reisgids Straks is de wereld helemaal verstedelijkt. Hoe zullen onze steden er dan uitzien?
« Zonder toekomstverwachting is het leven ondenkbaar.» Ilya Prigogine, Nobelprijswinnaar voor scheikunde op een UNESCO-colloquium, najaar 1998. In 2003 waren we met z’n 6,3 miljard op de planeet … In 2050 wordt dat bijna 9 miljard … In 2025 zullen er 5 miljard stedelingen zijn, 3/4e daarvan in de ontwikkelingslanden. Straks is de wereld helemaal verstedelijkt. Wat zijn daar de gevolgen van en hoe pakken we die aan?
De tentoonstelling CHANGE confronteert de Europese hoofdstad met Boswash (BostonWashington), Sjanghai, Hongkong, Sao Paulo, Kinshasa, Curitiba, Valencia, Berlijn … en onderzoekt op welke manier de stad van de 21e eeuw haar problemen de baas kan blijven. Hoe zullen we wonen in de stad? Hoe zullen we er werken? Ons verplaatsen? Willen we er wel samenleven? Is er ruimte voor natuur in de stad? Welke keuzes zullen we maken? Woonruimte, mobiliteit, erfgoed, natuur, hulpbronnen, sociale cohesie, goed bestuur, veiligheid, architectuur, diversiteit … stuk voor stuk zijn het domeinen waarin veel op het spel staat. Door met dit document actief op onderzoek te gaan kom je stap voor stap achter de betekenis van de tentoonstelling.
Ik, jij, hij … allemaal stadsbewoners In 1900 woont 10% van de wereldbevolking in de stad. In 2000 is dat al 50%. In Europa, de Verenigde Staten en Japan loopt het cijfer op tot 75%. Brussel telt 100.000 inwoners in 1900 en 1.000.000 in 2000. In megalopolissen zoals Mexico City, São Paulo, Mumbai (Bombay) en Calcutta wonen telkens meer dan 15.000.000 mensen. Steeds meer arme plattelandsbewoners komen er zich rond de rijke stadsdelen vestigen, in overvolle sloppenwijken.
01
03
04
De stad is niet voor iedereen even leefbaar!
››› Zoek foto’s rond dit thema op in de tentoonstelling, ga na waar ze zijn gemaakt en schrijf in het kort je indrukken neer. In de stad wonen, betekent voor de een iets helemaal anders dan voor de ander!
02
05
01 02 03 04 05
Let even goed op bij het project dat in Mulhouse werd opgezet. Wat je ziet is heel interessant: een horizontale woonwijk met veel groen, woonruimte van prima kwaliteit, niet duur, geschikt voor iedereen. Echt een plek waar je als bewoner een actieve rol kan spelen.
Ik, jij, hij … op weg in de stad Brussel in 1945: 478 miljoen gebruikers van het openbaar vervoer. Brussel in 2005: slechts 254,8 miljoen gebruikers, hoewel de bevolking fors is toegenomen. Van de 366.000 pendelaars die Brussel dagelijks voor hun werk binnentrekken, komen er 207.000 met de wagen. In slechts 50.000 auto’s zit meer dan één persoon. In Brussel gebeurt 60% van de verplaatsingen met de wagen, tegenover 5,4% te voet en 3,6% met de metro.
Nog meer asfalt? Nog meer auto’s? Nog meer vervuiling? De gemiddelde auto stoot over zijn totale levensduur 14 ton CO2 uit. Hoe verplaats jij je om te gaan werken, om naar school te gaan, naar de bioscoop, op boodschappen of op vakantie?
‹‹‹ Zoek de foto van het openbaar vervoer in Curitiba. Lees wat er bij staat over de stad, het is een merkwaardig verhaal. Begrijp je hoe het openbaar vervoer er helemaal anders werd aangepakt?
Steden met tentakels ‘Boswash’, ‘Eurocore’, ‘Tokaïdo’, ‘SãoRio’, ‘Ganges Delta’, … Nieuwe namen voor maxi-steden en maxi-agglomeraties die ontstaan zijn uit de geleidelijke versmelting van grote steden; het gevolg van een langzame verovering van het platteland door de min of meer ongecontroleerde aangroei van het stedelijk weefsel. Boswash, de samensmelting van Boston en Washington, telt 52 miljoen inwoners op 2% van het grondgebied van de USA en is goed voor 1/5e van het bbp. Eurocore is een netwerk van hecht verbonden kleine en middelgrote stadscentra dat voor een aaneenschakeling van bebouwing zorgt van Rijsel tot Amsterdam. En straks leven we misschien in één grote stadszone die Brussel, Gent, Antwerpen, Leuven, Namen, Luik, Bergen en Charleroi omvat.
