Hoe overleef je als kind familiegeheimen?

Scriptie NEM

Hoe overleef je als kind familiegeheimen?

Adrie van den Biggelaar 06 – 40484697 [email protected] Leerling nummer NEM 2012, 020108 Breda, september 2015

Inhoudsopgave Inhoudsopgave

2

Voorwoord

3

Samenvatting

4

Inleiding

5

Wat is de definiëring van seksualiteit?

6

Wat is incest?

8

Wat zijn de directe gevolgen van incest?

9

Welke lange termijn problemen zijn het gevolg van incest ?

11

Is praten over seksualiteit en incest een taboe?

15

Wat zijn de ervaringen op het gebied van seksualiteit bij vrouwelijke incestslachtoffers?

16

Conclusies en aanbevelingen

19

Nawoord

21

Stellingen

22

Bronnenlijst

23

Bijlage: - onderzoek enquête

25

- resultaten enquête

29

HOE OVERLEEF JE ALS KIND FAMILIEGEHEIMEN?

2

Voorwoord In het kader van mijn opleiding om mijn volledige diploma te behalen is het noodzakelijk om een scriptie te schrijven. De NEM Academy heeft een missie en die luidt: "de mens terug te geven aan zichzelf" en zij willen dat je "naakt" afstudeert!! Gelukkig voor mij niet letterlijk (zou geen gezicht zijn) en toch ga ik het zo dicht mogelijk benaderen. De inhoud gaat over incest en seksualiteit, op beide onderwerpen ligt een taboe, juist hierom heb ik er energie aan gegeven, niet alleen om te zoeken naar antwoorden, maar ook om hierin openheid en ruimte te creëren. De keuze van het onderwerp kwam tot stand omdat het dicht bij mezelf ligt, wat ook een vereiste voor de scriptie is. Seksualiteit was voor mij zo'n trigger en kreeg geen inzicht hoe dat kwam. Toch creëerde ik ruimte door alleen al in het proces te zitten en een aantal keren is daarbij de hoofdvraag veranderd. Door er intensief mee bezig te zijn geweest, heb ik een goed beeld kunnen vormen. Ik ben tevreden maar vooral erg opgelucht met het resultaat dat er nu ligt. Moeilijk vond ik het om te schrijven doordat ik regelmatig in mijn eigen proces schoot. Door toch te blijven schrijven leerde ik om op alle niveaus te kunnen kijken. Het hielp me tenslotte ook om onderscheid te maken en erachter te komen waar de grenzen liggen tussen mijn eigen proces en mijn scriptie. Uiteindelijk kon ik pas toen en daardoor mijn eigen proces loskoppelen van mijn scriptie. Een zoektocht naar wie ben ik en wat wil ik! Ik ben ervoor gegaan en heb daarbij niets geschuwd. Vaak werd er in de opleiding verteld dat de weg er naar toe zo belangrijk is, nu, dat heb ik geweten, wat een proces is dat!! De weg naar het doel, de scriptie is voor mij onvergetelijk geworden. Ik heb mijzelf gaande weg ontdekt en aangeraakt. Ik heb het allemaal beleefd: Het hoe en waarom, het doel, de missie en de uitkomst voor mij... Ik wil van de gelegenheid gebruik maken om de mensen bedanken die mij geholpen hebben zoals Nathalie van Spall, mijn hoofdcoach van de NEM. Jo Suijkerbuijk, Petra Busio en Deni Heeren ben ik dank verschuldigd omdat zij hebben meegeholpen de enquêtes aan de juiste personen mee te geven. Dank ook aan de Stichting 'Tegenhaarwil' waarmee ik contact heb gehad en die mij de informatie heeft gegeven over het boek Seksuologie. Mooie mensen heb ik in dit proces ontmoet zoals Marianne Kimmel, met wie ik tweemaal een “Talking Circle" heb meegemaakt. Dat is een gelegenheid om met lotgenoten te praten over seksueel geweld; dit zijn erg bijzondere ervaringen geweest en ik heb me ook als vrijwilliger hiervoor aangemeld. Daarnaast wil ik mijn partner Johan bedanken voor het feit dat hij zo'n ongelooflijk geduld met mij heeft gehad, dat hij in heel het proces onvoorwaardelijk naast mij stond, waar nodig kritisch was en me veiligheid bood op vele moeilijke momenten.


3

Samenvatting In deze scriptie zijn de definities van seksualiteit en incest uitgediept, maar zijn ook de ervaringen van vrouwelijke incestslachtoffers op het gebied van seksualiteit geanalyseerd. Deze gegevens zijn via een gerichte enquête aan de doelgroep verkregen. “Seksualiteit” is een centraal aspect van het leven van de mens en omvat seks, genderidentiteit en rollen, seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting. Seksualiteit wordt op verschillende manieren ervaren en vormgegeven en wordt door meerdere factoren beïnvloed. Incest komt van de Latijnse naam ‘incastus’ dat betekent ‘onrein’. Incest is van oudsher geslachtsgemeenschap tussen bloedverwanten. Tegenwoordig wordt het begrip ook gebruikt voor seksuele handelingen tussen een kind en een vertrouweling van het kind. Als direct gevolg schieten de slachtoffertjes allemaal in de staat van overleven, zijn getraumatiseerd en hebben schuld en schaamte gevoelens. De problemen en klachten kunnen zich echter heel verschillend uiten. Van incest is bekend dat de gevolgen hiervan over een (levens)lange periode merkbaar zijn en komen op diverse vormen tot uiting, zoals: 

PTSS



Emotionele problemen



Cognitieve problemen



Amnesie en dissociatieve stoornissen



Persoonlijkheidsproblematiek



Neurobiologische gevolgen



Lichamelijke problemen

Door het taboe op incest is het in de praktijk niet zo dat de aandacht uitgaat naar de incest, maar wordt het probleem bij voorkeur doodgezwegen. Op de vraag “Wat zijn de ervaringen op het gebied van seksualiteit bij vrouwelijke incestslachtoffers?” kan gesteld worden dat daar geen eenduidig antwoord op is gekomen. Gezien het verleden van de vrouwelijke incestslachtoffers en de zaken waaraan ze zijn blootgesteld, kan uit de diverse antwoorden uit de enquête echter wel het volgende worden geconcludeerd: Al deze slachtoffers hebben last van angsten en gevoelens van schuld, schaamte, verdriet en woede. Al deze gevoelens staan hen in meer of minder mate in de weg op het gebied van seksualiteit.


