het Watersnoodmuseum
J a a rv e r s l a g
Verleden, heden, toekomst
2013 2014
Inhoudsopgave
WATERSNOODMUSEUM
• Voorwoord
pagina 5
• Zestig jaar na de ramp
pagina 6
• Boekpresentaties
pagina 8
• Jubileum zestig jaar vrijwilligers
pagina 9
• Herinrichting caisson 3 & 4
pagina 10
• Innovatief Waterbeheer
pagina 11
• De collectie uitgebreid
pagina 12
• Met dank aan de Rotary
pagina 12
• Oral History
pagina 13
• 1953 Het Verhaal
pagina 13
• Jaarlijkse Oral History Dag
pagina 13
• Minister opent Beleef de Deltaroute
pagina 14
• Tentoonstellingswand in Caisson 4
pagina 14
• Kunst in aanloop
pagina 16
• Harte-plicht 1953/2013
pagina 17
• In de schijnwerpers
pagina 18
• Webwinkel online
pagina 19
• Watersnoodpad
pagina 20
• Regioambassadeurs
pagina 20
• Pop-up museum in Zierikzee
pagina 20
• De omgeving heringericht
pagina 21
• Speurtochtkisten in Caisson 4
pagina 22
• Kinderrondleidingen
pagina 22
• Vakantieactiviteiten
pagina 22
• Digitalisering documentatie afgerond
pagina 23
• Ingenieurs en lezingen
pagina 23
• Internationaal kenniscentrum waterveiligheid
pagina 23
• Facts & figures
pagina 24
• Beknopt financieel jaarverslag 2013 en 2014
pagina 26
3
4
Voorwoord
V
de 120 vrijwilligers die samen dit resultaat hebben bereikt. Het is immers enorm veel werk dat iedere dag weer moet gebeuren om alle bezoekers zo goed mogelijk van U zult het met mij eens zijn dat dienst te kunnen zijn; zowel voor er ongelofelijk veel activiteiten, als achter de schermen! De meeste tentoonstellingen en bijzondere bezoekers komen voor de eerste bijeenkomsten zijn geweest. keer en zijn diep onder de indruk Indrukwekkend was natuurlijk de Nationale Herdenking van de ramp: van de persoonlijke verhalen van de slachtoffers van de ramp. Maar 60 jaar na dato! ik zie ook bezoekers uit de regio die Dat het museum toenemend in de meerdere keren per jaar het museum belangstelling staat, is gedurende bezoeken. In toenemende mate deze twee jaren wel zichtbaar weten ook buitenlandse groepen en geweest: 168.000 bezoekers, 1250 bezoekers ons museum te vinden. groepen. Een groei met 60%! De watersnoodramp was immers Een fantastisch resultaat waarmee de aanleiding voor de Deltawerken het museum zich nog beter op de waarmee Nederland vervolgens kaart heeft gezet. Ook is de positie als veruit het grootste museum in de internationaal toonaangevend in de zuidwestelijke delta verder verbreed. waterbouw is geworden. Wereldwijd draagt Nederland met zijn kennis Ik ben reuze trots op het team en oor u ligt het gecombineerde jaarverslag over 2013 en 2014 van het Watersnoodmuseum.
WATERSNOODMUSEUM
en kunde bij aan het oplossen van de problemen in de lager gelegen delta’s. In beide jaren hebben we de basis gelegd voor een verdere uitbouw van het museum. De opgave is nu om het museum toekomstbestendig te maken en daardoor ook de jongere generatie aan te blijven spreken. Waterveiligheid is immers van alle tijden en vergt voortdurend onderhoud; ook in de bewustwording. Ik hoop dat u met genoegen het jaarverslag zult lezen en ben altijd geïnteresseerd in uw reactie. Siemco Louwerse directeur
5
Nationale en internationale belangstelling
Zestig jaar na de ramp Herdenkingsjaar vol activiteiten
I
n de vroege ochtend van 1 februari 2013 was het precies zestig jaar geleden dat een noordwesterstorm de Nederlandse kust teisterde, met alle gevolgen van dien. Gedurende het herdenkingsjaar bleek hoe de ramp bij veel Nederlanders in het geheugen verankerd is.
door de (inter)nationale pers.
