Hoe kan een gezond voedingspatroon de glycemieregulatie bij zwangerschapsdiabetes ondersteunen

Hoe kan een gezond voedingspatroon de glycemieregulatie bij zwangerschapsdiabetes ondersteunen

Lyne Halsberghe, diëtiste - diabeteseducator Ellen Van der Steen, diëtiste - diabeteseducator UZ Gent Universitair Ziekenhuis Gent Diabetessymposium, 18 november 2013 © 2013 Universitair Ziekenhuis Gent

Inhoud 1. 2. 3.

4. 5. 6.

Voorstelling casus zwangerschapsdiabetes Vaak voorkomende fouten bij het vernemen van zwangerschapsdiabetes Aanvaardbare gewichtstoename tijdens de zwangerschap en voedingsaanbevelingen aanstaande moeder met zwangerschapsdiabetes Voedingspatroon casus en aangepast voedingspatroon Evaluatie glycemiewaarden casus Nazorg

© 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

2

1.

Voorstelling casus zwangerschapsdiabetes

•

Algemene gegevens • • • •

• • •

Vrouw: 31 jaar 2de zwangerschap 29 weken zwanger Lichaamsgewicht en lengte voor zwangerschap: 75 kg 1,68 m x 1,68 m → BMI: 26,6 (overgewicht) Lichaamsgewicht op 29 weken zwanger: 86 kg (+ 11 kg) Doet weinig aan beweging Rookt niet


3

•

Screening zwangerschapsdiabetes


4

•

Diagnose zwangerschapsdiabetes volgens IADPSG • • • • • •

OGTT volgens de IADPSG (2u-orale glucose tolerantie test met 75 g glucose) glycemie patiënt nuchter = 72 mg/dl glycemie patiënt 60 min. = 185 mg/dl glycemie patiënt 120 min. = 147 mg/dl Afkappunten OGTT volgens IADPSG : 92-180-153 mg/dl OGTT positief indien ≥ 1 waarde hoger zijn dan de afkappunten

 Diagnose zwangerschapsdiabetes


5

2.

Vaak voorkomende fouten bij het vernemen van zwangerschapsdiabetes •

Er wordt minder gegeten om hoge glycemiewaarden te vermijden en vaak om geen insuline te moeten spuiten

•

Frisdranken worden vaak vervangen door ongezoet vruchtensap → vruchtensap bevat evenveel koolhydraten als frisdrank

•

Gebruik van “koekjes zonder suiker” in plaats van een gewone koek → zetmeel heeft wel nog invloed op de glycemie, zijn duur en vetrijk

•

Gebrek aan kennis over koolhydraten


6

3.

Aanvaardbare gewichtstoename tijdens de zwangerschap en voedingsaanbevelingen aanstaande moeder met zwangerschapsdiabetes Aanvaardbare gewichtstoename tijdens de zwangerschap BMI voor de zwangerschap

Aanbevolen gewichtstoename

< 18,5 kg/m2

12,5 – 18 kg

18,5– 24,9 kg/m2

11,5 – 16 kg

25 – 29,9 kg/m2

7 – 11,5 kg

≥ 30 kg/m2

5 – 9 kg


7

Voedingsaanbevelingen (HGR België, 2009) •Energiebehoefte •

Vrouw met normaal gewicht voor de zwangerschap  Normale energiebehoefte  Gemiddeld 1800 tot 2000 kcal per dag  Vanaf de 24ste week: 300 kcal extra (BMR neemt merkbaar toe vanaf de 24ste week)


8

•

Vrouw met overgewicht, … voor de zwangerschap  Maximum 30 En% energie restrictie  Minstens 1500 kcal per dag  Vanaf de 24ste week: 300 kcal extra (BMR neemt merkbaar toe vanaf de 24ste week)

Dit wordt individueel bekeken!


