HISTORIE & TOEKOMST. n nummer vol SPECIAAL VOOR U

’n nummer vol

4 | 2013

L A A I SPEC R U VOO

FL

H O T EL S!

BIJ

•

EDING • I B

R

AAN

HISTORIE & TOEKOMST ET C H E

In actie voor Polders Poelgeest! | Zo ontstond Zuid-Holland, 10.000 jaar geleden | Reportage: jonge kids in Zuid-Hollandse natuur | Volg de Atlantikwall, historische lijn in onze duinen | Heerlijke wandelroute langs buitenplaatsen en bollen | Toekomst van Ommeloop gered!

FLORA

Wie kent ze niet?

WILGEN

©Ivonne Wierink/123rf.com

Een treurwilg sprak: “Ik wil niet zeuren, Maar al dat treuren uitentreuren Is meer, dan ik verdragen kan. Ik word daar in-, intreurig van! [...] Ik ben in ‘t diepst van mijn gedachten Een knotwilg!,” sprak hij en hij lachte... uit: Treurwilg – Alexander Pola (dichtbundel ‘De taal der dingen’, 1989)

GEWILD POLDERGEWAS

Laatst reed ik per trein van Utrecht naar Den Haag en het viel mij weer op hoezeer wilgen het polderlandschap bepalen: schietwilgen en treurwilgen te over in de nabijheid van wegen en bebouwing, wilgenstruiken langs de spoorlijn en in overhoekjes, en knotwilgen her en der langs de poldersloten. In de buurt van de rivieren komen daar nog de grienden bij.

WILLIG CULTUURGEWAS

Van eeuwen her stamt het gebruik van wilgen vanwege hun soepele – willige – takken en hout. Vlechtwerk voor manden en allerhande matten, de laatste ook nog steeds belangrijk als waterkering, en kwaliteitshout voor klompen tot en met cricketbats. De meest menselijke wilg die er bestaat is gewis de knotwilg: gewillig én koppig, waarbij knotten doet uitbotten. De ‘god onder de wilgen’, zoals Alexander Pola het impliciet uitdrukte.

WILD NATUURGEWAS

In natuurgebieden kom je de wilde kruipwilg tegen, een struikje van enkele decimeters tot hooguit een meter, als het ware een nederige voetnoot in het wilgengeslacht. Klein maar fijn en verre van kruiperig. Schijnbaar fragiel maar een taai rakkertje dat tot in het droogste duinzand en het zompigste moeras voor een vrolijke noot zorgt.

COLOFON UITGAVE is het kwartaaltijdschrift van Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. Jaargang 42, 4/2013 CONTACT Oude Delft 116 | 2611 CG Delft | (010) 272 22 22 | [email protected]| www.zhl.nl | De minimale bijdrage is € 20,- per kalenderjaar of € 2,- per maand, per gezin. Wilt u de stichting steunen zonder tijdschrift of mailing, bel (010) 272 22 39. Wilt u bij verhuizing gebruikmaken van de PostNL verhuisservice? Opzeggen kan telefonisch of schriftelijk, voor 1 oktober. Foto voorkant: Leidse Hooidagen, foto: Paula Zuidhof. Volgende nummer verschijnt in februari 2014.

’n nummer vol

HISTORIE & TOEKOMST

4 | 2013

t

s-

na

B O E K!

-

LekK

-lezen er

ING KORTOR U VO

uU

r w eE t j e

d, 10.000 jaar ontstond Zuid-Hollan | Volg de Poelgeest! | Zo natuur 1, 2, en nu: 3 Polders jonge kids in Zuid-Hollandse e | Heerlijke wandelrout geleden | Reportage: lijn in onze duinen Ommeloop gered! Atlantikwall, historische | Toekomst van tsen en bollen langs buitenplaa

OPLAGE BESCHERMERADMINISTRATIE ANDERE GIFTEN REDACTIE REDACTIONELE BEGELEIDING REDACTIE KLANKBORD VORMGEVING EN DRUK ADVERTENTIEVERKOOP

54.000 ING Bank 307176 | IBAN NL94INGB0000307176 | BIC INGBNL2A ING Bank 66.29.75.367 | IBAN NL41INGB0662975367 | BIC INGBNL2A Eline Decker, Marie-Louise Govers (eindredactie), Michiel Houtzagers (hoofdredactie), Tim Remmel (social media). Kees Loogman, Hans Resing. Constance Alderlieste, Annelies Gras, Ineke Journee, Idde Lammers, Evelien Masselink, Boudewijn Swart en Dorien Wiltjer. Drukkerij Verloop | www.verloop.nl | (078) 69 128 99 A2 | [email protected] | (023) 526 04 05 Het drukproces van dit blad voldoet aan de meest strenge eisen op het gebied van milieu en gezondheid. Dit tijdschrift wordt gedrukt op FSCgecertificeerd papier. De folie voor de verpakking van Zuid-Hollands Landschap bestaat uit de grondstoffen polyethyleen c.q. polypropyleen. Tijdens de productie, verwerking, het gebruik en de afbraak, ontstaan geen milieuonvriendelijke afvalstoffen.

2

Zuid-Hollands Landschap • 4 • 2013

tekst: Hanneke den Held

Volgend jaar wordt het Zuid-Hollands Landschap tachtig jaar. Tachtig jaar onverdroten bezig met de bescherming van natuur en landschap in de drukke provincie ZuidHolland, niet zeuren en treuren maar werken en versterken. Tijd om een woordje te wijden aan de wilg, oer-Hollands gewas en, bovendien, onderdeel van het ZHL-logo. Laat mij dat nu nooit echt zijn opgevallen! U wel?

SOCIAL MEDIA

Vind ons op Facebook, Twitter en YouTube

www.zhl.nl/volg-ons

INHOUDSOPGAVE

2 4 6 8 10

Historie en toekomst: Zuid-Holland en de zee

12 Kinderen houden WEL van natuur! 14 Sponsornieuws 16 Nieuw: De Zeven Gaten Extra Wandelroute langs

Dunea

bollen en buitenplaatsen

Flora Atlantikwall: erfgoedlijn in het zand Veldnieuws

VOORWOORD

De groene kapper Beschermer, te verzilveren. De projecten Ommeloop en Polders Poelgeest zijn daar geslaagde voorbeelden van.

ONDERSTEUNING

Het najaar is de tijd om te snoeien, wat een vak op zich is. Je wil het kroonmodel in tact houden en het evenwicht tussen wortels en bladmassa niet verstoren. Goed snoeien vergt de nodige tijd, aandacht en het juiste gereedschap. Vakkundige snoei zorgt voor een gezonde plant met een uitbundige bloei en daarmee een rijke vruchtzetting.

