Hoe groen zijn de groenten van HAK? MVO-verslag 2011
2
3
Inhoudsopgave groenten 8 proces 14 verpakking 22 transport 26 maatschappij 32
4
Voorwoord Er worden in het bedrijfsleven nogal wat grote woorden gebruikt als het gaat om ‘duurzaamheid’ en ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Veel gewone consumenten weten niet wat die woorden betekenen – en als ik heel eerlijk ben: ikzelf ook niet altijd. Vandaar dat we bij HAK geprobeerd hebben een MVO-verslag te schrijven dat begrijpelijk is voor iedereen. Zoveel mogelijk in gewone mensentaal. Want voor ons is ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ op de eerste plaats ons werk steeds een stukje beter, efficiënter en meer milieubewust doen. We laten zien waar we vandaan komen en welke stappen we zetten. En we laten zien waar we nog tekort schieten. Dit MVO-verslag valt in vijf onderdelen uiteen. Het begint bij onze groenten – natuurlijk, waar zou het voor HAK anders moeten beginnen? Daarna lichten we toe hoe we stap voor stap onze productieprocessen verbeteren zodat er minder energie en water nodig is. We kijken naar onze verpakkingen, het transport en naar onze rol in het retailkanaal. Die ‘schijf van vijf’ geeft een aardig beeld van onze inspanningen. Sommige delen van de schijf kleuren al aardig groen, op andere plekken gaan we de komende jaren aan de slag. Want dat moet duidelijk zijn: HAK blijft investeren in milieu, mens en maatschappij. Ik wil graag iedereen binnen de onderneming danken die dit verslag mogelijk heeft gemaakt. Het was niet altijd even gemakkelijk om op alle vragen een antwoord te formuleren en de juiste gegevens boven water te krijgen. Dit boekje geeft in al zijn eenvoud goed weer hoe HAK een transitie doormaakt van rentmeesterschap naar duurzaam ondernemen. Als scheidend directeur zal ik die omslag niet meer helemaal meemaken, maar ik zal haar zeker van een afstand blijven volgen.
Zomer 2012 Michiel F. van Ginkel, Algemeen Directeur HAK 6
7
groenten
8
9
Onze mannen in het veld 11
12
1 2
De bescherming
HAK werkt met seizoensgroenten: in het
Nederland, samen goed voor zo’n 10.000
omstandigheden.
jaargetijde dat de groenten vers van het land
hectare. Deze telers werken in nauwe afstem-
Soms werkt het
komen, gaan ze bij ons de pot in. Zomergroente
ming met HAK en hebben veel kennis van
weer niet mee en
als worteltjes en doperwten laten we telen bij
zaken, maar als extra kwaliteitscontrole hebben
moet de teler uit-
een aantal gespecialiseerde producenten in
we nog eigen ‘field men’. Deze medewerkers
wijken naar andere
zijn het hele jaar op het veld te vinden en
rassen of andere
beoordelen bijvoorbeeld of het spinazieveld dat
gronden om de groenten
volgende week voor HAK op het programma
toch op tijd bij ons te krijgen.
staat, wel HAK-waardig is. Ze helpen de telers
En bij al die keuzes hebben onze ‘field men’
ook om op tijd de juiste kwaliteit te kunnen
een belangrijke stem: ze zitten samen met de
leveren. Als er in ons productieprogramma
telers aan het stuur. Voor wintergroenten als
staat dat er in anderhalve maand 5.000 ton
rode kool komen onze ‘field men’ ook in actie.
Onze telers werken met minimale
‘field men’ lopen alles na. In de
toekomst mogelijk zelfs in gevaar
doperwten de pot in moet, dan betekent dat
Dan luistert het iets minder nauw, omdat die
hoeveelheden gewasbeschermings
hele voedingsindustrie worden er
kan komen. Sperziebonen kunnen
een strak zaaischema voor onze telers.
groenten beter houdbaar zijn. Zomergroenten
middelen. We vragen onze
steeds minder bestrijdingsmidde-
bijvoorbeeld al haast niet meer
Maar je kunt niet zomaar op ieder moment
als doperwten moeten binnen vijf uur (!) worden
leveranciers bovendien om een
len gebruikt. Ook loopt het aantal
goed geteeld worden. Er zijn wel
zaaien: je moet rekening houden met de weers-
verwerkt wil de kwaliteit optimaal blijven.
Voedsel Veiligheids Certificaat en
toegestane gewasbeschermings-
vervangers voor de stoffen die op
een teeltoverzicht, waarin elke
middelen terug, zo hard dat wij
de zwarte lijst belanden, maar die
productiestap staat beschreven,
vrezen dat daardoor de teelt van
zijn minder effectief. Helaas heeft
van zaaien tot oogsten. Onze
sommige soorten groente in de
ook duurzaamheid zijn prijs.
10 9
3
8
van het gewas
4 7
6
5
Mooie wortels betekent weinig afval De kwaliteit van de groente is ook
in een drukvat en laten dan plotse-
worden zo schoon mogelijk
bepalend voor de hoeveelheid afval
ling de druk wegvallen zodat de
aangeleverd, we letten erop
die we produceren. Bij worteltjes
buitenste mantel van de wortels eraf
dat er zo weinig mogelijk grond
letten we er bijvoorbeeld op dat er
springt. Hoe minder slechte plekken,
aan worteltjes of rode bieten blijft
weinig slechte plekken in zitten.
hoe minder afval. En we sparen er
hangen. Ook dat scheelt weer in
Wortels worden gestoomd om ze
energie mee, omdat we dan minder
de afvalproductie.
schoon te maken: we persen stoom
lang hoeven te stomen. De groenten
10
11
We vragen ons bij HAK vaak af hoe onze wereld er over vijftig
jaar uit zal zien. Onderzoeken van het KNMI en de Universiteit van Wageningen laten zien dat de klimaatlijnen steeds verder
opschuiven naar het noorden. En dat heeft consequenties voor de groente- en fruitteelt. Zo bloeit een appelras als Golden
Delicious nu gemiddeld tien dagen eerder dan 15 jaar geleden. Dat maakt de appels vatbaarder voor nachtvorst. En als de bloesem bevriest komen er geen appels aan de boom.