4

Inleiding De inhoud van deze scriptie gaat over incest bij meisjes en hoe zij seksualiteit beleven wanneer zij vrouw zijn met als doel om hier openheid aan te geven. Hierbij wordt gekeken naar de directe en lange termijn gevolgen van de incest. Tevens wordt het taboe van incest en seksualiteit besproken. Volgens Amerikaanse statistieken ervaart 12 tot 35 procent van de vrouwen en 4 tot 9 procent van de mannen een onvrijwillige seksuele gebeurtenis voor hun 18e levensjaar (Putnam, 2003). Ook uit Nederlands onderzoek bleken zeer hoge aantallen. Daaruit bleek dat ruim 15% van alle Nederlandse vrouwen in haar jeugd incest heeft meegemaakt en 25% van alle Nederlandse vrouwen te maken heeft gehad met seksueel misbruik in de jeugd door anderen dan verwanten (Floor Stitselaar, 2006). De hoofdvraag/probleemstelling is als volgt gesteld: Wat zijn de ervaringen op het gebied van seksualiteit bij vrouwelijke incestslachtoffers? Om deze vraag te beantwoorden zijn daarom de volgende deelvragen onderzocht: 

Wat is de definiëring van seksualiteit?



Wat is incest?



Wat zijn de directe gevolgen van incest?



Welke lange termijn problemen zijn het gevolg van incest?



Is praten over seksualiteit/incest een taboe?

Er is gebruik gemaakt van een enquête, omdat het onderwerp moeilijk bespreekbaar is en incestslachtoffers zich niet gemakkelijk bekend maken. Daarnaast was de verwachting dat er meer response zou zijn wanneer de vragen vanuit een anonimiteit beantwoord konden worden. Deze enquête is in het bijzonder op dat laatste gericht. Deze enquête is uitgegeven door personen die al werken met incest slachtoffers en is ook alleen aan incestslachtoffers verstrekt. Voorafgaand aan het opstellen van de enquête is uitgebreid onderzoek verricht, gesproken met lotgenoten en gezocht wat over deze onderwerpen te vinden is. Naast literatuuronderzoek is het noodzakelijk de begrippen seksualiteit en incest uit te diepen een eenduidig weg te zetten.


5

Wat is de definiëring van seksualiteit? De WHO (deze afkorting staat voor Wereld Gezondheids Organisatie) heeft seksualiteit, seksuele gezondheid en de seksuele rechten gedefinieerd. Deze definitie, volgens de WHO, wordt in heel de EU wordt gebruikt. “Seksualiteit” is een centraal aspect van het leven van de mens. Het omvat seks, genderidentiteit en rollen, seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting. Seksualiteit wordt ervaren en vormgegeven in gedachten, fantasieën, verlangens, overtuigingen, attituden, waarden, gedrag, handelingen, rollen en relaties. Hoewel seksualiteit al deze dimensies kan omvatten, worden deze niet altijd ervaren of vormgegeven. Seksualiteit wordt beïnvloed door de interactie van biologische, psychologische, sociale, economische, politieke, ethische, wettelijke, historische, religieuze en spirituele factoren. Seksuele gezondheid Uitgaande van deze definitie houdt seksuele gezondheid meer in dan alleen het voorkomen van negatieve aspecten van seksualiteit zoals seksueel geweld, ongewenste zwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). De WHO definieert seksuele gezondheid als: “Seksuele gezondheid is een met seksualiteit verbonden toestand van fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn.” Seksuele gezondheid is dus meer dan alleen de afwezigheid van ziekte, disfunctie of zwakte. Seksuele gezondheid vereist een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele relaties. Seksuele gezondheid vereist ook het mogen en kunnen aangaan van plezierige en veilige seksuele ervaringen; zonder dwang, discriminatie en geweld. Om seksuele gezondheid te bereiken en te behouden, moeten de seksuele rechten van alle personen worden gerespecteerd, beschermd en gerealiseerd.


6

Seksuele rechten De seksuele rechten zijn internationaal vastgelegd in verdragen die door de meeste landen zijn ondertekend. Deze rechten sluiten aan op de fundamentele en universele rechten van de mens en dus ook op die van jongeren. De belangrijkste rechten van het individu zijn: 

Het hoogst haalbare niveau van seksuele gezondheid, met inbegrip van toegang tot seksuologische en reproductieve gezondheidszorg



Het verkrijgen en verlenen van informatie over seksualiteit



Seksuele en relationele vorming / seksuele voorlichting



Respect voor lichamelijke integriteit



Vrije partnerkeuze



Keuzevrijheid om wel of niet seksueel actief te zijn



Seksuele relaties met wederzijdse instemming



Huwelijk of partnerschap met wederzijdse instemming



Keuzevrijheid om wel of niet kinderen te krijgen en wanneer



Het nastreven van een bevredigend, veilig en plezierig seksleven

(WHO, Standards for Sexuality Education in Europe. A framework for policy makers, educational and health authorities and specialists. Keulen: WHO Regional Office for Europe and BZgA, 2010).