BINDEN

Een organisatie komt soms ook in aanmerking voor een flinke knipbeurt. Het Zuid-Hollands Landschap heeft net een stevige reorganisatie doorgevoerd en is nu weer actief bezig met het bouwen aan de toekomst. Door de prachtige natuur voelen steeds meer mensen zich verbonden met onze terreinen en ondanks de crisis weten wij diverse aankoopkansen, mede dankzij u als

Vrijwilligers dragen steeds meer bij aan het onderhoud van landschapselementen en natuurgebieden. Het aantal vrijwilligers groeit, wat aangeeft dat mensen zich steeds meer en met passie bij ons werk betrokken voelen. Ondersteuning van vrijwillige medewerkers gaat echter niet vanzelf; het vraagt aandacht en afstemming. Met het opheffen van onze collega-organisatie Landschapsbeheer Zuid-Holland komt die ondersteuning onder druk te staan.

GROENE MOTOR

Het Zuid-Hollands Landschap wil samen met Erfgoedhuis Zuid-Holland de inzet van vrijwilligers in groen en erfgoed blijven ondersteunen. Met ons samenwerkingsverband ‘Landschap en Erfgoed Zuid-Holland’ willen wij graag invulling geven aan het provinciale programma ‘de Groene Motor’. Het bestaande vrijwilligersnetwerk willen wij zoveel mogelijk behouden én uitbreiden, zodat nog meer mensen hun bijdrage aan ons werk kunnen leveren. Dat is zowel in het belang van de vrijwilligers als van groen en erfgoed.

“Dit logo zult u regelmatig tegenkomen in onze provincie. Het geeft de nieuwe en nauwe samenwerking weer tussen Zuid-Hollands Landschap en Erfgoedhuis ZuidHolland.” www.landschaperfgoedzh.nl

WAARDERING

Snoeien betekent ook dat er zaken verloren gaan en dat is natuurlijk altijd jammer. Kennis, kunde en ervaring verdwijnen, hoe je het ook wendt of keert. Mensen maken het landschap, wat nu deels zal vervagen. Wij vertrouwen echter op de komst van een nieuwe lente en het enorme herstelvermogen van de natuur. Dat laat onverlet dat wij de zeer gewaardeerde collega’s van Landschapsbeheer Zuid-Holland de komende tijd zeker gaan missen. Michiel Houtzagers Directeur Zuid-Hollands Landschap [email protected] @Houtzagers


3

REPORTAGE

ATLANTIKWALL levende historie in het zand

Tijdens de Tweede Wereldoorlog legde naziDuitsland langs de kust een verdedigingslinie aan tekst en foto: Idde Lammers

om een invasie van geallieerden te voorkomen. Deze Atlantikwall, 2685 kilometer lang, liep van Noorwegen tot de Spaanse grens. Idde Lammers ging in Zuid-Holland op zoek naar sporen van de muur. Vaak opvallend, soms bijna onherkenbaar...

Tankgracht op Nieuw Leeuwenhorst Je zou het niet direct zeggen, maar de grote vijver op landgoed Nieuw Leeuwenhorst is onderdeel van de Atlantikwall. In januari 1943 is op deze plek onder leiding van de bezetters een tankgracht gegraven. Het kasteel Leeuwenhorst moest ervoor worden afgebroken. De tankgracht is goed te zien. De ingang van Nieuw Leeuwenhorst bevindt zich aan de Gooweg in Noordwijkerhout. (Zie ook de wandelroute in dit tijdschrift.)

4


V1-stelling Huys te Warmont Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog beschikten de Duitsers over V1-raketten. Die werden met een soort katapult en een lanceerbaan afgeschoten. Op landgoed Huys te Warmont is in 1945 een V1-stelling gebouwd. De fundamenten hiervan zijn nog altijd te vinden in het hart van het bos. De V1’s hadden een bereik van zo’n 350 kilometer en konden Engeland halen. De lanceerbaan op Huys te Warmont was op Londen gericht, maar is nooit afgebouwd.

Samen met het Landschap

Anti-tankmuur Een van de prominentste onderdelen van de Atlantikwall in Zuid-Holland is te vinden in de duinen tussen Wassenaarse Slag en Katwijk aan Zee. Hier staat een bijna anderhalve kilometer lange antitankmuur. De dikke muur van gewapend beton moest voorkomen dat geallieerden vanaf zee het strategisch belangrijke Marine Vliegkamp Valkenburg konden bereiken. Wie vanaf het parkeerterrein bij hotel Duinoord in Wassenaar richting Katwijk wandelt, komt de muur na drie kwartier aan de rechterkant tegen. Korstmossen proberen inmiddels bezit te nemen van de muur.

De Provincie Zuid-Holland is dit jaar een project gestart om zeven verschillende erfgoedlijnen in Zuid-Holland beter te beschermen, te laten beleven en te benutten. Eén van die erfgoedlijnen is de Atlantikwall. Erfgoedhuis-medewerker Ad van der Zee: “Veel onderdelen van de Atlantikwall zijn afgebroken, maar er is ook nog veel behouden gebleven. Al deze elementen vertellen mede het verhaal van de Tweede Wereldoorlog. Het Erfgoedhuis Zuid-Holland richt speciale aandacht op de Atlantikwall. We ontwikkelen kaarten en recreatieve routes, verzorgen excursies, lessen op scholen en we intensiveren de samenwerking met Atlantikwall-musea en historische verenigingen. We werken daarbij nauw samen met het Zuid-Hollands Landschap. Deze stichting beheert natuurgebieden waar elementen van de Atlantikwall te vinden zijn. Zo willen we bij het herstellen van de landgoedallure op Nieuw Leeuwenhorst ook aandacht besteden aan de tankgracht die door Nieuw Leeuwenhorst liep.”

Maarten & Maarten (Maarten van der Valk (MV), Regiohoofd Kuststreek en Maarten Laming (ML), assistent Regiohoofd Kuststreek) twitteren regelmatig. Oók over erfgoedsporen op en rond ‘hun’ Atlantikwall. Volg MV en ML op @BoswachterZHL

www.zhl.nl/atlantikwall

Interessant filmpje van Erfgoedhuis Zuid-Holland over de Atlantikwall!

Dijkbunker in Preekhilpolder Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er nog een open verbinding tussen de Noordzee en de Grevelingen. Op de punt van Goeree en op de dijken landinwaarts werden bunkers gebouwd. Zo ook in de inlaagdijk van de Preekhilpolder. Zo’n zeven jaar geleden bleek deze plek een zwakke schakel in de dijk. De bunker is toen versterkt en tevens vleermuistoegankelijk gemaakt. De Margrietroute door de Preekhilpolder bij Ouddorp komt er langs: 2,5 km wandelen, zie www.zhl.nl/margrietroute

In de Duinen van Oostvoorne

foto: Hans Visser

Niet alle duintoppen in de Duinen van Oostvoorne zijn op natuurlijke wijze ontstaan. Op verschillende plekken liggen bunkers onder het zand verborgen. Een heel bijzondere is de Biberbunker, die een rol speelde in het luchtverdedigingssysteem van naziDuitsland. Deze bunker is als museum ingericht. Hier in de duinen zijn ook niet alle wateren helemaal natuurlijk. Zo bevindt zich, te zien op deze foto bij de ingang aan de Sipkesslag, een restant van een tankval, gegraven om tanks van geallieerden te beletten landinwaarts te rijden.


