HIVA-beroepsprofiel Industrieel schilder

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN

HIVA-beroepsprofiel Industrieel schilder

Hoger instituut voor de arbeid

Industrieel schilder

Inhoud _____

Inleiding

5

1. Omschrijving 1.1 Domein 1.2 Beroepsinhoud 1.3 Specialisaties

5 5 6 6

2. Takensamenstelling 2.1 Voorbereidende taken 2.2 Uitvoerende taken 2.3 Ondersteunende taken

7 9 13 25

3. Arbeidsorganisatie

34

4. Bijzondere arbeidsomstandigheden

35

5. Beroepshoudingen

36

6. Overzicht vereiste kwalificaties 6.1 Kennis, vaardigheden en attitudes 6.2 Evolutie in het beroep

38 38 39

7. Specifieke kwalificatieproblemen 7.1 Kwalitatief 7.2 Kwantitatief

40 40 41

8. Geraadpleegde bronnen 8.1 Interviews 8.2 Documenten

42 42 42

3

4


Inleiding _____ Het profiel van industrieel schilder maakt deel uit van een reeks beroepsprofielen die door het HIVA opgesteld werden in opdracht van het FVB. Het beroepsprofiel van de industrieel schilder is als volgt opgebouwd. In het eerste deel van dit document wordt het beroep afgebakend en wordt de inhoud ervan nader gespecifieerd. In een tweede deel wordt er een overzicht gegeven van de voorbereidende, uitvoerende en ondersteunende taken die een industrieel schilder dient uit te voeren. Bij dit takenoverzicht worden ook de vereiste kennis en vaardigheden weergegeven die een industrieel schilder moet verwerven om zijn werk naar behoren te kunnen uitvoeren. In een derde en vierde deel worden respectievelijk de arbeidsorganisatie en de bijzondere arbeidsomstandigheden beschreven waarin het industrieel schilderwerk zich situeert. Paragrafen 5 en 6 omvatten een overzicht van vooreerst de beroepshoudingen die voor een goede uitvoering van industrieel schilderwerk aangewezen zijn, en van ten tweede de vereiste kwalificaties zoals afgeleid uit de takensamenstelling van het beroep. Ten slotte wordt er in paragraaf 7 dieper ingegaan op de kwalificatieproblematiek zoals die in de subsector wordt ervaren. Op het einde van het document kan men een lijst met geraadpleegde bronnen terugvinden.

1. Omschrijving _____ 1.1

Domein

In dit document beschrijven we het beroep van industrieel schilder. De activiteiten van de industrieel schilder beperken zich niet tot het uitvoeren van schilderwerken in een industriële context. In het algemeen doet hij aan het behandelen, meer bepaald corrosiebescherming, het schilderen en het onderhouden van bepaalde oppervlakken. Het betreft vrijwel steeds metalen constructies en bouwwerken uit de industrie. Deze installaties situeren zich in alle sectoren, bijvoorbeeld in de chemische en petrochemische sector, in overslagbedrijven, in de energiesector (elektriciteit en nucleaire energie), maar ook in de voedingsnijverheid, in de ziekenhuissector, ... De industrieel schilder behandelt tanks, pijpleidingen, chemische installaties, gasfakkels, distillatietorens, reservoirs, kranen, bruggen, pylonen, transportmiddelen, ... met diverse technieken, afhankelijk van het doeleinde van de uit te voeren werken. Hij verzorgt: − metallisatie; − coating; − straalwerken; − beton- en natuursteenherstellingen; − plaatsen en behandelen van industrievloeren op basis van kunstharsen; − versterkte systemen, bv. met glasvezel, ...; − ... Voor het uitoefenen van het beroep van industrieel schilder of het aannemen van industriële schilderwerken bestaat er geen wettelijk kader. In de jaren zestig en zeventig werden er in de wetgeving omtrent het uitoefenen van het beroep van huisschilder (cf. beroepsprofiel van de schilder-decorateur) een aantal uitzonderin5

gen ingebouwd. De industrieel schilder neemt in de feitelijkheid die activiteiten aan die uitdrukkelijk niet tot het beroep van huisschilder behoren. Hij onderscheidt zich van de huisschilder zowel naar gebruikte producten en naar toegepaste technieken, als naar scholing en beroepshouding. Hieronder citeren we een passage uit het KB van 21 juni 1963, dat het wettelijk kader omschrijft voor de aannemer van schilderwerken in kleine en middelgrote handels- en ambachtsondernemingen. Art. 2 van het KB van 21 juni 1963: § 2. Vallen niet onder de toepassing van dit besluit: 1° industrieel schilderwerk, waaronder wordt verstaan het schilderen van kunstwerken - zoals bruggen, sluizen, kranen, viaducten, masten, gashouders, overkappingen, metalen gebinten of andere soortgelijke constructies. Het ontbreken van een wettelijk kader voor het beroep van industrieel schilder heeft ervoor gezorgd dat er geen beperkingen zijn betreffende het aannemen van industriële schilderwerken. 1.2

Beroepsinhoud

De industrieel schilder doet aan oppervlaktebehandeling met als doel een maximale bescherming te bieden aan - meestal metalen - industriële constructies tegen vroegtijdige degradatie of corrosie. De afgelopen jaren heeft het aspect van ‘afwerking’ in het beroep aan belang gewonnen. Steeds vaker dient de industrieel schilder de behandelde constructies met een kleurrijke eindlaag te verfraaien. De industrieel schilder voert zijn werk uit onder de vorm van opdrachten. De voornaamste stappen in de uitoefening van het beroep zijn achtereenvolgens: − het inrichten van de werkplaats: afschermen constructie van de omgeving (in open lucht of in atelier); − de ondergrondvoorbereiding onder de vorm van ontroesten, ontstoffen, ontvetten en zuiver maken; − de oppervlaktebehandeling: het aanbrengen van de verschillende beschermende lagen (verven, coatings, ...); − het eventueel aanbrengen van een verfraaiende verflaag. 1.3

Specialisaties

In principe kunnen er specialisaties in het beroep ontstaan op basis van diverse criteria: − naar aard van de uit te voeren werken: metallisatie, coating, (hydro)straalwerken, industrievloeren plaatsen, betonherstellingen, ...; − naar gebruikte technieken: drukpompen, werken met drukvaten, schilderen met pistolen, handmatig verven, stralen, ...; − naar welke industriële constructie er geschilderd dient te worden: pylonen, vaten, tanks en reservoirs, pijpen, metalen raamwerken, schepen, kranen en bruggen, ...; − naar werkplaats: in ateliers, cabines of op werven; − naar bereikbaarheid: op de grond, op middelmatige hoogte of op grote hoogte. De combinatie van een aantal zeer specifieke kenmerken van industrieel schilderwerk, met name het arbeidsintensieve karakter, het projectmatige element en de korte doorlooptijden, zorgt ervoor dat het in de praktijk niet mogelijk is om binnen één bedrijf verschillende ploegen samen te stellen die respectievelijk verantwoordelijk zijn voor de verschillende specialisaties. Het kan wel zijn dat één bedrijf zich uitsluitend

6


richt op één activiteit, opnieuw om redenen die te maken hebben met de arbeidsintensieve aard van het werk.

