Dossier
Hoe kan design de milieu-impact van verpakkingen verminderen ?
Er zijn meerdere mogelijkheden om de milieu-impact van verpakking te beperken. Een uitgekiend design is er één van. “Ontwerpers moeten de milieu-impact van de verpakking op de productlevenscyclus leren kennen”, aldus onafhankelijk verpakkingsdeskundige Raymond Peutz.
Grondige voorbereiding is de eerste stap Om de meest geschikte verpakking uit te werken, moet de ontwerper eerst het product leren kennen. Wat zijn de gevoeligheden ? Wat zijn de omstandigheden in elke fase van zijn levenscyclus ? Op basis daarvan kan hij een eisenprogramma opstellen voor elke functie van de verpakking. “Welke bescherming moet de verpakking bieden ? Hoe zullen de verpakking en het product worden gebruikt ? Hoe zal ze worden getransporteerd ? Welke commerciële ondersteuning moet ze bieden ? In het eisenprogramma worden de minimale vereisten vastgelegd”, vertelt Peutz.
Volgens Peutz moet het eisenprogramma de milieu-impact van de verpakking in rekening brengen. “Productontwerpers kunnen de milieu-impact van een product evalueren tijdens de volledige levenscyclus. Ze kennen het materiaalverbruik en de emissies tijdens de productie, het transport, het gebruik en de verwerking als afval”, legt Peutz uit. “Ook verpakkingsontwerpers moeten die oefening maken. We moeten de milieu-impact van een verpakking beoordelen binnen de levenscyclus van het verpakte product. We moeten als het ware een ecologisch budget toekennen aan de afzonderlijke verpakkingsfuncties. De integrale aanpak van het Europees Ecolabel is alvast een stap in de goede richting.”
om te onthouden
Verpakking heeft ook een positief milieu-effect. Bedenk maar hoeveel beschadigde of bedorven producten vroegtijdig in de vuilnisbak zouden belanden zonder beschermende verpakking. Veel bedrijven kennen echter de reële risico’s niet waaraan hun producten worden blootgesteld. Ze nemen vaak het zekere voor het onzekere, met het risico op oververpakking. “Een producent van airconditioners zocht naar een verpakking voor zijn nieuw product. Aanvankelijk wenste hij
Tijdens de eerste fase van het designtraject wordt een eisenprogramma opgesteld. Daarin wordt de milieu-impact van de verpakking gebudgetteerd binnen de levenscyclus van het te verpakken product.
hetzelfde verpakkingsmateriaal te gebruiken als voor de oudere modellen”, illustreert Peutz. “Een studie van IPS wees uit dat het nieuwe product veel robuuster is dan zijn voorgangers en dus met minder verpakking kan, zonder in te boeten aan bescherming.” Het loont de moeite om te zoeken naar de meest optimale verpakking. Want overbodige verpakking weegt zowel op de kosten als op het milieu.
Uitgekiend design kan oververpakking vermijden en het aantal transporten beperken.
Het kan ook productverspilling tegengaan en de balans verbeteren tussen de commerciële doeleinden en de milieu-impact van de verpakking.
Editie : oktober 2009 • V.U. : J. Goossens • Fost Plus vzw • Martinus V-straat 40 • BE-1200 Brussel Gedrukt op gerecycleerd papier • Niet op de openbare weg gooien.
Vermijd oververpakking
Dossier
Hoe kan design de milieu-impact van verpakkingen verminderen ? Productdesign houdt best rekening met de verpakking Een verpakking staat steeds ten dienste van het product. Dat blijkt ook duidelijk uit de vier verpakkingsfuncties : bescherming, gebruik, transport en commerciële ondersteuning van het product.
Maar verpakking- en productdesign kunnen elkaar sturen. De ontwerper zal de afmetingen van een verpakking definiëren in functie van de verschillende levensfases van het product : productie en stockage, transport, presentatie in de rekken van de winkel, gebruik door de consument. De productdesigner moet daar rekening mee houden. Een ander voorbeeld : dankzij een aseptische verpakking ‘mag’ een product bijvoorbeeld gevoeliger zijn aangezien het beter beschermd is. Kortom, productdesigners doen er goed aan om van bij de eerste ontwerpfases rekening te houden met de verpakking.