De edele bruine boon Op dit moment zijn er in Nederland slechts twee bruinebonenrassen in gebruik voor de voedselindustrie: de Berna en Narda. De leverancier van zaaizaad doet niets aan de verbetering van het zaad, want de hoeveelheden zijn te klein voor veredelingsbedrijven. Dat is een grote
Klimaatverandering
zorg voor ons en de hele groenteverwerkende branche. Zaaizaad moet in ontwikkeling blijven en dat gebeurt op dit moment te weinig. Een probleem dat niet alleen speelt bij bruine bonen, maar bij alle groenten die we gebruiken. Alleen door veredeling kunnen er nieuwe
Het weer lijkt ook steeds extremer
Maar we hadden weer geluk: de
De combinatie van grondsoort en
rassen met nieuwe eigenschappen komen: bonen die minder gauw
te worden. Te nat, te koud, te
regen hield net op tijd op en onze
klimaat is in Zeeuws-Vlaanderen
kapot gaan als we ze verwerken of wortels die wat steviger blijven
warm, te droog voor de tijd van
sperziebonenoogst is nog nooit zo
ideaal voor de bruine boon, als we
en hun kleur behouden.
het jaar: er worden steeds nieuwe
goed geweest.
uitwijken naar elders krijgen we
records gemeten door het KNMI.
lagere opbrengsten. Ook daarom
Extreme weersomstandigheden
Alles kwam op z’n pootjes terecht,
is veredeling belangrijk: je moet
zie je meteen terug in de oogst.
maar een volgende keer komen we
groentesoorten kweken die tegen
Afhankelijk van het weer kan de
er misschien niet zo goed vanaf.
een stootje kunnen. De aardappel
oogst heel goed zijn of juist enorm
Door de klimaatverandering stijgt
teelt is bijvoorbeeld veredeld, er
tegenvallen. Vorig jaar waren we
ook de zeespiegel. In de kustge-
zijn nu aardappelsoorten ontwik-
bijvoorbeeld bang voor een slechte
bieden moet regelmatig zoet water
keld die in zilt water gedijen.
Eén van onze ‘field men’ heeft uitgezocht welke bruinebonenrassen er vroeger
doperwtenoogst, vanwege het
worden binnengelaten, anders
Veel producenten zijn te zeer
voorkwamen in Nederland. Zo kwamen we uit bij soorten als de Friese woudboon en
warme en droge voorjaar. Gelukkig
verzilt het land te zeer. Onze bruine
gericht op de korte termijn. Maar
Friese kogel. Die hebben we de afgelopen jaren aan verschillende tests onderworpen
begon het net op tijd te regenen en
bonen komen uit Zeeuws-Vlaan-
je kunt er niet omheen, de hele
om te zien of we ze opnieuw zouden kunnen introduceren in de teelt voor HAK. De
hadden we uiteindelijk een goede
deren, vlak aan de kust. En een
wereld begint de gevolgen van
Friese kogel kwam als meest veelbelovend alternatief uit de bus. Hij is iets anders van
oogst. Vervolgens hield het echter
bruine boon kan niet tegen al te zilt
klimaatverandering te voelen.
kleur dan de bonen die we nu gebruiken, maar het grote voordeel is dat deze boon
niet meer op en zagen we de hele
water. Simpelweg ergens anders
Het is letterlijk een probleem van
wat steviger is. Hij doet zijn naam eer aan. We nemen de Friese kogel nu nog niet in
bonenoogst al in het water vallen.
bruine bonen telen is geen optie.
wereldformaat.
productie, maar het is goed om iets achter de hand te hebben voor de toekomst.
12
De Friese kogel als veelbelovend alternatief
13
proces
14
15
ieder jaar weer een stapje kleiner
Hoe groen zijn onze worteltjes? Bij de productie van vers
Onze ‘foot print’:
Onze afvalproductie houden we
meer gas nodig dan bijvoorbeeld
maandelijks bij in een duurzaam-
in januari, wanneer we alleen rode
heidmonitor, net als het verbruik
kool en appelmoes produceren.
van gas, elektriciteit en water.
Hoe meer we produceren, hoe
Of door koelwater niet te lozen op
Daarnaast stellen we onze
verwerkte groenten wordt
het riool, maar te hergebruiken.
transportbanden zo af dat er zo
veel energie en water
Milieuvriendelijk werken betekent
weinig mogelijk verliezen ontstaan.
gebruikt. Wie milieuvriendelijk
ook het verminderen van restafval.
Zoals heel veel doperwtjes
juni de doperwten
print’, ofwel de milieubelasting
Zo proberen we de groenten zo
uiteindelijk een potje vullen,
komen hebben we
wat betreft CO2-uitstoot, water en
mee omgaan. Bijvoorbeeld
efficiënt mogelijk te gebruiken, met
zo maken al deze stapjes samen
afval. We vinden het een uitdaging
door de warmte die is
minimale verliezen. Grondstoffen
dat we kunnen zeggen: bij HAK
om onze ‘foot print’ ieder jaar weer
opgeslagen in het kookwater
inkopen van de hoogst mogelijke
zijn zelfs de worteltjes groen.
wil werken moet daar dus slim
opnieuw in te zetten.
kwaliteit scheelt bijvoorbeeld al veel.