5

VELDNIEUWS

rups... Zeldzamebosw achter Fred

Ouderen onder ons weten nog waar de rails liep, maar er rijdt al lang geen tram meer op Goeree-Overflakkee. Wie goed kijkt, ziet toch sporen van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij (RTM) zoals trambruggetjes en oude haltes. Erfgoedhuis Zuid-Holland ontwikkelde twee fietsroutes langs sporen van de RTM op Flakkee. De routes geven veel achtergrondinformatie en zijn geschreven door Wim Wegman, een echte ‘spoorhistoricus’. Leuk om nu te lezen, en fijn om straks te fietsen! www.erfgoedhuis-zh.nl/winkel/publicaties

BOTULISME

Eind augustus kwam Natuureiland ws. Sophiapolder negatief in het nieu er den wer ls voge Honderden dode Als gevonden… Hoe kon dat gebeuren? voor het was ied geb beheerder van het urlijk het Zuid-Hollands Landschap natu de wat en wet te erg belangrijk om le doodsoorzaak was. Er werden enke l traa Cen het r naa urd kadavers opgestu eld gest vast d wer r Daa t. Veterinair Instituu van lg gevo als n lede over dat de vogels zijn e goede botulisme type C. Treurig, het enig lisme botu van vorm deze nieuws was, dat amiek dyn r Méé sen. men ongevaarlijk is voor en ler snel er wat r rdoo in het gebied waa g. Aan vaker ververst wordt lijkt de oplossin . erkt gew dt maatregelen wor

Idde Lammers

HOEZEE, DE TRAM OP FLAKKEE!

In september meldt st. Spreen de volgende bijzondere vond . apje scha t bon van ‘Naam: rups en, Kleuren: normaal rood met witte stipp . rood dan je oran r mee is r dit exemplaa bij tuin heem Vindplaats: bezoekerscentrum d’Oude Koestal, Staelduinse Bos. een Opmerking: deze rups verandert in apje.’ scha t bon m naa de met nachtvlinder

In polder de Nesse zijn dit najaar in samenwerking met de Stichting Bodembeheer Krimpenerwaard een aantal weidevogelplasdrassen aangelegd. Op deze percelen staat straks in het voorjaar een ondiep laagje water, zodat er voor weidevogels betere mogelijkheden ontstaan om voedsel te vinden. En – ook goed nieuws voor wandelaars – tegelijk is er een doorgaande wandelverbinding rond deze polder gerealiseerd. Er moet nu nog één brug geplaatst worden, dan kun je een rondje om de Nesse lopen zonder een auto tegen te komen.

Vrijwilligers in actie Langs de Diefdijk, tussen Schoonrewoerd en Leerdam is vaak een groep vrijwilligers bezig onder leiding van beheerder René Garskamp. “Door bezuinigingen wordt de inzet van vrijwilligers steeds belangrijker”, vertelt René. “Zonder hen zou het Zuid-Hollands Landschap al het noodzakelijke onderhoud niet voor elkaar krijgen.” Eén van die vrijwilligers, Paul van der Waal, zegt: “De natuur is Gods schepping en daar moeten we zuinig op zijn.” De voormalige schoolmeester uit Leerdam, nu met pensioen, doet op dinsdagmorgen beheerwerk langs de Diefdijk. Bovendien gaat hij twee keer per week op pad met een groepje kinderen om ze de natuur rond Leerdam te laten ontdekken. Paul werft ook nieuwe Beschermers. “Ik heb altijd het tijdschrift van het Zuid-Hollands Landschap bij

me. Ik benader mensen persoonlijk en geef het tijdschrift mee. Dan kunnen ze zelf beschermer worden of ze zeggen ‘geef me maar op’. Ook schenk ik het lidmaatschap soms als cadeau.” Tot slot krijgt beheerder René Garskamp een dikke pluim: “Hij zet zich geweldig in voor onze Diefdijkgroep!”

Jongeren aan de slag

Een maatschappelijke stage in het groen? Dat kan. Middelbare scholen met deze vraag worden via de ANWB in verbinding gebracht met het Zuid-Hollands Landschap. Wij hebben genoeg werk en de 14- tot 16-jarige leerlingen doen een geweldige ervaring in de natuur op. Zo hebben dit najaar 230 leerlingen van Panta Rhei (Amstelveen), Aloysiuscollege (Den Haag) en Wellantcollege (Brielle) vanuit het kampeerterrein in de Duinen van Oostvoorne een paar dagen hard gewerkt. Begeleid door onze terreinbeheerder Ab van de Polder hebben ze randen van paden gesnoeid, boompjes omgezaagd, gras gemaaid et cetera. Bovendien kregen de jongeren een mooie excursie door het duingebied. Wie méér informatie wil over maatschappelijke stages bij het Zuid-Hollands Landschap, kan terecht bij Nelleke van Bergen (010) 272 22 25 of www.zhl.nl/vrijwilligerswerk

6


Vanwege de prachtig dwarrelden er extra veel bijzondere de vlinders boven onze terreinen. “In nse ldui Stae Van Dixhoorndriehoek, het het was bos en langs de Oranjeplassen ”, eren ond bew oranje luzernevlindertje te ele, kerg aldus Fred Spreen. “Deze don onze oranjeachtige vlinder probeerde via te en zuid gebieden de weg naar het vinden.”

GOED NIEUWS OVER DE UIL

Chris van Rijswijk

Twee maanden geleden vond een kraanmachinist een verzwakte dwergooruil op de Maasvlakte. Min der dan 60 gram woog het uiltje toen het bij de Vogelklas werd afgeleverd. Daa r is het in korte tijd aangesterkt en de vogel (100 gram zwaar nu) werd in Klein Profijt weer losgelaten. Daar waren in okto ber nog voldoende sprinkhanen. Zo kon de dwergooruil nog flink ‘bij-snacken’ vóór de grote trektocht naar het zuiden zou beginnen. Of het helemaal goed kom t met het uiltje kan achterhaald worden via de ring die hij om zijn poot heeft gekr egen. Deze ring van het Vogeltrekstation maakt het mogelijk de uil te identificeren als hij ergens gevonden wordt. Voorlopig is geen bericht goed bericht!

WEG MET DIE WIET

Dat onze rustige natuurgebieden ook ‘andere bezoekers’ aan kunnen trekken werd enkele weken geleden ineens duidelijk. Politie en toezichthouders van het Zuid-Hollands Landschap ontdekten in de Duinen van Oostvoorne een wietplantage. Uiteraard zijn de 1500 planten meteen verwijderd, zoals op de foto van www.facebook.com/ Duinen.van.Oostvoorne te zien is. En het gebied is weer in zijn natuurlijke staat teruggebracht. Toezicht van onze medewerkers blijkt noodzakelijk te zijn! Onze directeur Michiel Houtzagers twitterde met een kritische knipoog: ‘Besparing Toezicht @ZHLandschap heeft grote gevolgen voor Natura2000 gebied #groenestrand: hennepteelt in de duinen: hoe ver moet het gaan?’ Wilt u reageren op zijn tweets? Dat kan via @Houtzagers.