Verpakking speelt een belangrijke rol in de commerciële ondersteuning van het product. Dat leidt soms tot zeer originele vormen, met vaak een enorme milieu-impact.
Commerciële eisen afwegen tegenover milieuvriendelijkheid Verpakking moet ook de merkidentiteit van het product ondersteunen. Dat geeft vaak aanleiding tot duur design met een verhoogde milieu-impact. Peutz : “In de cosmeticasector bijvoorbeeld gaan verpakkingsontwerpers zeer creatief om met parfumflessen. Dat is ook nodig om het ene parfum van het andere te onderscheiden. In deze markt geeft de verpakking soms meer identiteit dan de inhoud. ” Maar die creatieve vormen vragen vaak extra verpakking om ze veilig te transporteren. Bovendien worden er vaak verschillende materialen gebruikt waardoor ze moeilijk te recycleren zijn.
Het kan ook anders. “Voor een modemproducent werkte ik ooit een verpakking uit waarin de vormgeving van het product centraal stond. Alle bedrading werd weggestopt naast de modem, onder karton. Dat zorgde meteen voor extra bescherming. Dankzij het karaktervolle design van het product zelf, kon ik de commerciële functie van de verpakking beperken en daardoor ook de milieu-impact.”
Uitgekiend design optimaliseert transport
Ontwerp vermijdt verspilling
Verpakking heeft ook een belangrijke logistieke impact. Een uitgekiend design kan het aantal transporten drastisch beperken. “Een ontwerper kan de afmetingen van rechthoekige verpakking afstemmen op de dimensies van een Europallet. Hij kan ook stapelbare vormen creëren die voldoende stevig zijn om de volledige hoogte van een vrachtwagen te benutten”, illustreert Peutz. “Kortom, een designer heeft heel wat mogelijkheden om de milieu-impact van het transport te beperken.”
Het design kan ook helpen om een product gebruiksvriendelijker te maken en om productverspilling tegen te gaan. Denk maar aan de bus ketchup die op zijn kop staat (zie ook fiche Voorbeeld Rexona Getuigenis). Door de zwaartekracht komt de inhoud veel gemakkelijker uit de verpakking. Bovendien blijft er op het einde van het gebruik minder product achter. Een op het eerste zicht eenvoudig concept, maar wel één met groot resultaat. Kortom, een designer heeft heel wat mogelijkheden om de verschillende functies van een verpakking te optimaliseren.
Meer weten
• Peutz Industrieel Ontwerp - specialist in het ontwerpen en implementeren van consumentgerichte en industriële verpakkingen : www.peutz.be • Packaging People, de Belgische federatie van verpakkingsdeskundigen : www.packagingpeople.be • IPS, Industrial Packing Support : www.ips-packaging.nl
Voorbeeld Rexona Getuigenis
Minder verspilling en minder verpakking voor dezelfde inhoud dankzij nieuw design Meer verkoop en minder klachten. Met de Rexona upside-down deo roll-on ontwikkelde Unilever een nieuw commercieel succesproduct. Ook op milieuvlak is het een topper. Met het nieuwe design bespaart de klant “product” en de fabrikant tonnen plastic verpakking en productietijd.
Unilever produceert en verkoopt tal van topmerken in food en non-food, waaronder Becel, Lipton, Bertolli, Dove en Rexona. De groep heeft wereldwijd meerdere ontwikkelingscentra. Die zoe-
ken continu naar betere producten en verpakkingen, met specifieke aandacht voor de milieu-impact. Dat blijkt ook uit de ontwikkeling van de nieuwe verpakking voor de Rexona-deodorants.
