SCHOOL VOOR SPECIAAL BASISONDERWIJS

SCHOOL VOOR SPECIAAL BASISONDERWIJS

Een zonnesteen is een doorschijnende, roodoranje steen waarin kleine blaadjes ijzerglans ingesloten zitten. Een steen met een veelbelovende naam. Het is echter een kwetsbare steen. De zonnesteen geeft net zoals de zon levenskracht, beschermt tegen somberheid en zwaarmoedigheid.

ZONNESTEEN School voor speciaal basisonderwijs Generaal Smutslaan 11 5021 XA Tilburg 013- 5424094/ 5420364 www.sbozonnesteen.nl Directeur: Yvonne Somers Adjunct-directeur: Karin de Lange [email protected]

In die acht jaar dat de school bestaat hebben wij met nogal wat ontwikkelingen te maken gehad. Ontwikkelingen die invloed hebben op de wijze waarop wij op Zonnesteen ons onderwijs vormgeven.

0. VOORAF Voorwoord Jaarlijks geeft elke school een schoolgids uit. Een gids waarmee de school zich presenteert en verantwoordt. De schoolgids van SBO Zonnesteen bestaat uit verschillende delen.

Enkele ontwikkelingen: Passend Onderwijs Midden-Brabant is een initiatief om te komen tot passende onderwijs zorgarrangementen (afstemming van ondersteuning vanuit zorg én onderwijs) voor alle leerlingen binnen de regio Midden-Brabant. Op 1 augustus a.s. gaat de wet op Passend Onderwijs in. Meer hierover leest u op pagina 3. Hogere eisen Er worden hogere eisen gesteld m.b.t. opbrengsten (resultaten) door de wetgever en inspectie. Dit geeft een extra impuls om uit kinderen te halen wat er in zit. Bezuinigingen, Binnen het onderwijs in het algemeen zal nog flink bezuinigd gaan worden. Passend Onderwijs zal tot gevolg hebben dat meer kinderen binnen het regulier onderwijs begeleid zullen worden. Ook het aantal kinderen in de basisschoolleeftijd neemt af. De te verwachte afname van het aantal kinderen binnen het SBO heeft ook afname van het besteedbaar budget tot gevolg.

Na een algemeen inleidend deel vindt u in deze gids de beschrijving van de organisatie van de school en de inhoud van het onderwijs. Ook de relatie en samenwerking die Zonnesteen heeft met externen, zoals zorginstellingen, komt aan bod. Daarnaast ontvangt u een overzicht van de praktische informatie betreffende het lopende schooljaar. Een informatiekalender om zaken gemakkelijk in op te zoeken met informatie over onder andere de jaarplanning, inzet personeel en vakanties. De Medezeggenschapsraad heeft ingestemd met de inhoud van deze schoolgids. U als ouder van een leerling van SBO Zonnesteen ontvangt de gids. Nieuwe ouders ontvangen deze gids bij inschrijving. Verder is deze gids op te vragen door geïnteresseerden die meer willen weten over onze school. De gids is ook te raadplegen op onze website: www.sbozonnesteen.nl.

Gevolgen van bovenstaande ontwikkelingen Zonnesteen heeft veel leerlingen met complexere problematiek. Steeds meer kinderen worden binnen het regulier onderwijs “opgevangen”. Minder kinderen gaan naar de zwaardere (vaak verder van huis) onderwijsinstellingen zoals het Speciaal Onderwijs (SO). Ons onderwijs zal nog meer opbrengstgericht worden ingericht. Wij gaan meer werken met vooraf gestelde doelen. Wij moeten met minder personeel anders gaan werken.

Hebt u na lezing nog vragen, opmerkingen of suggesties, neem dan contact op met de directie van de school. Wij zijn benieuwd naar uw reacties.

Tilburg, augustus 2014 Yvonne Somers, directeur

Om onder deze omstandigheden uw kind goed te kunnen blijven ondersteunen zullen wij moeten doorontwikkelen, zodat we kwalitatief goed en efficiënt onderwijs kunnen blijven geven.

Inleiding Vanaf het schooljaar 2006-2007 bestaat SBO Zonnesteen. Zonnesteen is ontstaan na een fusie tussen SBO Hoogvenne en de Mgr. Zwijsenschool.

Daar doen wij ons best voor..

2014-2015

SBO Zonnesteen 1

hun sociale redzaamheid, weerbaarheid en zelfstandigheid te ontwikkelen, zodat ze in de toekomst goed kunnen functioneren als gezinslid (partner), in de werksituatie en als lid van een gemeenschap (club, vereniging, buurt, straat). Zo willen wij er aan bijdragen dat de kinderen zich later staande kunnen houden in een voortdurend veranderende maatschappij. -

1. WAT IS SBO ZONNESTEEN VOOR EEN SCHOOL?

Vanuit welke levensbeschouwing? Binnen SBO Zonnesteen hebben wij te maken met ouders, kinderen en personeel met verschillende levensbeschouwelijke en/of sociaalculturele achtergrond. Binnen onze school willen wij: nadrukkelijk aandacht besteden aan waarden en normen. kinderen informeren en kennis laten maken met de verschillende levensbeschouwingen. respect en ruimte voor andere culturen en opvattingen creëren. gezamenlijk vieren. aandacht besteden aan leefomstandigheden van kinderen in ontwikkelingslanden ten behoeve van de mondiale bewustwording en ontwikkeling van solidariteitgevoel. Met verschillende scholen uit Matagalpa, Nicaragua heeft Zonnesteen een vriendschapsband.

SBO Zonnesteen is een basisschool voor kinderen met speciale ondersteuningsbehoeften op het gebied van leren, opvoeding en/of gedrag. SBO Zonnesteen biedt betekenisvol onderwijs aan kinderen die zich op de reguliere basisschool niet optimaal ontwikkelen maar nog niet de intensieve ondersteuning van het Speciaal Onderwijs nodig hebben. SBO Zonnesteen werkt professioneel samen met alle betrokkenen (ouders/verzorgers, interne en externe experts, samenwerkingsverband) om kinderen te laten uitgroeien tot zelfstandige en ondernemende volwassenen die willen (blijven) leren.

Wat wij met de kinderen willen bereiken Wij willen de kinderen met hun specifieke ondersteuningsbehoeften, begeleiden naar een zo groot mogelijke zelfstandigheid op weg naar hun volwassenheid. Wij willen speciale hulp bieden die een bijdrage levert aan hun persoonlijkheidsontwikkeling. Dat willen wij bereiken door: - de kinderen een gevoel van veiligheid te laten ervaren en hen zo vertrouwen te geven. - de kinderen positieve ervaringen te laten opdoen, om tot optimale zelfontplooiing te komen. - eruit te halen wat erin zit, zowel op intellectueel-, sociaal-, emotioneel- als handelingsniveau. - de kinderen te begeleiden naar een, voor hen best passende vorm van vervolgonderwijs (o.a. Voortgezet Onderwijs). 2014-2015

SBO Zonnesteen 2

SBO Zonnesteen, school binnen de Stichting Biezonderwijs.

SBO Zonnesteen en het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs PLEIN 013.

Biezonderwijs is ontstaan na een fusie tussen Stichting Speciaal Onderwijs Tilburg en het bestuur van Scholengemeenschap De Keyzer. De nieuwe stichting wil zich met als motto “de kracht van speciaal” sterk maken voor het behoud van kwalitatief hoogwaardig speciaal onderwijs in de toekomst.

Het bestuur waar onze school onder valt, werkt met vijftien andere schoolbesturen in de regio samen in het samenwerkingsverband Plein 013. Dit is het samenwerkingsverband waarin de schoolbesturen afspraken maken over Passend onderwijs. De afspraken die in Plein 013 worden gemaakt gelden voor alle aangesloten 90 scholen, dus ook voor onze school. Daarnaast adviseert en ondersteunt Plein 013 onze school bij het vormgeven van Passend onderwijs.

Stichting Biezonderwijs is een netwerk van acht scholen voor speciaal basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs en praktijkonderwijs in Tilburg / Midden-Brabant. Het bestuur van de Stichting bestaat uit een College van Bestuur en een Raad van Toezicht.

Wat is Passend onderwijs? Passend onderwijs wil bereiken dat elk kind de ondersteuning krijgt die nodig is. En u als ouder/verzorger bent daarbij een belangrijke partner. Samen met ouders wordt steeds bezien wat het kind nodig heeft en op welke school dat het best geboden kan worden. Daarbij is het uitgangspunt dat het onderwijs zoveel mogelijk op reguliere scholen plaatsvindt. Op onze website kunt u meer lezen over “Passend onderwijs op onze school”.

Raad van Toezicht Voorzitter: Mevr. H. de Kok College van Bestuur Voorzitter: Mevr. B. Rombouts Lid: Dhr. M. Liebregt Onder Biezonderwijs vallen: Drie SBO- scholen. In Tilburg Noord: SBO Noorderlicht. In Tilburg West: SBO Westerwel In Tilburg Zuid: SBO Zonnesteen.

De kinderen die onze school bezoeken, hebben extra ondersteuning nodig om onderwijs te kunnen volgen Wat kan de school bieden? Wat onze school kan bieden aan extra ondersteuning staat beschreven in het ondersteuningsprofiel van de school. Zie onze website www.sbozonnesteen.nl . Dat profiel is door onafhankelijke deskundigen eind 2013 beschreven. Hieraan staat tevens opgenomen wat de ambities zijn voor de komende jaren. Het ondersteuningsprofiel van onze school is ook opgenomen in het overzicht van het samenwerkingsverband. U kunt dit overzicht vinden op de website www.plein013.nl Op deze website vindt u ook nog andere informatie voor ouders.

Vier SO- scholen (Speciaal Onderwijs) De Bodde (SO en VSO) school voor Zeer Moeilijk Lerende Kinderen (ZMLK) van 4 - 20 jr. Parcours “de Klimmer” (SO) School voor Zeer Moeilijk Opvoedbare Kinderen (ZMOK) van 6-12 jr Parcours (VSO) voor kinderen van 12-18 jr. SG de Keyzer (SO en VSO) Een school voor medische, psychiatrische, gedragsmatige en/of sociaal emotionele problematiek voor kinderen van 4-18 jr. Eén school voor Praktijkonderwijs (VO) Praktijkcollege Tilburg van 12 – 18 jr.

Postadres: Postbus 1372, 5004 BJ Tilburg Bezoekadres: Piushaven 3 Tilburg

De directies van de scholen werken nauw samen. Zij doen dit onder leiding van de voorzitter van het College van Bestuur. [email protected] www.plein013.nl 2014-2015

SBO Zonnesteen 3

In deze groepen zijn de kinderen, voor wat betreft leren, niet allemaal “even ver” en daarom werken wij in instructiegroepen.

2. LESSEN EN ACTIVITEITEN OP SCHOOL

De instructiegroepen Tijdens (begrijpend)lees-, spelling- en rekenlessen gaan kinderen naar hun eigen instructiegroep die aansluit bij hun leerniveau. Deze instructiegroepen doorbreken de groepen maar zijn binnen de bouwen (OB/MB en BB) georganiseerd. Tijdens deze lessen zijn er op bepaalde dagen extra leerkrachten ter ondersteuning.

De organisatie van Zonnesteen Het afgelopen jaar bezochten ongeveer 240 kinderen SBO Zonnesteen. De kinderen werden over 15 groepen verdeeld.

De groepen De groepen hebben allemaal een naam (zie de informatiekalender). Gemiddeld zitten er 16 á 17 kinderen in een groep. De kleuter- en aanvangsgroepen proberen wij kleiner te houden. Hierdoor kan het zijn dat de hogere groepen meer kinderen in de klas hebben.

De instructielessen zijn zo goed mogelijk over de dag en de week verdeeld zodat inspannende activiteiten en minder inspannende activiteiten elkaar afwisselen. Alleen de kinderen van de kleutergroepen blijven het hele jaar in hun eigen groep bij de eigen leerkracht. De extra hulp wordt ook in deze groep(en), door een ondersteunende (leer)kracht geboden.

Een groep op onze school kan bestaan uit kinderen met onderlinge verschillen in leerniveau en leeftijd. Ook het ontwikkelingsniveau loopt nogal uiteen. De meest uiteenlopende typen kinderen tref je aan in een groep: - drukke en rustige kinderen - actieve en afwachtende kinderen - durfals en onzekere kinderen - leiders en meelopers - praters en zwijgers - handige en onhandige kinderen.