7

Wat is incest? Incest is eigenlijk een woord waar maatschappelijk een taboe op rust en dat voor kinderen verstrekkende gevolgen heeft. Een begrip dat de ruimte verdient om zo de personen te zien die schuil gaan achter het begrip incest. Voor deze personen is het waardevol (en soms van levensbelang) dat zij ook hun verhaal naar buiten kunnen brengen, gezien en gehoord gaan worden. Om tegelijkertijd zichzelf de ruimte kunnen geven om te gaan helen!! Meeuwsen schrijft de volgende pakkende tekst over het begrip en de gevolgen van incest: "Een kind wordt misbruikt en de tijd stopt. Iets in dat kind blijft stilstaan op dat moment, maar de klok doet niet meer mee. Het kind staat alleen, in de moordende stilte van het geheim, de schaamte, de schuldgevoelens en de angst. Alleen” (Meeuwsen pp 10, (2014)). Vele definities van incest zijn er te vinden op internet of sites voor incest lotgenoten. Sinds de jaren tachtig zijn er steeds aanpassingen gedaan. Incest komt van de Latijnse naam ‘incastus’ dat betekent ‘onrein’. Incest is van oudsher geslachtsgemeenschap tussen bloedverwanten. Door de eeuwen heen was het heel normaal, ook de Grieken en Romeinen hadden er een handje van. Het gebeurde ook om geld in de familie te houden. Later is in het begrip incest opgesloten dat een familielid (opa, vader, oom, broer, neef, oma, moeder, tante, zus, nicht) een seksuele relatie heeft met een minderjarig kind tot zestien jaar. In de meeste gevallen is de dader van het mannelijk geslacht maar het kan ook een vrouw zijn. Het gebeurt meestal ook op een veilige plaats van het kind. In deze tijd wordt het begrip incest ook gebruikt wanneer de handeling plaatsvindt door een leerkracht, stiefvader, voogd, pastoor of andere persoon, die een vertrouwensband met het kind heeft, en er seksuele handelingen plaatsvinden. Eveneens wanneer een pedoseksueel in het drama een plaats inneemt noemt men het incest. Bovendien, omdat men kinderseksualiteit misbruik vervelend vindt klinken, noemt men alles tot 12 jaar incest. Officieel geldt de leeftijd tot 16 jaar, dan is het wel nodig dat er aangifte gedaan wordt. Voor die groep kinderen wordt het wel lastiger omdat de daders dan vertellen dat de kinderen het uitlokte. Het is wel belangrijk een duidelijk onderscheid te maken: een pedofiel is iemand die naar kinderen kijkt, een pedoseksueel voelt zich aangetrokken tot het uitvoeren van seksuele handelingen bij kinderen. Voor de pedoseksueel speelt er totaal geen gevoel bij, deze is meestal uit op een daad uit macht en dit komt meestal voort uit zijn eigen verleden.


8

Wat zijn de directe gevolgen van incest? Meerdere bronnen stellen dat vrouwelijke incestslachtoffers, nadat het gebeurd is, allemaal in de staat van overleven schieten, getraumatiseerd zijn en schuld en schaamte gevoelens hebben. Ondanks dat men incest slachtoffer is hebben slachtoffers toch ook loyale gevoelens richting de dader, zeker wanneer er een vader of opa in het spel is. Daar komt ook nog bij dat ze een geheim bij zich dragen. Sommigen van hen worden bedreigd of er wordt gedreigd dat er andere familieleden iets wordt aangedaan. De andere groep krijgt cadeautjes en speciale aandacht. Dit lijkt op het eerste oog vriendelijker maar de gevolgen hiervan mogen zeker niet onderschat worden. Wanneer ze als meisje werden beloond, dan kunnen ze op latere leeftijd seksualiteit gaan zien als ruilmiddel, bijvoorbeeld om dingen voor elkaar te kunnen krijgen. Incest laat altijd diepe en ernstige sporen na en het beïnvloedt de jonge ontwikkeling.(Nicolai, 2008) We hebben het over kinderen van 0 tot 12 jaar. De klachten waar de baby’s en kinderen mee te maken krijgen zijn dus trauma’s. Maar hoe zit dat dan eigenlijk met baby’s? Franz Ruppert (2014) schrijft hierover dat ongeboren en pasgeboren kinderen kwetsbare wezentjes zijn. Vroeger werd gedacht dat zij niets konden voelen, nu weten we dat ervaringen in de moederschoot of tijdens het geboorteproces of de eerste levensjaren zo overweldigend kunnen zijn dat het hen traumatiseert. Dit kan door verschillende oorzaken komen, lichamelijke of psychische nood van de moeder, complicaties bij de bevalling, medische behandelingen, verwaarlozing en zuigelingenzorg die de wezenlijke gevoelens van een kind niet erkent. Vroegkinderlijke trauma’s laten hun sporen na in de ontwikkeling van de mens. Vaak worden gedrags-en relatieproblemen en gezondheidsklachten niet in verband gebracht met deze trauma’s.


9

De problemen of klachten waar incestslachtoffers mee te maken krijgen kunnen heel verschillend zijn. Deze variëren in frequentie, heftigheid en ook de leeftijd speelt hierbij een rol. Zaken welke kunnen voorkomen bij incestslachtoffers zijn: 

Verschillende soorten angsten



Depressie en in sommige gevallen zo erg dat er suïcidaal gedachten zijn en ook voorkomt



Insufficiëntie, moeilijk dingen onthouden, concentratie problemen



Slaapproblemen



Buikpijn, misselijk, pijnlijke spieren



Wantrouwen



Woede



Dissociatie, verdringen



Vluchten of freeze



Wantrouwen, schuldgevoel

 Bedplassen (Draijer, ,pp384, 1990)


10

Welke lange termijn problemen zijn het gevolg van incest? Van incest is bekend dat de gevolgen hiervan-over een (levens)lange periode merkbaar zijn . Gijs (2004) staat hier in het boek Seksuologie hoofdstuk 19.1.2 uitgebreid bij stil. Daarbij citeert hij andere onderzoekers zoals Rowan en Foy,(gerenommeerde onderzoekers naar de PTSS stoornis) en auteurs van ‘Posttraumatic stress disorder in a clinical sample of adult survivors of childhood sexual abuse’ en (Judith) Herman, verbonden aan de universiteit van Harvard. Gijs heeft in zijn boek de volgende gevolgen van incest beschreven: Posttraumatische stress-stoornis ( PTSS ) Gijs (2004) verwijst hierbij naar Rowan en Foy, zij geven een overzicht van studies die het voorkomen van een PTSS onderzocht hebben bij mensen die in hun jeugd seksueel misbruikt zijn. De percentages lopen bij deze groep uiteen van 41 tot 100%. Herman is echter van mening dat de gevolgen van incest nog verder gaan dan PTSS en zij spreekt van de diagnose met de naam DESNOS (Disorders of extreme distress not otherwise specified) oftewel complexe PTSS. Hiervan is volgens haar sprake wanneer chronische traumatisering binnen afhankelijkheidsrelaties niet alleen bovenstaande PTSS-symptomen optreden, maar vooral ook problemen in de affectregulatie (agressieve uitbarstingen of juist geremde agressie; zelfdestructief gedrag), relationele problemen (problemen met het vertrouwen van anderen; sociaal isolement), en problemen met zelfbeeld (het gevoel waardeloos te zijn). Klinische observaties wijzen op drie gebieden die verder gaan dan de PTSS: 1. slachtoffers van langdurige en herhaalde trauma's blijken veel complexer dan bij een PTSS 2. slachtoffers zoals genoemd onder 1. ontwikkelen karakteristieke persoonlijkheidsveranderingen 3. een kwetsbare uitstraling van slachtoffers wordt gecombineerd met een neiging om in gevaarvolle situaties te komen. Emotionele problemen Als emotionele problemen, welke direct aan incest zijn toe te schrijven, worden genoemd angst, depressie, schuld, schaamte, wantrouwen, zelfbeschadiging en suïcide. Cognitieve problemen Daarnaast kunnen er ook verschillende cognitieve problemen optreden zoals aangetast zelfgevoel, gevoelens van hulpeloosheid, lage zelfwaardering, vermijding, interpretatieproblemen en negatieve denkbeelden.