Dat verbruik is deels seizoensgebonden. Als in
hebben we onze doelstellingen CO2 gram per pot
Hergebruik van condenswater
71 5,3
2010
De afvalproductie houden we bij
16
Afval gram per pot 97 67 4,8 2011
93
berekenen we per pot de ‘foot
een stukje te verkleinen. Vorig jaar
Foot print HAK 2010-2012
112
meer gas er nodig is. Bij HAK
netjes gehaald en op sommige punten zelfs overtroffen. Zo realiseerden we een CO2-uitstoot van 97 gram per pot, 5 gram minder
Water liter per pot
nog dan we hadden beoogd.
We berekenen de foot print per pot
Het productieproces
64 4,6 doel 2012
Bij HAK zijn zelfs de worteltjes groen
Milieu & efficiëntie gaan vaak samen
Er mag een prijskaartje aan hangen We zijn op eigen kracht al een heel eind gekomen. Maar het kan geen kwaad om een buitenstaander alles eens kritisch onder de loep te laten nemen. We hebben daarom het gerenommeerde onderzoeksbureau McKinsey&Company gevraagd ons hele productieproces door te lichten. Aan de hand van hun aanbevelingen gaan we de komende tijd aan de slag om nog zuiniger en efficiënter te werken. Gelukkig gaan milieu en efficiëntie in veel gevallen gelijk op. Besparen op grondstoffen, water en energie is natuurlijk ook gunstig voor de portemonnee. Toch is dat niet de belangrijkste overweging. Bij HAK wordt duurzaamheid meegenomen in de investeringsvoorstellen. 17
Het proces van dichtbij bekeken
Steentjes vangen Onze groenten komen zo van het land. Dat betekent dat er tussen onze worteltjes en doperwtjes kleine ‘stenen’ kunnen zitten. Om die te verwijderen werd tot nu toe een speciale installatie gebruikt met zware motoren en een pomp die continu water rondpompte. Inmiddels worden de groenten zo schoon aangeleverd dat deze installatie niet meer nodig is. Als we deze verwijderen, besparen we flink op energie en water. Maar dat gaat niet zomaar, er is een transportband nodig om het gat in de productielijn op te vullen. We onderzoeken nu wat dat gaat kosten.
Groenten gaan warm de pot in
Een experiment Bij de sterilisatie- en blancheerprocessen gebruiken we twee stoomketels om
Blancheren
energie op te wekken. Die produceren continu stoom. Aan het water dat we daar-
Voordat de verse groenten in de
voor gebruiken voegen we chemicaliën toe. Dat moet wel, want anders verkalkt de
pot gaan worden ze geblancheerd:
ketelwand. Als de stoom verdwijnt blijven de chemicaliën achter. Dat betekent dat
kort ondergedompeld in heet water.
we de stoomketels regelmatig uit moeten spoelen. Zo’n 12-14% van het water dat
Net zoals je thuis doet, maar dan
we gebruiken stroomt daardoor rechtstreeks naar de waterzuivering. Water, energie,
op veel grotere schaal. Tot voor kort
grondstoffen: we spoelen het nu nog allemaal weg. En het gaat bij de stoomketels
werden de groenten na het blancheren
per uur – net een kraan die constant open staat. Alles bij elkaar
in de pot wordt opgevoerd naar 121 graden Celsius door er
om enorme hoeveelheden. Dit jaar produceren we waarschijnlijk zo’n 60.000 ton
weer afgekoeld met veel koud water
zo’n 25.000 m water per jaar. We zijn nu overgestapt op het
heet water op te sproeien. Normaal is 100 graden Celsius de
stoom, wat neerkomt op circa 8000 m 3 water van hoge temperatuur met dure
en daarna afgevuld in de potjes. Aan-
zoveel mogelijk warm afvullen van de potten. Helaas kan dat
temperatuur waarbij water verdampt, maar wanneer je gebruik
chemicaliën. Maar er liggen plannen klaar om hier verandering in te brengen.
gevuld met water en voorzien van een
niet met alle producten. Doperwten en witte bonen moeten na
maakt van een gesloten ruimte kun je water tot ver boven de
Met een zogenaamde RO-installatie kunnen we het gebruik van ketelwater met 90%
deksel worden de groenten vervolgens
het blancheren intensief worden gespoeld om te voorkomen
100 graden verhitten. Net als bij een snelkookpan: het deksel
terugdringen. Een flinke investering, die we wel in ons investeringsprogramma heb-
18
3
in een sterilisatietoren opnieuw verhit
dat de pot na het steriliseren troebel wordt. Maar groenten als
wordt vergrendeld en de temperatuur loopt op tot boven de
ben opgenomen. En we hebben nog
om het product langer houdbaar te
kapucijners en sperziebonen gaan inmiddels wel warm de pot
100 graden Celsius. Daarna worden de potjes langzaam weer
een besparing op het oog: er is een
maken. Een enorme verspilling van
in, dat werkt prima. De besparingscijfers zijn nog niet duidelijk,
afgekoeld met koud water. Daarbij wordt veel water gebruikt.
nieuwe, experimentele installatie op
energie dus: je verwarmt de groenten,
maar dat het veel water en energie scheelt is zeker.
Een deel van het water uit de sterilisatietoren wordt nu gekoeld
de markt waarmee we de verbrandings
koelt ze af om ze daarna opnieuw te
waarde van ons aardgas kunnen verhogen
verhitten en weer af te koelen.