Werken in bouwen Wij kennen de onderbouw, middenbouw en bovenbouw. In de informatiekalender vindt u welke groepen daaronder vallen. De leerkrachten werken binnen hun bouw erg nauw samen. Ze maken afspraken met elkaar over het lesprogramma, overleggen over de kinderen en organiseren het reken-, spelling- en leesonderwijs in instructiegroepen. Ook regelt men onderling allerlei activiteiten zoals keuze-uur, excursies, ouderavonden, enz. Aan elke bouw zijn ondersteunende leerkrachten, een bouwcoördinator en een interne begeleider verbonden.

Elk kind speelt in de groep zijn of haar rol. Het is dan ook erg belangrijk om zorgvuldig te bepalen in welke groep een kind geplaatst wordt. Ondersteuningsbehoefte op het gebied van leren, opvoeding en/of gedrag speelt hierbij ook een rol. Wij bekijken ook in welke groep het kind het best tot zijn of haar recht komt. Ook de combinatie met de leerkracht en/of klasgenoten kan een rol spelen. Wij proberen de groepen zo samen te stellen dat: - er een goede sfeer heerst; - van elkaar te leren valt; - goede sociale omgang mogelijk is; - kinderen tot leren kunnen komen; - kinderen uitgedaagd worden; - kinderen zich veilig voelen en genegenheid ervaren. - er op het gebied van zorgvraag een evenwichtige verdeling bestaat tussen de groepen. 2014-2015

SBO Zonnesteen 4

Een dag op school -

-

-

-

-

-

-

Om 8.15 uur gaat de poort open. Enkele leerkrachten houden dan toezicht op de speelplaats. Om 8.30 uur gaat de bel, de kinderen verzamelen zich bij de leerkracht om samen naar binnen te gaan. De eerste tien minuten begint iedereen in de eigen groep om even bij te kletsen, te bespreken wat er die dag te doen is of om te beginnen met een gezamenlijke activiteit. Rond 8.40 uur beginnen de (instructie)lessen (lezen, rekenen, spelling en begrijpend lezen). De kinderen gaan naar hun eigen instructiegroep (dit kan in een ander lokaal zijn). Halverwege de ochtend is het pauze. De kinderen spelen dan buiten en als het regent binnen. Om overzicht te houden spelen de kinderen uit de onderbouw en middenbouw op een andere tijd buiten dan de kinderen uit de bovenbouw. Na een kwartier gaat iedereen weer naar de eigen klas of naar een instructiegroep voor lezen, rekenen of spelling. Tussen de middag blijven de meeste kinderen op school eten bij hun eigen leerkracht in de klas. In de middagpauze gaan de kinderen naar buiten onder begeleiding van enkele teamleden. Dit gebeurt weer in twee (leeftijds)groepen. ’s Middags (ma-di-do) hebben de kinderen tot 14.45 uur les. Ook is er ruimte voor de creatieve vakken en zelfstandig verwerken van de leerstof.

Wettelijke onderwijstijd Op Zonnesteen gaan de kinderen 24 uur en 30 minuten per week naar school. Op jaarbasis ruim 940 uur. In de informatiekalender vindt u de exacte schooltijden. Hiermee voldoet Zonnesteen aan de wettelijke norm.

In de kleutergroep wisselt het programma per dag. Elke dag werken kinderen met ontwikkelingsmateriaal, werken in hoeken, spelen de kinderen binnen en/of buiten, praten, zingen en rijmen ze, luisteren naar verhalen en bekijken prentenboeken. De kring wordt vaak gebruikt als werkvorm. Middels bovenstaande werkwijzen worden ook de taal- en rekenactiviteiten vorm gegeven.

2014-2015

SBO Zonnesteen 5

Lezen Lezen is één van de belangrijkste vaardigheden die een kind op school nodig heeft ! Als je kunt lezen kun je informatie opzoeken of lezen voor de lol. Lezen is belangrijk bij het leren. Je gebruikt het meer dan je denkt en daarom leren wij het al van jongs af aan. Voorbereidend lezen komt voornamelijk in de kleutergroep en de aanvangsgroepen naar voren. Zij werken met prentenboeken, verhalen en versjes. De kinderen maken kennis met boeken en taal. Ze merken dat je er plezier aan kunt beleven en er iets uit kunt leren. Ze leren dan begrippen zoals vooraan- achteraan- in het midden, links- rechts, boven- onder, lang- kort en eerste- laatste. Ze leren wat een letter, een woord en een zin is. De kinderen moeten dit weten voordat ze echt kunnen gaan leren lezen. Binnen de kleutergroep wordt - Ik en Ko taal als leidraad gehanteerd. - De klankkast (als taalroutine) wordt in de kleuter- en aanvangsgroep gebruikt. Aanvankelijk lezen. Het echte leren lezen begint in de aanvangsgroep(en). Daarvoor wordt o.a. de methode Veilig Leren Lezen gebruikt. Voortgezet technisch lezen. Hiervoor gebruiken wij de methode: - Estafette (nieuw) Het is een leesmethode waarbij de kinderen zich op hun eigen niveau de leerstof in kleine stapjes eigen maken. Begrijpend en studerend lezen. Natuurlijk gaat het er bij het lezen om, dat je begrijpt wat je leest. Om dat te leren gebruiken wij de methodes: - Nieuwsbegrip - Luisteren is leren

Leeractiviteiten van de kinderen Op onze school werken wij met gangbare methodes voor het basisonderwijs. Wij hanteren daarnaast heel veel verschillende andere materialen en methodieken om extra te kunnen oefenen en om nog beter aan te sluiten bij de onderwijsbehoeften van onze kinderen. Wij kennen per vakgebied verschillende leerlijnen. De leerstof wordt daarbinnen in verschillend tempo aangeboden. De kinderen volgen hun onderwijs binnen de leerlijn die aansluit bij hun ontwikkeling. Zie ook blz. 10. Hieronder een overzicht van de verschillende vak- en vormingsgebieden met daarbij de methoden die wij als basis gebruiken.

Nederlands Nederlandse taal is naar onze mening een belangrijk instrument dat we in bijna alle dagelijkse situaties nodig hebben; om te communiceren, om de wereld om ons heen te ordenen en te verkennen en om de nodige informatie op te doen. In ons onderwijs besteden wij dan ook ruim aandacht aan de ontwikkeling van zowel de mondelinge als de schriftelijke taalvaardigheid. Niet alleen tijdens de uren die daarvoor op het rooster staan maar ook in de lessen van andere vak- en vormingsgebieden wordt aandacht geschonken aan taalvaardigheid. Taal Taal is belangrijk. Een gesprek kunnen voeren, leren zeggen wat je denkt, goede vragen stellen en contacten leggen. Methoden en materialen die wij als basis daarvoor gebruiken zijn: Taalleesland Taalactief Op woordenjacht (methodiek t.b.v. het aanbod woordenschat) wordt in de meeste gevallen gekoppeld aan de taalmethode.

Binnen onze school vinden wij leesbevordering erg belangrijk. Jaarlijks nemen wij deel aan activiteiten met betrekking tot de kinderboekenweek. Voor de onderbouwgroepen beheert de Ouderraad de schoolbibliotheek. Wij kennen voorleesuurtjes in de klassen. Soms nodigen wij kinderboekenschrijvers op school uit. Ook nemen we regelmatig deel aan het leesbevorderingsproject “de rode draad”.

Spelling Tijdens de spellingslessen, gericht op het foutloos leren schrijven van woorden en zinnen, gebruiken wij - Lessen uit Veilig Leren Lezen - Taal op maat

2014-2015

SBO Zonnesteen 6

Schrijven In de kleutergroep wordt al op een speelse manier geoefend met knippen, prikken, vouwen schilderen en tekenen. Zo leert het kind de fijne handbewegingen. Dit is nodig om te kunnen beginnen met het aanleren van de lettervormen. Om de kinderen netjes en leesbaar te leren schrijven en om een eigen handschrift te ontwikkelen maken wij vanaf de aanvangsgroep gebruik van de methodes: - Schrijfdans (al bij de kleuters) - Schrijftaal

te spelen, te ervaren, te zoeken en erover te schrijven. Wereldoriëntatie Wij willen de leerlingen laten ervaren hoe de wereld en onze samenleving eruitzien. De volgende methodes gebruiken we: - De wereld rond - Land in Zicht - Bij de tijd - Natuur buitengewoon - Nieuws uit de natuur - De grote reis School TV wordt ingezet ter ondersteuning van het vakgebied wereldoriëntatie.

Engels. De Engelse taal speelt tegenwoordig een steeds grotere rol in het dagelijkse leven. Wij krijgen er mee te maken middels televisie, radio, muziek, computer enz. In de bovenbouw krijgen de kinderen Engelse les als eerste oriëntatie op het Engels als wereldtaal. Zij gebruiken daarbij de methode: - Just do it

Verkeer Wij willen graag dat de kinderen verantwoord aan het verkeer kunnen deelnemen en de regels en afspraken hierover dan ook kennen. In alle groepen wordt aandacht besteed aan verkeer, veelal aan de hand van: - Verkeersblocs van Kinheim - Verkeerskranten/ Rondje verkeer - Oefenboeken ten behoeve van het verkeersexamen. In de bovenbouw doen de kinderen het theoretisch verkeersexamen.

Rekenen/ wiskunde Het reken- en wiskundeonderwijs is sterk veranderd. Herkenbaarheid en toepasbaarheid in het dagelijks bestaan wordt voortaan erg belangrijk gevonden. De kleuters beginnen met voorbereidend rekenen. Ze leren begrippen zoals; meer- minderevenveel, zwaar- licht enz. Ze leren de cijfers en leren omgaan met hoeveelheden. Dat zijn allemaal voorwaarden om te kunnen beginnen met het echte rekenen. Binnen de kleutergroep worden de volgende leermiddelen gebruikt: - Ik en Ko rekenen als leidraad. - De rekenkisten (rekenroutines) worden in de kleutergroep(en) aanvullend gebruikt. Vanaf de aanvangsgroepen wordt een reguliere methode gevolgd, aangevuld met materiaal voor het inoefenen van de tafeltjes, leren meten en wegen, werken met geld en klokkijken. Methoden en materialen die wij gebruiken: - Wizwijs - Waar nodig aangevuld met de PARWO (Passend Reken en Wiskunde Onderwijs) methodiek en materialen..

Sociaal emotionele ontwikkeling We willen bevorderen dat kinderen zich ontwikkelen tot sociaal vaardige, betrokken en zelfstandige volwassenen en wij gebruiken daarvoor o.a. de methode en projecten: - Leefstijl - Marietje Kessels project - Informatie over digipesten, groepsdruk en vuurwerk (HALT) - Andere incidentele projecten Levensbeschouwing We besteden hierbij aandacht aan waarden en normen. Wij leren kinderen respect en waardering voor onze medemensen met andere culturele en/of levensbeschouwelijke achtergronden. Dat gebeurt o.a. aan de hand van - Lespakketten t.b.v. de projecten Christendom, Islam en Jodendom. - Ontwikkelingseducatie middels het Matagalpa project. Er bestaat een scholenband met scholen in Matagalpa(Nicaragua).

Oriëntatie op jezelf en wereld Dit onderdeel behelst allerlei manieren om meer kennis en inzicht te krijgen op de ons omringende maatschappij en jezelf. Kinderen ontdekken de wereld door te kijken, te doen, te praten, 2014-2015

SBO Zonnesteen 7

Techniek De hele wereld om ons heen zit vol met techniek. Door daar goed naar te kijken en er mee te experimenteren leren de kinderen het beter te begrijpen. In de lessen techniek op Zonnesteen gaan de kinderen daar wekelijks mee aan de slag. De kinderen werken onder andere met de: - Techniektoren - Aanvullende leskisten en technisch constructiemateriaal

Bewegingsonderwijs Een goede lichamelijke vorming is van groot belang. Het bewegen in veel wisselende situaties staat centraal. Er wordt aandacht besteed aan houding en beweging, het vergroten van vaardigheden, kracht, moed en zelfvertrouwen. Het is van belang dat kinderen hun eigen grenzen verkennen en waar mogelijk verleggen, in hun eigen tempo en op hun eigen wijze. Lessen bewegingsonderwijs De kleuters gaan meerder keren per week naar de speelzaal en krijgen daar gerichte spel- en bewegingslessen. In onze gymzaal krijgt elke groep twee maal per week een gymles. Eén les wordt gegeven door de vakleerkracht. De andere les door de eigen leerkracht. Samen spelen, samen presteren en sportiviteit zijn van groot belang.