Maar wat met het bos- of landbouwgebied? Welk type van transport brengt de mensen elke dag naar de stadscentra voor hun werk? Hoe pak je de sociale en economische ongelijkheid aan die in die conglomeraten optreedt?
De tentoonstelling biedt enkele antwoorden op de problemen van de zich uitspreidende stad. Kan je er drie opnoemen?
Ik, jij, hij … ademen de stad Door de verstedelijking komt de band tussen mens en natuur in de verdrukking. Zal de stad van de toekomst in staat zijn de natuur te omarmen? Is er voor hetLegroen in de stad een andere bestemming denkbaar rapport à la nature, dan die van « vluchtheuvel»? enjeu majeur pour bien vivre dans la ville de demain ? De verhouding met de natuur is een belangrijke stapsteen op weg naar een stad waarin het goed leven is. Is de Brusselse agglomeratie groen? Bekijk de maquette en doe een gok … Hoe groot is het groene aandeel?
25% 38% 53%
‹‹‹ Dit is de stad Valencia in Spanje. Wat was hier vroeger, voor de komst van het groen? Ga op zoek naar de beelden en het verhaal achter deze transformatie! Welke reden schuilt achter dit project?
Gulzige steden en hun hulpbronnen Curitiba: De bewoners krijgen voedselbonnen in ruil voor verzameld afval. Dat levert een nette stad op met extra jobs in de sortering en de recyclage van afval. Mumbai (Bombay): 5.000 ton afval voor 4 vuilnisbelten, zware verontreiniging, precaire drinkwatervoorziening.
Duurzaam omspringen met hulpbronnen is één van de grote knelpunten in de steden. Wat doe je met die continue stroom van tonnen afval? Hoe ga je verstandig om met energie of beperk je de luchtvervuiling? Hoe moet je de drinkwatervoorziening op peil houden? De watervoorziening wordt in de toekomst een groot probleem voor de steden … ook voor die van ons. In 2020 zou 1/3e van de wereldbevolking wel eens met waterschaarste te kampen kunnen krijgen. Verontreinigd water betekent jaarlijks de dood van 6 miljoen mensen in de ontwikkelingslanden. De gemiddelde Amerikaan verbruikt 400 liter water per dag, in de ontwikkelingslanden is dat maar 10 tot 50 liter. … toch wordt het levensminimum op 30 liter geschat! En wij? Doe eens een gok. Hoeveel liter water verbruikt de gemiddelde Belg per dag? 51 l 95 l 132 l Hoeveel liter water gaat jaarlijks verloren door een lek aan de spoeling van het toilet? 35 l 350 l 3500 l
Mijn stad, ik en de anderen De stad is de plaats waar mensen uit verschillende culturen en van diverse gezindheden elkaar ontmoeten. Maar hoe zorgen we er voor dat die allemaal hun plek vinden? Gunt de stad ons wel voldoende ontmoetingsruimte, plaatsen waar het tot een dialoog kan komen, eilandjes van gemoedelijkheid? De stad, oord van samen-leven, van jong en oud, van arm en rijk, hier geboren of ergens anders; van bij haar ontstaan de habitat bij uitstek van het burgerschap. Wat moet er gebeuren opdat iedereen op zijn manier als burger wordt erkend? Vormen de stedelijke ongelijkheid en onveiligheid de grootste bedreiging voor de werelddemocratie? De stad Curitiba wordt beschouwd als een stedenbouwkundig model op het vlak van sociale ecologie en duurzame ontwikkeling, vooral door haar beleid van kansen voor de meest achtergestelde bevolkingsgroepen. Zoek de stad op. Hoe worden de voorzieningen genoemd waarvan je hier een afbeelding ziet en die in de stad werden geïnstalleerd?
Op welke andere manier wordt ook nog aan alfabetisering gewerkt?
Als vierde stad van de wereld en grootste van Brazilië is São Paulo dé gemengde stad bij uitstek. Er zijn 18.434.416 inwoners waarvan 20% opeengepakt leeft in de favelas. Grote bedrijven, elite-universiteiten en luxewijken grenzen er aan de grootste armoede … met alle - gewelddadige gevolgen vandien.