9

•

Eiwitten •

9 tot 11 En%

•

Vanaf de 10de week zwangerschap: + 14 gram eiwitten per dag

•

Belangrijk voor de optimale ontwikkeling en groei van het kind, groei placenta en opslag van eiwitten in de borstklieren

•

Bronnen: vlees, vis, gevogelte, melk en melkproducten, granen, peulvruchten


10

•

Vetten •

Max. 30 tot 35 En%

•

Aandacht voor de kwaliteit van de vetten  Verzadigde vetzuren (hard van structuur)  Onverzadigde vetzuren (zacht tot vloeibaar)

•

Aandacht voor de aanbreng van Omega 3 –vetzuren  Belangrijke rol bij de groei en neurologische ontwikkeling van de foetus  Bronnen zijn vette vis (max. 2 x vette vis/week), lijnzaadolie, koolzaadolie, walnotenolie en walnoten


11

•

Koolhydraten (!) •

Behoefte:  Norm: 55 En%


12

•

Indeling van de koolhydraten 

Eenvoudige koolhydraten (mono-en disachariden) - Fructose (vruchtensuiker) : Ο - Glucose (druivensuiker, dextrose) : ∆ - Galactose: - Suiker (sacharose, sucrose): Ο-∆ - Melksuiker (lactose): ∆-



Meervoudige koolhydraten (polysachariden) - Zetmeel: ∆-∆-∆-∆-∆-∆-∆-∆-∆-∆-∆-∆


13

•

Koolhydraatbronnen


14

•

Koolhydraatbronnen 

Graanproducten zoals brood, rijst, deegwaren, ontbijtgranen, beschuiten, couscous, ... en aardappelen



Fruit en (ongezoete) vruchtensappen



Groenten bevatten relatief weinig koolhydraten met uitzondering van suikermaïs, doperwtjes, rode bieten, pompoen, artisjok en pastinaak



Melkproducten (vb. melk, (fruit)yoghurt, karnemelk, pudding, ...) en calciumverrijkte sojaproducten



Peulvruchten zoals linzen, kikkererwten, witte bonen, flageolets, ...



Zoet broodbeleg zoals confituur, honing, chocopasta, peperkoek, ...



Zoetigheden en snacks zoals koeken, chips, chocolade, speculoos, ...


15

•

Koolhydraatporties 

Kennis over koolhydraten en koolhydraatporties is noodzakelijk



Aanpassing ochtendmaaltijd vanaf 2de trimester: aandeel koolhydraten verminderen wegens verhoogde insulineresistentie



Doelstelling: 16 koolhydraatporties



1 koolhydraatportie is de hoeveelheid koolhydraten in 1 snede brood (30 gram) of 12 tot 13 gram koolhydraten of gemiddeld 12,5 gram koolhydraten



Vaste hoeveelheid koolhydraten per maaltijd



Enkele voorbeelden van 1 koolhydraatportie


16

Enkele voorbeelden van 1 koolhydraatportie of koolhydraatruilwaarde

125 g

1 kleine appel

250 ml

2 potjes magere yoghurt

125 g

1 kleine peer © 2010 Universitair Ziekenhuis Gent

70 g

halve banaan

250 g

30 g

1 snede bruin/volkoren brood

aardbeien 17

•

Verdeling van de koolhydraten

Insulinebehandeling

Verdeling koolhydraatbronnen

Geen insuline

3 hoofdmaaltijden, tussendoortje om 10u en 15u en 1 laatavond

1 maal NPH/Insulatard


3 maal Novorapid/Humalog 1 maal NPH/Insulatard

3 hoofdmaaltijden en 1 laatavond

3 maal Actrapid/Humuline regular 1 maal NPH/Insulatard


Insulinepomp

3 hoofdmaaltijden


18

•

Glycemische index 

Is een maat voor de snelheid waarmee een koolhydraatbevattend voedingsmiddel wordt verteerd en geabsorbeerd tijdens de postprandiale periode en de glycemie doet stijgen



Er worden koolhydraatbronnen aanbevolen met een lage glycemische index



De glycemische index wordt beïnvloed door:  partikelgrootte van de voeding  productie- en bereidingsproces  voedingsstoffen



Classificatie van de voedingsmiddelen volgens glycemische index Hoge GI > 70 Gemiddelde GI 55 – 70 Lage GI < 55


19

•

Voedingsvezels 

Aanbevolen hoeveelheid is 40 gram per dag waarvan de helft oplosbare voedingsvezels



Oplosbare voedingsvezels hebben positief effect op de postprandiale glycemie: groenten, fruit, havermout en peulvruchten