ARENDEN IN DEN HOEK

De Zuid-Hollandse natuur zit vol verrassingen. In polder Den Hoek, aan de zuidkant van de Krimpenerwaard, waren deze nazomer meerdere zeearenden en een visarend te zien. De visarend heeft er langere tijd gebivakkeerd, zodat veel vogelaars deze fraaie vogel hebben kunnen spotten. Vanaf de fietspaden in het gebied was de visarend goed te zien. Hij jaagt boven de brede sloten op zoek naar vis, kan daarbij langere tijd al biddend stilhangen boven het water en dan ineens naar beneden duiken.

Op verzoek van het Zuid-Hollands Landschap hebben leden van de KNNV Zoogdierwerkgroep onderzoek gedaan naar de muizenstand in het natuurgebied de Westduinen bij Ouddorp. Tijdens dit onderzoek is een grote populatie zeldzame noordse woelmuizen ontdekt! Nu er plannen zijn om in de Westduinen de vochtige duingraslanden een opknapbeurt te geven is het van groot belang te weten of de beoogde verbetering niet ten koste gaat van aanwezige planten diersoorten. Behalve die zeldzame soort werden ook bosmuis, bosspitsmuis en huisspitsmuis gevonden. Ter geruststelling: alle gevonden muizen lopen weer vrij rond.

Klein Profijt blijft dynamisch In ons natuurgebied Klein Profijt, bij Rhoon spelen eb en vloed een belangrijke rol. Twee keer per dag stroomt deze wilgenjungle vol met zoet rivierwater uit de Oude Maas. Even zo vaak loopt het water bij eb weer terug. Door die dagelijkse dynamiek is het een bijzonder gebied. De bever bijvoorbeeld voelt er zich thuis. Om die dynamiek te vergroten, wordt er van november tot maart 2014 flink gewerkt in Klein Profijt. (Een deel van het gebied wordt te droog, het dreigt te verlanden.) Een oude kreek, het Kooigat, die in de loop van de tijd verland is, zal daarom weer uitgegraven worden. Het Kooigat is een waterstroom die langs en door Klein Profijt loopt. Langs de kreek worden bovendien langzaam oplopende oevers gemaakt die vriendelijk zijn voor dieren en planten. Ook andere sloten worden ‘opgeschoond’, zoals dat in natuurbeheerwerk genoemd word. Door het opschonen kan bij vloed het water weer goed het gebied in-, en bij eb weer uitstromen. Zo wordt de dynamiek van Klein Profijt voor de komende jaren gewaarborgd.

Leo Linnartz/ARK Natuurontwikkeling

inders ...en veel vl e, warme nazomer

Jan Alewijn Dijkhuizen

Woelige Westduinen


7

tekst en beeld: Ies Zonneveld

ACHTERGROND

Meegroeien met de rijzende zee West-Nederland is waterstaatkundig gezien nooit af.

Het natuurlijk zoetwatergetijdenlandschap met biezen, ruigtes, rietgorzen, vloedbossen en daarboven een vlucht ganzen heeft Ies Zonneveld hier in olieverf weergegeven.

Als oevergebied zal het zich altijd onder invloed van de dynamische Noordzee ontwikkelen. Ies Zonneveld heeft een wetenschappelijk onderbouwde en verrassende kijk op ‘ons Hollandse land’.

Na de laatste ijstijd, circa 10.000 jaar geleden, werd het hier warmer. Oceaan en ook de Noordzee, begonnen geleidelijk te stijgen. Waar tegenwoordig Nederland ligt kroop het zeewater tegen de omhooglopende, oostelijke (nu Duitsland) en westelijke (nu Engeland) vlaktes. De zee bereikte na ruim 3000 jaar het gebied waar onze huidige kustlijn ligt. Hier werd het zoute water geblokkeerd door zand en slib, afgezet door onder andere Rijn, Maas en Schelde. De zee bleef stijgen, maar die stijging werd bijgehouden door de voortdurende

8


afzettingen (sedimentatie) uit de grote rivieren. Wist u dat bijvoorbeeld de veenlaag bij Dordrecht, die met de zeespiegel mee omhoog kon groeien, maar liefst 12 meter dik is? Eeuwen lang werd de Hollandse laagveenbodem gevormd door, en in dynamisch evenwicht met de rijzende zee.

GENIALE UITVINDING

Zo’n eeuw vóór de Romeinen hier komen doen de bewoners van toen een belangrijke uitvinding: de klepduiker. Een holle boomstam (tegenwoordig is

de constructie van plastic, ijzer, hout of beton) in een dam of kade met een klep aan de buitenkant. Vloed drukt de klep dicht en bij eb geeft de klep mee. De klepduiker maakt drainage bij laag water mogelijk. Zo kan de landbouw zich in Holland ontwikkelen. Maar het systeem zal ook bijna de ondergang van Holland bepalen.

WELVAART EN MACHT

Dankzij de klepduiker breiden akkers en weilanden zich uit. Tegelijk wordt echter het dynamische evenwicht tussen land en zee verstoord. Door de ontwatering klinkt de bodem iets in. Die verlaging wordt in het begin nog gecompenseerd doordat er tijdens winterse overstromingen slib achterblijft. Maar als uiteindelijk inklinking van de bodem sterker wordt dan ophoging door

@ZHLandschap ‘Interessant: ons Stormpoldervloedbos, bij Krimpen ad IJssel is een oerzoetwatergetijdegebied. Eb-vloed verschil goed te zien.’

NIEUW HELINIUM

Beraad tussen alle partijen volgt en er wordt besloten dat het anders moet. Binnen de natuurbeschermingsorganisaties rijpt het idee van een samenwerkingsverband voor het duurzame beheer van dit bedreigde gebied dat natuur- en cultuurhistorisch zo oer-Hollands is. Een naam ervoor is al genoemd: Nieuw Helinium (zie kader en kaart). Bij de uitvoering van Nieuw Helinium is

$

el

IJ s a te rw

s

Maasluis

Oostvoorne

$ $

$

lla Ho

n

eg $

$

e

W

Vlaardingen

ROTTERDAM

ds

L ek

N i e u w e Ma a s

Brielle

Voorne

N oo rd

Hellevoetsluis

rin gv li

$

Spu

O u d e Ma as

Geervliet

$

i $

O u e Merwede d

DORDRECHT

et

Hoekse Waard Tiengemeten

$

Strijen

Overflakkee Ho

ds llan

Eiland van Dordrecht

Die

Me

rwed

e

$

GORINCHEM

Wa

al

Werkendam

Land van Heusden en Altena

Biesbosch Am e

p

r

Overdiepse

$

Volkeraksluizen

V ol

ieu w e

Ha

Putten

N

$

Dord tse Kil

Dan neemt de homo technicus het heft in handen. Men besluit de invloed van de zee uit te bannen met steeds hogere dijken. En men gaat land terugwinnen door zelfs land droog te pompen dat beneden laagwater ligt. Waterbouwkundigen herscheppen het landschap. Als hoogtepunt van deze eeuwen van strijd tegen de rijzende zee komt het Deltaplan met afsluiting van de grote zeegaten en nóg hogere dijken rond het nog steeds wegzakkende land. Zo wordt tussen 1960 en 1970 ook het jongste estuarium BiesboschHollands Diep-Haringvliet aan de mond afgesloten zodat de getijdegolf er alleen nog zijdelings en sterk verzwakt binnendringt. Hierdoor is het natuurlijke sedimentatiepatroon verstoord. Waar het getijverschil nog slechts enkele decimeters bedraagt, vindt het open aanwassen van land niet meer plaats en bezinkt het meeste sediment op de bodem van de geulen. Deze ongewenste toestand heeft dan ook geleid tot herbeschouwing van het oude Deltaplan.