De stad inrichten en herinrichten … altijd opnieuw Steden komen maar zelden uit het niets. Heel vaak ontstaan ze aan een rivier, aan de zee, in een vallei of op een heuveltop … Het begin kan een kruispunt van handelsroutes zijn of opkomende industrie die de stad vorm geeft, wijken doet ontstaan en verschillende functies. Later wordt bijvoorbeeld de rivier gekanaliseerd, soms onder de grond gestopt, verstopt; de fabrieken verdwijnen en maken plaats voor winkels en kantoren … Of de geschiedenis heeft een catastrofe in petto, zoals in Berlijn waar de muur een litteken heeft nagelaten. Op één van die plekken langs de verdwenen muur verbindt de Potzdamer Platz nu oost en west. Waar eindigt de realiteit en begint de stedenbouwkundige utopie? Kan je de stad wel echt veranderen? Zijn er grenzen aan droom en verbeelding?
Voor
Na
››› Welke stad is dit?
Hier is de droom werkelijkheid geworden. En in Brussel? Neem eens een kijkje bij de projecten van architecten die van een heel ander Brussel hebben gedroomd (hoofdstuk CHANGE).
Een sterke architectuur kan de stad doen heropleven Het typische silhouet van het Guggenheim Museum in Bilbao, bedacht door Frank O. Gehry, is tegenwoordig over de hele wereld bekend, net als de stad Bilbao zelf. Dit uitzonderlijke gebouw is de kroon op het werk van een ambitieus renovatieproject, dankzij de uitdrukkelijke politieke wil om paal en perk te stellen aan de donkere periode waarin de Baskische metropool verzeild was geraakt na de sluiting van haar fabrieken.
01
02
Hoe groot is de invloed van een dergelijke emblematische architectuur op de evolutie van de stad? Is Bilbao een uitzonderlijk geval? Welke plek, welk gebouw of welk symbool maakt je trots op je stad?
Hier zie je enkele emblematische gebouwen uit de hele wereld. Kan je de juiste foto aan het juiste onderschrift linken?
Luik Yokohama 03
Birmingham Séoul 04
Wie leidt mijn stad in goede banen?
Lagos en Kinshasa zijn geïmproviseerde megalopolissen. Kan een goed bestuur, lokaal en op wereldvlak, oplossingen aanreiken waarin deze steden zich kunnen vinden?
Want ook een stad moet in goede banen worden geleid, en als het even kan op vooruitziende manier. Ook wij hebben een belangrijk aandeel in het stadsleven; als kiezer hebben we een stem in de democratische instellingen en als individu spelen we een belangrijke rol in de manier waarop we ons leven in de stad organiseren en in onze relaties met de anderen. Wat is er op 20 jaar tijd gebeurd met de oppervlakte van de sloppen in Lagos?
Hoe kan je de situatie van deze steden in 4 begrippen
In Lagos en Kinshasa of vergelijkbare steden is de rol van de overheid uitgespeeld; openbare dienstverlening en infrastructuur zijn er ineengestuikt. Geld en geweld domineren de samenleving … Wat zijn daar de gevolgen van?
Verantwoordelijke uitgever: Prisme Editions Dank aan de federale Minister van Grootstedenbeleid, aan zijn kabinet en zijn administratie. Bijzondere dank aan het Pass, en aan het volledige ontwerp- en productieteam voor hun enthousiasme en professionalisme. Een realisatie Prisme Editions in samenwerking met het PASS. Graphic designers: Base Design © Kopijrechten, vertaalrechten en rechten voor (zelfs gedeeltelijke) bewerking voorbehouden voor alle landen.
Copyrights photografen pagina: © Joël Claisse Architectures pagina: © ARM Architecture (photo01); © GUTIERREZ+PORTEFAIX2000 (photo02); © Gérald Lallemand (photo03); © Vicente Guallart Architecture (photo04); © Géraldine Claisse (photo05); © STIB – MIVB; © IPPUC - Brazil pagina: © Regional Plan Association - New York (The Northeast Megaregion); © Joël Claisse Architectures; © Valencia Tourism & Convention Bureau pagina: © Benoît Théau. www.igapura.org; © Joël Le Quément, août 2002; © Géraldine Claisse; © Benoît Théau. www.igapura.org pagina: © Partner für Berlin/FTB Werbefotografie; © Seoul Metropolitan Government; © Soren Aagaard; © Perrault Projets; © Satoru Mishima; © Serge Brison pagina: © Joël Le Quément, juin 2003; © Marie-Françoise Plissart