Steriliseren
kunnen gebruiken. Er worden nu plannen uitgewerkt om alle
met zo’n 5-6%. Dat zou betekenen
Bovendien verloren we veel voedings
In de sterilisatietoren worden de groenten op hoge temperatuur
waterstromen van het sterilisatieproces op de koeltoren hierop
dat we minder aardgas in hoeven te
stoffen door het herhaaldelijk opwarmen
gesteriliseerd, zodat ze lang houdbaar worden. Zonder gebruik
aan te sluiten. Op deze manier kunnen we het water steeds
kopen. We onderzoeken dit nu op
en er werd veel water bij gebruikt.
van conserveringsmiddelen, net zoals vroeger thuis ook groente
opnieuw gebruiken en kan het waterverbruik per pot nog
onze productielocatie.
Bij het afkoelen gaat het om 10-12 m3
en fruit werd ingemaakt. De temperatuur van de groenten
verder dalen.
in compacte koeltorens, zodat we het opnieuw als koelwater
19
Veiligheid op de werkvloer Veiligheid op de werkvloer is belangrijk bij een groot productiebedrijf als HAK. Een veiligheidscoördinator maakt dagelijks een ronde door onze fabrieken voor een inventarisatie van gevaarlijke situaties, zodat we deze kunnen verbeteren. Hij ziet ook streng toe op het gebruik van beschermende kleding, waarbij gehoor-
Het water uit de blancheurs en de sterilisatietoren stroomt nu
beschermingsmiddelen zeer belangrijk zijn. Werknemers moeten
nog voor het overgrote deel naar de afvalwaterzuivering.
goed weten wat de gevaren zijn en welke bescherming ze moeten
Er liggen plannen om met warmtewisselaars de warmte uit dit
gebruiken.
water terug te winnen en te gebruiken op plaatsen waar warmte nodig is. Hiermee kan veel energie bespaard worden. Helaas zijn we nu nog niet zo ver, maar dat is een kwestie van tijd.
Wat nog beter kan
Er is in de loop van de jaren een actief opvolgingsbeleid ingevoerd, waarbij we niet alleen kijken naar de onge-
We proberen zoveel mogelijk water te hergebruiken, maar er zal
vallen (die gelukkig zelden voorkomen) maar ook naar
altijd water naar de afvalwaterzuivering verdwijnen. Daarom moeten
de bijna-ongevallen. Op deze manier hopen wij van de
we ook met die zuiveringsinstallatie zo efficiënt mogelijk omgaan.
fabriek een veilige werkplek te maken.
De afvalwaterzuivering is een slim systeem dat op biologische wijze de in het water opgeloste stoffen omzet in CO2 en water. Biomassa
– in de vorm van bacteriën – zuivert het water. Afhankelijk van de
groentesoort kan het water uit de blancheurs en andere installaties
Duurzaam
flink vervuild zijn. Sommige verse groenten verliezen tijdens het blancheren zetmeel en eiwitten die met het afvalwater naar de
Duurzaam werken is altijd een afweging. Zo raadde
zuiveringsinstallatie worden afgevoerd. De opgeloste stoffen
McKinsey&Company bijvoorbeeld aan minder water en
worden in de afvalwaterzuivering door de biomassa afgebroken.
smeermiddel te gebruiken voor de transportsystemen.
Hierdoor kunnen we bijna schoon water op het openbaar riool lozen.
Die verbruiken nu zo’n 6000 liter water per jaar. Dat lijkt
20
veel, maar een gezin gebruikt dezelfde hoeveelheid in
We streven ernaar om de hoeveelheid vuil in het water steeds met een
slechts drie weken tijd. Na verder onderzoek hebben wij
minimale hoeveelheid biomassa af te breken. Dan verbruikt deze het
besloten deze aanbeveling niet over te nemen. Het bleek
minste energie. Maar dat betekent ook dat we de installatie steeds
namelijk dat als we hierop bezuinigen, onze machines
moeten aanpassen aan de wisselende vervuiling. Omdat de zuivering
mogelijk vaker vastlopen waardoor de fabriek vaker
zelf ook een bepaalde reactietijd heeft lukt dit nog niet altijd optimaal
stilstaat met verlies van groenten als gevolg. Water- en
en verbruiken we op dit moment nog wat meer energie dan strikt
energieverbruik zijn belangrijk, maar zuinig zijn op
noodzakelijk. Maar we werken hard aan maatregelen om het zuiverings
machines en grondstoffen ook.
systeem efficiënter te laten werken. 21
verpakking
22
23
Glas: transparant
HAK was één van de eerste producenten die groenten in glas verkocht. Dat paste destijds uitstekend bij het gewenste kwaliteitsimago, want de consument kan immers precies zien wat hij koopt. Onze glazen pot is nog steeds een symbool van kwaliteit. We hebben niets te verbergen, integen-
HAK introduceerde in 2011 het 1-2 open deksel. Het deksel is
twee keer zo makkelijk zonder te draaien. In twee tellen is de pot open en ook goed weer af
te sluiten. Langzamerhand zullen alle potten van HAK worden
voorzien van dit innovatieve deksel. Met deze innovatie
willen we het klanten makkelijker maken hun portie dagelijkse groenten te eten.