Kunstzinnige oriëntatie Kinderen maken kennis met kunstzinnige en culturele aspecten in onze leefwereld. Op Zonnesteen heeft cultuureducatie een structurele (geplande) plaats in het onderwijsaanbod. Er is een samenwerking met Kunstbalie. Deze organisatie stelt een programma samen waarbij kinderen gedurende hun basisschooltijd tweemaal met de disciplines dans, drama, muziek, beeldend, foto/film/video en literatuur in aanraking komen. Bij elke voorstelling, tentoonstelling en project levert het Kunstbalie lesmateriaal met suggesties voor voorbereiding en verwerking van het kunstbezoek. Aanvullend kan de school gebruik maken van het aanbod van CiST. Dit bureau ondersteunt en begeleidt op het gebied van schoolactiviteiten m.b.t. drama, dans, muziek, architectuur, literatuur, fotografie en film, beeldende kunst en cultureel erfgoed. Daarnaast leren de kinderen zichzelf te uiten met materiaal, taal, muziek en bewegen.

Andere activiteiten in dit kader: - schaatsen - skate clinic - sportdag - enz. Bovenstaande vakgebieden staan tevens ten diensten van actief burgerschap.

Actief burgerschap Binnen Zonnesteen wordt actief burgerschap en sociale integratie bevorderd. Zo werken wij aan het vermogen van de kinderen om een actieve bijdrage te leveren aan de samenleving. Daar waar de mogelijkheid zich voordoet bieden wij de kinderen ruimte tot meedenken, meebeslissen en meedoen. Verder besteden wij aan dit gebied aandacht middels: De methode “leefstijl” Aanbod geestelijke stromingen. Scholenband Matagalpa Onderwijs op het gebied van verkeer, gezondheid en wereldoriëntatie.

Handvaardigheid en tekenen: Bronnenboeken: - Beeldendonderwijs.nl - Tekenvaardig - Handvaardig - Textielvaardig - Kriebelkrabbelboek Muziek In de groepen wordt muziek gegeven door een vakleerkracht. Zij laat de kinderen kennismaken met muziek, door zelf muziek te maken, te zingen, te bewegen en zelf instrumenten te bespelen. Overige muzieklessen worden door de leerkracht gegeven

2014-2015

SBO Zonnesteen 8

Bredeschoolactiviteiten

Meer dan leren alleen

Sinds enkele jaren zijn we aangesloten bij de Brede School Tilburg. Hierdoor worden de kinderen van onze school in de gelegenheid gesteld om na school aan allerlei aantrekkelijke workshops en activiteiten deel te nemen. In groepjes van 10 à 15 kinderen worden er verschillende activiteiten georganiseerd. Een voorbeeld is de moestuin bij Koningsvoorde. Onder schooltijd volgen de kinderen daar lessen in de tuin en in de ontdekhoek. We werken daarbij nauw samen met Contour-de Twern en basisscholen in de buurt. In samenwerking met sport- en dansclubs in Tilburg e.o. krijgen de kinderen de gelegenheid om tijdens de gymlessen, maar ook in hun vrije tijd nieuwe sporten te ontdekken, begeleid door echte trainers of dansleraressen. Over al deze mogelijkheden op onze school of in de buurthuizen van uw eigen wijk blijven we ouders steeds informeren via de weekbrieven.

Natuurlijk wordt er hard gewerkt op onze school. Maar gelukkig maken wij nog geregeld tijd vrij voor andere activiteiten. Ook daar leren de kinderen van.

De bibliotheek Dit schooljaar zullen we extra aandacht besteden aan het inrichten van een bibliotheek voor elke bouw in de school. De kinderen mogen wekelijks één of twee boekjes lenen uit de schoolbibliotheek. De kinderen van de onderbouw doen dit onder begeleiding van de Ouderraad. Zij mogen ook een boekje mee naar huis nemen. Dit schooljaar maken we geen gebruik van het bezoek aan de Openbare Bibliotheek, vanwege het herinrichten van de bibliotheek op school.

Keuze-uur Verschillende groepen hebben in hun bouw een keuze-uur gepland. Zo’n keuze-uur biedt kinderen de mogelijkheid om bezig te zijn met een activiteit van zijn/ haar voorkeur. Vaak vinden deze activiteiten plaats in kleinere groepjes zodat ook individuele hulp en aandacht aan de kinderen geschonken kan worden. Onderdeel van keuze-uur kunnen zijn: koken, diverse handenarbeidtechnieken, sport, dans, toneel, gezelschapsspelen enz.. Ouderparticipatie is hierbij zeer belangrijk.

Excursies Tussendoor, mede afhankelijk van het aanbod en/of het thema waar de groep mee bezig is, gaan wij met een of meer groepen op stap. Mogelijkheden daarvoor zijn bijvoorbeeld: kinderboerderij, tentoonstelling, film, musea, muziekvoorstelling, politiebureau of brandweer.

Activiteiten voor de schoolverlaters In de laatste (twee) weken van het schooljaar zullen de kinderen, die de school gaan verlaten om naar het voortgezet onderwijs te gaan, deelnemen aan een aantal schoolverlateractiviteiten. Leuke, actieve activiteiten voor de kinderen om de basisschooltijd samen af te sluiten.

Vieringen (voorbeelden daarvan): -

-

in de groep: verjaardagen van kinderen en leerkrachten, Sinterklaas (surprise voor de oudere kinderen). in de bouw: Sinterklaasviering met de jongste kinderen, Kinderboekenweek, lentefeest. met de hele school; de kinderboekenweek (met evt. voorleeswedstrijd), Kerst, carnaval, sport- en/of speldag, jubilea, afsluiting van het schooljaar en de verjaardag van de school.

Overige schoolactiviteiten Actuele informatie over geplande activiteiten leest u in de weekbrief. Bij belangrijke actuele gebeurtenissen kan het zijn dat het dagrooster (gedeeltelijk) wordt aangepast.

Schoolreisje In één van de laatste weken van het schooljaar gaan de kinderen een dag op stap. Eens lekker wat anders dan anders. Spelen, ravotten, een park bezoeken of andere activiteiten in de omgeving. De schoolreisjes worden per bouw georganiseerd.

2014-2015

SBO Zonnesteen 9

Zonnesteen in ontwikkeling

Nieuwe wijze van volgen op het gebied van sociaal emotionele ontwikkeling.

De zaken (onderwijs en begeleiding) die wij aanpakken, doen wij goed en als het kan steeds beter. Wij veranderen mee met de ondersteuningsvraag van de kinderen. Ook de wetgever heeft invloed op ontwikkelingen binnen school. Elk jaar schrijft de school een jaarplan.

Ook hiervoor gaan wij op zoek naar een nieuw instrument. In eerste instantie oriënteren wij ons op ZIEN hetgeen ook binnen Parnassys te hanteren is.

Oriëntatie op aanbod wereldoriëntatie De vakgebieden geschiedenis, aardrijkskunde en natuur vragen om een vernieuwd aanbod. Komend schooljaar zullen wij een nieuwe methode hiervoor gaan inzetten.

Voor schooljaar 2014- 2015 vragen de volgende onderwerpen/verbeteringen om aandacht en tijd:

Nieuwe methode en aanpak

INPP (Neuro-motorisch ontwikkelingsprogramma voor scholen)

Ontwikkelings- en uitstroomperspectief.

Alles vloeit voort uit beweging. Als je de motoriek van een kind bestudeert kun je inschatten of het klaar is om zich te handhaven in de klas. Een kind wat niet ‘rijp’ is kan veel baat hebben bij een bewegingsprogramma. Afgelopen jaar hebben wij op Zonnesteen met een pilotgroep ervaringen met zo’n bewegingsprogramma opgedaan. Deze pilot willen wij komend schooljaar afronden en bezien of wij deze aanpak structureel binnen ons programma willen opnemen en zo ja, hoe?

Het ontwikkelingsperspectief wordt al enige jaren binnen de school geformuleerd en besproken. Komend schooljaar zal dit ook met ouders besproken gaan worden. De drie SBOscholen in Tilburg werken samen aan een kwalitatief goede en werkbare vorm in deze.

Werken met leerlijnen. Kinderen op Zonnesteen hebben een eigen leerniveau en tempo. Afgelopen jaar hebben wij binnen de school meerdere leerlijnen gedefinieerd met betrekking tot de vakgebieden (begrijpend lezen, spelling en rekenen. Kinderen worden per vakgebied in een leerlijn ingedeeld. Dit geeft meer richting aan het aanbod van lesstof voor de betreffende instructiegroep. Eerder zal duidelijk worden als kinderen vertragen en/of versnellen ten opzichte van de verwachtingen voor dat betreffende kind, zodat er passende maatregelen kunnen worden genomen. Deze systematiek zal ook volgend schooljaar verder doorontwikkeld worden.

JAMARA Jamara is een rekenaanpak om kinderen met ernstige rekenproblemen alsnog, opnieuw of beter te leren rekenen. Afgelopen jaar hebben wij een eerste ervaring opgedaan met deze aanpak. Wij willen bezien of deze aanpak, binnen het rekenaanbod voor kinderen die ernstig vastlopen met rekenen, kan worden opgenomen.

Scholing van personeel. Op leerkrachtniveau zullen enkele collega’s ook komend schooljaar starten met de Master SEN opleiding. Een deeltijdopleiding gericht op de begeleiding van kinderen met speciale ondersteuningsbehoefte.

Nieuw leerlingvolgsysteem. Afgelopen jaar zijn wij overgestapt op een nieuw leerlingvolgsysteem. Er is gekozen voor Parnassys. Dit is een systeem dat door het overgrote deel van de basisscholen wordt gebruikt. Het gebruik hiervan vraagt nog de nodige aandacht en scholing (van het team) om het optimaal in te kunnen zetten. Ook het ouderverslag dat binnen ons oud leerlingvolgsysteem werd opgebouwd zullen wij weer opnieuw (als het kan binnen Parnassys) moeten ontwikkelen.

Ook zullen enkele collega’s zich verder specialiseren op het gebied van lezen, rekenen of een ander deelgebied. .

2014-2015

SBO Zonnesteen 10

Aan de hand van signaleringsformulieren, didactische gegevens, zorgniveau en observaties van de groepsleerkracht zal dan ook naast begeleidingsadviezen en/of -plannen het ontwikkelingsperspectief worden opgesteld of bijgesteld. Alle schoolverlaters worden besproken om tot een onderbouwd schooladvies te komen

3. ZORG VOOR DE KINDEREN De zorg voor uw kind Uw kind wordt geplaatst in de groep waarvan wij verwachten dat hij/zij er het beste past. Toch gaat het leren/ontwikkelen niet altijd vanzelf en heeft uw kind wellicht extra hulp nodig. Hieronder worden in het kort de belangrijkste ondersteuningsactiviteiten weergegeven in 5 verschillende zorgniveau’s: -

-

-

-

-

Wekelijks vindt zorgoverleg plaats. Psycholoog, orthopedagoog, schoolmaatschappelijk werker en/of interne begeleiders (geregeld ook de schoolarts of leerplichtambtenaar) bespreken in het zorgoverleg kinderen die extra zorg nodig hebben (vanaf niveau 3). Suggesties met betrekking tot de aanpak worden uitgewisseld en taken verdeeld. Zo worden ook ondersteuningsprocessen besproken en gevolgd. Indien wenselijk kan ook een vertegenwoordiger van MEE of Bureau Jeugdzorg gevraagd worden aan te sluiten, zodat complexere begeleidingsvragen besproken kunnen worden. Afstemming van behandeling en begeleiding tussen school en zorginstelling staat daarbij centraal. Indien wij uw kind in een breder overleg aan de orde willen stellen zullen wij dat vooraf met u bespreken.

Niveau 1: Het is voldoende als de leerkracht extra uitleg geeft of op een andere manier uitlegt, zodat het kind weer verder kan. Niveau 2: De ondersteunende leerkracht, de bouwcoördinator of de interne begeleider geven adviezen voor extra ondersteuning in de groep. De ondersteunende leerkracht kan extra materiaal of een aangepast programma aanleveren. Niveau 3: Een ondersteunende leerkracht, logopediste of andere specialist begeleidt het kind individueel of samen met andere kinderen, buiten de groep. De interne begeleider kijkt mee naar mogelijkheden. Niveau 4: In sommige gevallen kan ondersteuning van buiten Zonnesteen (begeleiding, training of ondersteuning vanuit een zorginstelling) worden ingezet. Niveau 5: In enkele gevallen kunnen wij niet voor voldoende ondersteuning zorgen. Dan zullen wij samen met de ouders zoeken naar een beter passend onderwijsaanbod.

Op Zonnesteen kunnen ten behoeve van leerling(en)/ leerkrachtbegeleiding video-opnames gemaakt worden. Deze opnames zijn voor intern gebruik en blijven binnen de school. Zie op de website: video-opnames en privacy. Bij aanmelding informeren wij u over de gang van zaken rondom onderzoeken en hulpverlening binnen de school in relatie tot de wet op de privacy.