11

Amnesie en dissociatieve stoornissen Amnesie komt vaak voor bij slachtoffers van incest. Amnesie is het onvermogen om belangrijke persoonlijke dingen te herinneren, meestal van traumatische of stress veroorzakende aard, te uitgebreid om het onder de rubriek ‘vergeetachtigheid’ te kunnen benoemen. Tevens geeft Gijs (2014) aan dat uit onderzoeken is gebleken dat 20 tot 40% van de incestslachtoffers het misbruik was vergeten of het niet benoemde. Hier is wel een discussie over gaande omdat experimenteel psychologen eraan twijfelen of herinneringen werkelijk teruggevonden kunnen worden. Hij schrijft dat sommige psychologen elkaar tegenspreken. Daar wordt getwijfeld aan de definitie ‘Hervonden herinneringen’, dit gebeurt in de jaren negentig bij het ontstaan van een debat over de vraag of het mogelijk is dat herinneringen aan seksueel misbruik in de jeugd een tijd lang uit het bewustzijn verdwenen zijn en later weer terugkeren. Yvonne Meeuwsen schrijft hier in Hulpverlening na seksueel misbruik (2014) het volgende over. Handelingsverlegenheid is ook een gevolg van het verleden waarin therapeuten op hun vingers getikt worden vanwege het ‘False memory syndroom’ (http://nl.wikipedia.org/wiki/herinneringsvervalsing). Als gevolg van onoordeelkundig, onder hypnose, uitvragen van klanten over hun verleden zijn er, naar alle waarschijnlijkheid, valse herinneringen gecreëerd. Herinneringen waar diezelfde klanten dan wel echte klachten aan overhielden. Yvonne schrijft dat het tijd wordt om over dat psychologentrauma heen te koenen uit onze bevriezingsreactie te komen. Zij neemt ook aan dat met de huidige stand van zaken, en wat we weten over de hersenen, therapeuten hun klanten onder hypnose geen leidende vragen meer stellen. DIS is een identiteitsstoornis wat betekent dat de traumatische ervaring niet wordt geïntrigeerd, maar in stukjes opgeslagen. Volgens Merckelbach en Crombag (auteurs van ‘De meervoudige persoonlijkheidsstoornis, 1997’) is DIS slecht omschreven en daarom een onbetrouwbare diagnose. Er is onvoldoende empirische steun tussen het verband DIS en jeugdtrauma's. Volgens het landelijk onderzoek van Boon en Draijer (‘Seksueel misbruik van meisjes door verwanten… in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken, 1988) echter heeft 77% van de respondenten met DIS een verleden van seksueel misbruik. Persoonlijkheidsproblematiek Een persoonlijkheidsstoornis die vaak in verband wordt gebracht met incest is de borderline stoornis. Verschijnselen hierbij zijn stemmingswisselingen, impulsiviteit, identiteitsproblemen, in uitersten denken en hoog oplopende spanningen. Diverse onderzoeken tonen dat mensen met borderline seksueel misbruikt zijn in hun jeugd. Men vindt cijfers van 50 tot 93%.


12

Neurobiologische gevolgen Uit onderzoek is gebleken dat traumatisering in de vroege jeugd tot blijvende beïnvloeding en zelfs beschadiging van regulatieve hersenfuncties kan leiden. Teicher beschrijft in zijn publicatie ‘The neurobiology of child abuse, 2002’ dat het limbische systeem (een groep structuren in de hersenen die betrokken zijn bij emotie, motivatie, genot en het emotioneel geheugen) schade kan oplopen door verhoogde afgifte van het stresshormoon ‘cortisol'. De activiteit in de linkerhersenhelft (verantwoordelijk voor het talige denken en bewustzijn) blijft achter terwijl de rechterhersenhelft (emotionele staat van reageren) overactief is. De integratie tussen beide hersenhelften is bij slachtoffers van incest minder ontwikkeld. Uit onderzoek van Bremner en collega's blijkt dat de hippocampus (als onderdeel van het limbische systeem en die een belangrijke rol speelt bij de opslag van informatie in het geheugen) van vrouwen die als kind seksueel zijn misbruikt en PTSS hadden, kleiner was die van vrouwen zonder PTSS en niet misbruikte vrouwen. Daardoor vertoonde deze groep vrouwen problemen met het verbale geheugen en had deze ook een hoger dissociatie niveau. Verder zijn er aanwijzingen dat slachtoffers van incest vervroegd in de pubertijd komen. Lichamelijke problemen Bij incest worden lichaamsgrenzen overschreden waardoor een negatieve lichaamsbeleving kan ontstaan. Veel slachtoffers voelen niet of nauwelijks lichamelijke sensaties. Het lichaam voelt als een object aan, waar van alles mee kan gebeuren zonder dat het er zeggenschap over heeft. Het misbruik kan ook andere gevolgen hebben voor het lichaam zoals hoofdpijn, maagpijn, slaapstoornissen, hoge bloeddruk en spanningsklachten of chronische onverklaarbare buikpijn klachten. Ongewenste kinderloosheid en baarmoederoperaties voor het dertigste jaar worden meer gerapporteerd door misbruikte vrouwen dan door anderen dertigers. Bovengenoemde stoornissen, problemen van lichamelijke en geestelijke aard hebben overduidelijk hun invloed op het leven van de mens als geheel en daarmee ook ondubbelzinnig op de beleving van de seksualiteit. Het is daarom niet vreemd, en dit blijkt ook uit de enquêteresultaten, dat incestslachtoffers bijna altijd professionele hulp nodig hebben en gezocht hebben. Daarnaast laten de resultaten zien dat, niet een enkeling, maar meerdere slachtoffers na zoveel jaren, nog vooral last hebben van beelden, dromen, toenaderingsproblemen en schaamte. Hun seksualiteit op dit moment wordt door hen wisselend beoordeeld van een 1 tot een 8 met een 4,5 als gemiddelde.