Zuid-Holland

DELFT

Stormvloed-Nie uw kering

Haringvlietsluizen

DELTAPLAN

nog een aantal obstakels te overwinnen. Politiek conservatisme, belangen van de land- en tuinbouw, het zoutprobleem en wat te doen met sterk vervuild slib… Uiteindelijk zal de opgedane kennis bij ontwerp, aanleg en beheer een belangrijk Hollands exportproduct kunnen zijn op het gebied van waterbouw, landecologie en landbouw. Straks weten de Hollanders hoe je ‘2000 jaar inpolderen en pompen’ ombuigt naar ‘mee omhoog groeien met een rijzende zee’.

DEN HAAG

$

e

aanslibbing, dan treedt er permanente verlaging op. Toch gaat het voorlopig goed. De eerste Hollandse graven regeren vanuit versterkte nederzettingen die tot steden worden, zoals Geervliet, Vlaardingen, Dordrecht en veel later ook Rotterdam. De steden breiden de bedijkingen uit. Welvaart en politieke macht nemen toe. In de 15de eeuw begint het verstoorde evenwicht te wankelen. Men kan met paarden- en windwatermolens nóg dieper draineren en dat heeft tot gevolg dat overstromingen van bedijkt land toenemen. Rond 1424 gaat de Groote of Zuid-Hollandse Waard tijdens de rampzalige Elizabethsvloeden ten onder. In getijdengebieden trekken grote watervlakken, zoals de na inpoldering diep ingeklonken veenkommen, bij vloed massa´s water aan en lozen al dat water bij eb. Het veroorzaakt intensieve stromen met bijbehorende erosie en sedimentatie. Zo ontstaat een nieuwe estuariumarm: Haringvliet-Hollands Diep-Biesbosch.

Een uitgebreide versie van dit artikel van Ies Zonneveld, emeritus hoogleraar vegetatiekunde en landecologie, leest u op www.zhl.nl/zonneveld

Drimmelen

Ou Polder de M a asj e ( Gante l)

Be r g s

k ra ke

Noord-Brabant

Toekomst: Nieuw Helinium Ies Zonneveld: “Nieuw Helinium zou alle wateren, met intussen hersteld getij, moeten omvatten. In het noorden: de Nieuwe Maas, Hollandse IJssel, Noord en Lek met de zoetwatergetijdengebieden als ruigten, gorzen, grienden en vloedbossen aan hun oevers. In het zuiden: Haringvliet en Hollands Diep, inclusief de al bestaande natuurreservaten en de onbebouwde oeverlanden. Op onbedijkt land zal ook bewoning op terpen en palen mogelijk zijn, naast natuurontwikkeling en bepaalde vormen van land- en bosbouw. De dynamiek komt terug in het landschap waar de Hollanders hun land 5000 jaar lang met de stijgende zee mee omhoog hebben laten groeien vóórdat zij klepduiker en modernere drainagetoestellen uitvonden. Donkerblauw op deze kaart ligt nu buitendijks. Dat gehele buitendijkse gebied zou in het te beschermen gebied kunnen en moeten worden opgenomen.”


9

eM ch

aas

Passe Partout Pannenkoekenrestaurant ‘boerderij Meyendel’ Jaarlijks komen er ruim 1 miljoen recreanten in Meijendel om er te genieten van de rust en de ruimte die het gebied biedt. Na een stevige wandeling en een bezoek aan De Tapuit, bezoekerscentrum Dunea, kan men genieten van een lekker kopje kofﬁe en appeltaart in de tijdelijke huisvesting van het restaurant. De bouwwerkzaamheden aan

de nieuwe huisvesting verlopen voorspoedig. De fundering ligt en de eerste tekenen van de ombouw beginnen zichtbaar te worden. De werkzaamheden vinden plaats buiten het broedseizoen, wat geldt van maart tot september. Er wordt dan ook hard gewerkt en gestreefd naar een feestelijke opening in maart 2014.

In november ontvangt u uw nieuwe passe partout van Dunea via de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. Dit passe partout geeft u toegang tot Kijfhoek en Bierlap en/of Solleveld. De kaart is geldig voor twee volwassenen en drie kinderen. Indien u vragen heeft over de rekening of een wijziging wilt doorgeven voor de administratie, dan kunt u contact opnemen met de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. (010) 272 22 22. Heeft u vragen over de natuur gebieden Kijfhoek en Bierlap of Solleveld dan kunt u contact opnemen met Dunea via bezoekerscentrum De Tapuit (070) 357 74 70.

Najaars en winteractiviteiten bij Dunea Zondag 17 november en zondag 29 december: Gezins GPS tocht, start vanuit de Tapuit. Vrij starten tussen 10.00 uur -13.00 uur € 15,00 per apparaat. Aanmelden via [email protected] Zaterdag 21 december: Winterwandeling met erwtensoep. 09.30 uur, Meijendel, Bezoekerscentrum. Kosten € 12,50 p.p. Tijdens de kerstvakantie worden allerlei activiteiten georganiseerd in en rondom De Tapuit. Zoals: kerstversiering maken, kerstballenspeurtocht door de duintuin in Meijendel. Er is een spannende tocht voor kinderen langs lianen en letterbomen, af te halen in De Tapuit. En nog veel meer. Houdt de website van Dunea goed in gaten voor de exacte data.

10


Werkzaamheden in Werkzaamheden in Kijfhoek en Bierlap Kijfhoek en Bierlap De duinen zijn noodzakelijk voor de De duinen zijn noodzakelijk voor de productie van drinkwater. Dat valt niet productie van drinkwater. Dat valt niet iedereen direct op. Logisch, want de iedereen direct op. Logisch, want de voorraad duinwater zit onder de grond voorraad duinwater zit onder de grond en veel bovengrondse aanwijzingen en veel bovengrondse aanwijzingen zijn er niet te zien. Zo geniet de zijn er niet te zien. Zo geniet de recreant ongestoord van de prachtige recreant ongestoord van de prachtige natuur en zorgt Dunea voor de veilignatuur en zorgt Dunea voor de veiligheid van de waterwinning. heid van de waterwinning. Dat Dunea onderhoud moet plegen aan de Dat Dunea onderhoud moet plegen aanduinen de infrastructuur voor waterwinning in de infrastructuur voor waterwinning in de van duinen is misschien een vervelende verstoring is verstoring van demisschien rust, maareen welvervelende een zeer noodzakelijke. de maaren wel zeer noodzakelijke. De rust, kwaliteit deeen veiligheid van de drinkDe kwaliteit enmoet de veiligheid de drinkwaterwinning ook in devan toekomst zijn waterwinning moet ookinvesteren in de toekomst zijn gewaarborgd. Daarom wij in onze gewaarborgd. Daarom investeren wij in onze waterwinmiddelen, zodat we de komende waterwinmiddelen, zodat we de komende dertig jaar vooruit kunnen. dertig jaar vooruit kunnen.

