groep 5/6 7/8
Junior
Hoe komt een vogel aan zijn naam? Instructie & Introductie Een vogel herkent men aan zijn veren en aan zijn geluid. Maar hoe komt een vogel aan zijn naam? In de meeste vogelgidsen staan de Nederlandse en wetenschappelijke namen. De naam heeft vaak te maken met uiterlijk, leefwijze, zang , biotoop, herkomst en voedsel. In sommige gevallen is het een verbastering van de wetenschappelijke naam. De wetenschappelijke naam heeft te maken met de systematiek van de naamgeving op wetenschappelijk (internationaal) niveau. Hiervoor gebruikt men het Latijn, dit is de wetenschappelijke taal.
Opwarmopdracht Gebruik een kringgesprek of klassikaal gesprek om het onderwerp ‘vogelnamen’ te introduceren. Kunnen de kin deren spontaan vogelnamen noe men? Waar denken ze aan als ze een vogelnaam horen? Ze kunnen vast wel op ‘koolm ees ’ of ‘huismus’ komen. Kun nen de kinderen bedenk en wa arom een vogel zo heet? Bij een koolmees kun je ze helpen associëren op het woord ‘kool’, ‘houtskool’, ‘kohlp otlo od’, van daar is het een kleine stap naar welke kleur ze me t die woorden associëren. Bij de huismus kunnen de kin der en vast wel bedenken dat het woord ‘huis’ erop wijst dat deze mussen vaak in de omgev ing van mensen broeden. Vraag de kinderen of ze kunnen bedenken naar welke eig enschappen een vogel gen oemd zou kunnen worde n (help ze eventueel met: uiterlijk, zang, biotoop, herkomst, voedsel). Als dit te moeilijk is, kun je ze helpen door te verwijzen naar mensenname n die duidelijk te herleid en zijn: Mevrouw De Boer, Mijnhe er De Jager, Mevrouw Van Tilburg of Mijnheer Ten Bos.
VBN13_vogelnamen_5678
40
kerndoel
eigen gen leren in de 40 De leerlin de en m voorko omgeving veel den ch en onders ei planten en dier ze en leren hoe en benoemen ving. hun leefomge functioneren in
voor de leerkracht
Vogelnamen
Doel: een aantal opdrachten Door het uitvoeren van icht in de naamgeving. krijgen de leerlingen inz de naam iets zegt Ze leren daarbij ook dat en leren ook een aanover de vogel. De kinder , Frans en Duits. tal namen in het Engels Tijd: Minimaal 1 lesuur digdheden: Voorbereiding en beno en/of natuurgidsen uit • Verzamel vogelgidsen dig als de wetende bibliotheek, het is han n vermeld staan; schappelijke namen eri rkbladen in de benodig• Print de leerlingenwe of je de opdracht in de aantallen (afhankelijk kinderen individueel groepjes laat doen of de laat werken); bij opdracht 3 een • Als je ervoor kiest om , is het handig om kwartet te laten maken al 4 kleuren klaar gekleurd papier in minima te leggen.
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. © Vogelbescherming Nederland, 2013.