13

Wanneer je deze problemen en stoornissen doorneemt zijn het veelal drama’s waar je aan denkt. In het boek Het drama van het begaafde kind van Alice Miller (2012) schrijft ze heel open en toegankelijk over de drama’s van kinderen en dat we ons verleden niet kunnen veranderen, maar onszelf wel kunnen veranderen, repareren en onze integriteit heroveren. Dit is mogelijk door te besluiten de in ons lichaam opgeslagen kennis van vroeger nader te bekijken en deze dichter bij ons bewustzijn te brengen. Dat is een ongemakkelijke procedure maar de enige die ons de mogelijkheid biedt eindelijk de onzichtbare en toch zo wrede gevangenis van de kindertijd te verlaten en onszelf te transformeren van onbewust slachtoffer van het verleden in een verantwoordelijke mens die zijn geschiedenis kent en ermee leeft. Zij houdt zich ook bezig met de gevolgen van verdringing op persoonlijk en sociaal gebied met de oorzaken in de kindertijd en het voorkomen ervan. Verdringing haalt mensen uit hun gevoel en dat doet pijn, die mensen gaan leven vanuit hun hoofd en het wordt dus overleven. Zij geeft ook aan dat je moet leren voelen en dat je dus emoties hebt. Dit kan pijn doen en dat hoort bij het leven en alleen zo ontstaat groei.


14

Is praten over seksualiteit en incest een taboe? De betekenis van ‘taboe’ is dat je geacht wordt er niet over te praten. Het woord taboe wordt nog vaak gebruikt bij praten over seksualiteit. Yvonne Meeuwsen schrijft hier het volgende over: Er zijn meerdere oorzaken aan te wijzen voor handelingsverlegenheid. Allereerst is het taboe dat onze samenleving kent op alles wat met praten over seksualiteit en de beleving ervan te maken heeft. Tevens is er volgens haar een gebrek aan kennis over seksueel misbruik. Rino, die nascholing en opleiding verzorgt voor de GGZ (Noord-Holland), geeft aan dat praten over seks nog steeds een taboe is. Waar hulpverleners zeggen dat ze met cliënten over seksuologische problemen praten geven dezelfde cliënten aan dat dit niet zo is. Bij de GGD van Flevoland wordt gemeld dat er nog steeds taboe heerst rond seksualiteit. De meeste volwassenen vinden het moeilijk, ongemakkelijk, om hun kind daarin te begeleiden. Deze kinderen doen seksueel getinte spelletjes en zijn nieuwsgierig naar hun lichaam en dat van anderen. Zij kennen nog geen gevoel van schaamte en weten zeker niet van het taboe rond seks. Ouders en leerkrachten maken zich snel ongerust omdat zij onwetend zijn welke seksueel gedrag past bij welke leeftijd. Ook is te lezen dat er maatschappelijk gezien een taboe heerst op incest. Het gezin wordt altijd nog gezien als een paradijs van echte menselijkheid en liefde. Door het taboe op incest is het in de praktijk niet zo dat de aandacht uitgaat naar de incest, maar wordt het probleem bij voorkeur doodgezwegen. Er wordt verhinderd dat het seksueel misbruik van het meisje door familie of bekenden openlijk aan de kaak wordt gesteld. ‘Wat niet mag bestaan kan ook niet bestaan.’ De loyaliteit van het kind naar de ouders speelt ook mee, het kind zwijgt zelf.


15

Wat zijn de ervaringen op het gebied van seksualiteit bij vrouwelijke incestslachtoffers? Problemen die het gevolg zijn van incest treden niet alleen direct op, maar kunnen zich ook pas kunnen manifesteren op volwassen leeftijd. Zo kunnen bijvoorbeeld volwassen vrouwen (incest slachtoffers)moeilijk een relatie aangaan. Zij hebben moeite met intimiteit en seksualiteit omdat in hun jeugd de basisvoorwaarde van veiligheid is aangetast. Daarnaast bestaat er een verhoogde kans op seksueel geweld en ook neemt een bepaalde groep vrouwen veel meer risico's op het gebied van seksualiteit. De oorzaak hiervan is dat zij als kind bijvoorbeeld voor seksueel gedrag beloond is en dat kan leiden tot verhoogde kwetsbaarheid. Tevens is seks voor hen een manier geworden om liefde en aandacht te krijgen om de eigenwaarde te verhogen. Dit is gebaseerd op empirisch onderzoek door Meston en collega’s (Gijs, pp464, 2004). Een slachtoffer schrijft over dit onderwerp het volgende: Intimiteit en seksualiteit zijn een kluwen van verwarring geworden. Angst en defensieve gevoelens overheersen lange tijd. Omdat het verlangen naar intimiteit raakt aan de kern van het bestaan, had de verwarring invloed op het dagelijks bestaan. Gevoelens zijn een complexiteit geworden, zomaar een aanraking of geur brengt al verwarring. Het lijkt of lichaam en hoofd los van elkaar reageren, alsof er een knop omging. Afbakenen van grenzen is niet mogelijk en voor jezelf zorgen al evenmin. Achteraf lijkt het of een deel van het hoofd het regelde en zo de regie overnam. De seksualiteit wordt omschreven als ‘klungelen' en soms was er seks en vaak met een bittere nasmaak. De gedachte was dat een man altijd maar op één ding uit was (Esther Veerman, Psyche & Geloof 26/1, 2015).