Tv-programma’s Het herdenkingsjaar had een grote aantrekkingskracht op de diverse media. Zo kwam het Jeugdjournaal naar het Watersnoodmuseum. De negenjarige Anne Floor Verhaagen, kleindochter van vrijwilligster Flora Post, gaf voor de camera een kinderrondleiding aan de kinderen Voor het Watersnoodmuseum uit de Jeugdjournaalbus. was 2013 een herdenkingsjaar vol Ook het programma Tussen activiteiten, aandacht van nationale Kunst & Kitsch gebruikte in het en internationale media en met een nieuw record aan bezoekers namelijk herdenkingsjaar de caissons van het museum als decor voor hun 87.160. De kranslegging waar het uitzending. In september 2013 herdenkingsjaar op 1 februari bij verzamelden ruim duizend mensen het Watersnoodmonument mee zich in het museum om hun begon, trok veel belangstelling. kunst (en kitsch) kritisch te laten Tientallen mensen (onder wie vele beoordelen. De uitzending was in overlevenden en nabestaanden) februari 2014. trotseerden het slechte weer. Minister Melanie Schultz van Herdenking Engeland Haegen, Deltacommissaris Museumvrijwilligster Nellie Verton Wim Kuijken, commissaris was namens het Watersnoodmuseum van de Koningin Karla Peijs en aanwezig met de herdenking op burgemeester Gerard Rabelink 31 januari 2013 in de Chelmsford plaatsten, samen met overlevenden kathedraal in Essex. Daar werden van de watersnood kransen. De officiële herdenking werd verslagen de 307 slachtoffers uit het Verenigd
6
Koninkrijk herdacht. Kustdorpen in Norfolk, Suffolk, Essex, Kent en Lincolnshire raakten die rampnacht van 60 jaar geleden zwaar beschadigd. Tijdens de herdenking was er ook aandacht voor de slachtoffers in België en Nederland. Prinses Anne was als speciale gast aanwezig. Op het moment van de herdenking in Engeland was in het museum in Ouwerkerk een team van de regionale zender BBC Essex neergestreken voor een live radiouitzending. “Canvey Island is een eilandje in de monding van de Theems, dat destijds zwaar getroffen is door de ramp. Janet Penn is de initiatiefneemster van een uitgebreide website over het eiland, zijn geschiedenis en de ramp. Ik heb haar in 2012 op Canvey Island ontmoet en
zij heeft het Watersnoodmuseum bezocht, we hebben met regelmaat contact. Het Watersnoodmuseum was ook uitgenodigd voor de officiële Engelse herdenking op 31 januari 2013. Omdat die vrijwel gelijk viel met de Nederlandse, ben ik gevraagd te gaan. Als genodigde heb ik met prinses Anne gesproken, haar de foto’s van het Watersnoodmuseum laten zien en iets kunnen vertellen over de caissons. Ik heb de prinses ook het tweetalige boek van Jasper Goedbloed kunnen overhandigen. Ook in Engeland is het koninklijk huis heel meelevend.’’ Tussen Kunst en Kitsch
Nellie Verton Vrijwilligster Watersnoodmuseum
Jeugdjournaal Prinses Anne en Nellie Verton
Muurschildering
WATERSNOODMUSEUM
Muurschildering Canvey Island In 2014 heeft de zeewering op Canvey Island een muurschildering gekregen. Tien panelen van circa 2,5 meter hoog en samen zo’n 800 meter lang vertellen het verhaal van ‘The Great Flood’. Ook het Watersnoodmuseum, de toren van Kerkwerve en de evacuatie met paard en wagen in Kruiningen zijn afgebeeld. Nellie Verton en Lianne Kooiman vertegenwoordigden het Watersnoodmuseum bij de feestelijke opening in juni.
7
Boekpresentaties
V
Jasper Goedbloed (r) geeft het eerste exemplaar van zijn boek aan schepen Yves Miroir van Oostende.
lak voor de herdenking van zestig jaar na de ramp waren er in het museum twee boekpresentaties. Op 26 januari 2013 kwam het tweetalige (NL/ EN) boek ‘Noordzee, 1953, Storm en stormvloed buiten Nederland’ uit. Auteur Jasper Goedbloed maakte als zestienjarige de ramp mee in Kruiningen. Op verzoek van het Watersnoodmuseum onderzocht Goedbloed de gevolgen van de februariramp buiten Nederland, vanaf de Shetland en Orkney Eilanden tot aan Kent, en van Frans-Vlaanderen tot aan Denemarken. Ook besteedde hij ruime aandacht aan de scheepsrampen in die nacht. Negen schepen verdwenen toen met hun bemanningen spoorloos in de kolkende zee. Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan aan schepen Ives Miroir van Oostende, een van de plaatsen buiten Nederland die ook getroffen werden door de watersnood van 1953.
De Ramp getekend Journalist en socioloog Herman Vuijsje hield op 30 januari 2013 zijn boek ‘De Ramp getekend’ ten doop. Tegelijkertijd was er in het museum een kleine tentoonstelling met kinderboeken die over de ramp gaan, te zien. De herinnering aan, en beeldvorming van de watersnoodramp heeft zich mede in ons geheugen vastgezet door de tekeningen in jeugd- en kinderboeken. Vuijsje onderzocht de beeldtaal, soms van bekende tekenaars als W.G. van de Hulst jr, Carl Hollander en Eppo Doeve, die in de boeken is te vinden. Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan schrijver Jan Terlouw.
8
Jubileum zestig jaar vrijwilligers
B
ij de wederopbouw van het rampgebied waren tot wel anderhalf jaar na de ramp veel (inter)nationale vrijwilligers betrokken. Zij hielpen bij het schoonmaken, opruimen, herstellen en bouwen. In de nasleep van al dit werk richtten enkele studenten SIW (Stichting Internationale Vrijwilligersprojecten) op. Herinrichting krekengebied Zestig jaar later, in 2013, vierde deze organisatie haar jubileum bij het Watersnoodmuseum. Vrijwilligers uit diverse landen vierden niet alleen het jubileum, maar hielpen ook twee weken lang bij werkzaamheden in het krekengebied. Ze overnachtten bij Camping De Vier Bannen en aten bij Brasserie De Vierbannen.
Vrijwilligers van SIW anno 2013 aan de slag in het buitengebied rondom het Watersnoodmuseum.
WATERSNOODMUSEUM
9
Moderne uitstraling Caisson 4 na herinrichting
Herinrichting Caisson 3 en 4
M
ede ter gelegenheid van het herdenkingsjaar 2013, zijn Caisson 4 en een deel van Caisson 3 heringericht. Vooral de inrichting van Caisson 4 was ingrijpend in opzet en uitvoering en wijkt sterk af van de eerste drie caissons. Aan het eind van Caisson 4 is de winkel van het museum gevestigd. Overstromingsgevaar Ook in Nederland is de kans op overstroming nog steeds aanwezig. Met grote gevolgen zoals schade aan woningen, bedrijven en aan de infrastructuur; niet alleen (spoor)wegen maar ook communicatienetwerken en gas-, water- en elektriciteitsleidingen. Caisson 3 is in 2013 deels hernieuwd rond dit thema met als doel de bewustwording te vergroten. Zo laat het 3D simulatieprogramma van Flood Aware zien wat dijkdoorbraken kunnen veroorzaken. De herinrichting is mede tot stand gekomen met Europese subsidie, de provincie Zeeland en het Kenniscentrum Overstromingen.