1
groep 5/6 7/8
Junior
Voor de leerkracht:
Bij opdracht 2: soort
(en meteen de goede antwoo rden bij de opdrachten)
wetenschappelijke wetenschappelijke familie naam
orde
Engels
Frans
zangvogels
blackbird merle
Duits
Herkomst naam
Amsel
wetenschappelijk
naam geslacht Nederlandse naam geslacht
Merel
Huismus
turdus
Turdus
Lijsters
merula
Lijster
turdidae
Passer
Passer
Mussen
domesticus
geen Nederlandse passeridae
noir zangvogels
house
moineau
sparrow
domestique
Eurasian
choucas
jackdaw
des tours
(vertaling vanuit latijn) Haussperling woonplaats
geslachtsnaam Kauw
Vink
Roodborst
Corvus
Corvus
Kraaien
zangvogels
monedula
Raaf
corvidae
Fringilla
Fringilla
Vinken
coelebs
Vink
fringillidae
Erithacus
Erithatus
vliegenvangers zangvogels
rubicula
geen Nederlandse Muscicapidae
zangvogels
chaffinch pinson
Dohle
zang
Buchfink
zang
des arbes robin
rougegorge Rotkehlchen uiterlijk familier
geslachtsnaam Wilde eend
Spreeuw
Anas
Anas
platyrhynchos
geen Nederlandse Anatidae
eendachtigen
geslachtsnaam
grondeleend
Sturnus
Sturnus
Spreeuwen
vulgaris
geen Nederlandse sturnidae
watervogels mallard
Canard
Stock ente
biotoop
Star
wetenschappelijk
sansonnet
(vertaling vanuit latijn)
Silbermöwe
uiterlijk
colvert
zangvogels
common
etourneau
starling
geslachtsnaam Zilvermeeuw Larus argentatus
Larus
Meeuwen
Meeuw
lariidae
zeevogels
herring
goeland
gull
argente
Extra opdracht: latijn Soort (geslacht en soort) perdix perdix patrijs platalea leucordia lepelaar aythya fuligula kuifeend falco subbuteo boomvalk sterna hirundo visdief groene specht picus viridus
VBN13_vogelnamen_5678
familie
orde
biotoop
fazanten ibissen en flamingo’s eenden en ganzen valken meeuwen spechten
hoendervogels pelikaanachtige eendvogels
akkervogel water/waadvogel duikeenden roofvogels water/zeevogels
roofvogels steltlopers spechtvogels
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. © Vogelbescherming Nederland, 2013.
voor de leerkracht
je geven als verdiekblad is een extra opdracht. Deze kun De laatste bladzijde van het leerlingenwer juiste antwoorden: die dit soort opdrachten leuk vinden. De pings- of verrijkingsstof of aan kinderen
bosvogel
2
groep 5/6 7/8
Junior
Gewervelde dieren, vogels en zoogdieren In het dierenrijk horen de vogels bij de stam van de gewervelde dieren.
A. Welke eigenschap hebben alle gewervelde dieren gemeen? ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................
leerlingenwerkblad
Opdracht 1:
De vogels vallen binnen de gewervelde dieren onder de klasse ‘vogels’. De vogels worden Aves genoemd. Een andere klasse binnen de gewervelde dieren bestaat uit de zoogdieren. Mensen zijn ook zoogdieren. Zoogdieren worden Mammalia genoemd.
B. Hoeveel verschillen tussen zoogdieren en vogels kun jij bedenken? Kijk naar de twee plaatjes hieronder. Zet met pijltjes de verschillen erbij. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................
Tip: denk niet alleen aan de buitenkant, er zitten ook verschillen aan de binnenkant van je lichaam! Mammalia
Aves
VBN13_vogelnamen_5678
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. © Vogelbescherming Nederland, 2013.
3
groep 5/6 7/8
Junior
Indeling van de vogels en vogelnamen Er bestaan meer dan tienduizend verschillende soorten vogels over de hele wereld. Al die vogels hebben een naam. Dat is handig: dan kan je precies benoemen waar je het over hebt. Maar waar komen al die namen vandaan? Vogelnamen zijn vaak afgeleid van: • hoe de vogel eruitziet; • het geluid dat hij maakt; • zijn gedrag; • waar hij woont;
leerlingenwerkblad
Opdracht 2:
• of wat hij eet. Iedere vogel behoort ook tot een geslacht, een familie en een orde. Er zijn 2.197 geslachten, 228 families en 40 orden. Je kunt geslacht, familie en orde vergelijken met auto’s:
Vervoermiddel
auto
personenauto
merk
type
vogelrijk
orde
familie
geslacht
soort
Ciconiiformes
Ciconiidae
Ciconia
Ciconia ciconia
VBN13_vogelnamen_5678
ooievaar
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. © Vogelbescherming Nederland, 2013.