16

Om meer inzicht te krijgen in de ervaringen van incest slachtoffers is er een enquête gehouden onder verschillende slachtoffers. De enquête en de resultaten zijn terug te vinden in bijlagen, maar hieronder een samenvatting. Er zijn 25 enquêtes weggebracht, waarvan er 12 ingevuld teruggestuurd zijn. Van de reacties is de hoogste leeftijd 54 jaar en de jongste vrouw is 26 jaar. Dit brengt de gemiddelde leeftijd op 42.6 jaar. Het was opvallend te zien hoe open de respondenten zijn geweest bij het invullen ervan. Individueel kijkend naar de antwoorden van de personen lijken de antwoorden duidelijk. De vragen combinerend bekeken dan vallen er toch een aantal bijzonderheden op: Er is een aantoonbaar direct verband tussen de waardering van de seksualiteit op dit moment en de initiatief name voor gemeenschap. Het cijfer voor seksualiteit op dit moment is hoog wanneer de vrouw of beiden het initiatief nemen voor gemeenschap. Ligt dit initiatief alleen bij de man, dan is de waardering voor de seksualiteit altijd laag. Op de vraag “zou je kunnen stellen dat je geniet van de seksualiteit op dit moment”, waren er 6 vrouwen die deze positief beantwoordden en 6 vrouwen antwoordden het tegenovergestelde. Op de vraag wat de waardering van seksualiteit op dit moment is en hiervoor een cijfer te geven (op een schaal van 1 tot 10) lopen de reacties sterk uiteen. Het berekende gemiddelde van de ontvangen enquêtes is een 4,4, waarbij het hoogste cijfer een 8 en het laagste cijfer een 0 is. Het cijfer als waardering voor de relatie ligt bijna altijd hoger dan de waardering van de seksualiteit op dit moment. Verder valt op dat het verschil tussen deze twee cijfers soms enorm is, bijv. een 9 voor de relatie en een 0 of een 1 voor de seksualiteit. Er lijkt een causaal verband tussen de waardering van seksualiteit op dit moment en de frequentie van zelfbevrediging. De waardering voor de seksualiteit is hoger naarmate meer aan zelfbevrediging wordt gedaan. Een visie zou kunnen zijn dat de vrouwen zich kwetsbaar maken om zo zelfvertrouwen te ontwikkelen. Van de 12 respondenten gaven 6 vrouwen aan wekelijks één of meer keer gemeenschap te hebben en doet deze groep ook wekelijks aan zelfbevrediging. In totaal gaven 3 vrouwen aan dat ze maandelijks zowel zelfbevrediging toepassen als gemeenschap hebben, terwijl 1 vrouw aangeeft dat ze zelfs helemaal niet mag worden aangeraakt. Twee vrouwen hadden geen relatie en gaven ook aan seksueel nu niet actief te zijn. Tussen de waardering voor de seksualiteit op dit moment en de mate van controle die men heeft over het seksleven is geen enkel aantoonbare relatie.


17

Lezen over seksualiteit, kijken naar seksfilms of fantaseren over seksualiteit leidt niet aantoonbaar tot een betere waardering voor de seksualiteit op dit moment en lijkt hierop dus geen invloed te hebben. Verder waren de vrouwen erg openhartig bij de vraag hoe vaak zij nu seksuele ervaringen hadden, was er 1 vrouw die altijd pijn had tijdens de geslachtsdaad, 2 vrouwen hadden moeite met zelfbevrediging en 10 vrouwen hadden ervaring met een orgasme. Bij de vraag of er seksuele handelingen vermeden worden antwoordde 8 personen met ja en 4 met nee. Degene die handelingen vermijden laten in hun reactie weten de handelingen, welke de daders hebben gedaan, niet uit te voeren. Toch kun je in de antwoorden van de respondenten ook hun kwetsbaarheid herkennen. Hun zelfbevrediging laat zien dat ze alleen zichzelf vertrouwen heel soms ook hun partner. Hun bestaansrecht is nog wankel en bij enkelen zie je al herstel (1e chakra). Degenen die een hoog cijfer geven voor de beleving van seksualiteit voelen zich in ieder geval al veilig bij hun partner. Dit lijk in eerste instantie een logische aanname, maar kan ook een gevolg zijn omdat soms incestslachtoffers doorschieten in de seksualiteit als gevolg van het misbruik. Ook kunnen angsten andere vormen en gedaanten gaan aannemen, bijvoorbeeld vanuit schuldgevoel kan iemand gaan overcompenseren, faalangst kan zich gaan uit in perfectionisme. Vrouwen met een incestverleden kunnen slecht of soms ook helemaal niet hun grenzen aangeven en dit heeft dan ook gevolgen in de beleving van seksualiteit. Omdat seksualiteit in de 2e chakra ligt is bijna altijd het innerlijk kind beschadigd . Het meisje was, toen het gebeurde, nog niet toe aan seksualiteit. Een logisch gevolg daarvan is dan daardoor problemen ontstaan. Het zou raar zijn wanneer de seksualiteit op latere leeftijd vloeiend zou verlopen, want dan zou het kind al de nodige hulp hebben gehad.


18

Conclusies en aanbevelingen Conclusies Incest is een ingrijpende gebeurtenis van een kind in de leeftijd van 0 t/m 12 jaar. Dit heeft een enorme impact op de kinderen, zowel bewust als onbewust. Vaak is het onbewust bij jonge kinderen of baby’s. Al deze kinderen schieten in modus van overleven doordat zij zijn aangetast in hun basisveiligheid. De gevolgen op de kinderen zijn heftig en bij baby’s laten de trauma’s hun sporen na in de ontwikkeling. Gedrags- en relatieproblemen en gezondheidsklachten worden dan niet in verband gebracht met de trauma’s. Een bijkomend probleem is dat de dader van de incest meestal familieverbanden heeft met het slachtoffer. Kinderen zijn bijna altijd loyaal naar de ouders en de daders maken er meestal een geheim of dreiging van richting het slachtoffer. Ook in de maatschappij heerst een taboe over incest. Dit maakt ook dat hier niet over gesproken wordt. Mocht het kind er al over spreken, dan wordt meestal de informatie doodgezwegen of het kind niet geloofd. De angsten die er al zijn worden er op de lange termijn niet beter op. Sterker nog de slachtoffers kunnen ook nog andere angsten of fobieën ontwikkelen. Wanneer dan op latere leeftijd een relatie ontstaat is het niet vreemd dat er dan problemen kunnen ontstaan op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Zeker wanneer er nog geen openheid van het gebeurde is gegeven vanuit het incestslachtoffer. Op voorhand valt er niet te voorspellen waar een incestslachtoffer eventueel tegenaan kan lopen. Het kan zo zijn dat in de beleving van het slachtoffer helemaal niets aan de hand is. Alles staat of valt met bewustzijn. Terugkijkend naar de hoofdvraag “Wat zijn de ervaringen op het gebied van seksualiteit bij vrouwelijke incestslachtoffers?” kan gesteld worden dat daar geen eenduidig antwoord op is gekomen. Gezien het verleden van de vrouwelijke incestslachtoffers en de zaken waaraan ze zijn blootgesteld, kan uit de diverse antwoorden uit de enquête echter wel het volgende worden geconcludeerd: Al deze slachtoffers hebben last van angsten en gevoelens van schuld, schaamte, verdriet en woede. Al deze gevoelens staan hen in meer of minder mate in de weg op het gebied van seksualiteit.