Minister Opstelten op bezoek Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie bezocht in december 2013 het Watersnoodmuseum waar hij een vergadering van de Veiligheidsregio Zeeland (VRZ) bijwoonde. Daarna kreeg hij een rondleiding door het museum aangeboden en zag hij, voorzien van een 3D bril, de overstromingssimulator van Flood Aware, een van de projecten die direct te maken hebben met het werk van de Veiligheidsregio.
Flood Aware 3D beleving
10
De toekomst van de Zuidwestelijke delta De herinrichting van Caisson 4 is thematisch en richt zich op de toekomst van de zuidwestelijke delta. De tentoonstellingsruimte wijkt volledig af van de andere caissons. Touchscreen-tafels, grote schermen en een serious game geven de bezoekers een beeld hoe innovatieve projecten op het gebied van veiligheid, leven en werken en de natuur elkaar beïnvloeden en versterken.
Innovatief waterbeheer
W
erk aan waterbeheer is nooit af en keuzes die nu gemaakt worden, hebben ook in de toekomst invloed. Momenteel wordt in de delta volop geïnvesteerd in nieuwe technieken met betrekking tot veiligheid maar ook in getijdenenergie, aquacultuur. De nieuwe expositie laat zien dat water niet per definitie een vijand hoeft te zijn; je kunt het water ook op innovatieve wijze gebruiken voor het veilig maken van laaggelegen gebieden, bijvoorbeeld door ‘building with nature’.
Rijkswaterstaat, nauw betrokken bij het nationale waterbeheer, heeft deze inrichting aan het museum geschonken. “In het Watersnoodmuseum, dat zich wil profileren als kenniscentrum voor waterveiligheid, hebben we een goede partner gevonden. Het museum trekt veel publiek dat geïnteresseerd is in watergerelateerde onderwerpen. En wij kunnen in Caisson 4 ons innovatieve waterbeheer, dat in de praktijk niet altijd goed zichtbaar is voor een groot publiek, duidelijk presenteren.’’ Willy Oorthuijsen Projectleider Inrichting Caisson 4 RWS
Innovaties in de Zuidwestelijke delta, thema van Caisson 4 na herinrichting begin 2013.
Bewustwording belangrijk onderdeel van Flood Aware
WATERSNOODMUSEUM
11
De collectie uitgebreid
G
eregeld krijgt het Watersnoodmuseum voorwerpen voor de collectie aangeboden, zowel van particulieren als van organisaties, overheden en collega musea. Zo bood de provincie Noord-Holland twee schilderijen aan over de macht van het water
Trouwjurk Bijzonder is de trouwjurk van Truus Roks-van Eekelen uit Halsteren. In de rampnacht verdronk zij met haar negen maanden oude dochtertje Ineke. De tweede vrouw van weduwnaar Piet Roks bewaarde alles dat aan Truus en Ineke herinnerde. Haar dochter Truus, inderdaad vernoemd naar de eerste vrouw, schonk het museum in 2014 de trouwjurk en alle kleertjes van Ineke die bewaard zijn gebleven met het achterliggende verhaal.
Met dank aan de Rotary
O
p 1 februari 2013, zestig jaar na de ramp, ontvingen bestuursvoorzitter Hans Simons en directeur Siemco Louwerse een cheque van 15.000 euro. Dit prachtige bedrag werd door de twaalf Zeeuwse Rotaryclubs en Rotary Goeree-Overflakkee bijeengebracht. Met het geld zijn onder meer een touchscreen en nieuwe beamers gekocht voor het multimediale project 1835+1 in Caisson 2. Deze audiovisuele opstelling toont de namen van de slachtoffers als het ware kabbelend over het zand. Via het touchscreen kunnen bezoekers de keuze voor een naam aangeven en zo het verhaal achter het slachtoffer horen.
12
geschilderd door de Zeeuwse kunstenaar Marja de Lange-Nieuwenhuyse. Het Museum Gouda schonk twaalf etsen en litho’s over Zeeland en de aanleg van de Deltawerken, onder meer van de hand van Ben Ikelaar en Rob Otte.
Truus Roks (l) schonk in 2014 onder meer een trouwjurk en babykleertjes met een bijzonder verhaal.
Op 6 november 2013 werd door oud-gouverneur Maarten Steenbeek van Rotary Middelburg nog eens een cheque van € 17.500,- overhandigd aan mevrouw Karla Peijs, sinds 1 maart 2013 voorzitter van het Watersnoodmuseum. De Rotaryclub organiseerde een districtsconferentie voor de Rotaryclubs uit regio Zuidwest-Nederland waarmee het geld werd ingezameld.
M. v. Eekelen
Maddy v. Veen
M Schot v. Veen
Riena v. Mourik
Rinus den Haan
Ella vd Velde
Jan Loos
Adrie Heijboer
Sjaak Musters
A. v Oorschot
Jannie Bouwman Gerrit Schouten
Rien vd Weele
Ab v. Brink
Kees Potappel
Piet van Geel
Gerard Slokkers
Rinus Franken
Kees Bolle
Cees Post
Floor v. We
Adrie Brouwer
Verhage-‐ W
Willem Scheringa Piet Meerman
I
n juni 2013 onthulden Han Polman, commissaris van de Koning van Zeeland, en projectleider Jaap Schoof de kijk- en luisterhoek voor het Oral History Project ‘1953, Het Verhaal’. Bezoekers kunnen in dit museumonderdeel de (verkorte) verhalen volgen van ooggetuigen van de ramp. Deze ooggetuigen waren niet alleen slachtoffers, ook redders, hulpverleners en vrijwilligers bij de wederopbouw hebben hun verhalen verteld. Jaap Schoof interviewt de ooggetuigen, een cameraman filmt tijdens het gesprek. Soms kiezen ooggetuigen ervoor om hun verhaal op papier te zetten. Een museumvrijwilliger registreert de gegevens en slaat de opname op in een database.
tijdens de eerste Oral History Dag officieel worden afgerond. Het aantal aanmeldingen steeg op dat moment echter nog steeds. Dat was reden om het project voort te zetten. De hoeveelheid verhalen groeide daarmee ook in 2014 door. Inmiddels bestaat de database uit meer dan 300 interviews en 500 uitgeschreven herinneringen. Een aantal verhalen is ook via internet terug te horen en te lezen op www.1953hetverhaal.nl. “Vaak is het voor het eerst dat iemand gedetailleerd over die periode vertelt. We geven iedere ooggetuige een dvd met zijn of haar verhaal. Die dvd leidt vaak weer tot gesprekken met familieleden. Een zoon schreef ons, dat hij na het kijken van de dvd voor de eerste keer van zijn leven en tot diep in de nacht met zijn vader over het verhaal had zitten praten.’’
