23-‐10-‐14
Centrale sensitisatie: bewegen of niet bewegen? Chronische pijn als uitdaging: hedendaagse neurowetenschappelijke inzichten binnen de mul0disciplinaire prak0jk 22 oktober 2014, Abe Lenstra Stadion, Heerenveen, Nederland
Kelly Ickmans
Mira Meeus, Margot De Kooning, Anneleen Malfliet & Jo Nijs
www.paininmo0on.be
Heilzame effecten van regelmatige fysieke activiteit • Primaire prevenGe van: • • • • • •
Hart-‐ en vaatziekten Diabetes Osteoporose Depressie Bepaalde kankers …
• + effect op beloop van ziekten:
• + effect op fysieke, geestelijke en psychosociale gezondheidsparameters: • • • • • •
Bloeddruk Vetpercentage Slaappatroon Geheugen Zelfvertrouwen …
Obesitas Diabetes Ziekte van Parkinson Chronische pijnaandoeningen (fibromyalgie, artrose, chronische lage rugpijn, chronische nekpijn, hoofdpijn, …) • … • • • •
ACSM 2014
Heilzame effecten van regelmatige fysieke activiteit en inspanning
Centrale sensitisatie
• PosiGeve relaGe tussen cogniGef funcGoneren en verschillende aspecten van gezondheidsgerelateerde fysieke fitheid bij paGënten met CVS Ickmans et al. 2013 Ickmans et al. 2014a
• Acute fysieke inspanning van maGge intensiteit è acute verbetering van bepaalde cogniGeve parameters bij paGënten met chronische WAD
= Hyperexcitabiliteit CZS = Overgevoeligheid voor alle mechanische s0muli
Allodynie Hyperalgesie Gerefereerde pijn Aanhoudende/chronische pijn
Ickmans et al. submitted
(Hoe) kan lichaamsbeweging deze paGënten helpen??
normale situatie
Centrale sensitisatie
1
23-‐10-‐14
20 x
8
Aerobe inspanning
• Acute aerobe inspanning 60-‐75% max capaciteit • Pijndrempels ↑ • Pijnscore ↓
6
• Training (12w):
Inspanningsgeïnduceerde pijndemping
• Pijntoleran0e bovenste lidmaat ↑
Krachtinspanning
Koltyn 2002 Daenen et al. 2014
Duur analgetisch effect
• 45 min krach`raining (3 x 10 sets 75% 1RM)
• Aeroob: • Tot 30 min na de inspanning
• Kracht:
• 45 min rust
• Tot 5 min na de inspanning
Koltyn & Arbogast, 1998 Daenen et al. 2014
Fysiologische mechanismen
! N E
1. Endogene opioide systeem 2. Groeifactoren 3. Ac0va0e van (supra)spinale nocicep0eve inhiberende mechanismen 4. ~ Cardiovasculaire veranderingen 5. Endocannabionoide systeem Dworkin et al. 1994
Feit 1: Inspanningsgeïnduceerde HYPERalgesie
D N O
Z
GE
Koltyn 2002 Daenen et al. 2014
Ghione 1996 Millan 2002 Koltyn & Umeda 2006 Ray & Carter 2007 Koltyn et al. 2014
2
23-‐10-‐14
PPT Force [N]
P P
3) Van Oosterwijck et al. 2010 p=.001
& 22 CVS ( 22 gezonden
PPT Force [N]
P Van Oosterwijck et al. 2010
Meeus et al. 2010
Chronic Fatigue Syndrome
Chronic Fatigue Syndrome
P P
PPT Force [N]
Van Oosterwijck et al. 2012
Chronic WAD
Lannersten & Kosek, 2010
Feit 2: Vertraagd herstel
Fibromyalgia
Spierkrachtherstel van bovenste lidmaat 105
% MVC of baseline MVC
95 85
CFS+FM
75
CFS 65
CON
55 45 Start (0' post-‐ex)
Mid (mean 5'-‐30' post-‐ex)
End (45' post-‐ex)
Point of Gme during recovery phase Paul et al. 1999
Ickmans et al. 2014b
3
23-‐10-‐14
Implicaties
Implicaties
OVERUSE
PERSISTENCE
Vlaeyen 2000
persisten0e
vermijding
Hypothese • Sterk fluctuerend klachtenbeloop • Toename klachten en fluctua0es na inspanning
Disability (beperkingen)
Onaangepast beweeggedrag…
BEWEGEN OF NIET BEWEGEN? HOE BEWEGEN?
Hypothese • Sterk fluctuerend klachtenbeloop • Toename klachten en fluctua0es na inspanning slecht structureren van acGviteiten sterk fluctuerend klachtenbeloop
4
23-‐10-‐14
Implicaties
Implicaties • Ac0viteitenmanagement belangrijk!!
• Assessment belangrijk! • Ac0viteitenpatroon • Cogni0es • Percep0es • Etc.
• Delayed recovery • Exercise induced hyperalgesia • Post-‐exer0onal malaise • ó avoidance, kinesiofobie, persistence?
Structureren van rust en activiteit
Hoe doe je dat? Pijn
Ac0viteit
Hoe doe je dat? • Observa0eopdracht • Meestal 1 week (=periode met zowel goede als slechte dagen) • Indeling in ac0viteitenniveaus
• Observa0eopdracht • Meestal 1 week (=periode met zowel goede als slechte dagen)
Indelen in activiteitenniveau’s • Ken aan elke ac0viteit een cijfer toe: • Hoe voelt deze voor jou op dat moment aan? • Niveau 1 tot 5: • 1 = zeer lichte ac0viteit • 2 = lichte ac0viteit • 3 = ma0ge ac0viteit • 4 = zware ac0viteit • 5 = zeer zware ac0viteit
5
23-‐10-‐14
Hoe doe je dat? • Observa0eopdracht • Meestal 1 week (=periode met zowel goede als slechte dagen) • Indeling in ac0viteitenniveaus • Maken van schema van gestructureerde rust en ac0viteit (dagindeling/weekschema)
Activiteitenmanagement: stappen
Stabiliseer ac0viteitenpatroon • Structuren ac0viteiten: pacing
Behouden stabiliteit
• Invloed op symptomen controleren
Opbouwen naar specifieke doelstellingen • Werken met korte en lange termijn doelstellingen
Samenvattend Graded Activity
Graded Exposure
Bekrachtiging gezond gedrag en functionele mogelijkheden
Uitdoven van belemmerende pijngerelateerde vrees
à Operante conditionering
à Klassieke conditionering
Stellen van doelen:
PHODA:
- bekrachtigers - opbouw volgens tijdscontingente quota - vooraf vastgelegd tijdschema
- angst uitlokkende stimuli - opbouw volgens angsthierarchie - in vivo door gedragsexperimenten
If you don’t have time to exercise, do housework !
• Huishoudelijke fysieke ac0viteiten = 35,6% van de totale ma0ge tot zware PA BAMT 28 nov 2009 36
6
23-‐10-‐14
www.paininmo0on.be h`ps://twi`er.com/paininmo0on/ h`p://www.facebook.com/PainInMo0on
[email protected]
7