19

Aanbevelingen De opsomming van mogelijke symptomen, stoornissen en angsten is lang. Ongetwijfeld zijn er die gemakkelijk zichtbaar zijn. Toch is er ook aangetoond in de scriptie dat er symptomen zijn die je niet direct herkent. Gezien het complexe pakket aan symptomen bij een incestslachtoffer en gezien het grote aantal slachtoffers zou meer onderzoek hierna en openheid wenselijk zijn. Uit het contact met lotgenoten kwam naar voren dat zij vooral opzoek zijn naar openheid en ruimte in een gesprek. De gelegenheid om niet alleen over het gebeurde te kunnen praten, maar ook veilig met elkaar over de seksualiteit te kunnen spreken kwam met name in deze gesprekken met lotgenoten naar voren. Uitbreiding van het project ‘Speak Now’ met de ‘Talking Circles’ is daarom ook zeer zinvol.


20

Nawoord Het proces om te helen van seksueel misbruik is een lang en intensief proces. Ik heb de ervaring gehad dat er de nodige hulp voor nodig was om door dit proces heen te komen. Gelukkig was die hulp er ook en daar ben ik dankbaar voor. Tevens is er ook lef en moed voor nodig om het proces aan te gaan en samen met mijn hoop en geloof werd de pijn draaglijk. De momenten van ontknoping gaven een enorme drive om verder te gaan. Jezelf te kunnen voelen, zien en groeien geeft voldoening. Je doel te zien en de verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor je leven worden spontaan bijzonder. Ik weet dat ik nog een hoop wil en mag leren waarbij ik uitdagingen niet uit de weg zal gaan. Wanneer ik in de spiegel kijk zie ik een warme liefdevolle vrouw, wetend waar ze vandaan komt en wat zij achterlaat.


21

Stellingen 1. 2. 3. 4. 5.

Herinneringen kunnen hervonden worden Er heerst een taboe op praten over seksualiteit en seksueel misbruik Slachtoffers met een incestverleden zijn kwetsbaar op seksueel gebied Incest slachtoffers hebben last van emoties door het gebeurde er is een aantoonbaar direct verband tussen de waardering van de seksualiteit op dit moment en de initiatief name voor gemeenschap


22

Bronnenlijst Boeken: Handboek Psychotherapie na seksueel misbruik / Nelleke Nicolai ( red. ) ISBN 978 90 5898 128 8 (2008) Seksuele traumatisering in de jeugd gevolgen op lange termijn van seksueel misbruik van meisjes door verwanten / Nel Draijer ISBN 90 6222 200 5 (1990) Vroegkinderlijk trauma / Franz Ruppert ISBN 109460151205 (2014) Seksuologie /Luk Gijs, Woet Gianotten, Ine Vanwesenbeek, Philomeen Weijenborg ISBN 90 313 3960 1 (2004) Het drama van het begaafde kind / Alice Miller ISBN 9789049101657 (2012) Hulpverlening na seksueel misbruik / Yvonne Meeuwsen ISBN 978 94 91886 20 1 (2014) De Sleutel tot Zelf-Bevrijding / Christiane Beerlandt ISBN-13: 978 90 75849 32 5 (2006) Hoe groot is de kans op PTSS na seksueel misbruik in de jeugd en welke kenmerken van het misbruik vergroten het risico op PTSS? Floor Stitselaar, (2006) ‘Pijnlijke seks, de gevolgen van seksueel misbruik in een intieme relatie’ / Esther Veerman Psyche & Geloof 26/1 (2015)


23

Internet pagina's: www.st-lis.nl www.stichtingschuilplaats.nl www.korrelatie.nl www.slachtofferhulp.nl www.menselijk-lichaam.com/psychologie/incest www.tegenhaarwil.nl (met deze stichting heb ik mailwisseling gehad) www.seksueelmisdrijf.nl www.encyclo.nl/begrip/incest www.dienstgezondheidjeugd.nl www.betekenis-definitie.nl/seksualiteit www.seksindepraktijk.nl www.definitie volgens de WHO www.gezondtotaal.nl www.projectspeaknow.nl (organisatie waarvan Marianne Kimmel voorzitster is) www.ggdflevoland.nl/pool1/documents/seksualiteit1.pdf www.rino.nl/artikelen/het_is_nog_steeds_een_taboe

De afbeeldingen op pag. 10 en 21 zijn gemaakt door Lucy Leemkolk


24

Bijlage: onderzoek enquête ALGEMEEN Mijn voornaam:

(niet verplicht)

Mijn leeftijd:

ACHTERGROND Op welke leeftijd heeft het misbruik plaatsgevonden? van 0 tot 1 van 1 tot 3 van 3 tot 6 van 6 tot 12 van 12 tot 16 jaar.

Was de incestpleger van het mannelijk of vrouwelijk geslacht? man

vrouw

Hoe lang heeft het geduurd voordat je je bewust bent geworden van het gebeurde?

Heb je nog last van beelden van het gebeurde, zo ja, op welke momenten?

Merk je dat je nog last hebt van emoties en zo ja, wat vind je daarvan?

Heb je hulp gezocht of gekregen om deze ervaring(en) te verwerken?

Is er later sprake (geweest) van seksualiteit met “foute” mannen (begrijp dat het erbij hoort)?


25

RELATIES Heb je op dit moment een relatie?

ja

nee

Zo ja,

man

vrouw

Is je partner op de hoogte van je incest ervaring?

ja

nee

Kun je in deze relatie vrijuit spreken over seksualiteit?

ja

nee

Heb je het idee dat seksualiteit de relatie beïnvloedt?

ja

nee

Wie neemt in je eventuele relatie het initiatief tot gemeenschap?