2. Takensamenstelling _____ Bij het identificeren van het beroep van industrieel schilder aan de hand van de respectievelijke taken delen we de functie in in voorbereidende, uitvoerende en ondersteunende activiteiten. Deze indeling doorkruist het projectmatige karakter van het industrieel schilderwerk en de chronologische opeenvolging van de taken binnen het beroep. Zoals bij elke aanbesteding begint het uit te voeren project bij het aannemen van de opdracht, waarbij er tussen zaakvoerder en klant afspraken gemaakt worden over de te gebruiken materialen, de toe te passen technieken, het eindresultaat en de opleveringstermijn. Op basis hiervan wordt een bestek opgemaakt, waaruit dan ook een werkplanning voortvloeit. De industrieel schilder wordt vrijwel nooit bij deze fasen betrokken. Zijn verantwoordelijkheid begint bij de aanvang van de werken op de werf. Vooraleer hij tot de eigenlijke oppervlaktebehandeling kan overgaan, dient de industrieel schilder een aantal voorbereidselen te treffen die de uitvoering van het schilderwerk mogelijk moeten maken. De voornaamste voorbereidende taak is: − Het inrichten van de werkplek (tabel 1) Een voornaam kenmerk van het beroep van industrieel schilder is het feit dat verschillende opdrachten zeer uiteenlopende technieken vereisen of zich in wisselende omstandigheden kunnen afspelen. De range van te behandelen constructies is immers zeer groot. Bij de weergave van de uitvoerende taken die het beroep kenmerken, hebben we in dit document geopteerd voor het bewaren van een zekere algemeenheid. Het is vrijwel onmogelijk de techniciteit en specificiteit van elk project - hoe groots en uniek dit soms ook kan zijn in het kader van dit beroepsprofiel te beschrijven. Onderstaande tabellen vormen dan ook veeleer een gemene deler van de activiteiten, de kennis en de vaardigheden die een industrieel schilder dient uit te voeren of zich eigen moet maken. Vervolgens worden er een aantal veel voorkomende uitvoeringstechnieken in kaart gebracht. Tot de kern van het beroep behoren volgende uitvoerende taken: − Voorbereiden van de ondergrond (algemeen) (tabel 2) - Het oppervlak reinigen door te stralen in open lucht dan wel in een straalcabine (tabel 2a) - Machinaal voorbehandelen van het oppervlak (pneumatisch en/of elektrisch) (tabel 2b) - Handmatig voorbereiden van het oppervlak (tabel 2c) - Chemisch voorbehandelen van het oppervlak (tabel 2d) − Verfpreparatie (tabel 3) − Aanbrengen van de deklagen (tabel 4) De kernactiviteiten van het beroep van industrieel schilder worden doorkruist door een aantal taken die ondersteunend zijn van aard, namelijk: − Onderhouden en reinigen van het materieel (tabel 5) − Kwaliteitscontrole en correctie (tabel 6) − Zorg voor veiligheid, gezondheid en milieu (tabel 7)

7

Aantekeningen


2.1

Voorbereidende taken

Tabel 1.

Voorbereidende taak: het inrichten van de werkplek

Uit te voeren activiteiten Oprichten van tijdelijke verblijven voor opslag van materialen en materieel, en voor persoonlijke verzorging: het zogenaamde aannemersdorp (kleedkamers, sanitair, magazijn, wisselstukken op de werf, stockage van producten, ...)

Bijzondere kennis en/of vaardigheden •

•

•

Het beoordelen van de bereikbaarheid van de te bewerken constructie en het eventueel* plaatsen van (rol)stellingen of steigers

•

• •

Opstellen van het materieel voor de oppervlaktevoorbereiding en/of voor de schilderen coatingwerken

•

•

•

Afschermen van de te behandelen installatie

• •

• • •

Grondige kennis van de reglementeringen inzake: - veiligheid (opslag gevaarlijke stoffen, losliggend materieel, ...) - persoonlijke hygiëne (preventieve beschermingsmiddelen en curatieve verzorgingsproducten, ...) - milieuvoorschriften (wanneer er in open lucht gewerkt wordt, de omgeving beschermen tegen schadelijke invloeden die van de schilderwerken kunnen uitgaan, ...) Instructies van de ploegleider in verband met de opbouw van de infrastructuur kunnen opvolgen Kunnen rekening houden met de aanwezigheid en de werkzaamheden van de werknemers die eventueel in onderaanneming de werfinfrastructuur verzorgen, en met de werknemers van de opdrachtgever die op de werkplek activiteiten uitvoeren Kennis van, kunnen gebruiken van en kunnen bepalen welke individuele middelen zullen ingezet worden om de werken uitvoerbaar te maken: hydraulische schaarliften, stijgijzers, klimsporen, ladders, hangbruggen, ... Kennis en inzicht in de bouwstructuur van stellingen en steigers Kennis van de veiligheidsvoorschriften in dit verband Materieelkennis: straalketels, verfcontainers, verfspuitpompen, ventilatie-eenheden, leidingen, ... Kennen en begrijpen van de technische fiches en van de specificaties die op de etiketten van de verfen coatingproducten staan De motorische vaardigheden en inzicht in het economisch plaatsen van de verschillende materialen en materieel; met speciale aandacht voor het feit dat de industrieel schilder zich snel, efficiënt en veilig moet kunnen bewegen en verplaatsen Kennen en kunnen toepassen van de reglementen terzake Het kunnen afstemmen van de eigen uitvoering op het werk van de collega’s (coördinatie, samenwerking, ...) Kunnen signaliseren van gevaarlijke plekken Het ontwikkelen van een grondig veiligheidsgevoel Oog hebben voor de veiligheid van anderen

* Stellingbouw en steigerbouw wordt veelal in onderaanneming uitgevoerd. De situatie dat de ploeg industrieel schilders deze taak heeft, kan echter ook voorkomen.

9

Aantekeningen


Tabel 1.

Voorbereidende taak: het inrichten van de werkplek. Vervolg

Uit te voeren activiteiten Optimaliseren van de omstandigheden in het atelier en/of op de gesloten werkplek

Bepalen wanneer het schilderwerk in open lucht kan uitgevoerd worden


•

•

Aanbrengen van signalisatie op de werf

•

•

Kennis van de vereiste atmosferische omstandigheden: - kennen en begrijpen van de beschreven werkomstandigheden - kennis en belang kennen van het verband tussen luchtvochtigheid, luchttemperatuur en dauwpunt - kennen en kunnen gebruiken van de luchtcirculatiesystemen - kunnen aanbrengen van een goede verlichting Kennis van de vereiste atmosferische omstandigheden: - kennen en begrijpen van de beschreven werkomstandigheden - kennis en belang kennen van het verband tussen luchtvochtigheid, luchttemperatuur en dauwpunt De invloed van klimatologische (weers)omstandigheden op het werk kunnen inschatten: weten dat er niet kan geschilderd worden bij regen, dauw, mist, sneeuw, hevige wind, in volle zon, bij hevige hitte en met een te lage buitentemperatuur Reglementering inzake veiligheid en signalisatie kennen en kunnen toepassen (bv. het afbakenen met een stevige roodwitte band van losliggende of ontbrekende roosters op hoogte) Kennen en kunnen begrijpen van de geschreven signalisatie die de specifieke activiteiten die er plaatsvinden omschrijft (bv. schilderwerken, zandstraalwerken, ...)

11

Aantekeningen


2.2

Uitvoerende taken

Het voorbereiden van de ondergrond wordt beschouwd als de meest cruciale fase in het industrieel schilderwerk. De kwaliteit van het afgewerkte product hangt grotendeels af van de nauwkeurigheid waarmee het oppervlak is gereinigd. In tabel 2 wordt een algemeen overzicht gegeven van de activiteiten, kennis en vaardigheden die een voorbehandeling van stalen oppervlakken behelst. In tabellen 2a t.e.m. 2d worden dan een aantal specifieke voorbehandelingstechnieken besproken. Tabel 2.

Uitvoerende taak: voorbereiden van de ondergrond (algemeen)

Uit te voeren activiteiten Bepalen van de toestand van het te behandelen oppervlak


•

•

•

•

Beschermen van de omgeving tegen stoffen die bij het reinigen vrijkomen en aan het milieu schade zouden kunnen toebrengen Afschermen van de onderdelen van de installatie die bij het voorbehandelen schade zouden kunnen oplopen

•

•

•

Kunnen herkennen van diverse roestverschijnselen (actieve roesthaarden, bladerroest, oxydehuid en schilfers, vliegroest, ...) Kunnen herkennen van andere vreemde bestanddelen op de ondergrond die moeten verwijderd worden (walshuid, olie, vet, vocht, chemische bezoedeling, teer, oude verfsystemen, ...) Het effect van een slecht gereinigde ondergrond op de kwaliteit van het schilderwerk kennen (de verfsystemen kunnen zich onvoldoende hechten op de ondergrond) Kunnen oordelen over de staat van de ondergrond (bij te vergevorderde corrosie kan het staal zijn sterkte verloren hebben) Beoordelingsvermogen om te beslissen wanneer overleg met de brigadier omtrent de toestand van de ondergrond noodzakelijk is, kunnen overleggen en bij afwezigheid van de brigadier kunnen overleggen met collega’s Elementaire kennis van de milieuvoorschriften op dit vlak en weten welke maatregelen te treffen Kennis van de functie en de werking van veelvoorkomende onderdelen van de te behandelen installatie (stopcontacten, luchtroosters, ...) Communicatieve vaardigheid: kunnen raad vragen aan de brigadier bij twijfel omtrent de aard van deze toestellen en onderdelen

13

Aantekeningen


Tabel 2.