Jaarlijkse Oral History Dag
O
p 5 november 2014 organiseerde het Watersnoodmuseum de tweede Oral History Dag. Ruim tweehonderd mensen – meer plaats was er niet – kwamen uit heel Nederland bijeen om te praten over, en te luisteren naar herinneringen en ervaringen rond de watersnoodramp. De tweede editie maakte duidelijk dat de behoefte aan het delen van ervaringen met ‘lotgenoten’ groot is en nog steeds groeit. Dat heeft doen besluiten om van de Oral History Dag een jaarlijks terugkerende bijeenkomst te maken.
Jaap Schoof Projectleider
6 november Zestig jaar na de sluiting van het allerlaatste dijkgat, op 6 november 2013, zou het project Oral History Dag 2014
WATERSNOODMUSEUM
Piet Buijs
Tientallen namen en foto’s voor ‘1953, Het Verhaal’
1953 Het Verhaal
Annie Hart
Geert vd Wielen
Neeltje vd Have
Nel Lemson-‐Vos
Rie Roks
Joke Kooman
Rinus Berrevoets Adrie Kloet
Han Dorst
Cor Berrevoets
Henk Schot
Maarten Dijkman Ria den Haan
Cees Jonker
Bart Boot
T. Bastiaensen
Izaak den Boer
Koos Fluijt
J. Bastiaensen
Chris Bijdevaate
Han Oosse
Gerda Boot
Jac.Marijnissen
A. v Dongen
L. Naaktgeboren
W.van Kempen
M. v. Drongelen
Nellie Tabak
Will Luijks
Cor Visser
Ria Geluk
W. v Steenoven
Flip vd Velde
Riet Clement
Wijtvliet
Els Dekker
Dolf Geijp
Stien Schot
Mevr. Loenhout
Piet vd Have
Huib Bouwman
Jan Overbeeke
Dries Blommers
Marry de Vlieger
Joh. Dorst
Joop SchouwenburgElla Scholten
Mevr. Ouwens
Marjan van Ree
13
Minister opent Beleef de Deltaroute
O
p 26 juni opende Melanie Schultz van Haegen, minister van Infrastructuur en Milieu, de Deltaroute bij het Watersnoodmuseum (www. beleefdedeltaroute.nl), een initiatief van Rijkswaterstaat en de ANWB. Zij deed dit samen met ANWBdirecteur Guido van Woerkom en Jan Hendrik Dronkers, directeurgeneraal van Rijkswaterstaat. Beleef de Deltaroute presenteert informatieve, gezellige dagjes uit per auto, fiets of te voet rond het thema waterveiligheid en de dertien Deltawerken in Zeeland, ZuidHolland en Brabant.
“Het Watersnoodmuseum geeft de kern weer van de ramp en de daaropvolgende herstelwerkzaamheden, ook de Deltawerken. Net als Beleef de Deltaroute richt het Watersnoodmuseum zich op de historie, het heden en de toekomst. Bovendien ligt het geografisch in het midden van de route en was zodoende een mooie plek om de route te openen.” Karen van Burg Projectleider Deltaroute RWS
Commissaris van de Koning Han Polman (r) en HID Rijkswaterstaat Zee en Delta Johan Jacobs.
Tentoonstellingswand in Caisson 4
O
p 1 december 2014 opende de Zeeuwse commissaris van de Koning Han Polman met Johan Jacobs, hoofdingenieur-directeur van Rijkswaterstaat Zee en Delta,
14
de tentoonstellingswand ‘Beleef de Deltaroute’. De wand bestaat uit een kaart met daarop de dertien Deltawerken. Een informatiezuil geeft aanvullende
informatie in de vorm van korte informatieve filmpjes over de Deltawerken en hun omgeving.
1
2
8
3
9
4
10
5
11
6
12
7
13
WATERSNOODMUSEUM
De 13 Deltawerken 1) Oosterscheldekering 2) Maeslantkering 3) Hollandsche IJsselkering 4) Hartelkering 5) Brouwersdam 6) Grevelingendam 7) Oesterdam 8) Veerse Gatdam 9) Zandkreekdam 10) Haringvlietsluizen 11) Volkeraksluizen 12) Philipsdam/Krammersluizen 13) Bathse Spuisluis
15
Kunst in aanloop
M
et de opening van de hernieuwde Caisson 4 heeft het Watersnoodmuseum ook een eigen galerie gecreëerd in de entree van de caisson. Gerenommeerde hedendaagse kunstenaars worden uitgenodigd om het museum te bezoeken en hun indrukken te verwerken in nieuwe kunst of te komen tot een selectie van bestaand werk.
T R AC K NAVID & NUUR T R AC E Expositie in het Watersnoodmuseum, Ouwerkerk van 1 februari tot 1 augustus 2013 Navid Nuur (Teheran, 1976) reflecteert met een keuze uit recente werken op de dynamische natuurkrachten die de omgeving van het Watersnoodmuseum hebben gemaakt tot wat deze nu is.