Als je deze relatie een cijfer zou moeten geven, welk cijfer zou dat zijn? (op een schaal van 1 tot 10):

Heb je kinderen?

ja

nee

Zo ja, hoeveel? Zo ja, hoe waren je bevallingen?

Zijn je kinderen op de hoogte van je incestervaring?

ja

nee

Hebben zij seksuele voorlichting van jou gekregen?

ja

nee


26

SEKSUALITEIT Zou je kunnen stellen dat je geniet van de seksualiteit in je leven op dit moment?

Lees je op internet en/of in boeken over seksualiteit?

ja

nee

Kijk je wel eens naar seksfilms?

ja

nee

Heb je fantasieën over seksualiteit?

ja

nee

Heb je tijdens seksuele handelingen gevoelens van bijv. schaamte, angst, woede, verdriet, anders ….

Zijn er seksuele handelingen die je (liever) vermijdt?

Zo ja, is dit dan ook bespreekbaar in je relatie?

Heb je pijn tijdens de geslachtsdaad?

ja

nee

Heb je moeite met zelfbevrediging?

ja

nee

Heb je ervaring met het krijgen van orgasme?

ja

nee

Hoe vaak heb je op dit moment een seksuele ervaring? zelfbevrediging

keer

per

week

maand

jaar

gemeenschap

keer

per

week

maand

jaar


27

Heb je het gevoel dat je de controle hebt over je seksleven?

ja

nee

Als je je seksualiteit op dit moment een cijfer zou moeten geven, welk cijfer zou dat zijn? (op een schaal van 1 tot 10)

TENSLOTTE Heb je, vanwege het gevoelige onderwerp, er moeite mee gehad deze enquête in te vullen?

Heb je lichamelijke klachten?

ja

nee

Zo ja, welke

Zijn er nog zaken die in deze enquête niet zijn genoemd en die je wel kwijt wilt?

Kun je aangeven wat deze enquête met je gedaan heeft?

Wat denk je nog zelf nodig te hebben om jezelf te helen/het healingproces compleet te maken?

Heb je behoefte om er meer over te praten of om het eindresultaat van mijn onderzoek te ontvangen? Zo ja, noteer dan je telefoonnummer en/of e-mailadres


28

Bijlage: Resultaten enquête


29

ACHTERGROND Wat is je leeftijd? Op welke leeftijd heeft het misbruik plaasgevonden? Op welke leeftijd werd je je bewust van het gebeurde? Heb je nog last van beelden van het gebeurde?

Heb je nog last van emoties a.g.v. het gebeurde?

RELATIES Welk cijfer geef je je relatie? Heb je kinderen? Hoe waren de bevallingen?

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

42 16 16 dromen

53 0-6 6 soms beelden

26 16 18 vermijd plaatsen

50 1-6 45 nee door EMDR

54 0-1 en 3-6 50 nee

27 6-10 16 beelden

40 8-13 24 beelden

47 1-13 45 nee

35 12 27 nee

43 12 12 ja

47 6-12 14 ja

heftige reacties

minimaal

huilen

ja

ja

48 1-6 47 benaderingen en handelingen ja

boos

nee

nee

ja

9 3 zwaar

9 7 2 0 lang en zwaar nvt

7 1 post natale depr

9 7 2 2 zwaar en lang

3 2 zwaar

ja

ja

nvt

ja

ja

nee door leeftijd nvt door leeftijd

ja

nee

ja

nww

schaamte en woede 12 2 4

schaamte en verdriet 52 130 8 overgewicht, bloedarmoede

Zijn je kinderen op de hoogte van je incestervaring?

nee

ja

nvt

8 2 zwaar, ingeknipt en vaccum ja

Heb je seksuele voorlichting aan je kinderen gegeven?

ja

nee

nvt

ja

ja

ja

nvt

ja

ja

SEKSUALITEIT Heb je tijdens seksuele handelingen last van emoties?

soms

angst en verdriet

verdriet

schaamte

nee

schaamte

schaamte

nee

schaamte

208 130 8 vergeetachtig

52 52 6 gewrichten, spierpijn, obstipatie

12 78 8 rugpijn, gewrichten

woede en schaamte 5 12 3 ontlasting, verzakking baarmoeder

52 52 6

52 0

12 30 4

Hoe vaak heb je een seksuele ervaring: zelfbevrediging/jaar Hoe vaak heb je een seksuele ervaring: gemeenschap/jaar Welk cijfer geef je je seksualiteit op dit moment? Heb je last van lichamelijke klachten?


2 traumatisch en heftig

9 7 2 0 1 zwaar 2 vlot nvt

ja, borderline walging en en slecht verdriet zelfbeeld

12 2 nee

1 gewrichten

30

overgewicht

1 lang en keizersnee

1 ACHTERGROND Heb je nog last van beelden van het gebeurde?

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

ja nee

Heb je nog last van emoties a.g.v. het gebeurde?

ja nee

Heb je hulp gezocht/gehad bij verwerking?

ja nee

RELATIES Heb je op dit moment een relatie?

2

ja nee

Is je partner op de hoogte van je incest ervaring?

ja

Kun je in je relatie vrij spreken over seksualiteit?

ja nee

Beinvloedt seksualiteit je relatie?

ja nee

Wie neemt initiatief tot gemeenschap?

man vrouw beiden

SEKSUALITEIT Geniet je van seksualiteit in je leven op dit moment?

ja nee

Lees je (internet/boeken) over seksualiteit?

ja nee

Kijk je weleens naar seksfilms?

ja nee

Heb je fantasien over seksualiteit?

ja nee

Zijn er seksuele handelingen die je vermijdt?

ja nee

Is dit bespreekbaar in je relatie?

ja nee

Voel je pijn tijdens de geslachtsdaad?

ja nee

Heb je moeite met zelfbevrediging?

ja nee

Heb je ervaring met het krijgen van een orgasme?

ja

Heb je regelmatig een seksuele ervaring: zelfbevrediging

ja

Heb je regelmatig een seksuele ervaring: gemeenschap

ja

Heb je controle over je seksleven?

ja nee


31

Hoe overleef je als kind familiegeheimen?

Recommend Documents