bestaan deels uit gerecycled glas. We kunnen geen potten gebruiken die voor 100% bestaan uit gerecycled glas, die zijn niet sterk genoeg. De potten moeten het productieproces goed kunnen doorlopen, ze mogen niet te gemakkelijk breken bij transport van ene naar andere band. De ‘foot print’ van een glazen pot is vergelijkbaar met die van andere verpakkingen. Glas is zwaarder dan kunststof, maar glas is wel 100% recyclebaar. De glazen potten van HAK worden overigens in Nederland, dichtbij bij onze fabriek, geproduceerd en maken dus niet al te veel kilometers voordat ze afgevuld worden. Groenten in glas moeten altijd gesteriliseerd worden. Ook hier is de
De potten bestaan uit 100% recyclebaar glas
veel kracht door iedereen open
deel: we zijn trots op onze groenten en laten ze graag zien. Onze potten
‘foot print’ vergelijkbaar met die van diepvriesgroente, maar het resultaat op afval is beter. Vitamines blijven goed behouden bij sterilisatie. En dat vinden we belangrijk, want dat is een belangrijke reden voor consumenten om groente te eten. Gerecycled glas We werken met twee glasleveranciers waarmee we duidelijke afspraken hebben over hun prestaties op duurzaamheid. Eén van hen, Ardagh uit Dongen, is heel actief op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zo zijn ze onder meer druk bezig het gewicht van de glazen potten te verlagen, zodat je meer
Papier en karton
Al onze papieren etiketten en kartonnen trays zijn FSC-gecertifi-
potten kunt laden per vrachtwagen. Dat spaart het milieu, maar het zou ook schelen in transportkosten. Ook proberen ze
ceerd. Dit betekent dat het gebruikte papier of karton afkomstig
de kwaliteit van volledig gerecycled
is uit verantwoord beheerde bossen, met alle aandacht voor de
glas verder te verbeteren.
mensen die van het bos afhankelijk zijn. 24
25
transport
26
27
Op de goede weg
Verduurzamen van transport: een lastige som
Het is helaas nog niet mogelijk om al onze vrachtwagens op biobrandstof te laten rijden. Vrachtauto’s op LBG zijn namelijk erg duur in aanschaf en onderhoud. Maar een belang rijker obstakel is dat er nog maar één tankstation is waar ons type vrachtwagen terecht kan voor biobrandstof: namelijk in Tilburg. De afstand tot Giessen is niet al te groot, maar het werkt alleen als je er toch al zo goed als langs komt. Een andere reden om niet vandaag
Rijden op
eigen groenten
Een lokaal verhaal
verantwoord ondernemen. En tot
in Giessen, want in een straal van
HAK werkt al meer dan 50 jaar
op zekere hoogte gaat dat ook
15 kilometer vinden we een
met transporteur Van der Nat, net
gelijk op met financieel econo-
belangrijk deel van de groenten
als wij gevestigd in Giessen. We
mische beweegredenen. Meer
die we nodig hebben, naast
zijn hier samen groot geworden.
dan de helft van de rode kool
rode kool ook bijvoorbeeld onze
Van der Nat rijdt dagelijks met tien
wordt bijvoorbeeld lokaal geteeld.
sperziebonen. Maar kwaliteit blijft
vrachtwagens door het hele land
Kostentechnisch zijn we daardoor
de voornaamste overweging:
voor verstrekt. Op dit moment is biobrandstof nog goedkoper dan benzine, maar omdat de
om de supermarktorganisaties te
beter uit, want de vervoerskosten
als de lokale groenten
overheid geen duidelijke lijn trekt kan dat zomaar veranderen. Een verhoging van de accijns
bevoorraden, maar verzorgt ook
zijn niet meer dan een halve cent
niet goed genoeg
zou een LBG-vrachtwagen van de ene op de andere dag onbetaalbaar maken. Al met al is
de aanvoer van onze verse groen-
per kilo. Halen we de rode kool uit
zijn, verleggen we
het 100% verduurzamen van het transport nu nog een lastige som.
ten. We kopen die bijna allemaal
Noord-Holland, dan kost dat twee
onze horizon.
bij telers in Nederland, en indien
cent per kilo. We zijn heel gelukkig
mogelijk dicht in de buurt van de
met onze ligging hier
fabriek. Zo kunnen ze direct vanaf het land de potjes in, lekker vers
al compleet over te stappen op biobrandstof is de restwaarde van vrachtwagens. Auto’s hebben een bepaalde levensduur, je kunt een wagenpark niet van de ene op de andere dag vervangen. Kapitaalvernietiging is immers ook niet duurzaam. De toekomst van biobrandstof is onzeker. De overheid lijkt de voordelen van LBG nog niet in te zien. Zo moeten er veel meer tankstations komen voor biobrandstof, maar er worden momenteel geen vergunningen
De biogasvrachtwagen is 5x stiller dan de conventionele vrachtwagens die op diesel rijden
Kwaliteit blijft de voornaamste overweging
dus. Lokaal telen is een belangrijk
Dichtbij onze groenten 28
Het milieu leeft in de transportwereld De transportsector heeft misschien ten onrechte geen goede naam op het
gebied van milieuvriendelijkheid, maar juist hier is duurzaamheid een ‘hot topic’. Veel bedrijven zijn net als HAK op zoek naar alternatieve brandstoffen en steeds meer transporteurs zijn zich bewust van het enorme verschil dat zij kunnen maken. Het nieuws rond onze LBG vrachtwagen ging dan ook als een lopend vuurtje door de transportwereld.
Het stond begin 2012 breed
HAK. Maar die vrachtwagen rijdt wél op
aanvoer van biobrandstof naar het
uitgemeten in de krant: HAK rijdt
biogas dat ontstaat bij het vergisten van
tankstation is dus transport nodig en dat
op eigen groente. Aanleiding was
onder andere groente- en restafval.
kan gebeuren met een tankwagen die
dat we onze eerste vrachtwagen
Biobrandstof is voor een vrachtwagen op
op diesel rijdt. Daarom spreken we van
op vloeibaar biogas in gebruik
dit moment de meest milieuvriendelijke
een keten die slechts voor 80% klimaat-
namen. Oké, we geven het toe:
brandstof. Vrachtwagens die op bio-
neutraal is. Toch zijn het mooie cijfers:
als je de tank opendraait vind je
brandstof rijden zijn dan ook 100%
een 100% klimaatneutrale
daar niet de doperwtjes van
klimaatneutraal. Dat wil echter niet
vrachtwagen in
zeggen dat de hele keten klimaatneutraal
een voor 80%
is. Biogas moet namelijk eerst vloeibaar
klimaatneutrale
gemaakt worden om het als brandstof te
keten.
kunnen gebruiken (LBG: Liquified Bio
Voorlopig is
Gas). Ook dat kost energie en transport,
dat op geen
want dit moment zijn er in Nederland nog
enkele andere
geen installaties waar gas gekoeld wordt
manier te
om het vloeibaar te maken. Voor de
bereiken.