Weg van de Buitenlandse Pers 5 4305 RJ Ouwerkerk www.watersnoodmuseum.nl
Navid Nuur Met zijn tentoonstelling Track & Trace opende Navid Nuur (Teheran/ Den Haag, 1976) op 1 februari 2013 het nieuwe, hedendaagse kunstprogramma van het museum. Navid Nuur
16
Kunst die een extra dimensie toevoegt aan de thematiek van het museum. De keuze van Nuur uit zijn bestaande neonwerken, installaties en video’s, reflecteert op de dynamische natuurkrachten die de plek van het museum hebben gemaakt tot wat het nu is. Claudy Jongstra ‘Meekrap Rood, Tàpies’, onder die naam exposeerde textielkunstenaar Claudy Jongstra in 2014 in Caisson 4 bestaande werken met wol, vilt en zijde. Haar vaak grote kunstwerken – wandtapijten, wandbekleding of autonome kunstwerken – bezitten veel tactiliteit. Jongstra combineert duurzaamheid, traditionele ambachten en kunsten en beoogt de zintuigen te openen voor de innerlijke wereld. Voor deze tentoonstelling nam de kunstenaar meekrap als uitgangspunt. Een aparte vitrine liet de verschillende stadia van meekrap en de toepassingen zien. Hiervoor werkte het museum samen met het Stadhuismuseum Zierikzee, dat een uitgebreide meekrapcollectie bezit. In november 2013 maakte het museum al kennis met Jongstra toen het twintig kunstpanelen aankocht.
Claudy Jongstra
Deze panelen had de kunstenaar gemaakte op basis van haar bezoek aan het museum. Dankzij een gift van onder meer de Vrienden van het Watersnoodmusem kond het museum de panelen aankopen. Maartje Korstanje De Zeeuwse kunstenaar Maartje Korstanje opende eind november 2014 haar expositie in het museum. Zij kiest haar onderwerpen vaak op het snijvlak van cultuur en natuur, van schoonheid en afstotelijkheid, van hard en zacht, water en land, dier en ding. Speciaal voor de galerie van het museum koos Korstanje
wat minder grote werken. Zij werkt voornamelijk met papier maché van grauw karton.
Harte-plicht 1953/2013 Tentoonstelling – in 2013 en gedeeltelijk in 2014 – rond de grote diversiteit aan geschenken uit het archief en depot van het Watersnoodmuseum. Een bijzonder stuk is de Poolse wieg (geleend uit het depot van Paleis ‘t Loo) die koningin Juliana in 1953 doneerde aan het Rampenfonds.
Maartje Korstanje
Geregeld organiseert het Watersnoodmuseum ook kleinschaligere exposities rond een specifiek onderwerp, zoals water, kust en zee of streek, of met lokale kunstenaars.
WATERSNOODMUSEUM
Observaties en ervaringen onder water, met name de mosselhangcultuur, waren voor kunstenaar Charlotte Beunders uit Zierikzee de inspiratiebron tot haar miniatuurschilderijen. Onder de noemer ‘Verborgen Schoonheid’ waren zij begin 2014 in het Watersnoodmuseum te zien. Het zeeleven is voor haar beeldend werk – grafiek en schilderijen – een onuitputtelijke bron.
Henkjan Kievit Natuur- en landschapsfotograaf Henkjan Kievit selecteerde vijf foto’s binnen het thema ‘De kleur van de zee’. Een kleine expositie met een groot kleurrijk beeld. Die was te zien van eind juli tot half september 2014. Ronnie Krepel In samenspraak met het Watersnoodmuseum maakte kunstenaar Ronnie Krepel uit Rotterdam een serie schilderijen van zwart-wit foto’s uit de periode direct na de ramp. Van september tot eind 2014 was een selectie van tien schilderijen in de galerie van het museum te zien.
Charlotte Beunders Ronnie Krepel
17
In de schijnwerpers Geregeld staat het Watersnoodmuseum in de schijnwerpers. Media van allerlei pluimage en uit allerlei regio’s berichtten met name in 2013 over het museum. Daarnaast organiseerde het Watersnoodmuseum zelf ook tal van activiteiten om de aandacht te trekken. Al die inzet resulteerde in grotere bezoekers-aantallen (87.160 in 2013 en 80.447 in 2014) en een bredere naamsbekendheid, zowel bij het grote publiek als bij bestuurders en overheden.
Open dagen Op 2 februari 2013 zette het Watersnoodmuseum voor het eerst zijn deuren gratis open. Deze open dag markeerde de afronding van het Zeeuwse Jaar van het Water (2012) en de aanvang van de herdenking zestig jaar na de ramp. Maar liefst 2.145 bezoekers bezochten die dag (gratis) het museum, een absoluut record. 2014 In 2014 werd op 8 februari opnieuw een open dag georganiseerd waarmee een traditie ontstond. Opnieuw was er grote belangstelling van het publiek dat in en rond het museum ook presentaties en activiteiten kon volgen van Nationaal Park Oosterschelde, de onderwatersportbond (NOB), radiozendamateurs, wandelbond KNBLO, Zeeuwse Tong, de Oesterij en Staatsbosbeheer. De dag, die ruim 1250 bezoekers trok, werd door Omroep Zeeland vastgelegd. Lintje Op 25 april 2014 ontving Jan Heinen, vrijwilliger van het eerste uur, een lintje uit handen van burgemeester Gerard Rabelink. Hij is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Een verdiende blijk van waardering voor zijn inzet en tomeloze energie, niet alleen voor het Watersnoodmuseum.