Onoplosbare voedingsvezels verhogen het verzadigingsgevoel: volle graanproducten


20

•

Vitaminen en mineralen •

Foliumzuur, vitamine B11:  400 µg per dag (niet zwanger: 200 µg per dag)  Verhoogde behoefte voor en tijdens de zwangerschap  Belangrijk bij de preventie van neurale buisdefecten  Start inname supplementen vanaf stop contraceptie of vanaf 1 maand voor tot 3 maanden na de bevruchting  Bronnen: peulvruchten, volkoren brood, bladgroenten, koolsoorten, kaas, eieren en citrusvruchten

•

Vitamine A:  Max. 700 µg retinol equivalenten per dag (niet zwanger 600 µg)  Overdosis kan teratogeen zijn  Lever en leverproducten niet aanbevolen  Niet aan zelfmedicatie doen!!  Bronnen: eieren, smeer-en bereidingsvetstoffen, melkproducten, kaas


21

•

Vitamine D:  10 µg per dag (niet zwanger 2,5 – 10 µg per dag)  Helpt calcium hechten op onze botten  Belangrijkste bron: de zon  Bronnen: vette vis, eieren, volle melk en melkproducten, kaas, smeer-en bereidingsvetstoffen

•

Calcium:  1200 mg per dag (niet zwanger 900 mg per dag)  Belangrijk voor de vorming van een stevig beendergestel en tanden  Voldoende aanbod noodzakelijk voor behoud beendergestel zwangere vrouw. Bij calciumtekort haalt de baby het nodige calcium uit het beendergestel van de moeder.  Bronnen: melk en melkproducten, kaas, groene groenten, noten (amandelen, hazelnoten)


22

•

Ijzer    



10 mg per dag (niet zwanger: 8/20 mg per dag) Aanbeveling kan gedekt worden met een evenwichtige voeding Verhoogde ijzerbehoefte tijdens tweede en derde trimester van de zwangerschap => kind bouwt dan eigen ijzerreserve op Ijzer uit dierlijke producten wordt makkelijker opgenomen dan ijzer uit plantaardige producten. Vitamine C bevordert de opname van ijzer uit plantaardige producten zoals granen en groenten. Bronnen: vlees, vis, volkoren graanproducten, peulvruchten, groene groenten


23

•

Intensieve zoetstoffen •

Aspartaam (E-951), acesulfaam-K (E-950), sucralose (E-955), sacharine (E-954), cyclamaat (E-952) zijn de meest bestudeerde voedingsadditieven

•

ADI (aanvaardbare dagelijkse inname) voor de intensieve zoetstoffen zijn opgesteld per kg lichaamsgewicht

•

ADI is geen toxiciteitsdrempel

•

ADI → staat voor veiligheid ook gegarandeerd voor risicogroepen zoals zwangeren, kinderen ↓ ADI respecteren


24

•

Advies voor zwangeren  Water drinken krijgt steeds de voorkeur  Light frisdrank gebruiken enkel ter afwisseling van water  Max. 0,5 l light frisdrank per dag  Geen eenvormig besluit om het gebruik ervan af te schaffen: Kind en gezin zegt vermijden UK: Aspartaam, acesulfaam-K, sacharine, cyclamaat, sucralose geen probleem indien binnen de ADI Indien inname noodzakelijke voedingsstoffen niet in het gedrang komt USA: Veilig: aspartaam, acesulfaam-K, sucralose Niet veilig: sacharine want gaat doorheen de placenta Cyclamaat: niet goedgekeurd door FDA


25

4.

Voedingspatroon casus •

Voedingsanamnese

•

Ontbijt: 4 sneden bruin brood, minarine, 2 sneden vetrijke kaas, 1 glas halfvolle melk Tussendoor: 1 potje gesuikerde fruityoghurt en 1 glas water ‘s Middags: 4 sneden brood met 1 snede salami en 3 kfl confituur en 1 glas water Tussendoor: 1 stuk chocolade, 1 glas vruchtensap en 1 glas water Avondmaal: ½ kookbuiltje witte rijst, 5 el wortel, 1 braadworst, 1 el olie voor de bereiding van de maaltijd, 1 glas appelsap en 1 glas water Laatavond: 1 potje zoetigheid en snoep, 1 tas thee met een klontje suiker en 150 g mango Geen gebruik van alcohol Fysieke activiteit: beperkt