Uw kind is de zorg van het team Niet alleen de leerkracht is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van uw kind. Samen met de orthopedagoog, de school maatschappelijk werker, de interne begeleider, de logopedist, schoolarts, andere collega’s en/of vakleerkrachten proberen wij uw kind zo goed mogelijk vooruit te helpen. Samen kunnen wij meer !

Als ouder kunt u helpen Iedere ouder wil het beste voor zijn kind! Wij ook! Hierbij kunnen wij goed samenwerken. Wat kunt u onder andere doen? - Vertel het de leerkracht als er iets in de thuissituatie verandert. Het kan van belang zijn. - Als u zich zorgen maakt en wilt weten hoe het met uw kind gaat, neem dan gerust contact op met de school. - Praat met uw kind over wat het op school heeft gedaan, zo kunt u laten zien dat u geinteresseerd bent. - Waardeer het kind voor wat het goed kan en help het daar waar het problemen heeft.

Minimaal eenmaal per jaar zullen de groepen in groepsbesprekingen de revue passeren. In de onderbouw twee keer per jaar. Aan deze besprekingen nemen de leerkracht, de interne begeleider en/of de orthopedagoog deel.

2014-2015

SBO Zonnesteen 11

Middels observatie probeert de leerkracht een goed inzicht te krijgen in het gedrag van het kind, de inzet en de werkhouding, algemeen en per vakgebied. Deze bevindingen worden in ons volgsysteem opgenomen.

Het volgen van de kinderen Om op het juiste moment voor de goede ondersteuning/aanpak te kunnen kiezen, is het belangrijk om de ontwikkelingen van uw kind goed te volgen. Regelmatig toetsen/onderzoeken wij kinderen om te weten te komen hoe zij zich ontwikkelen. Standaard gebruiken wij: - de toetsen die bij de methodes voor lezen, taal en rekenen horen. Deze geven de leerkrachten aanwijzingen om de kinderen gericht verder te helpen. Ook worden zij mede gebruikt bij de evaluatie van de instructiegroepen. - methodeonafhankelijke toetsen. Dit zijn landelijke toetsen (CITO) die per vakgebied twee keer per jaar worden afgenomen. Wij gebruiken de toetsen voor speciale leerlingen voor spelling, rekenen (wiskunde), lezen en begrijpend lezen. Ook kleutertoetsen worden afgenomen. De uitslag wordt vergeleken met de vorige toets en zegt iets over de vorderingen van uw kind. - een schoolvragenlijst wordt in de bovenbouw afgenomen (SAQI). De uitslag zegt iets over hoe uw kind over leren denkt, hoe het zich voelt op school en of het zich in staat voelt schoolwerk te maken. Deze informatie wordt onder meer gebruikt om de begeleiding zo goed mogelijk te richten en/of om tot een goed schooladvies richting Voortgezet Onderwijs te komen. - schoolverlateronderzoek. Alle (potentiële) schoolverlaters zijn of worden in het najaar onderzocht. Uitwerking van dit onderzoek geeft gegevens over de intellectuele mogelijkheden van het kind en geeft samen met de andere informatie m.b.t. verwacht schoolsucces richting aan een bepaalde vorm van Voortgezet Onderwijs. - begeleidings- of herhalingsonderzoek na een periode van onderwijs op SBO Zonnesteen. Dit is een combinatie van observatie en onderzoeken door psycholoog, mogelijk ook schoolmaatschappelijk werker, schoolarts en leerkracht. Wij willen vaststellen of het kind goed zit op onze school. Of onze school de goede/de beste keus is of dat een andere school beter past bij de ondersteuningsbehoefte van het kind.

Huiswerk De laatste schooljaren, voordat de kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan wordt huiswerk meegegeven. Natuurlijk krijgen de kinderen al eerder eens de vraag iets thuis te doen of op te zoeken. Om alvast wat te wennen, krijgen de kinderen in de bovenbouw wekelijks huiswerk. Dat kan zijn taal, rekenen, spelling of een ander vak. Een proefwerk leren, een spreekbeurt voorbereiden of extra werk naar aanleiding van individuele begeleiding, kan ook thuis gebeuren. De kinderen krijgen op een vaste dag het werk mee en dienen het weer op een vaste dag ingeleverd te hebben. In de groep wordt het huiswerk besproken. Wij gaan ervan uit dat: - kinderen zo wennen aan huiswerk mede in verband met het Voortgezet Onderwijs. - we hiermee kunnen aansluiten bij het niveau van het kind. - individueel, uitgebreid of aangepast huiswerk altijd bespreekbaar is. - u hierover geïnformeerd wordt tijdens de groepsouderavond aan het begin van het schooljaar. U als ouder heeft een belangrijke rol bij het huiswerk. Kijk het werk eens in en stimuleer het kind om niet tot het laatste moment te wachten met het maken van het huiswerk.

Alle gegevens met betrekking tot bovenstaande toetsen/onderzoeken worden opgeslagen in ons (digitaal) leerlingvolgsysteem (Parnassys). 2014-2015

SBO Zonnesteen 12

Logopedistes Op onze school zijn twee logopedistes werkzaam. Elk nieuw kind dat toegelaten is krijgt een logopedische screening. Wanneer hieruit blijkt dat er problemen zijn op het gebied van taalen/of spraakontwikkeling wordt er een uitgebreider onderzoek afgenomen. Afhankelijk van de uitslag wordt overgegaan tot begeleiding/behandeling binnen Zonnesteen. Dit kan een of twee maal in de week zijn afhankelijk van de behoefte. Er kan individueel, in groepjes en/of op groepsniveau gewerkt worden. Ook kan het zijn dat zij adviseren logopedie buiten schooltijd te laten uitvoeren. In verband met de beperkte tijd die wij voor logopedie op Zonnesteen ter beschikking hebben investeren wij vooral in de jongere kinderen. Ouders en leerkrachten worden op de hoogte gehouden van de vorderingen.

Ons personeel en de zorg voor uw kind Wie werkt er zoal op school? Op onze school is naast de groepsleerkrachten, vakleerkrachten (bewegingsonderwijs en muziek) en directie een aantal mensen werkzaam, ieder met een eigen taak en verantwoordelijkheid. Ondersteunende (leer)krachten Elke bouw heeft extra uren (leerkracht of onderwijsassistent) ter beschikking. Zij kunnen ondersteunen tijdens de instructie van lezen, spelling en rekenen. Tevens verzorgen deze ondersteunende (leer) krachten extra hulp aan individuele kinderen of kleine groepjes met een specifieke ondersteuningsvraag. Op grond van behoefte (binnen de bouw) worden deze uren ingezet. Bouwcoördinatoren (BC) Deze leerkrachten zorgen voor de organisatie binnen de bouwen en de didactische afstemming in de groepen. Ze verzorgen en ondersteunen de toetsmomenten binnen de school. Ze zijn ook verantwoordelijk voor de juiste indeling van de instructiegroepen. Interne begeleiders (IB) Binnen Zonnesteen zijn twee interne begeleiders werkzaam. Zij ondersteunen de leerkrachten en leerlingen bij speciale hulpvragen die in het dagelijkse werk naar voren komen. Deze hulpvragen kunnen heel breed zijn: speciale leerproblemen, dyslexie, dyscalculie, motivatieproblemen, gedragsproblemen, faalangst, ADHD, autisme enz. De hulp van de interne begeleider wordt ingeschakeld door de leerkracht of de directie. Zij hebben contact met de ouders van kinderen met speciale ondersteuningsbehoeften en zorgen voor het contact met organisaties voor opvoedingsondersteuning en/of jeugdhulpverlening Orthopedagogen Deze zijn lid van het zorgteam van SBO Zonnesteen. Naast coaching en begeleiding van leerkrachten verrichten zij de (psychologische) onderzoeken. Bij de talloze leerling- en groepsbesprekingen hebben zij vanuit hun vakgebied een persoonlijke inbreng ten aanzien van pedagogische en/of didactische aanpak van de kinderen. De psychologische assistenten voeren voor een gedeelte de onderzoeken uit. Zij worden aangestuurd door de orthopedagoog.

Motorische vaardigheden. Als de (vak)leerkracht signaleert dat uw kind extra hulp nodig heeft op het gebied van de motorische ontwikkeling, neemt deze contact op met de ouders. Mogelijk worden ouders geadviseerd tot nader onderzoek en begeleiding door een fysiotherapeut.

Vervanging van leerkrachten bij ziekte of andere afwezigheid Bij afwezigheid van de groepsleerkracht proberen wij de lessen in de groep te laten vervangen. Over het algemeen door leerkrachten die bekend zijn bij de kinderen en bekend zijn met de school. Het kan zijn dat wij genoodzaakt zijn een groep op te delen. Kinderen worden verdeeld over de groepen van de bouw. De eigen leerkracht zorgt voor een goede keuze welke kinderen samen en bij welke leerkracht. Wij proberen wel zoveel mogelijk de (groep overstijgende) instructielessen (begrijpend) lezen, spelling en rekenen normaal te laten doorgaan. Als wij geen eigen personeel voorhanden hebben doen wij een beroep op externe vervangers.

2014-2015

SBO Zonnesteen 13

Bij het plaatsen van een nieuw kind in een bestaande groep worden zo mogelijk dezelfde criteria gehanteerd als beschreven bij het samenstellen van nieuwe groepen (zie organisatie van het onderwijs).

Begeleiding en inzet van stagiaires De behoefte aan stageplaatsen, op scholen als de onze, is zeer groot. Elk jaar krijgen wij vele verzoeken van studenten om stage te mogen lopen. Wij gaan hier heel zorgvuldig mee om. Teveel stagiaires geeft onrust, leidt kinderen af en vraagt teveel inzet van onze leerkrachten om hen te begeleiden. We hebben vaste afspraken met o.a. de Fontys (minorstage PABO) en het ROC (onderwijsassistent). Uitgangspunt is in principe één stagiaire per groep. De studenten krijgen de gelegenheid praktijkervaring op te doen door onder andere het geven van lessen. De verantwoordelijkheid blijft bij de groepsleerkracht. Als een student onderzoek wil verrichten bij uw kind wordt u daarover altijd van tevoren geïnformeerd.

Overgang naar een nieuwe groep Elk jaar worden weer opnieuw de groepen zorgvuldig samengesteld. Aan de hand van onder andere ondersteuningsbehoeften, (didactische) leeftijd en zorgniveau bekijken de leverende én ontvangende leerkrachten hoe zij evenwichtige groepen kunnen samenstellen. Welke kinderen passen goed bij elkaar, welke kinderen niet? Meeste kinderen worden geplaatst in een nieuwe groep, sommigen blijven bij dezelfde leerkracht. In welke groep dan ook, het kind werkt door op het niveau waar het gebleven is. Daarin worden meteen de nieuwe kinderen betrokken, die aan het begin van het schooljaar “instappen”. Ook bepaalde aspecten van de aanpak van een groepsleerkracht kunnen van invloed zijn.

Scholing van leerkrachten Het is voor uw kind van belang dat het personeel op onze school deskundig is en in verband met de ontwikkelingen Passend Onderwijs, die deskundigheid vergroot. Om dit te stimuleren wordt het personeel in de gelegenheid gesteld scholing te volgen. Individueel of in teamverband.

Aan het eind van het schooljaar is er een kennismakingsmiddag gepland. Kinderen maken kennis met de nieuwe groep, de nieuwe leerkracht in het nieuwe lokaal.

De loopbaan van uw kind binnen onze school Instroom, doorstroom en uitstroom. De weg van binnenkomen tot schoolverlaten.

Plaatsing van uw kind op onze school Als de basisschool of een andere (voorschoolse) voorziening denkt, in samenspraak met u als ouder/ verzorger, dat een school voor speciaal basisonderwijs de juiste ondersteuning kan bieden aan uw kind dan wordt dit voorgelegd aan een commissie voor een Toelaatbaarheidsverklaring. Met deze verklaring kunt u uw kind inschrijven bij een speciale basisschool (SBO). Over het uiteindelijk plaatsen van uw kind op de school beslist het bestuur van de school. Voordat het kind geplaatst wordt, vinden er gesprekken met de ouders plaats. Ook komt er een moment dat het kind kennis kan komen maken. Kinderen die aan het begin van het nieuwe schooljaar starten worden allemaal tegelijk uitgenodigd om kennis te komen maken. Dat gebeurt in de laatste week vóór de zomervakantie. Ook hun ouders worden dan uitgenodigd en extra geïnformeerd.