4
VBN13_vogelnamen_5678
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. © Vogelbescherming Nederland, 2013.
geen Nederlandse
argentatus
Meeuw
Larus
geslachtsnaam
lariidae
Meeuwen
geen Nederlandse sturnidae
Sturnus
geslachtsnaam
Anas
Anas
platyrhynchos
Spreeuwen
geen Nederlandse Muscicapidae
rubicula
geslachtsnaam
zangvogels
zangvogels
zangvogels
zangvogels
orde
zeevogels
zangvogels
Frans
house
moineau
des tours
choucas
domestique
robin
gull
herring
starling
common
(vertaling vanuit latijn)
wetenschappelijk
Herkomst naam
Buchfink
Dohle
zang
zang
Haussperling woonplaats
Amsel
Duits
etourneau
colvert
Canard
familier
Silbermöwe
sansonnet
Star
Stock ente
uiterlijk
(vertaling vanuit latijn)
wetenschappelijk
biotoop
rougegorge Rotkehlchen uiterlijk
des arbes
chaffinch pinson
jackdaw
Eurasian
sparrow
noir
blackbird merle
Engels
watervogels mallard
vliegenvangers zangvogels
Erithatus
Vink
corvidae
Kraaien
Erithacus
Fringilla
coelebs
Raaf
Fringilla
Corvus
Corvus
monedula
geslachtsnaam
geen Nederlandse passeridae
Mussen
Passer
domesticus
turdidae
Lijsters
Passer
Lijster
Zilvermeeuw Larus
Spreeuw
Wilde eend
Roodborst
Vink
Kauw
Huismus
turdus
merula
naam geslacht
Nederlandse
naam geslacht
turdus
naam
wetenschappelijke wetenschappelijke familie
Tip: gebruik een vogelboek, het internet of een encyclopedie.
A. Bij de lege vakjes: zoek de goede naam bij de vogel.
B. Bij de gekleurde vakjes: zoek op of bedenk waarom de vogel zo wordt genoemd.
leerlingenwerkblad
soort
Junior groep 5/6 7/8
Je gaat nu zelf aan de slag met de namen van verschillende vogels.
5
groep 5/6 7/8
Opdracht 3: vink
In de naam van een vogel zitten vaak aanwijzingen over de leefwijze of het uiterlijk van de vogel. Ga in een vogelboek, op internet of in een encyclopedie op zoek naar vogelnamen
categorie minstens 3 vogels, je mag er natuurlijk ook meer duinpieper
zang of geluid
en vul ze hiernaast in bij de goede kolom. Zoek bij iedere
opschrijven als je er meer vindt. We hebben per soort naam al één voorbeeld gegeven.
leerlingenwerkblad
wetenschappelijke naam
Junior
wespendief alpenheggemus
Daarvoor is het leuk om van internet plaatjes te zoeken van de vogels.
parelduiker zwarte stern
rotszwaluw
voedsel leefwijze uiterlijk
leefgebied
herkomst
Tip: je kunt een kwartetspel maken van de ingevulde tabel!
VBN13_vogelnamen_5678
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. © Vogelbescherming Nederland, 2013.
6
Junior
groep 5/6 7/8
Bij de beschrijving van vogels staan in een vogelgids ook nog de volgende begrippen. Wat betekenen ze?
Doortrekker = ................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................
Wintergast = .....................................................................................................................................
leerlingenwerkblad
Opdracht 4:
................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................
Zomergast = ....................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................
Dwaalgast = ....................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................
Standvogel = ..................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................
Broedvogel = .................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................
VBN13_vogelnamen_5678
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. © Vogelbescherming Nederland, 2013.
7
groep 5/6 7/8
Junior
Maak de tabel af. Ga op zoek naar de ontbrekende namen.
Soort
wetenschappelijke
familie
orde
biotoop
fazanten
hoendervogels
akkervogel
pelikaanachtige
water/waadvogel
naam (geslacht en soort) patrijs lepelaar
platalea leucordia
kuifeend
aythya fuligula
eenden en ganzen
boomvalk
falco subbuteo
valken
roofvogels
sterna hirundo
meeuwen
steltlopers
water/zeevogels
spechten
spechtvogels
bosvogel
groene specht
VBN13_vogelnamen_5678
duikeenden
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. © Vogelbescherming Nederland, 2013.
leerlingenwerkblad
Extra opdracht:
8