Uitvoerende taak: voorbereiden van de ondergrond (algemeen). Vervolg

Uit te voeren activiteiten De ondergrond ontroesten, ontstoffen, ontvetten en zuiver maken met de gepaste techniek


•

•

•

•

Toepassen van de veiligheids-, gezondheids- en milieuvoorschriften

•

•

•

Kennen en begrijpen van de beschreven opdracht om de geschikte producten en gereedschappen te kiezen en de reglementering terzake Kennen en kunnen hanteren van de te bekomen reinheidsgraad zoals beschreven in de normbladen Kennis van en kunnen toepassen van de verschillende voorbehandelingstechnieken en de bijhorende norm: straalreinigen, mechanisch reinigen, thermisch reinigen, chemisch reinigen, handmatig ontroesten, ontvetten, ... Grondige kennis van het te hanteren materiaal en de te gebruiken machines: compressor, straalinstallatie, straalmiddelen, stoffilter, pneumatisch materieel, elektrisch materieel, hogedrukreiniger, bikhamer, staalborstel, steekmes, schraper, ... Grondige kennis van de te gebruiken producten: de verschillende soorten grit, ... Persoonlijke beschermingsmiddelen kennen en kunnen gebruiken: handschoenen, beschermkap, gehoorbescherming, veiligheidsschoenen, helm, gasmasker, veiligheidsbril, gelaatsscherm, stofbril, masker met gezuiverde compressorlucht, beschermende huidcrèmes, ... Grondige kennis van de collectieve beschermingsmiddelen (bv. kunstmatige ventilatiesystemen, ...) Milieuvoorschriften grondig kennen en kunnen naleven (zie tabel 7)

15

Aantekeningen


Tabel 2a. Uitvoerende taak: het oppervlak reinigen door te stralen in open lucht dan wel in een straalcabine Uit te voeren activiteiten Installeren en gebruiksklaar maken van de straalinstallatie


•

Walshuid, roest, onreinheden en oude verflagen van de constructie of van de (gedemonteerde) onderdelen afstralen

•

•

•

•

•

•

Het straalwerk regelmatig op een veilige wijze onderbreken ter controle van de ruwheidsgraad van het gestraalde oppervlak

•

•

•

Regelmatig het straalafval verwijderen en in de daarvoor voorziene containers storten

•

• •

•

Grondige kennis van de werking van de straalapparatuur en de machineonderdelen: straalketel, compressor, persluchtleiding, straalslang, nozzle, gritrecuperatiesysteem, afstandsbediening van de straalketel, buizen, stofzuigers, ... Grondige kennis van en het kunnen in acht nemen van de veiligheidsvoorschriften bij het stralen, zowel in een cabine als in open lucht Kunnen nagaan of de omgeving voldoende beveiligd is tegen de rondvliegende straaldeeltjes Grondige kennis van en kunnen bedienen van de veiligheidsapparatuur in een straalcabine (bv. kunstmatige ventilatie, ...) Op een veilige wijze kunnen hanteren van de straalmachine, met bijzondere aandacht voor de terugslag van het straalmiddel (voor de straler zelf, maar ook voor collega’s en derden in de nabijheid) Kennis van de veiligheids- en gezondheidsrisico’s verbonden aan het stralen (bv. terugslaand straalgrit, straalstof, kwetsuren bij derden, lawaai, ...) en op de juiste wijze de persoonlijke beschermingsmiddelen bij het stralen gebruiken: beschermkledij, straalkap en -pak met verse luchttoevoer, lange handschoenen, oog- en gehoorbescherming, ... Kennis van de werking van en nauwgezet kunnen controleren van het collectieve beschermingsmateriaal, m.n. regelmatige reiniging en eventuele vervanging van de filters Grondige kennis van en begrijpen van termen die bijvoorbeeld de luchtdruk weergeven, ... (bv. x-bar, ...) De optimale condities (veiligheid, orde en netheid, ...) kunnen creëren zodat de meestergast, de ploegbaas of een extern inspecteur de toestand van het oppervlak kunnen evalueren Begrijpen van de gehanteerde normen (reinheidsgraad en ruwheidsgraad) Het eigen werk na deze controles kunnen aanpassen Kennis van de gevaren en risico’s die aan het omgaan met industrieel afval verbonden zijn Kunnen bedienen van de zuigmachine Indien het verwijderen van het straalafval niet door de industrieel schilders zelf wordt uitgevoerd, het eigen werk kunnen afstemmen op en kunnen rekening houden met de aanwezigheid van anderen op de werf Kennis van de voorschriften met betrekking tot afvalverwerking

17

Aantekeningen


Tabel 2b. Uitvoerende taak: machinaal voorbehandelen van het oppervlak (pneumatisch en/of elektrisch) Uit te voeren activiteiten Met behulp van (pneumatische en/of elektrische) toestellen de oude verflagen of andere onreinheden van het oppervlak - of meestal van deeltjes van de installatie - verwijderen


•

•

• •

•

‘Verborgen’ roest of andere onreinheden op het oppervlak kunnen herkennen Het kunnen inschatten van de veiligheidstoestand van de te behandelen installatie om - vaak afwisselend - verschillende technieken aan te wenden Over de communicatieve vaardigheid beschikken om aan de ploegbaas of brigadier bovenstaande elementen te melden Op een veilige wijze kunnen hanteren van het materieel De persoonlijke beschermingsmiddelen kennen en kunnen gebruiken: handschoenen, stofmasker van de juiste klasse (P2/P3), stofbril, gehoorbescherming, ... Op de juiste wijze kunnen hanteren van staalborstel, beitel, naaldhamer, schuurpapier, schuurmachine, slijpmachine, bikhamer, ...

Tabel 2c. Uitvoerende taak: handmatig voorbereiden van het oppervlak Uit te voeren activiteiten Moeilijk bereikbare delen van het te reinigen oppervlak of delen van het oppervlak waar het veiligheidsrisico te hoog is om met bepaalde machines te werken, manueel reinigen

Het oppervlak manueel afsteken, afschrapen, afborstelen, afschuren, bikken, ...


•

•

•

Goed verborgen onreinheden op het voor te behandelen oppervlak kunnen herkennen Kunnen inschatten van het veiligheidsrisico, zowel naar te gebruiken techniek als naar persoonlijke veiligheid (bv. een zeer moeilijk bereikbare plaats waar de schilder weinig ruimte heeft) De persoonlijke beschermingsmiddelen kennen en kunnen gebruiken: handschoenen, stofmasker, stofbril, gehoorbescherming, gelaatsscherm, ... Kunnen hanteren van steekmes, bikhamer, driehoeksschraper, ...

Tabel 2d. Uitvoerende taak: chemisch voorbehandelen van het oppervlak Uit te voeren activiteiten Het voorbehandelen van het oppervlak met behulp van chemische producten, m.n. beitsen, fosfateren, passiveren, ... en dit zowel op de werf als in het atelier


•

•

Basiskennis van de toe te passen chemische processen om de gevaren en risico’s voor de eigen gezondheid en die van de omgeving te kunnen inschatten Weten waar de producten zich bevinden en er op een veilige wijze mee kunnen omgaan; kennis van de stockageregels en de voorgeschreven procedures in dit verband kunnen volgen Begrijpen van de recepten en het kunnen respecteren van voorgeschreven verhoudingen tussen de producten; en de recepten kunnen uitvoeren

19

Aantekeningen


Tabel 3.

Uitvoerende taak: verfpreparatie

Uit te voeren activiteiten

Bijzondere kennis en/of vaardigheden

Aanmaken van de verf

•

•

Eventueel toevoegen van verharder (activator) en verdunner aan de verf

•

•

•

Mengen van de verf

•

•

•

•

•

Bepalen van de viscositeit van de verf

• •

•

Klaarzetten van de aangemaakte verf

•

•

•

Weten welke verven wel en welke niet voorbereid moeten worden Kunnen lezen en begrijpen van de etiketten, veiligheids- en gezondheidsfiches en symbolen en de veiligheidsaanbevelingen ervan kennen (bv. corrosief, niet roken, brandbaar, in geventileerde ruimte of buitenlucht, ...) De componenten van de verf en hun voornaamste eigenschappen kennen (meestal tweecomponentenverf) Het kunnen bepalen van de juiste verhoudingen van de verschillende componenten, teneinde de gewenste kwaliteit van het product (het schilderwerk) te kunnen bekomen Het belang van verdunners kennen en er op deskundige wijze mee kunnen omgaan: - kunnen bepalen welk soort verdunner er bij het aan te lengen product hoort - kunnen bepalen welke de reactietijden zijn - omgevingstemperatuur kunnen nagaan en invloed ervan kennen De verven kunnen mengen opdat de mengeling homogeen zou zijn De volgorde kunnen bepalen waarin de verschillende componenten gemengd dienen te worden Kunnen lezen en begrijpen van de technische fiches in verband met de behandeling en de toepassing van verven Kunnen hanteren van de mengmachine of mixer, met bijzondere aandacht voor het brand- en explosiegevaar dat het mengen van bepaalde verven en oplosmiddelen met zich kan meebrengen Op een economische en ordelijke wijze de verf regelmatig kunnen oproeren met de daartoe geëigende instrumenten Kunnen hanteren van de viscositeitsmeter en/of uitloopbeker Een aantal gebruikelijke meet- en beoordelingsmethoden kennen Kennen van de eisen waaraan de verfpreparatie moet voldoen in functie van de applicatiemethode, deze eisen ook precies kunnen naleven en eventueel corrigeren (bv. verdunnen, filteren, ...) De samenstelling van de verven kennen zodat er veilig mee kan omgegaan worden Organisatorisch inzicht om te bepalen waar de verf het best kan geplaatst worden Veiligheidsinzicht: de verfpotten niet op gevaarlijke plekken op de werf zetten (aan de voet van een ladder, ...)