Terugplaatsing naar het basisonderwijs Jaarlijks of bij het herhalingsonderzoek, zullen wij bekijken of terugplaatsing in het reguliere basisonderwijs tot de mogelijkheid behoort. Ook de bespreking van het ontwikkelingsperspectief van uw kind kan daar aanleiding voor zijn. Indien terugplaatsing aan de orde is wordt er contact opgenomen met de basisschool van herkomst. Samen wordt de ondersteuningsbehoefte in beeld gebracht en een passend arrangement afgesproken. Vanuit Zonnesteen zal, bij plaatsing in het regulier onderwijs, nog een periode begeleiding (nazorg) worden ingericht voor de leerkracht waar het kind in de groep komt.

2014-2015

SBO Zonnesteen 14

Uitstroom naar het voortgezet onderwijs

Terugkoppeling naar de school van herkomst.

Kinderen verlaten niet automatisch op een bepaalde leeftijd de school. Ze hoeven ook niet alle groepen van onze school te doorlopen. Belangrijk is dat kinderen naar het Voortgezet (Speciaal) Onderwijs gaan als ze daar aan toe zijn. In veel gevallen gaan ze met dertien jaar van school af, soms ook op twaalf- of veertienjarige leeftijd. Samen met de ouders, leerkracht, interne begeleider, othopedagoog en/of psycholoog wordt bekeken of kinderen voldoende weerbaar zijn om de overstap te maken en ook of ze voldoende aansluiting zullen vinden bij het programma zoals dat gegeven wordt op de school voor Voortgezet Onderwijs. Wij informeren ouders en kinderen over mogelijkheden binnen het Voortgezet Onderwijs. Indien mogelijk wordt met de schoolverlaters deelgenomen aan de kennismakings- of doemiddagen van de betreffende scholen.

Elk jaar nodigen wij de Interne Begeleiders, van de scholen waarvan het jaar ervoor kinderen nieuw op Zonnesteen zijn gekomen, uit. Middels een gesprek, met de leerkracht op Zonnesteen, kunnen zij de kinderen nog even volgen. Het samenwerkingsverband hanteert m.i.v. komend schooljaar een webbased overdrachtssysteem om kinderen tussentijds (op afgesproken evaluatiemomenten) te kunnen volgen.

Waar zijn de schoolverlaters de laatste jaren naar toe gegaan? Het percentage kinderen dat naar een bepaalde vorm van Voortgezet Onderwijs gaat, wisselt van jaar tot jaar. Dit is afhankelijk van de mogelijkheden van de kinderen en de begeleiding die ze nodig hebben. De meeste kinderen die onze school verlaten gaan naar het Leerweg Ondersteunend Onderwijs (LWOO) binnen het VMBO in Tilburg (afd. techniek, zorg en welzijn of economie en groen) of naar Praktijkcollege Tilburg.

Schorsing en verwijdering van kinderen Als kinderen ongewenst gedrag vertonen hanteert de leerkracht de afspraken m.b.t. straf zoals die binnen de school zijn afgesproken binnen het protocol ongewenst gedrag. Zie hiervoor de schoolafspraken blz. 24 e.v. Als dat niet leidt tot verbetering, meldt de leerkracht dit bij de directie en/of IB. Deze zal ouders en leerkracht uitnodigen hierover te praten. Er wordt naar een oplossing gezocht en er worden schriftelijk afspraken gemaakt. Contact met bv. schoolmaatschappelijk werk, GGZ en/of Jeugdzorg kan tot de afspraken behoren. Als we niet meer voldoende zorg kunnen dragen voor de veiligheid van het kind, de medeleerlingen/leerkracht en/of de omgeving kan de directie overgaan tot interne of externe schorsing. In een uiterst stadium zelfs tot verwijdering. In het laatste geval zal de school de ouders helpen bij het zoeken naar een andere geschikte school voor het kind. Wij volgen daarbij de wettelijke regels van de Wet op Primair Onderwijs en de afspraken die binnen het bestuur Biezonderwijs zijn vastgesteld.

Voordat de kinderen geplaatst worden is er nog uitgebreid contact tussen onze school (leerkracht, en/of IB-er/ BCer van uw kind) en een coördinator/ mentor van het VO om tot een goede (wij noemen dat een warme) overdracht te komen. School2012 2013 2014 soort Praktijkcollege 14 17 11 VMBO LWOO 24 22 25 VMBO regulier 3 6 4 Overig VO Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO):

6x cluster 4

1x cluster 4

1x cluster 3 2x cl 4

Als het kind op de school voor Voortgezet Onderwijs is geplaatst, volgen wij nog een paar jaar zijn/haar prestaties. Eventueel is er nog contact met docenten van het vervolgonderwijs over de kinderen. 2014-2015

SBO Zonnesteen 15

verplicht daaraan mee te werken, bijvoorbeeld door informatie beschikbaar te stellen.

Kinderen die nog meer extra zorg behoeven

Als van de zittende kinderen de beschikking afloopt, moet opnieuw bekeken worden of onze school nog steeds de beste plek is voor uw kind en nemen wij contact op met de basisschool van herkomst. Met deze school wordt dan, samen met de ouders, bekeken welk arrangement dan het best passend is.

Onderwijs aan zieke kinderen. Iedere school kan te maken krijgen met kinderen die tijdelijk niet naar school kunnen komen, omdat ze ziek zijn. De aard van de ziekte kan heel verschillend zijn, van een gebroken been tot een levensbedreigende ziekte. Wettelijk gezien blijft de school waar het kind is ingeschreven, verantwoordelijk voor de voortgang van het onderwijs, ook gedurende de tijd van ziekte. De school kan zich laten ondersteunen door de Fontys Fydes. De adviseur heeft speciale kennis op dit terrein en is goed op de hoogte van speciale behandelmethoden en leerprogramma’s. Als een school gebruik maakt van deze speciale begeleiding betaalt de overheid de kosten. Lees verder op de website www.fontys.nl/fydes voor meer informatie over ondersteuning onderwijs zieke leerlingen.

Soms moet de school vaststellen dat het kind toch niet op de goede plek zit. Dan moet de school besluiten om een andere passende plek voor het kind te zoeken. De school doet dit altijd in overleg met de ouders/verzorgers en houdt daarbij rekening met de wensen van de ouders/verzorgers. Het samenwerkingsverband Plein 013 heeft daar regels voor opgesteld die passen binnen de wet op Passend onderwijs. Het kan betekenen dat het beter is voor een kind om geplaatst te worden op een school voor Speciaal Onderwijs die wel de passende ondersteuning kan bieden. De school heeft de taak om deze passende plek voor het kind te vinden.

Toelaatbaarheidsverklaring Als de keuze voor een andere school een school voor Speciaal Onderwijs betreft, dan is onze school wettelijk verplicht hiervoor eerst een Toelaatbaarheidsverklaring aan te vragen bij het samenwerkingsverband.

Onderwijsarrangementen Passend onderwijs wil graag bereiken dat elk kind de ondersteuning krijgt die nodig is. En u als ouder/verzorger bent daarbij een belangrijke partner. Onze school kan vaak prima passend onderwijs bieden, maar soms is externe hulp daarbij nodig. Er is een consulent van het samenwerkingsverband die ons helpt bij het in beeld brengen van het probleem en bij het bespreken van de oplossingen. We betrekken daarbij ook de jeugdhulpverlening als dat voor het kind of gezin noodzakelijk is. Natuurlijk wordt u daar nauw bij betrokken. We maken dan samen een arrangement dat past bij de ondersteuningsbehoefte van het kind. Ouders/verzorgers zijn wel

2014-2015

SBO Zonnesteen 16

Gedragsregels

Een veilige school voor de kinderen

Om machtsmisbruik binnen de school te voorkomen heeft het team (het personeel) gedragsregels afgesproken. Dat zijn regels over o.a. lichamelijk contact en binnenkomen in kleedruimtes. De afspraken die vastgelegd zijn, kunt u bij de leerkracht of directie inzien.

Wij bieden uw kind een veilige school. Een school waar het kind graag naar toe gaat. Waar het zich geborgen voelt en zonodig met zijn/haar problemen terecht kan. Ook het leren omgaan met elkaar (kinderen) en met de volwassenen om zich heen kan de veiligheid vergroten. Belangrijk daarbij is de kinderen weerbaarder te maken binnen de school en binnen de maatschappij.

Schoolmaatschappelijk werk en interne vertrouwenspersonen Als uw kind met een probleem zit (thuis of op school), kan hij/zij de schoolmaatschappelijk werker óf een van de interne vertrouwenspersonen aanspreken. Praten kan helpen. Samen kan bekeken worden of en hoe er mee verder te gaan. Meer hierover leest u in het hoofdstuk “Voor de ouders”.

Omgaan met elkaar en de omgeving Op school leren wij de kinderen met respect om te gaan met elkaar en de omgeving. 1. Respect voor elkaar (en jezelf) - Hierbij denken wij aan alle contacten, ongeacht of deze tussen kinderen en/of volwassenen plaatsvinden. - Wij kennen de S-regel. Niet spugen, schoppen, slaan of schelden. - Pesten, uitdagen of ander ongewenst gedrag horen ook niet thuis op onze school. - Als wij iets willen lenen, vragen we dat. - Bij alle activiteiten houden wij rekening met de ander, zodat deze ongestoord zijn/haar werk kan doen. 2. Respect voor de omgeving. - De omgeving zoals klas, toilet, speelplaats of welke andere plaats die wij bezoeken, laten wij netjes achter. - Wij zorgen goed voor eigen spullen en spullen van de ander (school of klasgenoot). In principe benaderen wij de kinderen het liefst positief. Belonen van goed gedrag hoort daar natuurlijk bij. Soms is het nodig dat wij de kinderen helpen om goed gedrag te leren. De grenzen zullen wij aan moeten geven. Wij spreken de kinderen erop aan, als ze zich niet aan de afspraken houden. Het omgaan met elkaar en de omgeving bespreken we met de kinderen aan de hand van enkele eenvoudige regels.

Marietje Kesselsproject Dit project helpt meisjes en jongens in de bovenbouw weerbaarder te maken tegen mogelijke bedreigingen vanuit hun omgeving. Zowel het leren verwoorden van gevoelens als het daadwerkelijk afweren van lichamelijk geweld komt aan de orde. De school zelf selecteert de kinderen die daar voor in aanmerking komen.

Protocollen De scholen binnen BIEZONDERWIJS hebben protocollen vastgesteld, waarin is vastgelegd hoe te handelen bij agressie, seksuele intimidatie en ongewenste intimiteit, pesten en dit jaar ook de meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld. Duidelijkheid hierin biedt al veiligheid. Ook afspraken m.b.t. contacten met politie en justitie zijn vastgelegd.

Pestprotocol In het “Protocol tegen pesten” verklaren directie, Medezeggenschapsraad en Ouderraad het probleem van het pestgedrag aan te pakken en daarmee het geluk, het welzijn en de toekomstverwachting van kinderen daadwerkelijk te verbeteren. Het protocol geeft ook aan hoe wij dat willen doen.

Ingrijpen bij gevaarlijk gedrag. Protocol computergebruik.

Soms hebben wij te maken met gedrag van kinderen dat voor henzelf, de medeleerling en/of de leerkracht mogelijk tot gevaarlijke situaties kan leiden. De leerkracht kan dan, door een collega bijgestaan, zo’n kind op een veilige manier naar een rustige ruimte brengen. Het team is hiervoor geschoold.

Kinderen tekenen zelf het protocol “hoe gebruik ik de computer op school”. Hiermee beloven ze zich aan de regels voor (veilig) gebruik van de computer op school te houden. Regels en afspraken m.b.t. bovenstaande protocollen zijn op de website te vinden.

2014-2015

SBO Zonnesteen 17

lige situaties te voorkomen, hebben wij de volgende afspraken:  Auto’s en (taxi)busjes zetten kinderen af aan de Generaal Smutslaan. Auto’s parkeren zal in de wijk moeten gebeuren. Let op er zijn tijden waarop parkeren op de zoen en zoefstrook verboden is.  Fietsers dienen aan de Generaal de Wetstraat het terrein te betreden. Wijkagent Als school hebben wij een goed contact met de wijkagent. Samen bespreken wij onveilige situaties in en om de school. Ook onveilig handelen van kinderen is punt van aandacht.

Ook de omgeving van de kinderen willen wij zo veilig mogelijk maken Rookverbod Zoals in alle openbare gebouwen geldt ook binnen onze school een rookverbod. Ook is de speelplaats tijdens pauzes rookvrij. Bedrijfshulpverlening De school beschikt over 2 gecertificeerde EHBO-ers en 8 BHV-ers (bedrijfshulpverleners). Ook zijn zij geschoold om een AED toestel te bedienen. Wij kunnen, in noodgevallen beschikken over de AED van Koningsvoorde. Van de niet gecertificeerde collega’s mag u verwachten dat zij hun gezond verstand gebruiken in noodsituaties.