Minder overschot na gebruik Het R&D-team heeft de deodorantfles letterlijk op zijn kop gezet. Resultaat ? Een gebruiksvriendelijker product. “Doordat het flesje ondersteboven staat, komt de vloeistof er bij gebruik meteen uit, zonder eerst te moeten schudden”, aldus Henk Kiel-
man, Technical Manager bij Unilever Benelux. “Bovendien is er op het einde minder overschot. Zo daalt de kans op verspilling als de consument het lege flesje in de afvalbak gooit.”
Ongeveer 14 % minder plastic Het nieuwe design spaart ook heel wat verpakkingsplastic uit. “Het flesje heeft dezelfde inhoud als zijn voorganger, namelijk 50 ml”, legt Kielman uit. “Toch hebben we nu gemiddeld 14 % min-
der plastic nodig. Voor een internationaal topproduct betekent dat al snel een besparing van enkele honderden ton per jaar. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor ons budget.”
De nieuwe upside-down deo roll-on wordt ook 18 % sneller geproduceerd. Het dekseltje is beduidend kleiner dan vroeger en vraagt zelfs 48 % minder productietijd. “Die tijdwinst spaart
ons heel wat energieverbruik en koelwater uit”, zegt Kielman. “Kortom, het nieuwe design vermindert onze milieu-impact in meerdere schakels van de productlevenscyclus.”
Hebt u ook een interessant preventieproject ?
om te onthouden
Realiseerde uw bedrijf een geslaagd project rond verpakkingspreventie ? Laat het ons weten via
[email protected]
Het R&D-team van Unilever houdt steeds rekening met de milieu-impact.
Het nieuwe design van de Rexonadeodorant beperkt het productoverschot na gebruik en de kans op lekkage.
De verpakking vraagt minder plastic en productietijd.
Editie : oktober 2009 • V.U. : J. Goossens • Fost Plus vzw • Martinus V-straat 40 • BE-1200 Brussel Gedrukt op gerecycleerd papier • Niet op de openbare weg gooien.
Snellere productie beperkt energieverbruik
Voorbeeld Rexona Getuigenis
Minder verspilling en minder verpakking voor dezelfde inhoud dankzij nieuw design Hoe ontwierp Unilever een milieuvriendelijkere deodorant ? Stap 1 : design op zijn kop voor minder verspilling De ontwerpers kwamen op het idee om de deodorant letterlijk op zijn kop te zetten. Zo komt de vloeistof er meteen uit zonder schudden. Om lekkage te vermijden, werd de balhouder voorzien van twee concentrische afsluiters en het dekseltje van bajonetsluitingen.
Stap 2 : Spider-reservoir verbetert het gebruik Een Spider-reservoir in de flessenhals verdeelt de vloeistof gelijkmatiger over de roller. Dat verhoogt de klanttevredenheid. En het beperkt de kans dat het product vroegtijdig in de vuilnisbak belandt.
Stap 3 : minder plastic en efficiëntere productie De nieuwe verpakking heeft dezelfde inhoud als de vorige, namelijk 50 ml. Gemiddeld vraagt het nieuwe design 14 % minder plastic. Bovendien wordt het dekseltje 48 % en het flesje 18 % sneller geproduceerd. Oude verpakking
Nieuwe verpakking
Ook u kunt het succes van uw producten vergroten via een aangepast design Enkele tips van Unilever : • Gebruik de gegevens van uw klantendienst. Klachten kunnen een belangrijke inspiratiebron zijn voor een milieuvriendelijker ontwerp van uw verpakking. Henk Kielman, Technical Manager, Unilever Benelux :
“Het nieuwe design van onze Rexona upside-down deo roll-on beperkt de milieuimpact in verschillende fases van de productlevenscyclus.”
Unilever en het milieu
• Naast milieu-impact is ook de merkondersteuning een belangrijke parameter. De klant moet de verpakking herkennen en onmiddellijk associëren met uw merk. • Hou rekening met de milieu-impact doorheen de hele keten : van productie tot en met verwerking van de verpakking.