21

Aantekeningen


Nadat het oppervlak is voorbereid, kan de industrieel schilder beginnen aan het eigenlijke schilder- of bedekkingswerk. In tabel 4 wordt dit proces opnieuw op een generaliserende wijze beschreven, zonder in detail te treden over de concrete technieken die hiervoor gehanteerd worden. Tabel 4.

Uitvoerende taak: aanbrengen van de deklagen



Aanbrengen van de grondlaag (primer)

•

•

Aanbrengen van de andere bedekkende lagen (tussenlagen, eindlaag) met het geijkte materieel (applicatie)

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

De maximum tijdspanne kennen en kunnen respecteren (afhankelijk van de voorbehandeling) waarbinnen het gereinigde oppervlak behandeld dient te worden Kunnen hanteren van borstel, spuitpistool en rol; kunnen bepalen wanneer er met welke techniek dient geschilderd te worden; grondige kennis en kunnen toepassen van de verschillende bedekkingstechnieken (verspuiten, metallisatie, voorschilderen, ...) Begrijpen van de instructies die de dikte van de verschillende lagen aangeven (in micron); op laagdikte kunnen werken De meetinstrumenten voor laagdiktemeting kunnen gebruiken, zowel voor nat- als droogmeting (bv. geijkte laagdiktemeter, ...) Kunnen aanbrengen van de verf op een wijze dat ze een homogene film vormt Het oppervlak kunnen indelen in functie van het uit te voeren werk; eerst het grote werk uitvoeren met het gepaste materieel, vervolgens de afwerking verzorgen Weten welke oppervlakken niet geschilderd mogen worden (bv. bewegende pomponderdelen, spindels van afsluiters, drukknoppen van elektrische toestellen, instrumentatieapparatuur, draadeinden en aanspanbouten, ...) De droogtijden van de verschillende lagen zoals door de fabrikanten voorgeschreven kunnen respecteren en kunnen relateren aan de omgevingsomstandigheden (vochtigheid, temperatuur, ...); in samenspraak met de ploegbaas metingen van deze factoren kunnen uitvoeren Kunnen controleren van de respectievelijke verflagen en kunnen wegwerken van eventuele gebreken Er kunnen op toezien dat de aangebrachte verflaag niet bevuild of gecontamineerd raakt (bv. door blootstelling aan bepaalde weersomstandigheden alvorens opgedroogd te zijn) Grondige kennis hebben van en kunnen gebruiken van de veiligheidsvoorschriften van de machines: hogedrukpompen, lagedrukpompen, drukvaten, pistolen, handgereedschap, ... Op de voorgeschreven wijze de individuele en collectieve veiligheids- en beschermingsmiddelen kunnen gebruiken: gasen stofmaskers, afzuigingssystemen, elektrische installaties

23

Aantekeningen


2.3

Ondersteunende taken

Tijdens en na het uitvoeren van bovenstaande activiteiten, heeft de industrieel schilder een aantal verantwoordelijkheden die strikt genomen niet tot de techniciteit van het beroep behoren. Deze taken ondersteunen echter het productieproces en bepalen in belangrijke mate de kwaliteit van het industrieel schilderwerk. Concreet gaat het over het onderhoud van de werkplek, de machines, het materiaal en materieel, de behandeling en verplaatsing van resterende producten, stockage, ... (tabel 5). Een aparte tabel (tabel 6) beschrijft het proces van kwaliteitscontrole en correctie, en de zorg voor veiligheid, gezondheid en milieu komt in tabel 7 aan bod. Tabel 5.

Ondersteunende taak: onderhouden en reinigen van het materieel

Uit te voeren activiteiten Gebruik maken van en onderhouden van de werfinfrastructuur Gebruik maken van en onderhouden van steigers en stellingen

Het bedrijfsklaar maken en houden van de te hanteren machines

Na gebruik het materieel op een adequate manier reinigen


•

•

• •

•

De resterende producten van de werkplek verwijderen en ze naar de daartoe bestemde ruimtes brengen

•

•

Kennis van elektriciteit, onderhoud sanitair, onderhoud septische putten, ... Basiskennis van de veiligheidsvoorschriften in verband met stellingen en steigers, en dit met het oog op het rudimentaire onderhoud ervan. Concreet moet de industrieel schilder weten: - dat het noodzakelijk is de stellingen rein te houden omdat verfresten de stellingen kunnen blokkeren - dat en hoe de stelling geborgd moet worden bij bepaalde weersomstandigheden (bv. stormwind, ...) - dat het straalgrit regelmatig moet verwijderd worden omdat de stelling onder het toenemende gewicht kan bezwijken - hoe steigers moeten afgezeild worden en hoe de afdekzeilen moeten gebonden en onderhouden worden - dat het ook noodzakelijk is op de grond (in de nabijheid van de stellingen) orde te bewaren om struikelen en vallen te vermijden Een basiskennis van mechaniek en elektriciteit: zowel eenvoudig handmaterieel als zware dieselmotoren en elektrische apparatuur moeten kunnen aangesloten, opgestart en onderhouden worden De borstels kunnen uitwassen met speciale producten De spuitinstallatie kunnen schoonmaken (leeggieten, doorspuiten met verdunner, schoonspoelen, ook de onderdelen schoonmaken, kunnen oliën van draaipunten, ...) De straalinstallatie kunnen onderhouden De stockageprocedures kennen en kunnen toepassen (bv. straalmiddel in silo’s opslaan, na gebruik naar de stortcontainers brengen, ...) De werkplek op een veilige en ordelijke wijze kunnen achterlaten, met het oog op de werkhervatting

25

Aantekeningen


Tabel 6.

Ondersteunende taak: kwaliteitscontrole en correctie

Uit te voeren activiteiten Bij de aanvang van het werk de staat van de te behandelen constructie nagaan


•

•

•

Tijdens het werk regelmatig de uitgevoerde behandeling controleren

•

•

Het werk regelmatig stopzetten en terug hervatten om kwaliteitscontroles toe te laten Ervoor zorgen dat een kwaliteitscontrole in aanvaardbare omstandigheden kan uitgevoerd worden. Concreet betekent dit dat het gereinigde of behandelde oppervlak beoordeelbaar moet zijn

•

•

•

•

Kunnen beoordelen van de toestand van het te behandelen oppervlak (bv. uit welke verven bestaan de oude lagen, ...) Daaruit kunnen afleiden welke de te hanteren producten zijn en welke behandelingen het best kunnen toegepast worden Elementaire, praktische chemische kennis (bv. kennis van de eigenschappen en reacties die de verschillende producten kunnen hebben, ...) Kennis van de condities waarin het te leveren werk tot het beste resultaat leidt (bv. kunnen interpreteren van de resultaten van de omgevingsmetingen, etiketten op (verf)producten kunnen lezen en begrijpen, ...) De kwaliteitseisen kennen en ze kunnen toepassen op de eigen arbeid: - oppervlakteruwheid, oppervlaktereinheid, laagdikte, hechting, contaminatie, ... kunnen nagaan - kennen, begrijpen en kunnen toepassen van de normbladen Elementaire kennis van het technisch (vak)Engels Veiligheidsprocedures kennen en kunnen hanteren om het werk op de juiste wijze te onderbreken en te hervatten (bv. checken van de persoonlijke beschermingsmiddelen, ...) Kunnen overleggen en communicatief vaardig zijn om externe controles te laten doorgaan Kennis van het vakjargon en het professioneel taalgebruik dat de externe experten hanteren Basiskennis van de gebruikte instrumenten bij de kwaliteitscontrole

Eventueel het werk of delen van het werk op een correcte manier opnieuw uitvoeren

27

Aantekeningen


Tabel 7.

