Omgaan met een scheiding
Van A tot ggZ De boeken in de reeks Van A tot ggZ beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: •
Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam in eigen praktijk voor psychotherapie en coaching te Den Haag
•
Sjoerd Swaen werkt als zelfstandig gevestigd psycholoogpsychotherapeut in Den Haag.
Omgaan met een scheiding Jean-Pierre van de Ven
Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009
© Bohn Stafleu van Loghum, 2009 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
ISBN 978 90 313 61861 NUR 770
Ontwerp omslag: Jos Peters, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns
Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten
www.bsl.nl
In h o ud
Woord vooraf 1
2
9
Wat is er met me aan de hand?
11
Een academische kijk op liefdesverdriet
11
Andere stoornissen
14
Verdriet om verlies/posttraumatische stressstoornis
15
Irritatie/periodieke explosieve stoornis
16
Achterdocht/paranoïde waanstoornis
16
Jaloezie
17
Schuldgevoel/depressie
19
Opluchting/manische ontremming
21
Scheiding en persoonlijkheid
25
Hoe je kijkt en luistert naar je ex
27
Samenvatting hoofdstuk 1
31
Wat is er met ons aan de hand?
33
Escalerende ruzies
33
Aandringen & terugtrekken
34
Aandringen & aandringen
35
Terugtrekken & terugtrekken
36
Andere patronen
39
Voortekenen
41
5
Voortekenen van een naderende scheiding Starre interactiepatronen
42
Overspel
43
Machtsstrijd
43
Blinde vlek
46
Vijandigheid en zenuwachtigheid
47
Scheve verhoudingen in het gezin
48
Gevolgen van een scheiding
49
Lichamelijke gevolgen
50
Psychische gevolgen
51
Korte en lange termijn
52
Zelf een diagnose stellen
53
Mijn eigen vragenlijst
54
Wat is belangrijk?
56
Waar kan ik terecht met vragen en wat gebeurt er dan?
3
58
Huisarts
58
Psychiater, psycholoog of relatietherapeut?
59
Maatschappelijk werkende of mediator
60
Samenvatting hoofdstuk 2
61
Hoe heeft het zo ver kunnen komen?
63
Verklaringen vanuit het individu
63
Hechting
63
Individuele problemen en stoornissen
66
Een derde in het spel
68
Samples
70
Verklaringen vanuit het systeem
6
41
72
Systeem
73
Onderliggende problemen
74
Paarvorming
79
Het evenwicht in een systeem
81
Ziek of normaal?
4
Seksuologie en scheiden
84
De sociologie van scheiden
87
Samenvatting hoofdstuk 3
89
Wat staat me te wachten?
91
Slecht nieuws
91
Twee fasen
92
Fase 1: chaos
92
Fase 2: acceptatie
93
OPRAH
96
Blijven steken Escalatie
97 98
Netwerken
100
Seks, drugs en rock-’n-roll
101
Schade op de langere termijn
5
84
103
Kinderen
103
Toekomstige relaties
106
Werk en geld
109
Het nahuwelijk
110
Samenvatting hoofdstuk 4
112
Kunnen wij ons laten behandelen?
115
Mediation
117
Relatietherapie
118
Rouwverwerking en acceptatie
120
Systemische aspecten
121
Onderhandelingsvaardigheden
123
Grensbewaking
124
Cognitieve gedragstherapie
125
7
Therapeutisch schrijven
129
Vrijuit schrijven
129
Adviseren
130
Afronden
130
Coaching
131
Hoe pik ik de draad weer op?
133
Zal ik mijn oude leven weer kunnen oppakken?
133
Kan ik deze ellende in de toekomst voorkomen?
134
Samenvatting hoofdstuk 5
135
Literatuur
137
Over de auteur
141
Raad van advies
143
Reeds verschenen titels
145
8
Wo o rd v oor af
Dit is een boek voor mensen van wie de partnerrelatie is stukgelopen. Hoe dat komt, doet er niet toe. Ook maakt het niet uit of mensen getrouwd waren, samenwoonden of een latrelatie hadden. Dit boek gaat over de gevolgen van een scheiding op emotioneel, mentaal en sociaal gebied. Iedereen die een partner verliest – want een scheiding is in eerste instantie een verlies – maakt hetzelfde proces door. In dit boek staat dit proces beschreven, hoe dit proces kan vastlopen en hoe je dit dan weer vlot kunt trekken. Zo’n boek bestond niet in Nederland. Dat is merkwaardig, want er gaan in dit land elke dag driehonderd stellen uit elkaar. Daar zijn dus zeshonderd personen bij betrokken, of, op jaarbasis, 219.000 mensen. Voor hen bestaat informatie over de juridische en fiscale aspecten van een scheiding, over scheidingsbemiddeling ofwel mediation en over de manier waarop je een omgangsregeling voor de kinderen moet inrichten. Maar over verwarring, angst, woede, wantrouwen, jaloezie, teleurstelling, verdriet, opluchting, ontremming, schuld en schaamte – en over hoe je met dit alles omgaat terwijl je al die juridische en praktische zaken moet regelen – is weinig informatie voorhanden. Daarin wil dit boek voorzien. Mijn werk als relatietherapeut bestaat eruit mensen bij elkaar te houden als er grote problemen zijn. Ik zoek met hen naar common ground, in de vorm van gemeenschappelijke waarden of gedeelde belangen. En
9
ik bekijk waar een van beide of beide partners onkundig in zijn, zodat zij vaardigheden kunnen aanleren die hen helpen hun relatie voort te zetten. Ooit meende ik dat mijn rol was uitgespeeld als een stel weer op de eigen vier benen kon staan of als beide partners alsnog besloten uit elkaar te gaan. Het was zoals in de film: zodra de woorden ‘the end’ in beeld verschenen, gingen de zaallichten aan en was het verhaaltje uit, happy end of geen happy end. Maar zo is het niet. Ook mensen die uit elkaar gaan hebben gemeenschappelijke belangen, interesses, vrienden, wensen en activiteiten. En ook zij zijn soms onkundig in sociale of communicatieve vaardigheden die hen belemmeren om op een normale manier die gedeelde belangen te behartigen. Soms houden mensen nog van elkaar als ze uit elkaar gaan, heeft ervaring me geleerd. Mensen beseffen bovendien in toenemende mate dat ze misschien niet meer als partners, maar dan wel op een andere manier met elkaar willen of moeten omgaan. Hoe? Dat hoop ik in dit boek te laten zien. Laat ik mijn bewering dat het niet uitmaakt hoe mensen uit elkaar gaan meteen nuanceren: voor mensen die scheiden is het natuurlijk wel degelijk van belang te weten hoe het komt dat hun relatie is stukgelopen. Kennis geeft rust. Als je een verklaring hebt voor wat er allemaal is gebeurd, kun je de scheiding beter een plaats geven en achter je laten. En kennis voorkomt ellende in de toekomst. Een mens kan leren van zijn of haar fouten, of van die van een ander. Om die reden gaat een gedeelte van dit boek over mechanismen die ertoe kunnen leiden dat mensen uit elkaar gaan. Dat wordt een feest der herkenning. Ik hoop maar dat lezer dezes de illusie van zoiets als een conclusie, een rechtvaardiging of een eindoordeel kan loslaten. Het verhaal gaat namelijk door na een scheiding. Na elk verlies doemt een nieuwe horizon op. Elke scheiding heeft een open einde.
10
