Hoe omgaan met ongewone mensbeelden in een reguliere praktijk?

Hoe omgaan met

ongewone mensbeelden in een reguliere praktijk? Dr. Jean-Marie Decuypere www.dokterdecuypere.be

Zevende Vlaams Geestelijke Gezondheidscongres, 16 september 2014, Wilrijk (ingekorte versie van een lezing op het Symposium Spirituality in Mental Health, 13/09/2014, Naarden)

1) Waarover gaat het vandaag (niet)? 2) Het (on)geloof van de psychiater

3) Algemene situering (historiek, kritiek, topics, …) 4) Casussen

5) Aanbevelingen 6) Debat

Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

1) Waarover gaat het vandaag (niet)? 2) Het (on)geloof van de psychiater 3) Algemene situering (historiek,kritiek, topics, …) 4) Casussen 5) Aanbevelingen

6) Debat


©

1) Waarover gaat het vandaag (niet)?

2) Het (on)geloof van de psychiater 3) Algemene situering (historiek, kritiek, topics, …) 4) Casussen 5) Aanbevelingen 6) Debat


Heeft het (impliciete) mensen wereldbeeld van de psychiater invloed (verbaal/non-verbaal) op de cliënt?

Is die invloed gunstig = helpend voor de cliënt? (zie casussen)


• ‘In mijn werk met patiënten maak ik ook gebruik van energietherapie: met mijn handen kan ik spanningen bij patiënten wegnemen en geestelijke energie op hen overbrengen (‘instralen'). Ik pas deze vorm van hulpverlening toe wanneer de patiënt zo diep vastzit in zijn stoornis dat hij met psychotherapie niet in beweging komt.

In 1985 kreeg ik zowel van de Directie van het ziekenhuis als van de Inspecteur Geestelijke Volksgezondheid toestemming om in een duidelijk kader onder toetsbare voorwaarden te experimenteren met mijn persoonlijke gave.’ Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

• ‘Energievelden rond het lichaam met daarin specifieke energiecentra, tja, als blijkt dat die bestaan dan moeten we daar gewoon rekening mee houden en voeling leren mee krijgen. Op dezelfde manier als dat je ineens zou ontdekken dat je een derde arm hebt waarvan het bestaan u tot dan onbekend was. Dan zou je die toch ook leren gebruiken? Overigens is reïncarnatie voor mij altijd al vanzelfsprekend geweest, een evidentie, even evident als dat water nat is.’


• ‘Je hebt ooit eens een artikel geschreven over channeling, dat modern soort mediumschap. Ik heb daaruit gegrepen dat het toch niet allemaal flauwekul is. Ben je daar nog mee bezig? En heb je voor mij zo geen adres van een betrouwbaar channel?’


• ‘Al die alternatieve en spirituele dingen, ik vind dat eigenlijk best wel interessant, patiënten zijn er zelf ook mee bezig, maar ik weet er veel te weinig over om ze daarin te kunnen coachen. Want ze komen met vanalles af hé – hoe heet het allemaal: healing, reiki, channeling – maar ik weet daar te weinig over. Wie is daar goed in, wie niet, waar moet je op letten? Welke patiënt kan daar baat bij hebben, wie blijft er best vanaf? Ik weet dat allemaal niet. Verder dan pas toch maar op gaat mijn advies niet. En als psychiater zou ik tegen mijn patiënten toch graag wat meer kunnen vertellen dan pas op.’ Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

• ‘Westerse en oosterse mystiek, dat interesseert mij allemaal heel erg. Ik lees daar veel over, soms babbel ik daar ook over met enkele gelijkgezinden, maar voor de rest: geen mens die dat weet, al zéker mijn collega’s niet… Toen ik 15 was zat ik onder de trap stiekem de Playboy te lezen, bang dat mijn moeder mij zou betrappen. Nu word ik 45, ben ik psychiater, en ben ik stiekem in het Tibetaans Dodenboek aan het lezen, bang dat iemand… ja, waarvan ben ik eigenlijk bang?'