Unilever investeert actief in duurzame ontwikkeling. Enkele realisaties : • Unilever lanceerde een programma om de ecologische voetafdruk van haar productie gevoelig te verminderen. Van 1995 tot 2008 daalde de CO2-uitstoot met 39 % en het waterverbruik met 63 % per geproduceerde ton. • Unilever engageert zich om tegen 2015 al haar palmolie te halen uit gecertificeerde duurzame bronnen en haar thee voor het Lipton-gamma aan te kopen bij plantages met een Rainforest Alliance certificaat.
Voorbeeld Soudal Getuigenis
Nieuwe spuitslang vermindert productverlies Soudal ontwikkelde een nieuwe spuitbus en spuitslang voor polyurethaan (PU) schuimen. Een schot in de roos zo blijkt. Niet alleen commercieel, maar ook op vlak van de milieu-impact. Het aangepaste design van de spuitslang – de Soudal Mega Adapter - beperkt het productverlies tijdens gebruik. In combinatie met de nieuwe formule zorgt het bovendien voor een derde minder verpakking en transport.
Soudal produceert en verkoopt siliconen, lijmen en schuimen onder eigen merknaam en voor derden. Op 45 jaar tijd groeide dit Belgische familiebedrijf uit tot een Europese leider in de markt
van PU-schuimen. Soudal rekent op haar R&D om die positie te behouden.
Tot 66 % minder productverlies per lopende meter Onlangs kwam het R&D-team met een nieuw design voor de spuitslang van haar PU-schuimen. Het uiteinde van de slang werd afgedicht en er werden enkele kleine gaatjes in voorzien. Een eenvoudige aanpassing, maar wel één met positief resultaat. “Dankzij de Soudal Mega Adapter geniet de ge-
bruiker maximaal van het venturi-effect waardoor het schuim tot 40 % minder uitzet”, verklaart Geert Franssen van de Technical Service bij Soudal.“Bijgevolg verspillen onervaren gebruikers tot 66 % minder schuim. Professionals boeken nog 25 % winst.”
Soudal werkte ook een meer geconcentreerde formule van het PU-schuim uit. Dankzij de Soudal Mega Adapter en de nieuwe samenstelling van het schuim hebben gebruikers slechts 650 ml product nodig in plaats van 1.000 ml om hetzelfde resultaat te krijgen. “Daardoor konden we onze verpakking met een derde verminderen, en dus ook onze trans-
porten”, aldus Erik De Groof, International Marketing Manager Retail bij Soudal. “De kleinere bussen zijn ook eenvoudiger te gebruiken. Zeker bij werken aan plafonds. Bovendien hebben ze een lager zwaartepunt, waardoor ze minder snel omvallen dan hun grotere tegenhangers. Dat beperkt het risico op lekken en uitdroging.”
Hebt u ook een interessant preventieproject ?
om te onthouden
Realiseerde uw bedrijf een geslaagd project rond verpakkingspreventie ? Laat het ons weten via
[email protected]
Soudal dichtte het uiteinde van de spuitslang voor PU-schuimen af en voorzag enkele kleine gaatjes in de afdichting. Door het venturi-effect zwelt het schuim tot 40 % minder op bij gebruik.
De Soudal Mega Adapter beperkt productverspilling bij onervaren gebruikers tot 66 % en bij ervaren gebruikers tot 25 %.
Dankzij een meer geconcentreerde formule van het PUschuim dalen de verpakkingshoeveelheid en de transporten met een derde.
Editie : oktober 2009 • V.U. : J. Goossens • Fost Plus vzw • Martinus V-straat 40 • BE-1200 Brussel Gedrukt op gerecycleerd papier • Niet op de openbare weg gooien.
Minder product voor hetzelfde resultaat
Voorbeeld Soudal Getuigenis
Nieuwe spuitslang vermindert productverlies Hoe Soudal een milieuvriendelijkere verpakking ontwierp Stap 1 : nieuw design spuitslang beperkt productverlies Schuim expandeert nadat het uit de verpakking wordt geduwd. Door aan het uiteinde van de spuitslang slechts kleine gaatjes te voorzien, vermindert de druk en zet het schuim minder uit. Tot 40 % minder bij Soudal. Zo loopt de gebruiker minder kans op verspilling.
