/studenten aan stageplekken bij bedrijven.

SpaceNed, Science Based Business Leiden

Trekker

Er is geen centrale plek waar studenten inzicht hebben in waar ze stage kunnen lopen. Sommige bedrijven zijn wel bereid om stages aan te bieden, maar weten de studenten niet te vinden of vice versa. Door een online stagepool kunnen bedrijven hun stageplekken zichtbaar maken en kunnen studenten makkelijker een stage vinden.

4.8 Gezamenlijke PhD plekken van bedrijfsleven en kennisinstellingen

Stimuleren van meer innovaties met een markttoepassing en extra doorgroeimogelijkheden creëren voor (weten) schappelijk talent.

Universiteit Leiden, 3 TU’s, SpaceNed en NSO

In eerste jaar HSC: Inventarisatie status wensen en mogelijkheden.

De opties voor afgestudeerden is nu nog vaak of wetenschap of bedrijfsleven. Terwijl er ook behoefte is aan een mix van beide werelden. Door PhD’s binnen bedrijven te hebben, kunnen via die weg bedrijven beter op de hoogte worden gehouden van wat de nieuwe ontwikkelingen zijn op het wetenschapsgebied en vice versa.

* NIEUW4.9 Technolab ruimtevaart (aparte status aangevuld na 3 juli)

Jongeren interesseren voor techniek door jaarlijks een dag met 1 of meerdere schoolklassen via Technolab (=) .

Dutch Space en Technolab

Monitoring

Technolab inspireert kinderen en jongeren op het gebied van techniek, waaronder ruimtevaarttechnologie. Voorbeeld: bouw van een minisatelliet; onderzoek en kleine proefjes gekoppeld aan spectrum en infrarood.

* Toegevoegd door trekkersgroep Holland Space Cluster na werktafels Holland Space Cluster 3 jul


5 Organisatie Overheid

Onderwijs- & Kennisinstellingen

‘De value case van het HSC: een open platform voor relevante organisaties en bedrijven binnen de Nederlandse Ruimtevaart’ Het Holland Space Cluster is een netwerkorganisatie. De basis van het Holland Space Cluster zijn de projecten die partijen binnen de gekozen programmapijlers willen doen. Het Holland

5.1 Gouden driehoek Nederlandse Ruimtevaart

Space Cluster vormt de lichte organisatiestructuur die helpt om partijen met elkaar in contact te brengen, zorgt voor de afstemming tussen verschillende projecten en geeft wanneer nodig

Kenmerkend voor het Holland Space Cluster is de samenwerking tussen Overheden,

vanuit een compact werkorganisatie ondersteuning aan projecten. Hierdoor is het mogelijk

Onderwijs- & Kennisinstellingen en Bedrijven. Dit is ook de meerwaarde ten opzichte van een

voor alle partijen om aan die projecten mee te werken of te initiëren voor het algemeen

brancheorganisatie waarin enkel de (bedrijfs) kolom is georganiseerd. Juist op het raakvlak

belang maar die ook dicht liggen bij de eigen expertise en eigen belang. Het open karakter

tussen de overheden, onderwijs- & Kennisinstellingen en Bedrijven liggen de activiteiten en

mag echter niet leiden tot een vrijblijvendheid. Enige structuur, monitoring en het partijen

projecten die de sector versterken. Zoals ook blijkt uit de projecten en activiteiten van het

kunnen aanspreken zich in te zetten voor de gezamenlijke doelen en projecten is hierin

Holland Space Cluster in hoofdstuk 1,2,3 en 4. Ad hoc matige samenwerking tussen

essentieel. Vanuit gedachte is de organisatievorm en de beoogde rol van de werkorganisatie

Overheden, Onderwijs- & kennisinstellingen en bedrijven gebeurt al. Het is de uitdaging om Bedrijven

vorm gegeven.

dit om te zetten in een gestructureerde manier van samenwerken

Overheid


Overheid

Bedrijven

• Holland Rijnland • Noordwijk • Leiden • Delft • Den Haag • Marknesse • Zuid-Holland • Flevoland • Kamer van Koophandel (incl. Syntens)

Kerngroep: • Leden SpaceNed (Potentiële) Partners in projecten: • GEO Business NL • Den Haag Security Delta (HSO) • Greenport Duin- en Bollenstreek • Rabobank • Yes!Delft

Bedrijven Figuur 5. 1 Gouden driehoek van de Nederlandse Ruimtevaart

Overheid

Bedrijven

19

• Holland Rijnland • Noordwijk • Leiden

Kerngroep: • Leden SpaceNed

Onderwijs- & Kennisinstellingen • Universiteit Leiden • TU Delft • SRON • NLR • TNO Potentieel: • Leidse Instrumentmakers school (Lis) • Rijks universiteit Groningen