18
Amerikaanse ambassadeur op bezoek Timothy M. Broas, de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, bezocht in mei 2014 het Watersnoodmuseum waar hij een rondleiding kreeg. Ook Johan Jacobs, hoofdingenieur-directeur van Rijkswaterstaat Zee en Delta, en burgemeester Gerard Rabelink waren van de partij. De ambassadeur, die op weg was naar Middelburg voor de uitreiking van de Four Freedom Awards, was zeer onder de indruk van de persoonlijke verhalen die het museum laat zien en de wijze waarop ook de innovaties na 1953 op het gebied van waterveiligheid in het museum aan bod komen.
v.l.v.r.: Johan Jacobs, Timothy M. Broas, Lianne Kooiman, Gerard Rabelink en Siemco Louwerse
Nieuwe website en foldermateriaal In aanloop naar het herdenkingsjaar is de huisstijl gemoderniseerd en zijn de website en het foldermateriaal geactualiseerd. Sinds 2013 is het Watersnoodmuseum ook actief op social media als Twitter en Facebook. Duizend vrijkaartjes voor Rotterdam Rotterdam ving in 1953 circa 10.000 evacués op van de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden. In het herdenkingsjaar heeft het museum de stad duizend entreekaarten gegeven, bestemd voor hen die destijds hulp boden of anderszins een herinnering aan de ramp hebben en voor hen die in 1953 zijn geboren. Burgemeester Ahmed Aboutaleb nam op 5 september 2013 de entreekaarten in ontvangst. Dit zorgde voor onder meer aandacht in het AD.
Admission fees:
Opening times:
For admission fees, check www.watersnoodmuseum.nl Reduced admission fees apply to prearranged group bookings (of 15 or more) and schools. Please check: www.watersnoodmuseum.nl or send a message to:
[email protected]
1 April to 1 November: every day 10:00 – 17:00 (cash register closes at 16:15 hrs) 1 November to 1 April : Tuesday-Sunday 12:00 – 16:00 (cash register closes at 15:15 hrs)
For further information, on admission fees, presentations, guided tours and hiring the group reception room. The telephone number for group bookings is +31 6 10 18 40 27.
Museum Guide
Closed on Christmas Day, Boxing Day and New Year’s Day. Open on all other holidays.
Accessibility: The Flood Museum is accessible for wheel chair users and disabled persons, wheel chairs or walkers are on loan during your visit. Dogs are not allowed, with the exception of guide dogs for the blind.
Vier betonnen kolossen liggen schots en scheef in een oude zeedijk. Wat zijn dat voor betonnen bakken? Waarom is dit een museum? En hoe ziet dat er dan van binnen uit? Kom binnen en ontdek hoe de ramp kon gebeuren, hoor de verhalen, zie de wederopbouw en beleef hoe onze toekomst met het water is verbonden.
Beleef het verleden, heden en de toekomst
Toegangsprijzen Volwassenen Kinderen (6 – 12 jr) Cultureel Jongeren Paspoort Vriendenkaart Museumjaarkaart Kinderen tot 6 jaar
€ 8,00 € 3,00 € 4,50 gratis gratis gratis
Voor groepen (vanaf 15 personen) en scholen gelden andere tarieven. Informeer ernaar via
[email protected] of 06 10184027. Het museum beschikt over audiotours (podcasts). Ook kunt u voor het bezoek een rolstoel of rollator lenen.
Weg van de Buitenlandse Pers 5 4305 RJ Ouwerkerk T 0111 - 644 382
[email protected] www.watersnoodmuseum.nl
3
4
2
1
Caisson 1 De feiten Weg van de Buitenlandse Pers 5 Caisson 2 De emoties 4305 RJ Ouwerkerk Caisson 3 De weDeropbouw en bewustworDing T: + 31 111 644382 Caisson 4 De toekomst
[email protected]
remember, learn and look ahead
www.watersnoodmuseum.nl
Word Vriend van het Watersnoodmuseum Het Watersnoodmuseum kijkt niet alleen naar het verleden, maar ook naar de toekomst. Voor die toekomst heeft het Watersnoodmuseum u nodig. Voor minimaal 25 euro steunt u het museum en ontvangt u als dank onze Vriendenkaart. Daarmee heeft u het hele jaar met twee personen gratis toegang tot het Watersnoodmuseum,
[email protected].
Openingstijden 2013
De museumwinkel, bij de uitgang in caisson 4, is ook zonder museumbezoek toegankelijk. Behalve souvenirs vindt u hier ook Zeeuwse producten, boeken en materialen voor kinderen, over de ramp, de lokale natuur, het water, Zeeland en onze ‘blikken op de zuidwestelijke delta’.
3
Caisson 2: De emoties
2
van harte welkom.
Houd het Museum levend en steun de educatie en geef de toekomst de ruimte. Wordt van de Buitenlandse Pers 5 kijk op www.watersnoodmuseum.nl. “Vriend(in) van het Weg Watersnoodmuseum” 4305 RJ Ouwerkerk T 0111 - 644 382
[email protected] www.watersnoodmuseum.nl
en,
Het Watersnoodmuseum is dé plek om te Het Watersnoodmuseum is dé plek om te ervarenCaisson wat er is gebeurd en vormtCaisson 1: De feiten 4: in De 1953 toekomst ervaren wat er in 1953 is gebeurd en vormt ook ook de plaats om met de ervaring van toen en de kennis van nu naar de toekomst te de plaats om met de ervaring van toen en de kennis 1 kijken. Een waarin u nodig heeft. van nu naar detoekomst toekomst te kijken.het WeWatersnoodmuseum heten u
l eren, vooruitkijken. Herinneren, leren, vooruitkij k e n .
r i nneren, leren, vooruitkijken. Herinneren, leren, vooruitkijken. Herinneren, leren, vooruitkijken. Herinneren, leren, vooruitkijken. Herin n e r e
Hier afscheuren
e ren, vooruitkijken. Herinneren, leren, vooruitkijken.