Rijden op biogas
onderdeel van maatschappelijk
29
Waarom niet elektrisch?
Slim laden
Elektrische vrachtwagens zijn
Dan wordt de vrachtwagen volgeladen bij HAK, waarna de lading
nog toekomstmuziek. HAK
bij de transporteur wordt verdeeld over verschillende ritten. Zo
Controleer uw bandenspanning
Houd de ramen dicht wanneer u
en transporteur Van der Nat
hoeven de vrachtwagens niet vaker te rijden dan strikt noodzakelijk.
minimaal een keer per twee weken en
met hogere snelheden rijdt.
hebben hier 15 jaar geleden
Dat scheelt in kosten, maar het spaart ook het milieu.
sowieso altijd voor een lange rit. Een
Een open raam vangt meer wind en
eens naar gekeken, samen
Van der Nat maakt bovendien gebruik van een aantal LZV’s (Lang
te lage bandenspanning is niet alleen
met TNO. Er waren toen zo
Zwaar Voertuig). Deze extra grote, 25 meter lange vrachtwagens
grote accu’s nodig dat er
bieden plaats aan 40 pallets. Heel wat meer dus dan de 26 pallets
nauwelijks ruimte overbleef
die normale vrachtwagens kunnen laden.
voor de lading! Inmiddels
Dat betekent dat ze minder
is de techniek veel verder.
vaak hoeven te rijden om
Een elektrische vrachtw agen
dezelfde hoeveelheid
die heel het land kan bevoor-
vracht af te leveren.
raden blijft voorlopig een
En dat scheelt weer
utopie, maar we houden de
in uitstoot.
Het Nieuwe Rijden:
Ook met het laden van de vrachtwagens let de transporteur op duurzaamheid. Soms moeten er een paar pallets van een andere leverancier dezelfde kant op als een deel van de HAK groenten.
X40
onveilig, maar verhoogt ook het brand stofverbruik van uw vervoersmiddel.
Rijd direct rustig weg als de motor
dat kost meer brandstof.
is gestart. De motor is sneller op tem peratuur als die belast wordt.
Kijk zo ver mogelijk vooruit en Maak gebruik van een ‘low
Schakel zo vroeg mogelijk op naar
anticipeer op het overige verkeer.
friction oil’ en ‘De Nieuwe Band’
een hogere versnelling en probeer
Ziet u dat u snelheid moet minderen
Zuinig rijden
Met speciale olie en banden verlaagt u
het toerental dan tussen 2.000 en 2.500
of stoppen voor een verkeerslicht, laat
ontwikkelingen natuurlijk
De HAK-chauffeurs moeten allemaal een opleiding volgen om te mogen
het brandstofverbruik. Ga verstandig
toeren te houden. U rijdt zuiniger als u
dan tijdig gas los en laat de auto in de
scherp in de gaten.
blijven werken. Onderdeel van de opleiding is Het Nieuwe Rijden, zodat
om met energievreters, zoals aircon
rekening houdt met het toerental waar
versnelling van dat moment uitrollen.
chauffeurs bewuster omspringen met brandstofgebruik. Dat zit ‘m vaak
ditioning, dakkoffers en zware lading.
bij het koppel maximaal is.
in kleine dingen. Chauffeurs worden er bijvoorbeeld op gewezen dat ze
Uw voertuig verbruikt extra brandstof
Dat is meestal rond de 2.000
de auto niet stationair laten draaien als ze zich gaan melden op de plaats
als u elektrische apparatuur inschakelt,
à 2.500 toeren.
van bestemming. Op tijd de voet van het gas halen als ze een afrit
als u extra lading meeneemt of wind
nemen op de snelweg kan ook flink schelen. Vrachtwagens zijn namelijk
vangers gebruikt.
zo zwaar dat ze vanzelf een heel eind doorrollen. Gelukkig vinden veel chauffeurs het een uitdaging om zo
Rijd zo veel mogelijk met een
Staat u voor een openstaande brug,
zuinig mogelijk te rijden. Sommigen
gelijkmatige snelheid en een laag
bij een spoorwegovergang, in de file
proberen zelfs iedere dag weer hun
Als u op weg bent
toerental in een zo hoog mogelijke
of te wachten op iemand die u afhaalt,
persoonlijk record te verbeteren.
Geef geen gas bij het starten van de
versnelling. Als u met sterk wisselende
schakel dan de motor uit. Het loont al
Milieuvriendelijk werken en nog
motor. Als uw motor goed is afgesteld
snelheden en hoge toerentallen rijdt,
als de motor 20 seconden uit staat.
met plezier ook, dat is een
is het overbodig om gas te geven bij
verbruikt uw auto veel brandstof. Maak
prachtcombinatie.
het starten. Ook daarmee bespaart u
daarom gebruik van de toerenteller, de
brandstof.
cruise control en de boordcomputer.
20
15 10
RPM
25
x100
30
5 0
30
Bron: hetnieuwerijden.nl
Zet de motor uit, ook bij kortere stops.