Figuur 5.2 (Potentiële) partners binnen de domeinen

Onderwijs- & Kennisinstellingen • Universiteit Leiden • TU Delft • SRON

Overheid

HOLLAND SPACE CLUSTER • WERKPROGRAMMA 2013-2015 Onderwijs- & Kennisinstellingen

1 voorzitter

Koophandel (incl. Syntens)

Bestuur HSC

• Rijks universiteit Groningen

Bollenstreek • Rabobank • Yes!Delft

2 leden

2 leden

2 leden

Bestuur HSC

Overheid

Waarnemer NSO

2 leden


1 voorzitter 2 leden

2 leden

Bestuur HSC

1 voorzitter

Werkorganisatie HSC

Bestuur HSC

• Onafhankelijke rol Onderwijs & Arbeidsmarkt

Bedrijven

Samenwerking sector breed

1 voorzitter

Figuur 5.4 Rol voorzitter

Director & Support staff Profilering

Bestuur HSC

Waarnemer ESA

Samenwerking Technology transfer

Formele gezicht / boegbeeld • • Is ook het formele gezicht van het HSC buiten het cluster Heeft een directe rapportage lijn met de directeur • Waarnemer NSO Bestuur HSC

Figuur 5.3 Organisatieschema

Waarnemer NSO

2 leden

2 leden

2 leden

Bestuur HSC

Bestuur HSC

Figuur 5.5 Rol NSO

• Waarnemer binnen bestuur HSC Bestuur HSC

Waarnemer ESA

Bestuur HSC

Waarnemer ESA

• NSO en HSC kunnen wederzijds specifieke aandachtspunten benoemen Figuur 5.4 Vertegenwoordigers uit domeinen in bestuur

• Door NSO te benoemen persoon

• De drie domeinen leveren ieder (max.) 2 leden • Leden hebben inhoudelijke domeinkennis • Leden vertegenwoordigen hun domein • Leden kunnen over hun eigen (domein)agenda heen kijken • Leden hebben verantwoordelijkheid 1 voor een of meerdere specifieke projecten voorzitter • Komen circa 6 x per jaar bijeen

20

Bestuur HSC

Director & Support staff Werkorganisatie HSC HOLLAND SPACE CLUSTER • WERKPROGRAMMA 2013-2015 Director

& Support staff

NSO

Bestuur HSC

Waarnemer NSO

Director & Support staff

Bestuur HSC

Werkorganisatie HSC

Figuur 5.6 Rol ESA ESTEC

Bestuur HSC

Waarnemer ESA

Bestuur HSC

Waarnemer ESA

Werkorganisatie HSC

Profilering

Samenwerking sector breed

Onderwijs & Arbeidsmarkt

Samenwerking Technology transfer

• Waarnemer binnen bestuur HSC ESA / ESTEC en HSC kunnen wederzijds specifieke aandachtspunten benoemen •

Figuur 5.8 Relatie werkorganisatie en projecten/activiteiten

• Door ESA/ESTEC te benoemen persoon Director & Support staff Werkorganisatie Director HSC & Support staff Werkorganisatie HSC

• Werkorganisatie beheert de vier programmapijlers van het HSC Review in bestuursvergaderingen • • Bestuur kan initiëren/bijsturen/definiëren Middelen worden per project beschikbaar gesteld door (relevante) • HSC deelnemers en/of derden Voor de rechtsvorm van HSC wordt initieel een stichting voorgesteld • • Het eerste bestuur heeft als taak een eerste begroting te maken; de resultaten van de 3 Juli bijeenkomst zijn hierbij de leidraad Relatie tussen HSC en L&R Nederland en HTSM vooralsnog langs bestaande lijnen; •

Figuur 5.7 werkorganisatie Holland Space Cluster

door bestuur te optimaliseren • De werkorganisatie is het uitvoerend orgaan van de activiteiten van het HSC • De werkorganisatie alloceert alle Werkorganisatie projecten in overleg / voorzitter HSC met bestuur Onderwijs & Profilering

• Projecten worden expliciet toegewezen aan tenminste eenArbeidsmarkt bestuurslid • Participeert / Monitort alle projecten

Werkorganisatie HSC Onderwijs & Samenwerking Profilering • De Directeur wordt aangesteld door het bestuur Samenwerking Arbeidsmarkt sector breed Technology

• De Directeur is secretaris van het bestuur

transfer

• Support staff behelst secretariële ondersteuningSamenwerking Samenwerking

sector breed • Voor de juridische vorm wordt initieel een stichtingTechnology voorgesteld transfer


Holland Space Cluster

Holland Space Cluster Werkprogramma

Recommend Documents