ARBO- beleid Elke twee jaar wordt door een bedrijfshulpverlener en een ouder uit de Medezeggenschapsraad de school gecontroleerd. Er wordt gelet op de veiligheid van het gebouw. Zij stellen een lijst samen van aandachtspunten op het gebied van veiligheid. In de periode daarna wordt bekeken hoe de school weer veiliger gemaakt kan worden. Noodsituaties In geval van noodsituaties zoals ernstige ongelukken, brand en gijzelingen volgen wij ons schoolnoodplan. In het begin van ieder schooljaar wordt met de kinderen besproken hoe zij zo snel mogelijk het gebouw kunnen verlaten. Jaarlijks wordt er minimaal één ontruimingsoefening gehouden. Is dat het geval dan krijgt uw kind daarover achteraf een bericht mee naar huis. Verkeerssituatie rond de school Elke ochtend en middag komen en gaan er veel (taxi) busjes, particuliere auto’s, brommers en fietsen. Om goed overzicht te houden en onvei-

2014-2015

SBO Zonnesteen 18

4. VOOR DE OUDERS

Ouders en SBO Zonnesteen Zonnesteen wil transparant zijn naar ouders. Ouders goed informeren én in gesprek zijn en blijven om samen zo optimaal mogelijk de kinderen te kunnen begeleiden.

Contact houden De school en haar onderwijs maken deel uit van de totale opvoeding van een kind, waarvoor ouders de hoofdverantwoordelijkheid dragen. Natuurlijk is de rol die de school vervult belangrijk. Maar de leerkrachten kunnen alleen dan hun werk goed doen, wanneer ouders dit ondersteunen en omgekeerd. Uw kind voelt zich dan beter thuis op onze school! Daarom is een goed contact tussen school en ouders zo belangrijk. Wij willen graag in een open sfeer met u samenwerken. Dat proberen wij op de volgende manier te bereiken. - De school heeft een eigen website www.sbozonnesteen.nl waar u actuele informatie kunt nalezen en foto’s van schoolactiviteiten kunt bekijken. - Aan het begin van het schooljaar ontvangt u, als aanvulling op deze schoolgids, een informatiekalender waarin alle belangrijke data en informatie van dat specifieke jaar beschreven staan. - Via een weekbrief houden wij u op de hoogte van wat er allemaal speelt. Deze brief wordt elke vrijdag meegegeven. - Twee keer per jaar wordt er een schoolkrant uitgegeven. Deze wordt voornamelijk verzorgd door de kinderen en hun leerkrachten. - Na schooltijd kunt u gerust eens binnenlopen in de klas. U kunt dan het werk van uw kind bekijken en even praten met de leerkracht. Uw kind zal blij zijn met uw belangstelling. - Wilt u rustig met de leerkracht praten, maakt u dan een afspraak. De leerkracht heeft dan zeker tijd voor u. - Ook met vakleerkrachten, logopediste, IBer, orthopedagoog, schoolarts of school maatschappelijk werker kunt u een afspraak maken. - Op SBO Zonnesteen kennen wij verschillende vormen van rapportage naar ouders.

-

-

-

-

-

-

2014-2015

Wij vinden het van belang dat u goed op de hoogte blijft van de vorderingen, inzet en gedrag van uw kind. Twee keer per jaar ontvangt u een uitgebreid ouderverslag over uw kind. Dit verslag bevat informatie over de sociaal- emotionele ontwikkeling, leergedrag en ontwikkeling m.b.t. de leerstof. U ontvangt een uitnodiging om met de leerkracht over dit verslag in gesprek te gaan. Vóór elke vakantie ontvangt uw kind een rapport. Hierin wordt in algemene termen gesproken over het gedrag en twee keer per jaar over de inzet bij de leervakken. In de informatiekalender van de school vindt u de gegevens over frequentie en planning van rapporten en rapportbesprekingen. Groepsouderavond. In het begin van het schooljaar is er een informatieavond. U kunt dan kennismaken met de leerkracht van uw kind en de andere ouders. Deze vertelt dan ook wat uw kind zoal zal leren tijdens dit schooljaar, welke lessen hij/zij krijgt en welke veranderingen te melden zijn t.o.v. vorig schooljaar. De directie is ook altijd bereid met u te praten. Spreekt u hen gerust aan als u vragen of opmerkingen hebt. Alleen als wij weten wat er speelt, kunnen wij er iets aan doen. In de laatste week van het schooljaar wordt u uitgenodigd om kennis te maken met de nieuwe leerkracht van uw kind. Regelmatig zijn er informatie- en themabijeenkomsten over speciale onderwerpen gericht op speciale groepen ouders. Onderwerpen kunnen zijn: overgang naar het voortgezet onderwijs, uitleg over sociale vaardigheidstraining en/of opvoedingsthema’s. Bespreking over uw kind aan de hand van een (herhalings)onderzoek. De Interne Begeleider, leerkracht, orthopedagoog en/of psycholoog bespreekt met u, indien daar aanleiding toe is, de bevindingen en mogelijke consequenties die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen. Maatschappelijk werkster. U kunt als ouder bij haar terecht met vragen over opvoedingsproblemen, voor informatie over mogelijke ondersteuning vanuit zorginstellingen en/of financiële ondersteuning vanuit bijvoorbeeld stichting Leergeld, of sociale zaken van de Gemeente Tilburg.

SBO Zonnesteen 19

Informatieplicht aan ouders

-

Iedere ouder heeft in principe recht op informatie van de school over zijn of haar kind. Dat is ook het uitgangspunt bij ons op school. Er zijn echter wel verschillen. De ene ouder heeft recht op meer informatie dan de andere. Een enkeling heeft zelfs helemaal geen recht op informatie. Dat heeft te maken met de wettelijke hoedanigheid waarin de ouders verkeren. Alle informatie krijgen ouders: - getrouwd/samenwonend/partnerschap geregistreerd, met beiden gezag over het kind. - gescheiden/niet meer bij elkaar wonend, met het gezag over het kind. In geval van ondertoezichtstelling krijgt de voogd alle informatie. Beperkt recht op informatie hebben ouders: - die geen gezag hebben over het kind die wel het kind hebben erkend én om informatie vragen. Beperkte informatie wil zeggen: belangrijke feiten zoals informatie over schoolvorderingen en evt. de sociaalpedagogische ontwikkeling op school. Als het belang van het kind zich tegen informatieverstrekking verzet, dan hebben ouders ook geen recht op informatie. Dit kan het geval zijn indien de rechter heeft geoordeeld dat het geven van informatie aan een ouder het kind zal schaden.

-

-

wordt op verzoek op de hoogte gehouden van ontwikkelingen op Zonnesteen. vraagt u elk jaar om een vrijwillige ouderbijdrage. Dit geld komt direct ten goede aan uw kind. Het geld is nodig om vieringen, extra activiteiten en sommige uitstapjes te betalen. De hoogte van de ouderbijdrage staat in de informatiekalender en wordt jaarlijks verantwoord en gepubliceerd in de weekbrief. De instemming van de Medezeggenschapsraad is hierbij vereist. kan dienen als aanspreekpunt wanneer u mee wilt helpen bij activiteiten.

De organisatie van deze activiteiten wordt vooren nabesproken in de ouderraadvergadering. De vergadering van de ouderraad is openbaar toegankelijk. Tijdens deze vergaderingen is steeds de adjunct-directeur van de school aanwezig.

Ouderhulp Het schoolteam maakt al jarenlang dankbaar gebruik van de hulp van ouders. Wilt u een steentje bijdragen aan een plezierige schooltijd voor de kinderen, dan zijn er meerdere mogelijkheden. Een paar voorbeelden: - groepjes kinderen begeleiden tijdens een uitstapje. - helpen bij een sportdag, spelletjesdag, carnaval of andere schoolactiviteit. - rijden naar een museum, theater of ander doel met een groepje kinderen. Natuurlijk hopen wij wel dat u zich aan mogelijke afspraken houdt, ook al gaat het om vrijwilligerswerk. De kinderen en wij rekenen op u.

Medezeggenschap De Medezeggenschapsraad (MR) bestaat uit 4 teamleden en 4 ouders. Zij worden gekozen door het schoolteam en door de ouders. De directeur neemt steeds als adviseur deel aan de vergaderingen. De MR denkt mee (en beslist in sommige gevallen) over het beleid van de school. In het Medezeggenschapsreglement staat beschreven waarover de raad adviesrecht heeft en waarover instemmingsrecht. Dit reglement ligt op school. U kunt het daar inzien.

Ouderraad De Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad (GMR). Zonnesteen valt samen met nog 6 andere scholen onder het bestuur BIEZONDERWIJS. Zaken die alle scholen aangaan worden in de GMR besproken. Eén ouder en één teamlid uit de MR zijn lid van de GMR.

De ouderraad (OR) wordt geleid door een bestuur en: - denkt mee over activiteiten en acties voor de kinderen en voert deze ook mee uit. Zij ondersteunt bij allerlei schoolactiviteiten. - beheert de schoolbibliotheek voor de onderbouw. 2014-2015

SBO Zonnesteen 20

Overblijven

Wat is er geregeld voor de ouders?

De kinderen kunnen tussen de middag overblijven. Bijna alle kinderen maken hiervan gebruik. Ze eten in de klas met hun eigen leerkracht. De school zorgt voor serviesgoed, melk of thee en toezicht tijdens het eten en bij het buiten spelen. Aan het overblijven zijn kosten verbonden, die aan de ouders worden doorberekend. Zie de informatiekalender voor de hoogte van het bedrag.

Schoolmaatschappelijk werk Regelmatig wordt de school benaderd door ouders met vragen over de situatie van hun kind(eren) thuis. Het is in het belang van het kind dat wij deze vragen en zorgen serieus nemen. Daarom is er aan onze school een maatschappelijk werker verbonden. Zij werkt 2 dagdelen voor onze school. Verder is zij telefonisch gemakkelijk te bereiken. Via de school kunt u haar mobiele nummer opvragen. Wat kunt u verwachten? - Professionele hulp - Een vertrouwenspersoon. - Gebonden aan beroepsgeheim. - Gratis hulp. Met wat voor vragen kunt u terecht? - Vragen over uw gezin die te maken hebben met de opvoeding van uw kind. - Het gedrag van uw kind thuis en/of op school. Wat is er dan mogelijk? - Het bieden van een luisterend oor. - Samen zoeken naar een oplossing, verwijzing of begeleiding naar instanties. Het kan ook voorkomen dat de school zorgen heeft over uw kind. De school kan dan de maatschappelijk werkster vragen om contact met u op te nemen. De directie of leerkracht informeert u van te voren hierover.

Jeugdbladen Via school kunnen kinderen zich abonneren op bladen zoals Bobo, Okki, Taptoe en het Engelse blad Hello You. Ieder kind krijgt aan het begin van het schooljaar een bestelformulier mee naar huis. Het abonnementsgeld voldoet u rechtstreeks aan de uitgever.

Vervoer Om gebruik te kunnen maken van aangepast vervoer moet er aan verschillende voorwaarden voldaan worden. De leeftijd van het kind, de afstand (meer dan 6 kilometer) tot school en de onmogelijkheid om het kind zelf te brengen, zijn daarbij van belang. Hoewel het vervoer in eerste instantie een zaak is tussen ouders en gemeente, willen wij (indien gewenst) behulpzaam zijn bij de aanvraag. In sommige gevallen zal de gemeente, inkomensafhankelijk, een bijdrage van de ouders vragen. Wij vinden het belangrijk dat de kinderen op een veilige manier op school komen. Laat het horen als er problemen zijn met het vervoer. U kunt daar ook de gemeente op aanspreken. Zie informatiekalender.

Jeugdsportfonds Tilburg Het Jeugdsportfonds maakt het financieel mogelijk dat kinderen van kwetsbare gezinnen deel kunnen nemen aan sportactiviteiten. Lidmaatschap, contributie en kleding kunnen voor vergoeding in aanmerking komen. Ieder situatie wordt op maat beoordeeld. Voor het adres: zie de adressenlijst in de informatiekalender.

Buitenschoolse opvang (BSO) Ons bestuur BIEZONDERWIJS heeft een overeenkomst afgesloten met Kinderstad. Kinderen van Zonnesteen kunnen een beroep doen op BSO voorzieningen van Kinderstad in hun eigen buurt.

Stichting Leergeld Sporten, zwemles, muziek maken enz. ook uw kind mag meedoen! Is het voor u ook zo moeilijk om rond te komen? En dan komen daar die dure clubkosten nog bij. Is uw inkomen op of net iets boven het minimum? Misschien kan Stichting Leergeld u helpen, met een voorschot op de subjectsubsidie, een renteloze lening of een gift. In sommige gevallen dragen zij ook bij aan de betaling van overblijven en/of schoolreis. Twijfel niet, schrijf of bel hen tijdig. Zie de adressenlijst in de informatiekalender.