Ondersteunende taak: zorg voor veiligheid, gezondheid en milieu



Veiligheid* - Algemeen Rekening houden met de resultaten van de risicoanalyse De context waarin het werk wordt uitgevoerd goed inschatten

• •

•

•

•

Kennen van de risicoanalyse en de resultaten ervan begrijpen Weten welke risico’s men loopt bij het uitvoeren van het werk aan de installatie, met de producten, ... Communicatief vaardig zijn om te overleggen over veilig gereedschap en collectieve beschermingsmiddelen met de werfleider, het personeel van het klantbedrijf, de collega’s, ... Voldoende kennis van, kunnen begrijpen en gebruiken van de voertaal op de werf (Nederlands, Frans) Flexibel kunnen omgaan met veiligheid: afhankelijk van de steeds wisselende context van de uit te voeren projecten

- Specifieke elementen Bij het voorbehandelen en schilderen (o.a. in besloten ruimtes), de specifieke veiligheidsvoorschriften in acht nemen

•

•

•

Weten welke veiligheidsmiddelen de werkgever dient te voorzien en de werking ervan kennen (bv. regelmatige meting van bepaalde concentraties zuurstof en gas in de ruimte, kunstmatige ventilatie, permanent toezicht, communicatiemiddelen met de buitenwereld, evacuatieplan en -middelen, ter beschikking stellen van aangepaste (elektrische) apparatuur, ...) De persoonlijke beschermingsmiddelen (bv. specifieke ademhalingsbescherming, harnasgordel, te hanteren elektrische apparatuur zoals lichtbron, ...) kennen, kunnen gebruiken en over de attitude beschikken om ze te gebruiken (het gebruik van de persoonlijke beschermingsmiddelen kan immers hinderlijk zijn bij de uitvoering van het werk) Rekening kunnen houden met de specifieke eigenschappen van de te behandelen installatie

* Veiligheidsaspecten van het beroep van industrieel schilder, te wijten aan een aantal specifieke arbeidsomstandigheden, zoals het werken met bepaalde middelen, met bepaalde producten, met mechanische middelen, het werken op hoogte, het werken met elektriciteit in welbepaalde omstandigheden, het werken met perslucht.

29

Aantekeningen


Tabel 7.

Ondersteunende taak: zorg voor veiligheid, gezondheid en milieu. Vervolg

Uit te voeren activiteiten Bij het schilderen op hoogte, de specifieke veiligheidsvoorschriften in acht nemen


•

•

Bij het voorbehandelen en schilderen in gesloten ruimtes waar projectie gebeurt (spuitcabines, straalcabines, ...), de specifieke veiligheidsvoorschriften in acht nemen

•

•

•

•

Onderkennen van de gevolgen voor de eigen veiligheid van het ondersteunend karakter van het schilderwerk op hoogte; hierdoor ontbreken veelal structurele beschermingsmiddelen (bv. bij het schilderen van pylonen of schoorstenen is er geen vast platform waaraan de industrieel schilder zich kan vasthouden) Kennen en kunnen hanteren van de persoonlijke beschermingsmiddelen die in het geval van industrieel schilderwerk op hoogte, uiterst belangrijk zijn (cf. supra) (bv. klimsporen, veiligheidsharnas, helm, ...) Toezicht kunnen houden over het juist uitvoeren van de veiligheidsvoorschriften (bv. bij de uitvoering van schilderwerken op hoogte werkt men vaak in ploegen van twee schilders. Ze dragen in deze bijzondere omstandigheid een zeer grote verantwoordelijkheid inzake veiligheid) De specifieke risico’s kennen waaraan men blootgesteld wordt (bv. brandgevaar, explosiegevaar, kwetsuren door het werken drukvaten, straalstof, ... Het kennen en kunnen hanteren van de persoonlijke beschermingsmiddelen (bv. veiligheidsschoenen, handschoenen, sluitende werkkledij, gelaatsscherm en veiligheidsbril, masker, gehoorbescherming, ...) Veilig kunnen hanteren van de pneumatische apparatuur (perslucht) Kunnen controleren van de installatie (bv. kunstmatige ventilatie, ...)

Milieu* Uitvoeren van voorbehandelingen en schilderwerken in een steeds wisselende context

•

•

•

De definitie van ‘milieu’ in de ruime betekenis van het woord kennen, begrijpen en er rekening mee kunnen houden: het gaat zowel om het beschermen van zichzelf, collega’s, derden, de bodem, het water, de lucht, materiële goederen in de omgeving, fauna, flora, ... De nodige beschermende maatregelen kennen en kunnen toepassen in de verschillende fasen van het productieproces: vervoer, stockage, gebruik en verwerking van gevaarlijke producten en afval; de werkplek steeds opgeruimd achterlaten, sorteren van het afval, ... Inzien dat milieuzorg een algemeen belang dient en dat verwaarlozing van de regels op dit vlak verstrekkende gevolgen kan hebben (bv. steeds melden wanneer er ergens een bepaald product gemorst is)

* De milieuaspecten van het beroep van industrieel schilder dienen zeer breed gedefinieerd te worden. Algemeen gaat het om ‘schade die aan de omgeving toegebracht werd en die het gevolg is van de uitgevoerde activiteit’. Net zoals bij de veiligheidsaspecten van het beroep variëren de regels inzake milieuzorg sterk van project tot project. Voor de werknemers heeft milieuzorg veel te maken met het aanleren van een aantal basishoudingen die uitvoerig beschreven worden onder de hoofding ‘beroepshoudingen’ verder in dit document.

31

Aantekeningen


Tabel 7.

Ondersteunende taak: zorg voor veiligheid, gezondheid en milieu. Vervolg



Gezondheid* Uitvoeren van voorbehandelingen en schilderwerken in een steeds wisselende context

•

•

•

•

Kennen van de algemene hygiëneregels en deze ook kunnen toepassen (bv. handen wassen, niet gaan eten in besmeurde kledij, niet roken, ...) Kunnen lezen, begrijpen en toepassen van de voorschriften vermeld op de etiketten van de te gebruiken producten Kunnen herkennen van de verschillende verfsystemen (bv. loodhoudende verf, ...), rekening houdend met de resultaten van de risicoanalyse De bijzondere hygiënevoorschriften - afhankelijk van het uit te voeren werk - kennen en kunnen toepassen (bv. beschermende crèmes gebruiken, aangepaste zepen, regenererende crèmes, ademhalingsbescherming, ...)

* Gezondheidszorg wordt hier veeleer opgevat als een aantal hygiënevoorschriften die de industrieel schilder in acht dient te nemen. De essentie van deze hygiënevoorschriften ligt niet zozeer in het zich beschermen tegen eventuele schade - daarvoor dienen de collectieve en persoonlijke beschermingsmiddelen die de industrieel schilder ter beschikking heeft -, maar situeert zich veeleer op het domein van de zorg en de speciale aandacht voor bepaalde hinderlijkheden die het werken met gevaarlijke producten met zich meebrengt. Bijvoorbeeld: verfspatten op de huid dienen opgemerkt en op de juiste wijze verwijderd te worden.