• Marc is een 40-jarige neuropsychiater in een perifeer ziekenhuis. Hij is scherpzinnig en efficiënt. Zijn denkkader is strikt biologisch-natuurwetenschappelijk bepaald. Hij is allergisch aan alles wat ook maar enigszins zweemt naar het alternatieve of paranormale. Hij is een no nonsensetype en dat steekt hij niet onder stoelen of banken:

‘Zogenaamde energiebehandelingen zijn puur boerenbedrog waar ik niet intrap. Als iemand zich daardoor beter voelt, dan is dat uitsluitend het gevolg van suggestie. En die fameuze bijna-doodervaringen (het gevoel uit het lichaam te treden, zichzelf zien liggen, door de tunnel naar het licht gaan, enz.) zijn ontegensprekelijk dissociatieve stoornissen met autoscopische visuele hallucinaties, uitgelokt door zuurstoftekort in de hersenen. Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

Overigens vind ik de belangstelling voor al die zaken erg overdreven. Zo frequent komt dat allemaal niet voor. Geen enkel normaal mens heeft mij ooit iets verteld over één of andere paranormale of spiritueel ingrijpende ervaring.’


• Jos, een 50-jarige psychoanalyticus, is kliniekhoofd in een middelgroot psychiatrisch ziekenhuis. Iedereen kent hem als een minzaam en begrijpend man. Alles is bij hem bespreekbaar. Elke aarzelende en moeizame poging tot spreken kan op zijn steun rekenen. Geduldig en onvermoeibaar helpt hij zijn patiënten om woorden te vinden voor het onuitsprekelijke, van de meest gruwelijke trauma’s tot de meest gênante fantasieën. En hij onthoudt zich daarbij van elk waardeoordeel. Tot…


een patiënt het woord reïncarnatie laat vallen. Jos ondergaat een metamorfose: zijn ogen schieten vuur en zijn gezicht trekt wit weg. Het contact stokt, de sfeer is gebroken, het gesprek wordt ‘afgerond’. Zodra de patiënt weg is, klampt Jos een stafmedewerker aan om zijn gemoed te luchten en uiting te geven aan zijn verontwaardiging. Minutenlang moet hij stoom aflaten over hoe het toch mogelijk is.


• ‘Al die spirituele hocus-pokus waar ze ons vandaag mee om de oren slaan. Onwaarschijnlijk. Die flauwekul gaat er bij mij niet in. En dat er ook collega’s zijn die zich daaraan interesseren, dat is al helemaal… Eigenlijk vind ik het een schande dat in deze tijden van evidence based medicine collega’s zo onnozel kunnen zijn zich daar mee bezig te houden. Geloof, om het even welk geloof, is aan mij niet besteed: dood is dood’


Wat kunnen we uit deze uitspraken leren? 1) Als mensen geïnteresseerd zijn in spiritualiteit en zingeving en ze daar vaak een heel persoonlijke en eigentijdse invulling aan geven, dan geldt dat natuurlijk ook voor psychiaters want ook zij zijn kinderen van de tijd waarin ze leven. Psychiaters zijn met andere woorden geen neutrale observatoren, zij maken ook zelf deel uit van de context die ze bestuderen.


2) De positie die ze daarbij innemen varieert van totale acceptatie naar extreme weerstand.


3) Die positie van de psychiater, zijn vooronderstelling over de mogelijke aard van de werkelijkheid, kan een impact hebben op het rapport, het contact, met de cliënt.

© Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

1) Waarover gaat het vandaag (niet)? 2) Het (on)geloof van de psychiater 3) Algemene situering (historiek, kritiek, topics, …) 4) Casussen 5) Aanbevelingen 6) Debat


1) Waarover gaat het vandaag (niet)? 2) Het (on)geloof van de psychiater 3) Algemene situering (historiek, kritiek, topics, …)

4) Casussen 5) Aanbevelingen

6) Debat


5) Casussen 1. De schizofrene patiënt 2. De depressieve patiënt 3. De ongewone informatie

4. De ongewone ervaring 5. (Bijna dood)


1) De schizofrene patiënt Veel psychiaters beschouwen spiritualiteit nog altijd hetzij als pathologisch hetzij als pathogeen. (Ziek of Mystiek? Tijdschrift voor Psychiatrie, 28, 1986/10 op www.transpsy.nl)


Dat misverstand is niet geheel en al op rekening van de psychiater te schrijven, aangezien: - een aantal zeer ernstige ziektebeelden voorafgegaan/gekenmerkt worden door een overmatige belangstelling voor spiritualiteit, - het zich toemeten van bijzondere eigenschappen en vermogens niet zelden een symptoom van deze ziektebeelden is.