Caisson 3: De wederopbouw
Beleef het verleden, heden en de toekomst Geldig voor 1 persoon. 4
Vanaf 8 april 7 dagen in de week openbaar vervoer naar het museum via de buurtbus. Meer info: 0111-644382.
herinneren, leren, vooruitkijken
He
n, l
Het Watersnoodmuseum Entree Museum
Tot 1 april 2013: dinsdag t/m zondag 13.00 – 17.00 uur (kassa sluit om 16.15 uur) 1 april tot 1 november 2013: alle dagen 10.00 – 17.00 uur (kassa sluit om 16.15 uur) 1 november 2013 tot 1 april 2014: dinsdag t/m zondag 12.00 – 16.00 uur (kassa sluit om 15.15 uur) Geopend op tweede paas- en pinksterdag Gesloten op eerste en tweede kerstdag en nieuwjaarsdag
Herinneren, leren, vooruitkijken. Herinneren, leren, vooruitkijken. Herinneren, leren, vooruitkijken. Herinneren, leren, vooruitkijken. Her i n n e
r
microperforatie
Webwinkel online Op 15 december 2014 opende bestuursvoorzitter Karla Peijs samen met Leen Verwest, de oudste vrijwilliger die op deze dag afscheid nam, de nieuwe webwinkel van het Watersnoodmuseum. Zij plaatsten samen de eerste bestelling.
WATERSNOODMUSEUM
Het assortiment van de webwinkel is gebaseerd op de producten uit de museumwinkel en omvat onder meer boeken, dvd’s en historische kaarten. De webwinkel is te vinden via de website van het Watersnoodmuseum.
19
Watersnoodpad
T
heo Klanke, enthousiast langeafstandloper, heeft met de wandelbond KWBN, Stichting Landschapsbeheer Zeeland en het Watersnoodmuseum het Watersnoodpad uitgezet en gepubliceerd. Het wandelpad leidt langs de diverse littekens in het landschap van Schouwen-Duiveland, veroorzaakt door de ramp van 1953. Het Watersnoodpad, gepresenteerd op 2 februari 2013 tijdens de open dag van het Watersnoodmuseum, werd in 2014 uitgeroepen tot Wandelroute van het jaar 2014.
Non-stop In augustus 2014 liep een groep van 25 gerenommeerde langeafstand wandelaars onderleiding van Theo Klanke non-stop het Watersnoodpad. Onderweg waren korte rustpunten ingelast bij onder meer dorpshuizen, de boswachterij en het Topshuis. De groep deed zo’n 28 uur over de 154 kilometer lange route. Bij aankomst bij het Watersnoodmuseum legden de wandelaars een krans bij het monument. “Themapaden spreken wandelaars aan en ik vind het leuk om ze samen te stellen. Ik kende Jaap Schoof, oud-directeur van het Watersnoodmuseum, en heb met hem geïnventariseerd wat er aan herkenbare elementen op Schouwen-Duiveland nog te zien is. Daar heb ik een mooie route bijgezocht, de punten met elkaar verbonden.’’ Theo Klanke Samensteller Watersnoodpad
Langeafstand wandelaars lopen 154 km in 2 dagen.
Pop-up museum in Zierikzee
I
n augustus 2014 opende het Watersnoodmuseum voor een maand een ‘filiaal’ in een leegstaand winkelpand aan de Mol in Zierikzee. Het (winkelende) publiek, vaak toeristen, kon in het pop-up museum een indruk krijgen van het ‘echte’ museum in Ouwerkerk. Daarnaast waren er diverse activiteiten, zoals de korte toneelvoorstelling ‘De Foto’ van de Rederijkers Zierikzee en een signeersessie van schrijfster Femke Roobol voor haar boek ‘Springtij’ dat over de watersnoodramp gaat. Ook de wandelaars die het Watersnoodpad non-stop liepen, hadden in het filiaal aan de Mol een rustpunt.
Regioambassadeurs
I
n 2014 heeft het Watersnoodmuseum een aantal vrijwillige ambassadeurs aangetrokken die het verhaal van het museum in hun regio’s uitdragen. Het gaat om mensen die een binding hebben met het
20
verhaal van de ramp of met de ontwikkelingen op het gebied van waterveiligheid. Zij zijn actief buiten Schouwen-Duiveland, daar zijn immers de eigen vrijwillige medewerkers al ambassadeur.
De omgeving heringericht Met de onthulling van een informatiebord door paralympisch skiër Kees-Jan van der Klooster werd op 15 mei 2014 het krekengebied rond het Watersnoodmuseum feestelijk geopend. Non-stop Twee dagen later organiseerde het Watersnoodmuseum samen met de buren Brasserie De Vierbannen en Camping De Vier Bannen een open dag met kraampjes en activiteiten om het krekengebied onder de aandacht te brengen. Spelen, wandelen, fietsen Kinderen, ook minder valide, kunnen heerlijk hun gang gaan op de speeltoestellen aan de rand van de kreek. Vanuit de uitkijktoren en het uitzichtpunt krijg je een goed beeld van de omgeving en informatieborden verklaren de visuele littekens van de ramp in de natuur. Parkeren is niet langer een probleem, het nieuwe parkeerterrein biedt voldoende plaats. Van daaruit kun je ook een van de wandel- of fietsroutes oppakken.
“Met deze extra voorzieningen kunnen we nog meer mensen, groepen, scholen, families bereiken. En kunnen we hen aanmoedigen om een bezoek te brengen aan dit gebied en zo het verhaal van de Ramp blijven vertellen. Tegelijkertijd kunnen ze genieten van de natuur, de omgeving en de rust en de recreatieve voorzieningen.” Ria Geluk werkgroep Herinrichting Buitengebied
Ria Geluk te midden van de kinderen
Opening buitengebied door zit-skiër Kees-Jan van der Klooster
WATERSNOODMUSEUM
21
Speurtochtkisten in Caisson 4
S
amen met de Zeeuwse surfheld Davy Scheffers heeft een groep kinderen op 3 juni 2013 vijf nieuwe interactieve speurtochtkisten in Caisson 4 in gebruik genomen. De kisten zijn onderdeel van de kinderspeurtocht voor zes- tot twaalfjarigen door het museum. De speurtocht laat de kinderen zowel het
museum als het verhaal achter de watersnoodramp ontdekken. Na afloop ontvangen zij een certificaat. Ter gelegenheid van de opening van de interactieve kisten deelde Davy Scheffers een speciale editie, door hem ondertekend, van het certificaat uit.