33

3. Arbeidsorganisatie _____ Industriële schilderwerken zijn een arbeidsintensieve activiteit. In ons land zijn er enkele grote schildersbedrijven die enorme industriële gebieden voor hun rekening nemen. De rest van de subsector bestaat uit kleinere bedrijven met tien tot vijftig werknemers. De schaalgrootte van de uit te voeren projecten is zeer uiteenlopend. Bij grootschalige projecten komt het voor dat een groep werknemers voortdurend in hetzelfde bedrijf schildert. De omvang van het project kan immers van die aard zijn, dat er op het einde van de werkzaamheden opnieuw van bij het begin gestart moet worden. Industriële schilderwerken zijn in se een ondersteunende onderhoudsactiviteit die regelmatig herhaald dient te worden. De klanten zijn ondernemingen in alle industriële sectoren zoals (petro)chemie, elektriciteit, elektronica, kernenergie, overslagbedrijven, ... en ook de overheid is een belangrijke afnemer. Het onderhoudskarakter van schilderwerken brengt met zich mee dat er af en toe moet gewerkt worden tijdens stilstanden in de fabriek in kwestie. Dit aspect in combinatie met het seizoensgebonden karakter van het werk zorgt voor stringente opleveringstermijnen. De industrieel schilder moet vaak onder grote tijdsdruk een kwalitatief zeer gevoelig product (kwaliteit afhankelijk van temperatuurswijzigingen, neerslag, droogtijd van de verven, ...) kunnen neerzetten. De industrieel schilder werkt meestal op relatief grote afstand van het thuisbedrijf. Dit impliceert dat hij een grote autonomie geniet wat betreft de organisatie van het eigen werk. Gegeven bovenstaande factoren is dit niet altijd een vanzelfsprekend gegeven. Ten eerste werkt de industrieel schilder met zeer dure machines en producten. Elke beoordelingsfout van zijn kant kan het bedrijf heel wat geld kosten. Ook de te schilderen constructies en installaties van de klantbedrijven vormen een immens kapitaal, zodat op de schouders van de schildersploegen een zware verantwoordelijkheid rust. Het afbreukrisico is in het beroep dus zeer groot. Ten tweede zijn industriële schilderwerken veelal gesitueerd in ondernemingen waar de technische leiding hooggeschoold is. De communicatie tussen deze mensen en de uitvoerders van de schilderwerken - laaggeschoold tot ongeschoold - loopt niet altijd van een leien dakje, en dat terwijl een goede communicatie cruciaal is voor de kwaliteit van het werk. Aan het hoofd van een schildersploeg staat de brigadier of ploegleider. Hij is een industrieel schilder met veel ervaring. Daarnaast is er nog de conducteur of werfleider. Hij verplaatst zich voortdurend tussen de verschillende werkplaatsen. Door zijn ervaring is hij de uitgelezen persoon om de kwaliteit en de voortgang van het project te bewaken. Daartegenover staat dat er zich in de schildersploeg een regelprobleem kan voordoen tijdens zijn afwezigheid. Van de industrieel schilders wordt dus een niet onbelangrijke vorm van zelfredzaamheid verwacht. Op de werkplek doen zich regelmatig problemen voor die geen rechtstreeks verband houden met het beroep, maar ingegeven worden door de complexe context waarin de industrieel schilder zijn beroep uitoefent. De schilders krijgen dan te maken met problemen omtrent materies waarvan zij weinig kennis (kunnen) hebben, en moeten er beslissingen over nemen in afwezigheid van de werfleider. Terwijl industrieel schilderwerk op het eerste gezicht enkel een reeks van relatief eenvoudige activiteiten inhoudt, wordt het beroep bemoeilijkt door de complexiteit van het kader waarin het zich afspeelt. De industrieel schilder dient dan ook heel wat verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid aan de dag te leggen.

34


4. Bijzondere arbeidsomstandigheden _____ In dit deel worden de arbeidsomstandigheden overlopen die specifiek zijn voor het beroep van industrieel schilder. Concreet gaat het om veiligheidsrisico’s (het gevaar voor arbeidsongevallen) en om gezondheidsrisico’s (gevaar voor ziektes) bij de uitvoering van het beroep. In de meeste gevallen kan men zich preventief tegen beide soorten risico’s beschermen. De werkgever heeft de verantwoordelijkheid collectieve en individuele preventiemaatregelen toe te passen. De werknemer is verplicht de individuele beschermingsmiddelen te gebruiken. Industriële schilderwerken zijn op dit vlak uitzonderlijk omdat bijna elk project voor verschillende omstandigheden zorgt. Hieronder worden een aantal van deze specifieke werkomstandigheden opgesomd. Deze lijst is echter niet exhaustief. − Het voorbehandelen en schilderen van de binnenkant van tanks (onder- of bovengronds, voor opslag van vloeibare gassen of brandstof, van drinkwater, oliën, ...), silo’s (voor granen, suiker, mest, gegranuleerde kunststoffen, ...), citernen, vergaarbakken, gistkamers, ... brengt voor de industrieel schilder de specifieke moeilijkheid mee van het werken in een besloten ruimte. Dit is niet zonder risico’s, zowel voor zijn gezondheid als voor zijn veiligheid, voornamelijk omdat een dergelijke besloten ruimte niet snel en/of op een eenvoudige wijze kan verlaten worden (o.a. door de beperkte zichtbaarheid en de nauwe ingang). Bij dit soort opdrachten wordt de schilder blootgesteld aan een verhoogd risico op verstikking, bedwelming, vergiftiging, brand, explosie, elektrocutie, vallen door bewegende onderdelen en gladheid. Preventie: voorafgaande studie van de ruimte, regelmatige meting van onder meer de zuurstofconcentratie in de werkruimte, kunstmatige ventilatie, specifieke ademhalingsbescherming, dragen van harnasgordel, permanent toezicht, evacuatieplan en -middelen, communicatiemogelijkheden met het toezicht buiten de besloten ruimte, aangepaste (elektrische) apparatuur hanteren. − Het behandelen van hoogspanningsmasten (pylonen) of bovenleidingsmasten van de spoorwegen is een specialisatie binnen het beroep van de industrieel schilders. De voornaamste risico’s waaraan deze gespecialiseerde schildersploegen blootgesteld worden zijn: een groot valgevaar, elektrocutie, vallende voorwerpen, voorbijrijdende treinen (spoorwegpylonen). Preventie: de elektriciteitsmaatschappij schakelt de elektrische stroom uit, de veiligheidsafstanden respecteren wanneer er verschillende schilders aan het werk zijn, de geijkte signalisatie (vlaggen van verschillende kleuren) van geaarde en onder spanning staande leidingen respecteren. − Indien mogelijk wordt de te behandelen constructie gedemonteerd en in een atelier geschilderd. In dit geval wordt er veelal in een spuit- of straalcabine gewerkt. De spuiter of straler staat aan een aantal zeer specifieke risico’s bloot: intoxicatie (dermatologische aandoeningen, ademhalingsproblemen, ...), brandgevaar, explosiegevaar, kwetsuren door het werken met drukvaten, beroepsziekte, risico’s verbonden aan het straalstof. Preventie: het dragen van de persoonlijke beschermingsmiddelen (veiligheidsschoenen, handschoenen, sluitende werkkledij, gelaatsscherm en veiligheidsbril, (lucht)masker, gehoorbescherming, ...), rookverbod nauwgezet respecteren, nauwkeurige hygiëne (speciale pasta’s voor reiniging gelaat en handen, ...), het opvolgen en beheersen van de metingswaarden van toxische stoffen in de cabine, een goed onderhouden kunstmatige ventilatie, het contact met de verschillende producten (zowel door inademing als door huidcontact) zo beperkt mogelijk houden, verwijderen van

35

geopende vaten of verfbussen ter voorkoming van verdamping, stockagelokaal voldoende verluchten, reinigen van het materiaal onder afzuigkap of voor de ventilatie, gebruik maken van draaiende plateaus opdat de verfspuiter niet zou besmeurd worden met verf, de afzuiginstallatie een tijdje voor en na het werk aanzetten, geen metalen voorwerpen gebruiken om materiaal te reinigen, compressor buiten lokaal plaatsen, ...

5. Beroepshoudingen _____ Het beroep van industrieel schilder is een beroep met vele risico’s. Het is een bij uitstek fysiek zwaar beroep. De werknemers zullen zich voornamelijk een aantal attitudes moeten eigen maken die gericht zijn op de inschatting van, het vermijden van en het omgaan met deze diverse risico’s. Veiligheidsbewustzijn Gezien de aard van het werk (zeer vuil, op grote hoogte, op gevaarlijke plaatsen, ...), de gebruikte producten (solventen, verven, coatings, giftige stoffen, ...) en de aard van de klantbedrijven (nabijheid van chemische producten of zelfs nucleaire stoffen, elektriciteit, ...) moeten de werknemers zich uitermate bewust zijn van de gevaren die zijzelf en anderen lopen en hoe zij zichzelf en anderen hiertegen kunnen beschermen (beschermkledij, afschermen omgeving, voorzichtigheid, ...). Zij moeten in eerste instantie goed geï nformeerd zijn over de gevaren, overtuigd zijn van het nut van de beschermingsmiddelen en hun eigen inbreng en verantwoordelijkheid op dit vlak inzien en onderkennen. Gezondheidsbewustzijn De industrieel schilder moet vaak werken met gevaarlijke producten (bv. solventen, ...) die op korte, zowel als op lange termijn zijn gezondheid kunnen schaden. Hij dient de preventiemaatregelen terzake te interioriseren, de hygiënevoorschriften zorgvuldig te respecteren en regelmatig een doktersbezoek af te leggen bij de arbeidsgeneesheer. Milieubewustzijn De industrieel schilder werkt met producten en procédés die schadelijk kunnen zijn voor het milieu. De milieuvoorschriften worden steeds stringenter. Het is belangrijk dat de industrieel schilder zich ervan bewust is dat hij op dit vlak een verantwoordelijkheid heeft en zorgvuldig en economisch dient om te springen met bepaalde producten. Zelfredzaamheid en zelfstandigheid Door een aantal specifieke factoren eigen aan het beroep (grote afstand tot thuisbedrijf, werken in kleine ploegen op onbereikbare en gevaarlijke plaatsen, confrontatie met vreemde situaties op het klantbedrijf, afwezigheid van werfleider, onvoorziene weersomstandigheden, ...) dient de industrieel schilder vaak op zichzelf of in overleg met collega’s op een verantwoordelijke wijze moeilijke beslissingen te nemen. Kwaliteitszin Het beroep van industrieel schilder situeert zich in een context waar integrale kwaliteit een sleutelbegrip vormt. Naast de eigenlijke uitvoering van het voorbereidend werk en het schilderwerk, staat hij gedurende het hele productieproces in voor de kwaliteitscontrole in de verschillende fasen van zijn opdracht. Zo is de

36


kwaliteit van de oppervlaktevoorbereiding bijvoorbeeld cruciaal voor de kwaliteit (duurzaamheid van de corrosiebescherming, ...) van het afgewerkte product.