Belangstelling voor spiritualiteit in brede zin is niet zelden een blijvend gegeven bij de schizofrene patiënt. Hij wil daar van alles over weten en lezen of hij wil (alternatieve) therapeuten consulteren die verondersteld worden daar alles over te weten. Hoe ga je daar als psychiater mee om?


Je bent heel erg ziek geweest, dat weet je nog wel. Over al die spirituele interesses en ervaringen gaan we het daarom beter niet meer hebben. Zoals je zelf ondervonden hebt, zijn dat geen gezonde bezigheden.


Spiritualiteit is helemáál geen flauwekul, integendeel zelfs, maar… Je kan er inderdaad ook ziek van worden, en wel op de volgende manier:

© © Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

Bij sommige mensen kan die gevoeligheid zo hoog liggen dat alleen al het praten of zelfs het nadenken over spirituele onderwerpen een soort onrust of druk in het hoofd kan geven. Heb je dat bij jezelf ook al gemerkt?

© © Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

Bedoeling: - Je laat de patiënt in zijn waarde, spirituele interesses inbegrepen. - In plaats van spirituele onderwerpen te verbieden, pleit je voor dosering en stimuleer je zelfzorg.


Dat is best wel lief en vriendelijk, maar maakt nu zo’n een verschil? Is het echt nodig om er zoveel eieren onder te leggen? Ik ben al lang tevreden als ze stipt hun pillen nemen!


Woord

Wat kunnen we daaruit leren? Wie zijn psychiater niet vertrouwt: 1) vertrouwt ook diens pillen niet (nocebo-effect) 2) gaat sneller ten rade bij alternatieve therapeuten die, ondanks hun goede bedoelingen en hun specifieke vorming, te weinig ervaring hebben met ernstige psychopathologie en daardoor:


- bepaalde ziektebeelden vaak niet tijdig herkennen (‘Wat je niet kent, kan je ook niet herkennen’) - eerder wantrouwig staan tegenover psychiaters en hun psychofarmaca - door hun explorerende ‘ontdekkende’ interventies bij de schizofrene patiënt soms crisissen kunnen uitlokken in plaats van ze te bezweren Ongewild het spirituele luik uitbesteden aan derden is dus niet zonder risico. Het is beter om als psychiater de integrale zorg op te nemen. Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

2) De depressieve patiënt Naast de inventarisatie van mogelijke zelfmoordpogingen in het verleden, zal in de loop van het gesprek ook de huidige suicidaliteit geëvalueerd worden bijvoorbeeld met de vraag: ‘Heb je soms last van zwarte gedachten?

Zo van: mocht ik morgen niet meer wakker worden, ik zou het niet erg vinden.’


Stadia van suïcidaliteit: 0 Geen suïcidaliteit

1 Moest ik morgen niet meer wakker worden, ik zou het niet erg vinden 2 Ik heb soms van die flitsen die opkomen (vb. boom, kanaal) 3 Ik heb concrete zelfmoordplannen 4 Het zelfmoordscenario is helemaal rond (5 Paradoxale opluchting)


Jezus, wat krijgen we nu, ik geloof daar niet in.

©

Dokter, ik zit er niets mee in om zelfmoord te plegen want ik geloof in reïncarnatie.


Ik heb daar zelf ook over gelezen. Interessante lectuur eigenlijk. Maar wat zeggen ze daarin over zelfmoord?

©

Ze zijn daar niet zo positief over. Het wordt eigenlijk ronduit afgeraden.


En waarom?

©

(patiënt legt aan u uit waarom zelfmoord geen goed idee is)


Is de patiënt daardoor buiten gevaar?

Neen.

Is hij/zij daardoor minder depressief?

Neen.

Wat dan wel? 1) Je hebt ‘contact’ op een vitaal punt nl. de spirituele coping.