De werkzaamheden in Kijfhoek, De werkzaamheden in Kijfhoek, Bierlap en de Radio sprang zijn Bierlap envanaf de Radio sprang zijn zichtbaar de bestaande zichtbaar vanaf de bestaande wandelpaden. wandelpaden. Oude bronnen en een transportleiding worden

Oude bronnen een transportleiding vervangen dooren nieuwe. Hiervoor wordtworden op vervangen nieuwe.opgesteld. Hiervoor wordt op en locatie eendoor boorstelling De aanlocatie eenmateriaal boorstelling opgesteld. aan- en afvoer van vindt plaats viaDebestaande afvoer vanwegen. materiaal vindt plaats via bestaande paden en Dunea zorgt ervoor dat u hier paden wegen.hinder Duneavan zorgt ervoor dat u hier zo minen mogelijk ondervindt. zo min mogelijk hinder van ondervindt.

Werkzaamheden aan de Werkzaamheden aan deplan 27.2 waterwinning rondom waterwinning rondom planpartout 27.2 Deze plas bevindt zich in het passe

Deze plas zich in bedrijf het passe partout gebied. Debevindt plas is buiten genomen gebied. De plas is leeg buiten bedrijf en daardoor is hij komen tegenomen staan. en is verrijkte hij leeg komen te staan. Hetdaardoor organisch zand, wat de bodem Het organisch verrijkte zand, wat de bodem

van de plas verstopt, kan nu afgevoerd worden. Hierdoor kan het water straks weer van de plas verstopt, kan nu afgevoerd kan het waterplaats straks als weer makkelijker door het zandbed zakken enworden. vindt erHierdoor een optimale passage makkelijker door het zandbed zakken envan vindt er een optimale passage plaats als eerste zuiveringsstap in het hele proces duinwater tot kraanwater eerste zuiveringsstap in het hele proces van duinwater tot kraanwater Meer informatie over de werkzaamheden kunt u vinden op onze website. Meer informatie over de werkzaamheden kunt u vinden op onze website. www.dunea.nl/projecten/ www.dunea.nl/projecten/

Openingstijden van De Tapuit zijn van november tot maart Dinsdag tot en met Openingstijden De Tapuit zijn van van10.00 november tot uur. maart Dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 uurvan tot 16.00 uur. Zondag uur tot 17.00 Maandag en zaterdag vrijdag van 10.00de uurvakanties tot 16.00isuur. Zondagwel vangeopend 10.00 uur 17.00 uur. Maandag en zaterdag gesloten. Tijdens De Tapuit op tot maandag. gesloten. Tijdens de vakanties Deof Tapuit wel geopend op maandag. Telefoonnummer (070) 357 74is70, e-mail [email protected]. Telefoonnummer 357 74@detapuit. 70, of e-mail [email protected]. Volg De Tapuit ook(070) via twitter Adres: Meijendelseweg 40, Wassenaar Volg De Tapuit ook via twitter @detapuit. Adres: Meijendelseweg 40, Wassenaar Colofon Colofon Deze spread is een uitgave van Dunea. Tekst: Sandra Zittersteijn en Johanneke van der Veer (eindredactie) Deze is een uitgave Dunea. Tekst: Sandra T2 Zittersteijn Johanneke vanPostbus der Veer756, (eindredactie) Foto’sspread en illustraties: Duneavan Beeldbank. Vormgeving: Ontwerp,en Katwijk. Dunea, 2700 AT Foto’s en illustraties: Dunea Beeldbank. Vormgeving: T2 Ontwerp, Katwijk. Dunea, Postbus 756, 2700 AT Zoetermeer www.dunea.nl, (088) 347 47 47 Zoetermeer www.dunea.nl, (088) 347 47 47 Zuid-Hollands Landschap • 4 • 2013

11

REPORTAGE

’ r e i h t e h ‘Tof is “Stro is een lekker bedje voor dieren”, vertelt de moeder van Siem en Cato. Voor de kleine Siem aanleiding om

tekst en foto’s: Paula Zuidhof

zo’n bedje zelf eens te proberen. Hij gaat liggen en ‘slaapt’ tussen de muren van het strohuis dat medewerkers van Zuid-Hollands Landschap midden op het weiland hebben gebouwd. Fun op de Leids e Hooi- (en St ro!)dagen

Het is eind augustus en nog volop zomer tijdens de jaarlijkse Leidse Hooidagen. Veel belangstellenden kijken rond in het nieuwe natuurgebied ’t Vogelhoff in de Oostvlietpolder. Kinderen zijn lekker bezig met stro, hooi, paarden en bijen. Cato, de grote zus van Siem is boven op het strohuis geklommen. “Het is héél hoog!” Ze waagt de sprong het huisje in waar ze plotseling een klein raampje ontdekt. “Wakker worden Siem, ik zie een raampje!”

BOERTJE SPELEN

Voor veel kinderen is spelen met stro een ontdekking. Sowieso is buitenspelen hier bijzonder. Ze mogen in de blauwe tractor klimmen en voelen zich een echte boer. Ook staan er grote harken klaar om kinderen zelf te laten hooien. Daar ontdekken ze het verschil tussen stro en hooi. “Stro is hard en recht. Hooi is gras, lekker zacht.” Er is veel animo voor het waterbeestjes vangen, met een schepnet en een emmer duiken ze bijna de poldersloot in. Twee imkers hebben toegewijde luisteraars voor hun verhaal over een koningin in een bijenkast. In de rij voor het paardrijden staan vooral meisjes. Op de rug van twee paarden, een lieve grote en een kleine pony met een vlecht in z’n staart, rijden ze om beurten door ‘t Vogelhoff. De schapen die ze daar tegenkomen vinden het best om geaaid te worden. “Tof is het hier, ik heb dikke prut onder m’n schoenen.” En ze stappen weer op de rug van de trouwe pony, verder gaat de rit.

‘KAAS TE KOOP!’

Vanuit een hippe auto verkopen drie jongens biologische boerenkaas en andere streekproducten. Een groepje wielrenners rijdt hen voorbij, de polder in. Ze verbazen zich over het nieuwe landschap in ‘t Vogelhoff. “Hier staat al een grote boomgaard vol fruitbomen”, ziet één van de achterste mannen. “Stop!” roepen de jongens. “Iedereen even terug. Zuid-Hollands Landschap trakteert op vers appelsap!”

Help, wie redt de bij?

12


Hooi = Leuk

Aanbieding voor u!