37

Verantwoordelijkheidszin Deze houding is onverbrekelijk verbonden met zin voor kwaliteit. De industrieel schilder is verantwoordelijk voor het straalprofiel, de laagdikte van het schilderwerk, ... en werkt hiermee naar een kwalitatief verantwoord eindproduct. Economische ingesteldheid Door het hoge afbreukrisico waarmee de industrieel schilder te maken heeft, dient hij op een economisch verantwoorde manier met de producten en met de hem toegewezen werktijden om te springen. Zin voor technisch detail Naar de producten (samenstelling coatings, verven, chemische producten, ...) en naar de materialen toe (onderhoud van machines, ventilatiesystemen, ...). Organisatorische ingesteldheid De industrieel schilder werkt projectmatig. Zijn werk is daarenboven afhankelijk van een aantal factoren zoals weersomstandigheden, werkonderbrekingen door bijvoorbeeld werknemers van het klantbedrijf, droogtijden van de producten, ... Hij moet over voldoende organisatorisch talent beschikken om het eigen werk te plannen en te timen. Beroepsinteresse De wil om de snel wijzigende producten en technieken te blijven opvolgen.

6. Overzicht vereiste kwalificaties _____ 6.1

Kennis, vaardigheden en attitudes

We kunnen de vereiste kwalificaties bondig samenvatten als volgt: Kennis − kennis van de veiligheidsvoorschriften: persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen kunnen gebruiken en onderhouden, de veiligheid van derden kunnen vrijwaren, ...; − kennis van de voorschriften voor persoonlijke hygiëne: de voorgeschreven reinigende verzorgingsproducten gebruiken ter voorkoming van huidaandoeningen, ...; − kennis van de milieuvoorschriften i.v.m. opslag gevaarlijke stoffen, gebruik schadelijke producten, stralen, ...; − materiaal-, materieel-, en productkennis: kennis van alle materialen en producten gebruikt voor (voor)behandeling, meer bepaald: kennis van high-tech coatings, hun eigenschappen en het aanbrengen ervan (de gritsoorten, verven, coatings, thinners); kennis van de soorten en eigenschappen van staal en stalen constructies; instrumentenkennis voor atmosferische metingen; verschillende roestsoorten herkennen, ...; − enige chemische kennis: verfpreparatie en kwaliteitscontroles kunnen uitvoeren, stockage gevaarlijke stoffen, basiskennis van de stoffen en producten in het klantbedrijf, wat is contaminatie en hoe wordt het veroorzaakt, ...;

38


− kennis van de voertaal op de werf: de communicatie tussen de uitvoerders van het industrieel schilderwerk is, gezien de context van het werk, cruciaal voor de veiligheid; − gereedschapskennis: de werking van en het gebruik van complexe machines: straalcabines, spuitcabines, compressoren, gritstraalmachines, straalketels, gritrecuperator, persluchtleidingen, verfen metallisatiepistolen, ...; − ondersteunende technische kennis: kennis elektriciteit, motoren en hydrauliek om de machines te kunnen onderhouden; kennis van bijvoorbeeld elektrische onderdelen van de te behandelen constructie, ... Vaardigheden − motoriek en ruimtelijk inzicht: op moeilijk bereikbare plaatsen kunnen werken; inzicht om het materiaal handzaam en veilig op te stellen, ook op deze moeilijk bereikbare plaatsen; de te behandelen constructie op efficiënte wijze aanpakken; het ‘fijne’ werk (afwerking met fijne borstels) nauwkeurig kunnen uitvoeren; op de juiste manier kunnen heffen en tillen van lasten, ...; − communicatieve vaardigheden: omgang met collega’s, overleg met brigadier, overleg met kwaliteitscontroleurs, ...; − bouwkundig inzicht: kennis van de structuur van de te behandelen constructies, inzicht in de werfinfrastructuur, kennis stabiliteitsregels, aan stellingen steigerbouw kunnen doen, ...; − fysieke conditie: de zware arbeidsomstandigheden aankunnen, ... Attitudes Beroepshoudingen zijn niet rechtstreeks af te leiden uit de te verrichten taken. Een aantal eigenschappen of houdingen kunnen als noodzakelijk beschouwd worden voor het uitoefenen van het beroep. De voornaamste attitudes voor een industrieel schilder zijn: − veiligheidsbewustzijn; − gezondheidsbewustzijn; − milieubewustzijn; − zelfredzaamheid; − kwaliteitszin. 6.2

Evolutie in het beroep

Omdat er geen formele opleiding voor het beroep bestaat, is de loopbaan van een industrieel schilder eerder bedrijfsgebonden. De industrieel schilders verwerven hun kwalificaties in het bedrijf waar ze tewerkgesteld zijn, hun vakkennis, deskundigheid of specialisatie via de projecten waarin ze werken. Hoe de loopbaan van een industrieel schilder zich ontwikkelt, hangt dus grotendeels af van zijn leerervaring op de werkplek en van de eventuele bedrijfsinterne opleidingen die hij genoten heeft. Een doorsneeloopbaanprofiel kan men als volgt voorstellen: De handlanger is iemand die nog geen enkele ervaring heeft op het vlak van industriële schilderwerken. Hij voert op de werkplek een aantal ondersteunende taken uit zoals de potten verf aandragen, de verf oproeren, het grit ruimen, ... Hij leert ondertussen een aantal voorname kenmerken van het beroep, zijnde de - vaak zware - arbeidsomstandigheden (hoogtewerk, ...), de omgeving (kerncentrale, petrochemische bedrijven, ...), de kernactiviteiten van het beroep (verschillende voorbehandelingsprocédés, ...), een aantal beschermingsmiddelen (harnas, leeflijn, ...).

39

Van een beginnend industrieel schilder wordt verwacht dat hij de belangrijkste voorbehandelingstechnieken en de meest voorkomende procédés voor corrosiebestrijding op behoorlijke wijze kan uitvoeren, een goede producten materieelkennis heeft (de eigenschappen en toepassingsgebieden van verschillende verfsoorten, werking van straalinstallaties) en dat hij zich de belangrijkste beroepshoudingen (zin voor veiligheid, gezondheid en milieu, en behoorlijke kennis van de reglementeringen en beschermingsmiddelen op dit vlak) op voldoende wijze heeft eigen gemaakt. De gekwalificeerde industrieel schilder heeft zich door jarenlange ervaring of door het volgen van een formele opleiding, het beroep qua techniciteit (technieken, procédés, producten, veiligheidsreglementen, materialen en machines) volledig eigen gemaakt. Hij is een volleerd vakman en kan zich gespecialiseerd hebben als verfspuiter, pylonenschilder, straler, ...). Binnen een ploeg van schilders kan hij zelfstandig functioneren. De ploegbaas of brigadier staat aan het hoofd van een ploeg van industrieel schilders. Hij is zelf ook industrieel schilder met veel ervaring en werkt mee aan het project, maar heeft een aantal bijzondere verantwoordelijkheden. Hij voert bijvoorbeeld kwaliteitscontroles uit, is verantwoordelijk voor de stockageruimtes, onderhandelt over de toestand van de sanitaire voorzieningen en de faciliteiten voor de schilders, voert metingen van de klimatologische toestand uit, ... Hij houdt eveneens toezicht over de beginnende schilders en leert hen het beroep. Ten slotte is er de werfleider of conducteur. Zoals reeds eerder vermeld, heeft hij dikwijls verschillende werkplaatsen onder zijn hoede en verplaatst hij zich voortdurend van de ene naar de andere werf. Hij moet naast een grondige kennis van alle aspecten van het beroep, over voldoende leidinggevende capaciteiten beschikken. Hij is de schakel tussen de industrieel schilders die aan het werk zijn en de externe experten (ingenieurs van het klantbedrijf, verzekeringscontroleurs, ...) die de stand van zaken en de kwaliteit van het werk komen beoordelen. Voor de schilders is hij degene aan wie zij raad vragen wanneer er onvoorziene omstandigheden optreden.