2) Contact met een suïcidale patiënt = levenslijn. 3) Ook in de toekomst ben je wellicht acceptabel én als gesprekspartner én als voorschrijver van antidepressiva (therapietrouw). Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

3) De ongewone informatie

Na enkele diepgaande gesprekken…


Ik zou eigenlijk graag weten wat er écht met mij aan de hand is.

©

En wat denk je dan dat ik hier zit te doen?


Een vriendin heeft mij aangeraden om eens een channeling te laten doen bij iemand waar ze zelf al bij geweest is.

©

Benieuwd wie haar Met die flauwekul werd we aangeraden. gaan toch niet Daar wil zeker? ik wel beginnen meer van weten.


Wat is channeling? Zover als de geschiedenis teruggaat zijn er berichten over mensen die beweren dat ze in sommige omstandigheden contact hebben met wezens die zich in hogere dimensies bevinden van waaruit ze dan informatie doorgeven aan ons gewone stervelingen. Het fenomeen heet ‘channeling’ (lett.: kanalisering) en de persoon die de doorgave mogelijk maakt is het ‘channel’ (lett.: het kanaal). (Channeling: Sick or Scientific? zie www.transpsy.nl)


Het fenomeen ‘channeling’ kan gereduceerd worden tot 2 basisvragen: 1) Hoe komt de informatie tot stand? 2) Wat is de informatie waard? Tijdens de consultatie: R/ Vermijd de discussie over vraag 1 (believers versus non believers) en evalueer samen met de patiënt de inhoud van de boodschap. Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

Valkuil: verticale benadering (patiënt/therapeut) Helpend: horizontale benadering Stel dat die channeling niet afkomstig was van Meester X of Engel Y, maar een opinie was van je buurman: zou je die tekst dan nog even interessant vinden?


4) ‘De ongewone ervaring’ Ik heb ooit al eens een uittreding gehad, zo helemaal uit mijn lichaam …

Kan ik daarover wel verder vertellen zonder dat de psychiater mij gek verklaart?


Kan ik de patiënte serieus nemen?

©

Kan ik de psychiater serieus nemen? Heeft die daar verstand van?


Hoe krijg je het beste contact én uiteindelijk de meeste informatie?

• Met diagnosticerende vragen? (rechtstreeks peilen naar de aanwezigheid van hallucinaties en waandenkbeelden, gebruik van neuroleptica, opnames, …) • Met explorerende vragen?


Was je erg geschrokken toen het gebeurde? Heb je jezelf zien liggen?

Ben je ver weg geweest?

Heb je verder nog iets bijzonders gezien, gevoeld of meegemaakt tijdens die uittreding? Trouwens, langs waar ben je eruit geweest: langs je kruin of langs je zonnevlecht?


1) Waarover gaat het vandaag (niet)? 2) Het (on)geloof van de psychiater 3) Algemene situering (historiek, kritiek, topics, …) 4) Casussen

5) Aanbevelingen 6) Debat


Aanbevelingen voor wie als arts deel wil uitmaken van een ‘experimenteel’ project: 1. Start met enige basiskennis over het onderwerp (R/ zelfstudie over mogelijkheden, beperkingen, valkuilen) 2. Omkader jezelf (R/ intervisie, supervisie) 3. Zorg voor een heldere communicatie (R/ vermijd spraakverwarring en valse beloftes)

4. Hoed u voor een gesloten systeem met één autoriteit (R/ second of third opinion) 5. Grijp tijdig in als het fout loopt (R/ sta open voor feedback van cliënten en medewerkers) Mededeling door Jean-Marie Decuypere op het 7° Vlaams ggz congres, 16/09/2014, Wilrijk

Wie in een onbewaakte zone ineens in het diepe springt, zonder zwemband en zonder te kunnen zwemmen, en bovendien ook niet om hulp wil roepen…


©

1) Waarover gaat het vandaag (niet)? 2) Het (on)geloof van de psychiater 3) Algemene situering (historiek, kritiek, topics, …) 4) Casussen 5) Aanbevelingen

6) Debat


Hoe omgaan met ongewone mensbeelden in een reguliere praktijk?

Recommend Documents