Stap 2 : minder volume, zelfde opbrengst Het R&D-team van Soudal werkte samen met haar grondstoffenleveranciers een meer geconcentreerde formule uit voor haar PU-schuim. Dankzij de combinatie van de Soudal Mega Adapter en de nieuwe formule geeft een kleinere verpakking van 650 ml toch dezelfde opbrengst als de verpakking van 1 000 ml.
Venturi-effect beperkt schuimexpansie De Soudal Mega Adapter is een spuitslang dat aan één uiteinde is afgedicht. In die afdichting zijn kleine gaatjes aangebracht. Die gaatjes creëren een nauwe doorgang en zorgen ervoor dat het schuim sneller gaat stromen en de druk gaat verlagen. Door dit zogenaamde venturi-effect zet het schuim minder uit eens het door de vernauwing gepasseerd is.
Erik De Groof, International Marketing Manager Retail, Soudal :
“Dankzij de Soudal Mega Adapter verspillen onervaren gebruikers tot 66 % minder van ons PU-schuim.”
Stap 3 : campagne om gebruikers te informeren Soudal informeert en sensibiliseert klanten over het juiste gebruik van de nieuwe spuitslang via wink eldemonstraties, direct mailings en verpakkingslabels. Het bedrijf wijst de gebruikers er op dat het schuim in de kleine koker minder expandeert en dezelfde opbrengst biedt als de inhoud van grote kokers.
Ook u kunt de milieuvriendelijkheid van uw verpakking verbeteren Enkele tips van Soudal : • Een milieuvriendelijker design is niet alleen goed voor het milieu, u kunt er ook een competitief voordeel uit halen. • Werk samen met al uw leveranciers. Met hun know-how staat u sterker om uw verpakking en/of product te verbeteren. • Hou rekening met de milieu-impact van de hele keten : aanpassingen aan het productieproces, chemische formule en recyclage van de verpakking.
[email protected]
Soudal en het milieu
Milieubewustzijn is een essentieel onderdeel in alle activiteiten van Soudal : Milieuvriendelijke grondstoffen : Soudal zoekt steeds naar de meest milieuvriendelijke grondstoffen. Zo beperkt het bedrijf zo veel mogelijk het gebruik van solventen of vervangt ze door stoffen op waterbasis.
Veelzijdige verpakkingen
Verpakking informeert en promoot Maar hoe blijft de milieu-impact binnen de perken ? De wetgever verplicht bedrijven om de consument duidelijk te informeren over hun producten. De lijst van verplichte mededelingen wordt steeds langer en vraagt steeds meer plaats op de verpakking. Maar een verpakking heeft ook een belangrijke promotionele functie. Hoe kunnen bedrijven de toenemende wettelijke verplichtingen verzoenen met hun commerciële wensen ? En dat zonder de hoeveelheid en de milieu-impact van de verpakking te verhogen ?
Steeds meer verplichte informatie Bedrijven moeten verplicht heel wat informatie vermelden over hun producten. Denk maar aan de contactgegevens van de producent of distributeur in geval van problemen. En de samenstelling van het product in alle talen van het land waarin het wordt verdeeld. Daar komen nog eens specifieke nationale verplichtingen bij. Zo moeten bijvoorbeeld producenten van alcoholische dranken in Frankrijk duidelijk maken dat hun producten niet geschikt zijn voor zwangere vrouwen.
Die lijst van wettelijk verplichte vermeldingen zal in de toekomst alleen maar uitbreiden. Op internationaal en Europees niveau zijn al enkele nieuwe verplichtingen in de maak, zoals de verplichting om op etiketten een minimale letterhoogte van 3 mm te gebruiken. Het wordt een hele opgave om al die verplichtingen in te bouwen zonder de milieu-impact te verhogen.