• • • • • • •


26

•

Berekening voedingsanamnese Dagelijkse energie-inname = 2200kcal  Wegens overgewicht voor de zwangerschap, foute voedingsgewoonten en reeds hoge gewichtstoename tijdens de zwangerschap wordt er een voedingsschema opgestart van 1650 kcal per dag → energierestrictie van 30En% • Eiwitten 17 En%  Te hoog volgens de norm • Vetten 32 En%  Er is vnl een te hoog gehalte aan verzadigde vetten aanwezig • Koolhydraten 51 En%  Voornamelijk een te hoog gehalte aan toegevoegde suikers  Erop letten de hoeveelheid koolhydraten bij het ontbijt te beperken wegens de verhoogde insulineresistentie  Koolhydraten verdelen over de dag  De hoeveelheid koolhydraten per eetmoment gelijk houden (Khporties) •


27

•

Aangepast voedingsschema met 16 Kh-porties en 1650 kcal •

• • •

• •

• •

Ontbijt om 8u → 2 Kh-portie  60 g bruin brood (2 Kh-porties) en minarine  Smeerkaas en confituur zonder toegevoegde suiker Om 9u → 1 Kh-portie 1 stuk fruit Om 11u → 1 Kh-portie 30 gram brood met minarine en confituur zonder toegevoegde suiker Middag om 13u → 4 Kh-porties  90 g bruin brood (3 Kh-porties)  Smeerkaas en minarine  250 ml halfvolle melk (1 Kh-portie) Om 15u → 1 Kh-portie 1 stuk fruit Avond om 17u → 4,5 Kh-porties  280g gekookte aardappelen (4 Kh-porties)  Grote portie groenten (1/2 Kh-portie)  100g vlees/vis  10g olijfolie Om 19u → 1 Kh-portie 1 stuk fruit Later → 1 Kh-portie 250 halfvolle melk


28

5.

Evaluatie glycemiewaarden casus voor en na de voedingsaanpassingen •

Targets voor glycemiecontrole Nuchter: ≤ 90 mg/dl  1 u na de maaltijd: ≤ 140 mg/dl  2u na de maaltijd: ≤ 120 mg/dl 


29

Glycemiewaarden voor de educatie bij de diëtist(e) Nuchter 1 u na ontbijt Voor middag 1u na middag Voor avond

79 89

83

84

165 151 129 142 102 142 167 118 110 77 72 121 89 153 163 126 116 122 118 107 78 125

1u na avond

144 105 125 135 133 95

Voor Slapengaan

109 53


91

98 123

79

30

Glycemiewaarden na de educatie bij de diëtist(e) Nuchter 1 u na ontbijt

86

80

80

81

83

86

85

83

97

122

86

113 98

109 93 105 93

105

141 81

100 107 102 123 107

126

140

87 151 100 109 123 139 102

131

Voor middag 1u na middag Voor avond 1u na avond Voor Slapengaan


31

6.

Nazorg •

Jaarlijkse nuchtere bloedglucosebepaling na zwangerschapsdiabetes

•

Follow up bij de diëtiste is belangrijk voor vrouwen met overgewicht en obesitas

•

Bij overgewicht en obesitas streven naar 5 tot 10 % gewichtsreductie

•

30 minuten beweging per dag


32

Dank voor uw aandacht!


33

Bibliografie • • • • • • •

Belgische voedingsaanbevelingen herziene versie 2009 Benhalima K,Van Crombrugge P,Mathieu C, Vlaams tijdschrift voor diabetologie p 28 2010 nr.2, 27-29 Medical management of pregnancy complicated by diabetes (ADA) Nutrinews: De glycemische index: heden, verleden en toekomst, nr 1, 2003 Nutrinews: Gezond eten van bij de conceptie tot bij de eerste verjaardag, nr 1, 2009 Nutrinews: Pregorexia kan de gezondheid van moeder en kind schaden, nr 1, 2010 Voedingsinterventie protocol diabetes 2008


34

Hoe kan een gezond voedingspatroon de glycemieregulatie bij zwangerschapsdiabetes ondersteunen

Recommend Documents