35
31
maatschappij
32
33
Geen tijd of zin is geen excuus
Puur & eerlijk
Het HAK Groente-Instituut Ook mensen die zich professioneel met gezonde voeding bezig houden zoals (para)medici, diëtisten en voedingsvoorlichters kunnen bij HAK terecht. Het HAK Groente-Instituut maakt feiten en kennis over groente en gezondheid toegankelijk. Op die manier wil het instituut
Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders nog steeds te weinig groente en fruit eten. Overheidscampagnes zijn maar matig effectief. En dus probeert ook HAK de
Nederlandse consument wat meer bewust te maken. Groenten eten is belangrijk. Ze bevatten in verhouding tot het volume en gewicht weinig calorieën en veel
essentiële voedingsstoffen. In groenten zitten bovendien veel vezels en het zijn
onmisbare bronnen van vitamines en mineralen. Kortom, het eten van voldoende
een bijdrage leveren aan het stimuleren van groenteconsumptie, wat in belang is van het algemeen welzijn. Voedingsspecialisten kunnen op de site ook zelf suggesties, adviezen en tips delen. Ons doel is het HAK Groente-Instituut uit te laten groeien tot hét kennis- en ervaringsplatform over groente. Overigens nodigen we regelmatig diëtisten persoonlijk uit om ze bijvoorbeeld te informeren over de laatste (wetenschappelijke) ontwikkelingen rondom groenten.
groente en fruit draagt bij aan een gezonde levensstijl. Nogal wat mensen vinden het echter teveel werk om verse groente te bereiden of het kost ze teveel tijd. Bij HAK zeggen we: geen tijd of zin om met verse groente aan de slag te gaan is geen excuus om geen groente te eten, want er zijn
uitstekende verwerkte groenten verkrijgbaar. En met het 1-2 open deksel wordt groenten eten nog makkelijker.
Zijn groenten uit blik, pot of diepvries net zo goed als ‘vers’?
34
Groenten eten is belangrijk
In de productontwikkeling houden we altijd rekening met een richtlijn die we ‘De Groene Keuken’ noemen: we voegen geen kunstmatige smaak- en kleurstoffen en dergelijke toe. En al doet de naam misschien anders vermoeden, ‘conserven’ zijn van nature vrij van conserveermiddelen. De groenten worden immers houdbaar gemaakt door sterilisatie. Het oude weckprincipe dus, door groenten te verhitten. We zeggen altijd: HAK is net je eigen keuken, maar dan in het groot. Wassen, snijden, blancheren, koken – wat je thuis doet, doen wij hier ook.
Over productontwikkeling en weerbarstige sperziebonen Gezond eten betekent ook gevarieerd eten. Daarom zijn we altijd bezig met productontwikkeling. Nieuwe producten dagen consumenten immers uit om eens iets anders te proberen. Zo hebben we nu een lijn pastasauzen met groenten erin verwerkt. Soms slaan we in onze productontwikkeling de plank mis. Zoals met onze sperziebonen. Door onderzoek wisten
gaat er ook bij het inblikken of invriezen
wij dat de consument in het algemeen
van groenten een deel van de vitamines
graag een wat stevigere sperzieboon
verloren. Aan de andere kant hoef je
heeft. Daarom hadden wij het productie-
Verwerkte groenten bevatten,
Verse groenten die verkocht worden in
pot- en blikgroenten voor gebruik alleen
proces aangepast zodat HAK’s sperzie-
net als verse groenten, volop
de supermarkt of groentewinkel leggen
op te warmen, waardoor er juist minder
bonen meer ‘bite’ kregen. Maar dat idee
vitamines, mineralen en andere
vaak een lange weg af via de veiling,
vitamines verloren gaan. Uiteindelijk is
belangrijke voedingsstoffen.
magazijnen en koelcellen van winkel
er, als er op het bord ligt, nauwelijks
Door de snelle verwerking bij
ketens. Bovendien worden ‘verse’ groenten
verschil in voedingswaarde tussen vers
HAK consument haar sperzieboon niet zo
groenteverwerkende bedrijven
thuis regelmatig (te) lang bewaard en
of verwerkt. Verwerkte groenten zijn dus
stevig wilde. Dat hebben we dus maar snel
blijven voedingsstoffen zoveel
(te) lang gekookt. Gevolg: verlies van
een goed en gemakkelijk alternatief voor
mogelijk behouden.
kwaliteit en voedingswaarde. Natuurlijk
vers bereide groenten.
bleek verkeerd te vallen: het regende klachten. Het werd ons duidelijk dat de
teruggedraaid.
35
Biologisch
Minder zout en minder suiker
we daarom een lijn met zes biologische producten op de markt gebracht. Het aandeel biologisch in de vers verwerkte groenten is nog klein, maar met het oog op de toekomst vinden we het wel belangrijk om het aan te bieden. Compleet biologisch produceren is nu nog niet mogelijk: daarvoor is
risico’s van dien. Het lastige is
smaak. Smaak is een kwestie van
HAK en Voedselbanken
per dag en we zitten gemiddeld
dat driekwart van de zoutinname
gewenning, dus hebben we de
Bij HAK hanteren we hoge kwaliteitsnormen. Per jaar voldoen
ongemerkt plaats vindt, door het
hoeveelheid zout in de groenten
helaas zo’n 700.000 potten niet aan onze normen, bijvoorbeeld
eten van producten die veel zout
heel geleidelijk teruggeschroefd.
omdat de kleur van de groente iets afwijkt, de potjes niet voor
op 9 gram. Dat betekent dus dat we 33% minder zout zouden moeten eten.