Informeren via alternatieve kanalen heeft toegang tot het internet. Bedrijven zouden klanten ook kunnen informeren aan het winkelschap, bijvoorbeeld via een reclamebord of informatiepaneel. Maar in dat geval is de informatie niet beschikbaar thuis. Kortom, het is niet evident om een volwaardig alternatief informatiekanaal te vinden.
Cijfers identificeren het gebruikte verpakkingsmateriaal
om te onthouden
Verpakkingen bevatten onderaan een cijfercode. Dat is het resultaat van de Beschikking 97/129/EG van de Commissie van 28 januari 1997 tot vaststelling van het identificatiesysteem voor verpakkingsmaterialen. Deze niet verplicht te vermelden informatie verduidelijkt van de gebruikte verpakkingsmaterialen om de
Internationale, Europese en nationale wetten verplichten bedrijven steeds meer informatie te vermelden over hun producten. Het wordt een hele uitdaging om daaraan te voldoen zonder de verpakkingshoeveelheid te vergroten.
inzameling, de verwerking en de recyclage van de verpakking te vereenvoudigen. De gebruikte materialen worden geïdentificeerd aan de hand van cijfercodes. Zo staat bij voorbeeld onderaan plastic frisdrankflessen doorgaans ‘1’ voor PET en onderaan een karton doos ‘20’ voor golfkarton. Meer informatie op www.preventpack.be
Verpakking vervult een cruciale commerciële rol. Ze ondersteunt de merkidentiteit en vergemakkelijkt de vergelijkbaarheid met rechtstreekse concurrenten.
Alternatieve informatiekanalen, besparing op commerciële elementen of nieuw design kunnen de stijgende informatiehoeveelheid opvangen.
Editie : oktober 2009 • V.U. : J. Goossens • Fost Plus vzw • Martinus V-straat 40 • BE-1200 Brussel Gedrukt op gerecycleerd papier • Niet op de openbare weg gooien.
Eén van de mogelijkheden is om de wettelijk verplichte informatie niet op de verpakking te plaatsen, maar via andere kanalen te verspreiden. Bijvoorbeeld op een aparte website. Maar kan dat zomaar ? De verplichte informatie moet voor iedereen beschikbaar zijn, maar niet iedereen
Veelzijdige verpakkingen
Verpakking informeert en promoot
Etiketten op een verpakking bevatten steeds meer informatie. Dat zal in de toekomst alleen maar toenemen.
Informeren versus promoten Bedrijven kunnen ook plaats ruimen op de verpakking voor de verplichte informatie. Maar is dat een goed idee ? Verpakking ondersteunt de merkidentiteit. Consumenten herkennen een product aan de hand van het logo, de foto’s en andere promotionele elementen op de verpakking. Daarin kan niet zomaar worden gesnoeid.
Maar dat betekent nog niet dat die zomaar kan verdwijnen. Bijvoorbeeld, op de verpakking van consumentenelektronica staat vaak informatie om het product te vergelijken met rechtstreekse concurrenten. Die informatie is van vitaal belang. Zowel voor de producent om het product te differentiëren, als voor de consument om een gefundeerde aankoopbeslissing te nemen.
Verpakking bevat vaak ook commerciële informatie die niet de bedoeling heeft om de merkidentiteit te ondersteunen.
Alternatieve verpakkingen van de toekomst Nieuwe ontwikkelingen op verpakkingsgebied kunnen soelaas bieden. Verpakkingen met zogenaamde toegevoegde realiteit (augmented reality) integreren informatie op een innovatieve manier in de verpakking. Bijvoorbeeld een chip die informatie doorstuurt naar de gsm van de klant. Of een
videotoepassing die een informatiefilmpje afspeelt. De vraag is echter hoe bedrijven deze elektronische snufjes kunnen integreren zonder de milieu-impact te verhogen. Zijn de verpakkingen nog te recycleren ? Kortom, er wachten verpakkingsdeskundigen nog heel wat uitdagingen.
Meer informeren zonder de milieu-impact te verhogen, stelt de verpakkingswereld voor een enorme uitdaging.
Meer weten Belgisch Verpakkingsinstituut : http://www.ibebvi.be