Jeugd Tand Verzorging Twemaal per jaar worden de kinderen, die zijn aangemeld door de ouders, door een medewerker van Jeugd Tand Verzorging op school opgehaald en teruggebracht. Indien u als ouder daarbij aanwezig wilt zijn, kunt u dat laten weten.

2014-2015

SBO Zonnesteen 21

Aanmeldingsformulieren worden verzonden naar 4- jarige kleuters. Als u uw kind later wilt aanmelden dan kunt u dat doen middels een formulier (bij de administratie van de school te verkrijgen).

Centrum Jeugd en Gezin (CJG) Het Centrum Jeugd en Gezin biedt informatie, advies en ondersteuning bij opgroeien en opvoeden. In het Centrum voor Jeugd en Gezin werken verschillende organisaties samen op het gebied van onderwijs, jeugd(gezondheid)zorg en welzijn. Deze instellingen zijn ook vertegenwoordigd in het zorg(advies)team van de school. Het CJG is voor ouders en jongeren rechtstreeks te bereiken via tel 0800-3656565 (gratis) elke werkdag tussen 13.00- 17.00 uur. Website: www.jeugdengezintilburg.nl daar is ook informatie te vinden over de inlooppunten in de verschillende wijken in Tilburg of gemeenten in Midden Brabant.

O Ongevallen- inzittendenverzekering. De school heeft deze verzekering voor het personeel afgesloten. De verzekering geldt ook als hulpouders en/of stagiaires kinderen vervoeren voor school. De verzekering dekt de schade niet als een verzekerde op een niet wettelijk toegestane zitplaats wordt vervoerd. Dat betekent dat er dus voorin 2 zitplaatsen zijn en achterin 3 en dat alle inzittenden gordels moeten gebruiken als die in de auto aanwezig zijn. Het grootste kind moet voorin zitten. Dringt u er bij uw kind op aan dat hij/zij zich aan deze regels houdt.

Verzekering Aansprakelijkheidsverzekering. Door de school is een verzekering afgesloten voor schade die wordt veroorzaakt door personeel, stagiaires en hulpouders. Deze verzekering keert alleen schadegeld uit wanneer er sprake is van wettelijke aansprakelijkheid van bovengenoemde personen. De aansprakelijkheid op school beperkt zich in het algemeen tot die gevallen, waarin de leerkracht zelf schade heeft veroorzaakt of wanneer schade is ontstaan als gevolg van slecht onderhoud van het schoolgebouw of meubilair. Vaak wordt aangenomen dat de school aansprakelijk is voor alle schade die onder schooltijd wordt aangebracht, ook wanneer deze schade door een kind wordt veroorzaakt. Dit is echter niet juist. Ouders/verzorgers van kinderen tot 14 jaar zijn aansprakelijk voor de schade die door hun kinderen wordt veroorzaakt, ook als die schade tijdens schooltijd is ontstaan. U kunt daarbij denken aan schade aan andere kinderen en schooleigendommen. Daarom is het van het grootste belang dat ouders/verzorgers een verzekering afsluiten tegen de gevolgen van wettelijke aansprakelijkheid. Zo’n WA- verzekering regelt de aansprakelijkheid van de ouders zelf en van hun kinderen.

Ongevallenverzekering Deze verzekering is van kracht voor het personeel en de leerlingen tijdens schooluren en evenementen in schoolverband, alsmede gedurende het rechtstreeks gaan van huis naar school en omgekeerd. Mocht u na een ongeval met uw kind kosten hebben die niet op een andere verzekering zijn te verhalen, dan kunt u bij deze verzekering een claim indienen. De polis van deze verzekering ligt op school ter inzage. Deze verzekering dekt niet de schade die door kinderen aan andere leerlingen, schooleigendommen, enz. wordt toegebracht. Een aansprakelijkheidsverzekering is wat ons betreft dan ook beslist noodzakelijk.

2014-2015

SBO Zonnesteen 22

externe vertrouwenspersoon en kan ook helpen bij het leggen van dat contact. De interne vertrouwens contactpersonen hebben ook een belangrijke taak op het gebied van preventie van machtsmisbruik op school. Zij hebben geheimhoudingsplicht. Externe vertrouwenspersoon Buiten de school zijn twee externe vertrouwenspersonen tot onze beschikking die deskundig zijn op het terrein van machtsmisbruik en de gevolgen ervan. Deze werken binnen het project PMM (Preventie Machtsmisbruik) van de GGD Hart voor Brabant. Het telefoonnummer staat vermeld in het jaarboekje onder “externe vertrouwenspersoon”. Hij/zij zal met u over de klacht praten en kijken wat er moet gebeuren. Dat kan zijn een vorm van hulpverlening, bemiddeling of het indienen van een klacht. U beslist welke stappen u wilt zetten, de vertrouwenspersoon ondersteunt u daar bij als u dat wilt. U kunt altijd zelf rechtstreeks contact opnemen met de externe vertrouwenspersoon.

Klachten Overal waar mensen samenwerken, kan iets fout lopen. Ook op een school. Soms is dat onopzettelijk, soms opzettelijk. Degenen die zich het slachtoffer voelen van gedragingen of beslissingen van anderen, kunnen dat als een klacht beschouwen. Soorten van klachten Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten klachten. 1. Klachten over machtsmisbruik, bijvoorbeeld seksuele intimidatie, discriminatie, agressie, geweld of pesten. Het is belangrijk om deze klachten niet binnen de school zelf af te handelen, maar daarvoor onafhankelijke, externe deskundigen in te schakelen. U kunt in eerste instantie een beroep doen op een van de interne vertrouwenspersonen binnen de school of direct op de externe vertrouwenspersonen. (zie de informatiekalender) Als u een officiële klacht in wilt dienen kan dat bij de Stichting KOMM (Klachten Over MachtsMisbruik). 2. Klachten omtrent kwaliteit kunnen gaan over bijvoorbeeld begeleiding van kinderen, toepassing van strafmaatregelen, beoordeling van leerlingen en de schoolorganisatie. We gaan ervan uit dat u met zo’n klacht in eerste instantie naar de betrokkene(n) gaat, bijvoorbeeld de leerkracht. Het is immers voor alle partijen het prettigst als problemen in goed overleg worden opgelost. Komt u er samen niet uit, dan kunt u bij de directie van de school terecht of bij de voorzitter van het College van Bestuur van de Stichting Speciaal Onderwijs Tilburg. Mocht het ondanks verschillende pogingen niet lukken om tot een oplossing te komen, dan heeft u het recht om contact op te nemen met de externe vertrouwenspersoon of een officiële klacht in te dienen bij de klachtencommissie voor Katholiek Onderwijs van het VKO.

Bemiddeling Ook binnen de stichting KOMM bestaat de mogelijkheid om te kiezen voor bemiddeling. Daarbij zal de onafhankelijke bemiddelaar de partijen helpen om samen een oplossing te vinden voor het probleem. Mocht de bemiddeling mislukken of mocht u de klacht te ernstig vinden voor bemiddeling, dan kan uiteraard toch een officiële klacht worden ingediend. De externe klachtencommissie Als u een officiële klacht wilt indienen, dan komt u terecht bij de onafhankelijke klachtencommissie van de Stichting KOMM voor machtsmisbruik en Klachtencommissie VKO voor kwaliteit en machtsmisbruik. Die zal alle partijen horen en een advies geven aan het bestuur van de school. Het adres is vermeld in de informatiekalender.

Interne vertrouwenspersoon Binnen de school zijn er twee personen aangewezen bij wie u en/of uw kind terecht kunt met een klacht over machtsmisbruik. Hun namen zijn te vinden in de informatiekalender bij “interne vertrouwenspersonen” . De vertrouwenspersoon zal naar uw verhaal luisteren en samen met u kijken wat er het beste kan gebeuren. Hij/zij gaat niet zelf met de klacht aan de slag, maar verwijst u door naar de 2014-2015

SBO Zonnesteen 23

het betreffende kind voor een periode tijdens de pauze binnen blijft. - blijven de problemen hardnekkig aanhouden dan kan de leerkracht een plan van aanpak opstellen waarbij u als ouder betrokken zal worden. - als uiterste maatregel kan de school een leerling schorsen of verwijderen. Daarover leest u elders in deze schoolgids. Hebt u vragen over een gebeurtenis op school en/of het optreden van een leerkracht, neemt u dan gerust contact op met de groepsleerkracht, directie en/of vertrouwenspersoon.

5. SCHOOLAFSPRAKEN

Regels in de school Wij vinden het belangrijk dat de kinderen met plezier naar school gaan. Om het gezellig te houden zijn er regels nodig en maken wij afspraken met ouders en kinderen.

Eten, drinken en snoepen Met de kinderen spreken wij het volgende af: - wij proberen het snoepen te beperken. - bij verjaardagen mag u een traktatie mee naar school geven. De traktaties worden in de klas gegeten. - tussen de middag bij de lunch eten de kinderen brood(producten), fruit en/of zuivelproducten. Dus geen koek. Bij het eten drinken de kinderen melk, thee of water (door de school geleverd) of een zelf meegenomen niet- koolzuurhoudende drank. - koolzuurhoudende dranken mogen niet worden meegenomen. Zorgt u er mee voor dat de afspraken kunnen worden nagekomen?

Spullen mee naar school nemen Wij adviseren uw kinderen geen speelgoed mee naar school te geven. Vaak gaat het kapot of gaat het verloren. U kunt hiermee veel teleurstellingen voorkomen. Voor verjaardagen en Sinterklaas maken wij graag een uitzondering. Wil een kind toch iets meenemen om te laten zien, dan levert hij/zij het speelgoed vervolgens in bij de leerkracht en kan het na schooltijd weer mee naar huis nemen. Skeelers, stepjes, skateboards en dergelijke mogen op de speelplaats niet worden gebruikt. Mobiele telefoontjes hoeft uw kind niet mee naar school te brengen. In geval van nood kunt u of kan uw kind gebruik maken van de telefoon op school. Heeft uw kind er toch een bij zich, dan geeft hij/zij het mobieltje aan het begin van de dag in bewaring bij de leerkracht. Levert uw kind deze niet in, dan neemt de leerkracht het in beslag. Een van de ouders kan deze dan op school komen ophalen. Gevaarlijke voorwerpen: Voorwerpen die het karakter dragen van een wapen of voorwerpen die als wapen worden gebruikt, die je niet bij je hoeft te hebben voor het volgen van het onderwijs, worden ingeleverd. Dit geldt ook voor het meenemen van vuurwerk. Er wordt dan contact opgenomen met de ouders én mogelijk contact gezocht met de (wijk)politie. Deze stellen wij op de hoogte en vragen wij om advies.

Toiletbezoek Elk kind mag naar het toilet als de situatie in de groep dat toelaat. Dit wil zeggen in principe niet tijdens instructiemomenten. Bij ziekte kunnen hierover andere afspraken gemaakt worden. Hoe ouder het kind wordt, hoe meer wij ze stimuleren om naar het toilet te gaan in pauzetijd en vóór of na schooltijd.

Verloren en gevonden voorwerpen Gevonden voorwerpen worden verzameld bij de conciërge. Heeft uw kind iets verloren dan kan hij/ zij daar informeren of het is gevonden.

Ongewenst gedrag van kinderen Mogelijke consequenties die kunnen volgen op ongewenst gedrag zijn: - eerst worden kinderen gewaarschuwd. - bij meerdere waarschuwingen tijdens bv. een pauze of bij gevaarlijk gedrag, wordt de eigen leerkracht op de hoogte gesteld. - de leerkracht kan besluiten een kind even buiten de groep te plaatsen (time- out). - komt dat vaker voor dan wordt contact opgenomen met de ouders. Het kan zijn dat

Fietsen stallen Kinderen die niet op loopafstand wonen, kunnen op de fiets naar school komen. Op school is een fietsenstalling aanwezig. De school kan geen aansprakelijkheid nemen voor eventuele beschadigingen. Wel wordt er zoveel mogelijk gedaan om beschadigingen te voorkomen. Onder schooltijd wordt de speelplaats afgesloten. Aangeraden wordt de fietsen op slot te zetten.

2014-2015

SBO Zonnesteen 24

teerd. Wij kennen ziek (als het kind ziek is gemeld), te laat, geoorloofd verzuim (verlof aangevraagd en gekregen), doktersbezoek en ongeoorloofd verzuim (verlof aangevraagd en niet gekregen). Ook wordt afwezig zonder bericht, genoteerd. Is uw kind zonder bericht afwezig of in een maand vaker te laat op school, dan melden wij u dat middels een briefje. Dit briefje willen wij graag voor gezien door u getekend terug ontvangen. Wij hopen dat u er mee op toeziet dat verzuim tot een minimum teruggebracht wordt.