100% gevuld zijn of het etiket scheef zit. Dit zijn dus op zich
bevatten. Brood bijvoorbeeld, vlees en zelfs zuivel. Groenten –
Daar zijn we met de oogst van 2009
prima producten, maar niet geschikt om onder het HAK label te
verse groente en groenten in pot
mee begonnen en inmiddels hebben
worden verkocht. Voorheen werden deze potjes als B-kwaliteit
Zout bevat veel natrium, een stof
– zorgen voor slechts 2% van de
we een zoutreductie van meer dan
onder een andere merknaam in het buitenland afgezet. Totdat we
die ons lichaam van nature nodig
dagelijkse zoutinname. Niettemin
30% behaald. Een andere manier
in contact kwamen met Voedselbanken Nederland, die ons om
heeft. Teveel natrium is echter
willen we een bijdrage leveren aan
om onze producten gezonder te
ondersteuning vroegen. We zijn er gaan kijken en waren onder de
schadelijk voor de gezondheid.
de noodzakelijke zoutreductie. De
maken is door de hoeveelheid
indruk van de professionaliteit van de organisatie en het distributie-
Het kan zorgen voor een hoge
enige reden waarom we zout toe-
toegevoegde geraffineerde suiker
systeem. Daarom gaan inmiddels alle potten die net niet voldoen
bloeddruk, met alle gezondheids-
voegen aan onze groenten is de
te verminderen. In appelmoes zit
aan onze hoge HAK kwaliteitseisen naar de Voedselbanken.
bijvoorbeeld suiker, dat hoort er
Zo draagt HAK een steentje bij aan gezonde voeding voor mensen
nu eenmaal bij. Vroeger mocht je
die week in, week uit moeite hebben om rond te komen.
Zoutloos
een product zelfs pas appelmoes noemen als het suikergehalte minimaal 18% was! Die verordening
Een sociaal gezicht, ook overzee
het aanbod aan biologisch geteelde groenten te klein.
Nederlanders eten te veel zout.
De norm is maximaal 6 gram zout
Biologisch eten wordt steeds populairder. Vorig jaar hebben
We halen onze groenten het liefst van dichtbij, om ze zo vers mogelijk in de pot te laten belanden. Maar een deel komt van ver. Ook deze groenten worden volgens de HAK-normen verwerkt. Onze haricots verts worden per boot uit Kenia en Madagaskar geleverd. Qua ‘foot print’ scoren die dus minder goed. Maar daar staat tegenover dat ze in de landen van herkomst voor werkgelegenheid en een stabiel inkomen zorgen. In totaal houden we daar 10.000 boeren aan het werk. Zaaien en oogsten gebeurt er met de hand en er komen geen bestrijdingsmiddelen aan te pas. Augurken halen we uit India. Onze lokale partner heeft daar op het eigen terrein een schooltje opgezet voor
Sommige mensen kunnen geen groente uit een pot eten omdat ze zich aan een zoutloos
bestaat gelukkig niet meer. We zijn
dieet moeten houden. Daarom produceren we sinds 2009 ook een zoutloos assortiment
daarom gaan zoeken naar alter
groenten. Het is geen grote markt voor ons, maar we krijgen er hele positieve reacties
natieven. Zo hebben we nu bijvoor-
alleen onder-
op: een kleine groep consumenten is erg blij met die producten.
beeld appelmoes die is gezoet met
wijs, maar ook
natuurlijke vruchtensuikers.
kleding, eten
de allerarmste kinderen. Ze krijgen er niet
en drinken en medische Onze appelmoes is gezoet met natuurlijke vruchtensuikers
36
zorg.
37
Expeditie lekker fit! Het HAK Groente-Instituut heeft in 2012 met 6 basisscholen van de gemeente Woudrichem en de GGD West-Brabant het convenant ‘Expeditie lekker fit!’ getekend. 800 leerlingen uit Woudrichem gaan drie jaar lang van alles leren over gezonde voeding en lekker bewegen. Met als doel de strijd aan te gaan tegen overgewicht.
Colofon We leveren graag handgeoogste kool
Zo min mogelijk overlast
HAK
De mensen in Giessen hebben een sterke band
Postbus 2
met HAK en veel dorpsbewoners werken bij ons.
4283 ZG Giessen
Maar zo’n groot bedrijf middenin de bebouwde kom is tegelijkertijd een hele belasting. Zo rijden
Vragen?
er dagelijks heel wat grote vrachtwagens over de
bel 0800-0221525 (gratis)
doorgaande weg. Uiteraard houdt HAK zich aan
www.hak.nl
Seizoensarbeiders
de milieuvoorschriften. Maar om de overlast toch
Kool kun je oogsten met
zo klein mogelijk te laten zijn, is in 2000 een hoge
Concept, ontwerp en realisatie
een machine, maar dat
geluidswal om het bedrijf geplaatst. Toen is ook
Creative Venue BV
levert een minder goede
de waterzuiveringinstallatie overkapt om geurover-
Jeannet Keijzer, DesignKracht
kwaliteit op. Daarom willen
last te verminderen: de uitstoot vindt nu plaats op
we graag handgeoogste
twintig meter hoogte. HAK laat mogelijke overlast
Tekst
kool. De coöperatieve
op allerlei punten regelmatig door onafhankelijke
Public-i Writers
vereniging die onze kool
instanties meten.
levert zet seizoensarbei-
Fotografie Hollandse Hoogte, Shutterstock, 123rf.com
ders (voornamelijk Polen)
Daarnaast wil HAK graag onderdeel van de
in voor dit zware werk.
gemeenschap zijn. Hiertoe ondersteunen wij een
Maar HAK let erop dat ook
aantal initiatieven in de gemeente Woudrichem,
Drukwerk
deze arbeidskrachten goed
waar Giessen toe behoort.
GCC personal printers Gorinchem
worden betaald en dat de arbeidsomstandigheden hetzelfde zijn als die van vaste krachten. 38
Dit verslag is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier
39