Dicht bij huis, of in het bos... Overal kunt u kinderen de natuur lat en beleven en ontdekke n. Hoe? Het boek ‘Outdoor - avontuurlijk buitenspelen’ staat vol praktische tips. Als Beschermer koopt u dit ideeënboek met een aantrekkelijke korting! Zie www.christofoor.nl Tot 15 februari 2014 kun t u een kortingsbon op halen op www.christofoor.nl. Bij inlevering van de bo n bij de boekhandel kost het boek € 15,90 i.p.v. € 19,90. ‘Outdoor - avo ntuurlijke buitenspelen’ van Jo Schofield en Fiona Ba nks, ISBN 97890 6038 710 8.

Op Facebook staan enthousiaste reacties op de Hooidagen. Lilian: ‘Gisteren door ‘t Vogelhoff gefietst… een bijzonder gebied dat nu al erg mooi wordt. Ik kijk uit naar de weidevogels.’ Marjan: ‘We komen net uit ’t hooi, het was erg leuk.’ Het Zuid-Hollands Landschap beheert rond Leiden prachtige natuurgebieden, onder andere ‘t Vogelhoff. Wilt u ook de Facebookpagina van Stadsnatuur Rijnstreek volgen? Ga naar www.facebook.com/ Rijnstreek

Natuur voor Green-Kids

izen zoeken, Molendag, boomhutten trek, met een batdetector vleermu den pad ge veili een voor bij en help ag, Boomfeestd is alle seizoenen leuk en spannend met de boswachter… Zuid-Holland stap op en, idag Hoo se Leid , wen bou e theatervoorstelling van ’n Bries op kinderen. erdamse basisscholen de hilarisch Rott ig dert van en ss’. Oók ling leer n chte - Vorig jaar bezo ng van een grappige ‘natuurstewarde trokken over het eiland onder leidi eren Kind . oord nen Brie van d het eilan ekken! een manier om de natuur te ontd -routes uitgezet, er is een speurpad llaplas (Voorne) zijn uitdagende doe Tene trum - Vanuit ons bezoekerscen het Kabouterpad. Beestenboel en voor de allerkleinsten uw en dichtgevroren sloten ur hoeft het geen zomer te zijn. Snee natu de in zijn te g bezi er lekk om Kortom: Dagje minder weer? Op RTL 8 is het maken het minstens zo spannend. natuur en avontuur (werkdagen om programma Green-Kids te zien, vol . 16.55 uur, zater-/zondag om 16.15 uur) te bekijken op www.green-kids.nl ne onli ook zijn Alle afleveringen

Niet allemaal tegelijk

en! Prut onder je schoen

Boerenspul: big business

Vrouw zoekt tr actor


13

SPONSORNIEUWS

foto: Idde Lammers

Prachtige Polders Poelgeest

Maakt u de aankoop van de derde polder mogelijk, dan zorgt Landschap Zuid-Holland voor méér natuur, méér planten, méér vogels en méér recreatiemogelijkheden bij Leiden en Oegstgeest.

Leden van het managementteam van de particuliere thuiszorgorganisatie Florein waren een dag te gast op het landgoed Huys te Warmont. Begeleid door onze medewerkers hebben ze in een mooie omgeving hun accu weer eens goed op kunnen laden. Onder andere tijdens een inspirerende workshop Vuur Maken.

ZONNE-ENERGIE Drie goede redenen om de komende maanden zonnepanelen te plaatsen: 1. Om uw huis zonne-klaar te maken is het slim juist in de winter aan de slag te gaan. Zo mist u de komende lente en zomer geen zonnestraal. 2. Al wordt nu niet de meeste zonneenergie opgewekt, het is zonde

om niks te doen met de herfst- en winterzon. Een zonnesysteem gaat 25 jaar mee en 25 maal een beetje is ook veel. 3. Zonne-energie heeft politiek de wind mee, dus zal een investering in deze tijd waarschijnlijk extra gunstig uitvallen. Dankzij Sharp hebben we zonnepanelen beschikbaar tegen scherpe prijzen. Alle informatie vindt u op onze website. Voor Beschermers is het ‘Zonne-Advies’ gratis. www.zhl.nl/collectievezonnepanelen

14


Polders Poelgeest is een prachtig natuurgebied bij Leiden en Oegstgeest. Het gehele gebied bestaat uit drie polders, waarvan het Zuid-Hollands Landschap er al twee heeft aangekocht en ingericht. En nu de derde! We krijgen eenmalig de kans ook die derde te kopen. Dan kunnen we de drie polders samen tot een robuust natuurgebied verder ontwikkelen. Voor de aankoop is minimaal € 100.000,nodig. Dat is veel geld. Toch kunnen we u al een goed bericht meegeven: bij het ter perse gaan van dit tijdschrift is die ton al bijna gehaald! Ook voor de laatste loodjes rekenen we op de steun van alle Beschermers, Sponsors en Vrienden. Halen we inderdaad het streefbedrag van één ton? Alles over de actie én de actuele euro-stand vindt u op www.zhl.nl/poelgeest

ruiswerk Stichting K t een ef Rhoon he ngelse E e prachtig n het Zuidaa tuinbank Landschap Hollands n. Het ke geschon is daar ap Landsch In goed e. me erg blij kozen e g is overleg ie plek o mo voor een elgaarde in de Kaste uitzicht op Rhoon, met de gracht.

Paviljoen de Duinrand aan de Strandweg in Oostvoorne is een fijne plek om even wat te eten of te drinken tijdens een wandeling, fietsof ruitertocht. Onlangs is de zaak vernieuwd. Ter gelegenheid daarvan schonk eigenaar Frank Hazelbag (rechts) een geldbedrag aan het ZuidHollands Landschap. De donatie wordt besteed aan het onderhoud van de Duinen van Oostvoorne.

SPECIALE BANK

Onlangs overleed een van onze Beschermers, moeder van twee jonge kinderen, op 45-jarige leeftijd. Met haar vriend en met medewerkers van het Zuid-Hollands Landschap heeft zij kort voor haar dood een wens kunnen realiseren: een eigen bank met plaquette in Polders Poelgeest, vlak bij huis. Bovendien werd iedereen voor de crematie gevraagd een bedrag te doneren aan het Zuid-Hollands Landschap. In plaats van bloemen…

We houden van de natuur en willen de natuur behouden. Zorgen voor een duurzaam, kwalitatief evenwicht tussen mens en natuur, is de missie van Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. Daar gaan we voor, met passie en professioneel. Samen met het Bedrijven Vriendennetwerk zijn we nog slagvaardiger in wat ons verbindt: de natuur!

VRIENDEN

Alle gulle gevers: bedankt!

Natuurgebied Ommeloop bij Brielle en Oostvoorne is verworven door het Zuid-Hollands Landschap. Dat is prachtig nieuws, zeker ook voor de direct omwonenden! Door onze aankoop is

BEDRIJVEN VRIENDENNETWERK

het gebied vijf keer zo groot geworden. Dus: méér ruimte voor planten, vogels en voor recreatieve voorzieningen. Dankzij uw steun kunnen we aan de slag in Ommeloop. Wat pakken we de komende tijd aan? - De karakteristieke greppels worden verbeterd; - er komen ‘plas-dras-velden’ voor bijvoorbeeld lepelaars en wulpen; - we maken een prachtig wandelpad en - vogelkijkschermen vanwaar u de vele vogels kunt spotten.