Boeken en schoolspullen Uw kind gebruikt boeken, koptelefoontjes en andere materialen van de school. Indien uw kind iets daarvan verliest of ernstig beschadigt, zal de school de kosten in rekening brengen. Wijs uw kind erop zuinig te zijn op deze spullen. Het laten betalen uit eigen spaarpot kan ervoor zorgen dat uw kind zorgvuldiger omgaat met de spullen.

Ziek melden en ziek worden Elk kind is vanaf 5 jaar leerplichtig. Dat wil zeggen dat het kind verplicht is de school te bezoeken (met uitzondering van vakanties). Maar er zijn uitzonderingen: - als het kind ziek is. - als het kind een bezoek moet brengen aan de huisarts, therapie, ziekenhuis of tandarts. (Wij vragen u wel deze afspraken zoveel mogelijk buiten schooltijd te maken). In deze gevallen hoeft u dit alleen aan de leerkracht van uw kind of administratie door te geven. Dit kan schriftelijk, mondeling of telefonisch gebeuren. Graag (ziek) melden voordat de school begint. Denkt u er zelf aan (indien van toepassing) om het taxibedrijf op de hoogte te stellen? Uw kind kan natuurlijk ook op school ziek worden of gewond raken. Er werken op school leerkrachten met een EHBO-diploma die zorgen voor een goede “eerste hulp”. Ook proberen wij dan snel de ouders/verzorgers van het kind te bereiken. Wij vragen u dan het kind op school te komen ophalen. Wij sturen een kind nooit alleen naar huis. Als wij geen gehoor krijgen, bellen wij het extra nummer, dat u bij inschrijving gegeven heeft. Als dit ook niet lukt blijft uw kind op school. Als uw kind zo ziek is dat het onmiddellijke zorg nodig heeft, schakelen wij medische hulp in. Zonodig gaan we met het kind naar het ziekenhuis. Natuurlijk proberen wij u zo snel mogelijk te bereiken zodat u de begeleiding over kunt nemen.

Ongeoorloofd verzuim melden wij aan de leerplichtambtenaar, deze zal u uitnodigen voor een gesprek. Hij/ zij zal een proces verbaal opmaken. Is uw kind niet op school en hebben wij niets van u vernomen, dan zal de administratie contact met u opnemen. Dit om er zeker van te zijn dat uw kind niet ergens tussen huis en school in de problemen is geraakt.

Fotograaf Jaarlijks worden er schoolfoto’s gemaakt. Hierover wordt verder geïnformeerd via de weekbrief.

Sponsoring Gelukkig is de school niet afhankelijk van sponsorgeld. Maar sponsorgeld is natuurlijk van harte welkom. Sponsors hebben geen inspraak bij het vaststellen van de inhoud of uitvoering van ons onderwijs. De gelden die ons ter beschikking worden gesteld, worden o.a. gebruikt voor aanschaf van computers, leesboeken en het onderhoud en de aankleding van de speelplaats en het organiseren van extra activiteiten. De MR heeft hierbij instemmingsrecht. Als de school sponsorgeld ontvangt, zal dit in onze weekbrief worden vermeld.

Verlof aanvragen Op de bladzijde “vakantie en vrije dagen” in de informatiekalender, staat dit uitgebreid beschreven.

Schoolverzuim De leerkrachten houden de aanwezigheid (en dus ook de afwezigheid) van de kinderen bij. Hierbij wordt de reden van afwezigheid geno2014-2015

SBO Zonnesteen 25

Het begeleidende en ondersteunende instellingen

6. CONTACTEN EN SAMENWERKING MET…..

-

Met andere scholen Zonnesteen heeft veel contact met andere scholen zoals: - scholen binnen het bestuur BIEZONDERWIJS, in het bijzonder met de SBO scholen. - basisscholen van het Samenwerkingsverband Plein 013. Samen geven wij vorm aan nog betere zorg voor onze kinderen, uw kinderen. - Voortgezet Onderwijs. Vooral met het Praktijkcollege Tilburg en de VMBO’s is veelvuldig overleg, over hun onderwijs en aanpak, over onze kinderen die daar momenteel onderwijs volgen. - scholen voor speciaal onderwijs. Indien van belang, leggen wij contact met speciale scholen zoals MYTYLschool, De Bodde, Parcours of de Keyzer.

-

-

Met zorginstellingen/ zorgaanbieders Via de zorg voor kinderen komen wij in contact met veel verschillende zorginstellingen zoals GGZ, MEE, Jeugdzorg, AMARANT, Idris, Kompaan en allerlei buitenschoolse opvangmogelijkheden (BSO / AMO). Ook nemen wij indien nodig contact op met AMK, kinderbescherming, veiligheidshuis, politie, bureau HALT of melden wij bij Zorg voor Jeugd. Meer informatie op: - www.mee.nl - www.bureaujeugdzorg.info - www.amarant.nl - www.idris.nl - www.stichtingkompaan.nl - www.amk-nederland.nl - www.zorgvoorjeugd.nu

-

-

Fontys Fydes en andere onderwijsadviesdiensten. Medewerkers van die diensten benaderen wij voor inhoudelijke ondersteuning bv. bij de keuze van een nieuwe methode of t.b.v. scholing van ons personeel. Fontys OSO en andere opleidingscentra die opleiding en cursussen voor het onderwijspersoneel verzorgen. GGD Midden Brabant. Dit noemen wij de JGZ (Jeugd Gezondheids Zorg). Zij bewaken en bevorderen de gezondheid van de kinderen. Daarnaast kan ieder kind, ouder of leerkracht uit eigen beweging contact opnemen met de arts of verpleegkundige als daar redenen voor zijn. ARBO Unie BV (ARBO dienstverlening); Zij ondersteunen t.b.v. ziekteverzuim en begeleiding van het personeel. Tinguely Xperts voert de Risico Inventarisatie & Evaluatie (RIE) uit in het kader van de veiligheid. Administratiebureau Vizyr uit Heerlen verzorgt de financiële en personele administratie. Blickeducatie-SOL voor school kind en identiteit. De identiteitsbegeleider houdt ons op de hoogte van actuele ontwikkelingen m.b.t. levensbeschouwing en adviseert ons over diverse levensbeschouwelijke onderwerpen en levensvragen. Openbare bibliotheek Tilburg t.b.v. ondersteuning leesbevorderende activiteiten. Kunstbalie en Cultuur in School Tilburg (CIST), die het onderwijs begeleiden en ondersteunen op het gebied van kunsteducatie.

Ten behoeve van formele aangelegenheden zijn er contacten met -

Met opleidingsinstituten. In verband met stageplaatsen die de school beschikbaar stelt. - ROC, o.a. opleiding voor onderwijsassistenten, sport en beweging. - PABO (lerarenopleiding). - Fontys Hogeschool, opl. HBO-Pedagogiek. - Fontys Sporthogeschool. - Opleiding logopedie - Universiteiten

-

2014-2015

Inspectie van het onderwijs; De inspecteur controleert namens het ministerie de kwaliteit en inrichting van het onderwijs en de gang van zaken op school. Gemeente Tilburg, Goirle, Alphen en in de toekomst Hilvarenbeek en Moergestel- Oisterwijk; Met de leerplichtambtenaar die toezicht houdt op de uitvoering van de leerplichtwet. Met de ambtenaar die zich buigt over het leerlingenvervoer.

SBO Zonnesteen 26

INHOUDSOPGAVE 0. VOORAF .................................................... 1 Voorwoord en inleiding

Een veilige school voor kinderen ........... 17 Omgaan met elkaar en de omgeving en welke gedragsregels wij hanteren Schoolmaatschappelijk werk en interne vertrouwenspersonen Projecten zoals; Marietje Kessels project Protocollen agressie, pestprotocol en afspraken m.b.t. computergebruik. Ook een zo veilig mogelijke fysieke omgeving door rookverbod, ARBO- beleid enz.

1. WAT IS SBO ZONNESTEEN VOOR EEN SCHOOL? .......................................... 2 Doelstellingen van de school, hoe wij die willen bereiken en vanuit welke levensbeschouwing. Plaats binnen bestuur (Biezonderwijs) en Samenwerkingsverbanden Passend onderwijs PLEIN 013.

4. VOOR DE OUDERS Ouders en SBO Zonnesteen ................... 19 Contacten tussen ouders en school, de informatieplicht aan ouders en ouderhulp. De Ouderraad en de Medezeggenschapsraad Wat is er geregeld voor de ouders? ........ 21 Ondersteuning door school maatschappelijk werk, Jeugdsportfonds en Stichting Leergeld. Over overblijven, jeugdbladen, vervoer, buitenschoolse opvang, Jeugd Tandverzorging en Centrum Jeugd en Gezin. Hoe zijn de kinderen verzekerd en waar kunt u met uw klacht terecht

2. LESSEN EN ACTIVITEITEN OP SCHOOL De organisatie van Zonnesteen ............... 4 Samenstelling van de groepen, instructiegroepen en het werken in bouwen. Hoe ziet een dag op Zonnesteen er uit? Wettelijke onderwijstijd. Leeractiviteiten van de kinderen .............. 6 Nederlands, Engels en rekenen. Oriëntatie op jezelf en wereld, kunstzinnige oriëntatie en bewegingsonderwijs. Meer dan leren alleen ............................... 9 Bibliotheek, excursies, schoolreisje, keuze-uur en schoolverlateractiviteiten. Zonnesteen in ontwikkeling .................... 10 Veranderingen die wij binnenkort willen aanpakken.

5. SCHOOLAFSPRAKEN Regels in de school ................................. 24 Over eten, drinken en snoepen, ongewenst gedrag van kinderen, spullen mee naar school nemen en toiletbezoek. Ook over verloren en gevonden voorwerpen, fietsen, boeken en schoolspullen. Hoe ziek melden, verlof aanvragen en over schoolverzuim, de fotograaf en sponsoring

3. ZORG VOOR DE KINDEREN De zorg voor uw kind .............................. 11 Hoe wij de zorg hebben georganiseerd en hoe u, als ouder, daaraan kunt bijdragen. Ons personeel en de zorg voor uw kind 13 Over wie er zoal op school werkt, vervanging van leerkrachten en inzet van stagiaires. De loopbaan van uw kind binnen SBO Zonnesteen ..................................... 14 Instroom, doorstroom, uitstroom en terugkoppeling. Schorsing en verwijdering van kinderen Kinderen die nog meer extra zorg behoeven ................................................. 16 Onderwijs aan zieke kinderen De leerling met een rugzak en de leerling gebonden financiering

6. CONTACTEN EN SAMENWERKING MET ........................................................... 26 Met ander scholen, zorginstellingen en zorgaanbieders, formele instanties, opleidingsinstituten en met begeleidende en ondersteunende instellingen. INHOUDSOPGAVE .................................... 27 LIJST MET AFKORTINGEN ...................... 28

2014-2015

SBO Zonnesteen 27

LIJST MET AFKORTINGEN AED AMK ARBO BB BC BHV BJZ BSO CiST CJG GGZ GMR IB- er JGZ KOMM LWOO MR OB Idris OOP REC SBO SO SOVA TLV Vizyr VO VSO VKO WEC ZA(B)T ZMLK ZMOK ZT

Automatische Externe Defibrillator Advies en Meldpunt Kindermishandeling Arbeidsomstandigheden Bovenbouw Bouw Coördinator Bedrijfshulpverlening Bureau Jeugdzorg Buitenschoolse opvang Cultuur in School Tinburg Centrum Jeugd en Gezin Geestelijke Gezondheidszorg Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad Interne Begeleider Jeugd gezondheidszorg Klachten over Machtsmisbruik Leerweg ondersteunend onderwijs Medezeggenschapsraad Onderbouw Iedereen is Hulpverlening aan licht verstandelijk gehandicapte jongeren in Noord Brabant. Onderwijs ondersteunend personeel, bijvoorbeeld: logopediste, maatschappelijk werker, psycholoog. Regionale Expertise Centra Speciaal Basis Onderwijs Speciaal Onderwijs Sociale Vaardigheidstraining Toelaatbaarheidsverklaring. Administratiekantoor dat de financiële en personele administratie van de school verzorgt. Voortgezet Onderwijs Voortgezet Speciaal Onderwijs Vereniging voor Katholiek Onderwijs Wet op de Expertise Centra Zorg en Advies (en Begeleidings)Team Zeer Moeilijk Lerende Kinderen. Zeer Moeilijk Opvoedbare Kinderen Zorg Team

2014-2015

SBO Zonnesteen 28