7. Specifieke kwalificatieproblemen _____ In deze paragraaf wordt een korte aanduiding gegeven van evoluties in het beroep en externe situaties die enerzijds invloed hebben op de huidige kwalificaties van industrieel schilders, en anderzijds op de mogelijkheden om gekwalificeerde werknemers aan te trekken. 7.1

Kwalitatief

Het beroep van industrieel schilder is een fysiek zwaar beroep. Hij moet werken in gevaarlijke omstandigheden, met producten die zijn gezondheid kunnen schaden, en op onregelmatige tijdstippen. Het beroep drijft op fysieke kracht, behendigheid, veiligheidsgevoel, ... Het beroep van industrieel schilder bevat echter een aantal onevenwichten die tot kwalificatieproblemen kunnen leiden. De contradicties die het beroep doorheen het totale productieproces kenmerken, hebben enerzijds te maken met de beperkte autonomie die de arbeiders in hun beroep hebben, en anderzijds met de grote verantwoordelijkheden die zij in de praktijk ervaren. De beslissingen en de verantwoordelijkheid die de industrieel schilders moeten nemen, hebben te maken met volgende elementen: − de afstand van de plaats van uitvoering tot het moederbedrijf (de werfleider is niet altijd aanwezig);

40


− de complexe context waarin de uitvoeringswerken zich bevinden (chemische industrie, nabijheid van onbekende en gevaarlijk stoffen, de onbekendheid van de werking van de te behandelen constructies, ...); − de steeds wisselende context (geen enkel project is identiek, velen zijn zelfs niet eens gelijkaardig); − het groot aantal risico’s en gevaren waarmee zij tijdens de uitvoering te maken krijgen; − het contrast dat soms kan bestaan tussen veiligheid en werkzaamheid (bv. een veiligheidsmiddel staat niet per definitie gelijk aan ‘handig om mee te werken’); − het grote afbreukrisico waarmee de werknemers te maken hebben; − de spanning tussen stringente opleveringstermijnen en productiviteit enerzijds, en het belang van kwaliteit en kwaliteitscontrole anderzijds; − de grote afhankelijkheid van de kwaliteit van zijn werk van weersomstandigheden, ... Deze contradicties doorkruisen het werk van de industrieel schilder elke dag opnieuw. Hij moet voortdurend beslissingen treffen die enerzijds buiten de specificiteit van zijn beroep vallen en waarvoor hij anderzijds niet de bagage heeft of niet de autonomie geniet. Deze factoren maken dat er kwalitatieve rekruterings- en/of kwalificatieproblemen optreden voor het beroep. Mogelijkheden om een aantal van deze contradicties op te lossen: deze elementen aan de hand van opleidingen deel van het beroep maken, de industrieel schilder de regelmogelijkheden geven (binnen de hiërarchie van een werf) om met deze problemen om te kunnen gaan en de arbeidsorganisatie verder uitbouwen op basis van ‘zelfsturende teams’. 7.2

Kwantitatief

In technische en beroepsopleidingen vindt men geen richting terug die scholieren voorbereidt op het beroepsleven van een industrieel schilder. In de praktijk wordt industrieel schilderwerk vrijwel steeds uitgevoerd door ongeschoolde arbeiders. Dit gegeven zorgt voor een aantal problemen die niet onmiddellijk met de techniciteit van het beroep te maken hebben, dan wel met de aard van het werk en met de specifieke omstandigheden waarin de arbeid van de industrieel schilders zich situeert. Bedrijven die industriële schilderwerken aannemen, ondervinden wel eens rekruteringsproblemen wanneer zij zich richten tot de geijkte kanalen (VDAB-FOREM, ...). Het beroep is onbekend, er bestaat geen schoolse opleiding voor, het vereist een goede fysieke conditie gezien de zware arbeidsomstandigheden, ... Het rekruteren van industrieel schilders betekent voor de bedrijven meestal letterlijk in direct contact treden met het beoogde segment van de arbeidsmarkt. Meestal gaat het om arbeiders zonder enige vorm van scholing. Omwille van het projectmatige en periodieke karakter van het werk,1 nemen zij de job aan. Een logisch gevolg van deze rekruteringspraktijk in combinatie met de situatie op de arbeidsmarkt, is dat het risico van een groot personeelsverloop dreigt. De nood aan opleiding voor deze vrijwel ongeschoolde arbeiders dringt zich op om hen voor toekomstige opdrachten te engageren en om op die wijze de toekomst van het beroep in het algemeen veilig te stellen. Tegelijkertijd kan men de arbeiders op die wijze ook weerbaarder maken. Wanneer zij immers na een opdracht uit het bedrijf verdwijnen, hebben zij omwille van hun kwalificatieprofiel weinig toekomstperspectief op de arbeidsmarkt. Een degelijk opleidingsprogramma zou hun mobiliteit binnen de bouwsector in het algemeen (andere beroepen) en hun positie op de globale arbeidsmarkt sterk verbeteren.

1

Hierbij dient opgemerkt te worden dat de arbeiders vrijwel altijd onder een contract van onbepaalde duur tewerkgesteld worden.

41

In vele klantbedrijven (bijvoorbeeld in kerncentrales) dienen de arbeiders, alvorens zij hun activiteiten mogen aanvangen, een procedure te doorlopen. Deze procedures kunnen vele vormen aannemen. Dit kan gaan van het bekijken van een film over het productieproces in kwestie tot het afleggen van een kort examen over veiligheidsreglementeringen (per computer). Dit soort screenings wordt steeds algemener toegepast. Voor de toewijzing van een opdracht is het dus zeer belangrijk dat voldoende werknemers op deze testen een goede score behalen. Voor vele arbeiders vormen deze procedures een onoverkomelijke drempel. Opleiding om hen meer vertrouwd te maken met procedures en veiligheid (in andere sectoren dan de bouwsector) e.d. vormt eveneens een noodzakelijke investering om het beroep voor de toekomst veilig te stellen. Ten slotte zijn de klantbedrijven veelal ondernemingen waarvan het management verantwoordelijkheden, taken en opdrachten communiceert via brieven, faxen en elektronische media. Het gaat ook meestal om bedrijven uit sectoren (petrochemie, micro-elektronica, ...) waarvan de technische leiding hooggeschoolden (ingenieurs) zijn. De communicatiestoornissen die zich tussen beide ‘partijen’ voordoen, laten zich raden. Opleidingen om de werknemers weerbaarder te maken en hen wegwijs te maken in het communiceren met de klanten dringen zich op.

8. Geraadpleegde bronnen _____ 8.1

Interviews

Er werden interviews afgenomen met bedrijfsleiders, een productmanager, een verantwoordelijke bedrijfsveiligheid en milieuzorg en industrieel schilders. Daarnaast werden enkele bezoeken afgelegd bij operationele werven. 8.2

Documenten

Geerts J. & Den Elzen J.J.C. (1988), Vaktheorie. materialen schilderen, Deel 2, Wolters-Noordhoff, Groningen. Geerts J. & Den Elzen J.J.C. (1989), Gereedschappen schilderen, Deel 2, Wolters-Noordhoff, Groningen. Reynaert M.L. (1997), ‘The Painter: A Skilled Craftsman (?)!!!’, Protective Coatings Europe, vol. 2, nr. 5 (May), p. 24-29. Sels L. (1996), Een koninklijke weg ... ook voor Vlaanderen? Een studie naar methoden voor de ontwikkeling van functie- en beroepsprofielen, HIVA, K.U.Leuven. Voorhorst J., Kuiper J. & Westerlaken G.W. (1992), Bouwtechniek. Modules schilderen: oud hout binnen, nieuw hout binnen, metaalbescherming 1, onderhoud van buitentimmerwerk 1, glasverwerking 1, SMD, Leiden. Voorhorst J., Kuiper J. & Westerlaken G.W. (1994), Bouwtechniek. Modules schilderen: onderhoud van binnenschilderwerk op hout, onderhoud van buitentimmerwerk 2, metaalbescherming 2, transparante verfsystemen, glasplaatsen 2, SMD, Leiden.

42

HIVA-beroepsprofiel Industrieel schilder

Recommend Documents