OUDE MOLEN, EIGEN WEBSITE

AKZO Nobel BP Raffinaderij Rotterdam Collectieve Zonnepanelen De Friesland Zorgverzekeraar dS+V Gemeente Rotterdam Ertsoverslagbedrijf Europoort C.V. Europe Container Terminals (ECT) Gemeente Noordwijk Gemeente Westland HD Projectrealisatie Rietdekkersbedrijf C. van Vliet V.O.F. Shell

STRUCTURELE STEUN ONTVANGT HET ZUID-HOLLANDS LANDSCHAP VAN Provincie Zuid-Holland Nationale Postcode Loterij

Vriend Van Het Zuid-HoLLand LandsCHaP. s Iedereen die woont en/of werkt in de provincie Zuid-H olland voelt zich betrokk bij haar/zijn en leefomgeving . Ondernemers beseffen wat de economische van natuur en waarde is landschap. Een omgeving waar natuurlijke mensen werken en recreëren , wonen is onmisbaar voor een goed ondernemersk limaat. Als Vriend het Zuid-Hollands van De Stichting Landschap draagt zichtbaar bij Het Zuid-Hollands u aan een leefbar schap streeft e omgeving. U werkt mee naar duurzaam, Landaan behoud kwalitatief evenwicht en ontwikkeling van natuur en tussen mens landschap in en natuur, door voor beide onze provincie en krijgt rust en ruimte daar veel voor creëren. Om te terug. bijvoorbeeld dit te aan groene voorde Denk stichting natuur bereiken, stelt de uw medewerkers, len voor en (cultuur)lands veilig, verster bijzondere vergad chap rangementen kt het, koopt eraren excursies en beheert natuurterrein op maat voor uw relaties. en binnen de Uiteraard is provinc grenzen en zorgt ieook maatw mogelijk, bijvoor voor voorlichting beeld de adoptie erk belangenbeha speciﬁek terrein rtiging ten behoev en van een of project. natuur en landsc e van hap.

Neem contact op met Marie-Louise Govers, (010) 272 22 34, [email protected] of kijk op WiLt u Meer

De belastingdienst heeft het Zuid-Hollands Landschap aangewezen als Algemeen Nut Beogende Instelling. De stichting heeft ook het CBF keurmerk. Kijk op www.belastingdienst.nl/giften of www.cbf.nl

Weten?

Samen kunn en we nog slagv aardiger zijn verbindt: de natuur. Doe in mee, word Vrien wat ons zo d.

✓ groene voorde len voor uw medewerkers ✓ bijzondere vergaderarran gementen ✓ handen uit de mouwen in de natuur ✓ adopteer een terrein in de buurt ✓ excursies voor uw relatie s ✓ ...en nog veel meer....

www.zhl.nl/vriend Ò WWW.ZHL.nL/Vri

end

Neem dan contact op met Eline Decker (06 [email protected] 535 624 85, ) of Marie-Louise Govers (010 [email protected] - 272 22 34, l). Of kijk op onze webpagi www.zuidholland na: slandschap.nl/vri end

GIFTEN EN DONATIES

foto: Idde Lammers

Al ruim twee jaar draaien de wieken van de Zesde Boezemmolen achter Haastrecht. Dat is prachtig, maar niet genoeg. Het ‘gaande werk en de watergangen’ moeten worden gerestaureerd. Daarnaast is begonnen met de restauratie en inrichting van de molenaarswoning. Deze wordt in de stijl van rond 1900 teruggebracht, inclusief authentieke bedstee. Het Zuid-Hollands Landschap is niet alleen op zoek naar geld, ook meubels en huishoudelijke spullen uit die tijd zijn welkom. De opknapbeurt en de acties om de molen te steunen zijn te volgen via www.6eboezemmolen.zhl.nl

natuurLiJK VerBonden

NATUURLIJK VERBONDEN

We ontvangen veel giften. U kunt bijvoorbeeld bij een verjaardag of jubileum aan de gasten een donatie vragen voor het Zuid-Hollands Landschap. Of de jaarlijkse bijdrage spontaan verhogen. Dit kwartaal geven we aandacht aan de volgende giften: € 67,50 € 100,- € 500,- € 3.310,-

Gift i.v.m. promotie gedichtenbundel Cor van Vliet Dhr. A.C.M. van Wesenbeeck, gift Dhr. N.C. Schrijver, gift Friesland verzekeringen

DE ZUID-HOLLANDSE NATUUR HEEFT UW GIFTEN, GROOT EN KLEIN, ECHT NODIG. ALLE GULLE GEVERS HARTELIJK BEDANKT!


15

UITGELICHT

De Zeven Gaten

EVEN VOORSTELLEN: ONZE NIEUWSTE AANWINST DE ZEVEN GATEN

2. Wat speelt er?

1. Wat kenmerkt De Zeven Gaten?

Maarten van der Valk, regiobeheerder Zuid-Hollands Landschap: “De Zeven Gaten ligt in het Westland. Er lopen zeven brede sloten tussen oude houtakkers die begroeid zijn met wilgen, elzen en essen.”

5. Hoe gaat de snoek de waterkwaliteit veranderen?

“Het Zuid Hollands Landschap heeft aangrenzend grasland aangekocht. Het plan is om dat in samenwerking met het Hoogheemraadschap van Delfland te ontwikkelen tot een vispaaiplaats.”

4. Gaat het niet goed met de snoek?

“De reden dat we meer snoek willen, is dat die soort de natuurlijke kwaliteit van het water kan helpen herstellen. In De Zeven Gaten hebben we te maken met vervuiling vanuit het kasgebied en zeer voedselrijk water. Dat levert een hoop algengroei op. Het water wordt troebel en dat trekt witvis zoals brasem aan die we hier liever niet te veel hebben.”

“De snoek is een roofvis die onder meer jaagt op brasem en die soort zal verminderen in aantal. Daarnaast richt het Hoogheemraadschap van Delfland zich op het waterbeheer. Wij nemen het groenbeheer op ons, dus het weiland, de slootkanten en de houtkade.”

3. Vispaaiplaats?

“De meeste soorten vis paren altijd op dezelfde plaatsen, de paaiplaatsen. We hopen hier vooral snoek aan te trekken, zodat we straks meer jonge snoek in de omliggende wateren van De Zeven Gaten krijgen.”

7. De zevende vraag is aan u! Twitter of mail uw vraag over onze aanwinst De Zeven Gaten en de plannen voor de vispaaiplaats naar het Zuid-Hollands Landschap. @ZHLandschap

6. Wat gaan we ervan zien?

“Het perceel wordt zo ingericht dat het in de winter onder water kan worden gezet. In het lange gras dat onder water staat, kan de snoek zijn eitjes afzetten. Maar er zal eerst een groeiseizoen overheen gaan voordat het weiland onder water wordt gezet. De planning is dat dat volgend jaar november gaat gebeuren.”

[email protected]

HISTORIE & TOEKOMST. n nummer vol SPECIAAL VOOR U

Recommend Documents