Vakantieactiviteiten
T
ijdens de schoolvakanties geeft de kunstenares Marlies Verda knutselworkshops voor kinderen. Zij laat de kinderen werken met papier, karton, verf en foto’s gerelateerd aan onderwerpen die in het museum terug te vinden zijn.
Kinderrondleidingen
I
n de vakanties zijn er kinderrondleidingen voor kinderen tussen de acht en dertien jaar. Per caisson krijgen zij verhalen te horen en kunnen ze de vragen van de speurtocht beantwoorden. De verhalen passen bij de leeftijd van de kinderen. Tegelijkertijd doen ze recht aan wat er tijdens en na de ramp is gebeurd. Ouders en grootouders zijn ook welkom, gaande de rondleiding haken vaak ook andere bezoekers aan. De kinderrondleidingen zijn voorgekomen uit het onderwijsprogramma, waar scholen op in kunnen tekenen. Het bleek dat er vooral behoefte is aan passende verhalen. De onderwijsvrijwilligers (voor het speciaal, basis- en voortgezet onderwijs) stemmen geregeld de vraag vanuit het onderwijs en de praktijk af.
22
“Als onderwijzer in Zierikzee nodigde ik ouders, later grootouders, uit om hun kinderen en kleinkinderen te vertellen over de ramp. Een aantal van die verhalen kan ik nu in het Watersnoodmuseum doorvertellen. Verhalen hebben een grote kracht, ik hoor vaak dat grootouders terug willen komen met andere kleinkinderen. Toch weer mooie pr voor het museum!’’ Jan Heuseveldt Bedenker en vrijwilliger kinderrondleidingen
Digitalisering documentatie afgerond
I
n samenwerking met de Zeeuwse Bibliotheek en het Gemeentearchief Schouwen-Duiveland heeft het Watersnoodmuseum de digitalisering van het gezamenlijke documentatiemateriaal rond de ramp in 2013 kunnen afsluiten. Kranten, telexen, dagboeken en
verhalen van overlevenden, verslagen van organisaties en stukken betreffende herdenkingen zijn terug te vinden in de digitale krantenbank van de Zeeuwse Bibliotheek.
Ingenieurs en lezingen
I
n de aanloop naar de zestigjarige herdenking van de watersnoodramp heeft het museum in samenwerking met de beroepsvereniging van ingenieurs, KIVI, een reeks van negen lezingen verzorgd. De lezingen werden goed bezocht. Aan de orde kwamen onder meer de Deltawerken 2.0, de doelmatigheid van dijken, overstromingsrisico’s in Nederland en lessen van elders, het Deltaprogramma ‘Werk aan de Delta’ en de delta belicht vanuit de landschapsarchitectuur.
Internationaal kenniscentrum waterveiligheid
H
et Watersnoodmuseum profileert zich steeds nadrukkelijker als een internationaal kenniscentrum over waterbeheer en overstromingswustzijn voor hogescholen en universiteiten. In januari 2014 heeft het museum een conferentie gehouden met het thema ‘Delta Cities Battling with Climate Change’. Vier dagen lang gaven twintig internationale
WATERSNOODMUSEUM
waterprofessionals workshops en lezingen voor collega’s, (master)studenten en andere belangstellenden. Onderwerp was klimaatveranderingen zoals extreme regenval en de gevolgen voor stedelijke gebieden. Ook lieten zij innovatieve ideeën en oplossingen zien waarmee de sector wereldwijd de toenemende kans op overstromingen hoopt te voorkomen.
23
Facts en figures 2013 totaal aantal bezoeken: vrijwilligers: betaalde staf:
87.160 120 waarvan 80 intern en 40 buiten het museum 3,5 fte te weten: directie, secretariaat, huismeesters, boekingsmedewerker, projectmedewerker
Bestuur Karla Peijs Han Looten Ton Brandenbarg Joop Roes Lida Iburg Eva Kuit
voorzitter vicevoorzitter secretaris penningmeester bestuurslid bestuurslid
Giften, donaties en projectsubsidies: 2013: € 98.323,-
24
2014 totaal aantal bezoeken: vrijwilligers: betaalde staf:
81.000 120 waarvan 80 intern en 40 rondom 3,5 fte te weten: directie, secretariaat, huismeesters, boekingsmedewerker, projectmedewerker
Bestuur Karla Peijs Han Looten Ton Brandenbarg Joop Roes Rein van der Kluit Eva Kuit
voorzitter vicevoorzitter secretaris penningmeester bestuurslid (na terugtreden Lida Iburg) bestuurslid
Giften, donaties en projectsubsidies: 2014: € 56.791,Regioambassadeurs Ger van de Velde-de Wilde Nelie Houtekamer Rieneke Sijderius Pieter van der Hulle
Goeree-Overflakkee Walcheren De Bevelanden Rotterdam
Bijzondere boekingen Sinds 2013 is het Watersnoodmuseum opgenomen in het excursieprogramma van een reisorganisatie in cruises. In het voor- en najaar ontvangt het museum per jaar ongeveer 5.700 Engelse en Amerikaanse toeristen voor een rondleiding in het Watersnoodmuseum. Stichting Vrienden van het Watersnoodmuseum Het Watersnoodmuseum heeft een vriendenstichting die het museum op verschillende manieren ondersteunt. De Stichting Vrienden organiseert onder meer de jaarlijkse Vriendendag in het museum. Deze stichting functioneert geheel zelfstandig. Informatie is te verkrijgen bij de secretaris Dim Mooijaart, 0111-653467 of
[email protected].
WATERSNOODMUSEUM
25
Beknopt financieel jaarverslag 2013 en 2014 Stichting Nationaal Monument Watersnood 1953 Staat van baten en lasten
werkelijk
werkelijk
2014
2013
OMZET
€
€
Baten
732.367
776.547
Directe kosten
148.237
192.606
584.130
583.941
Afschrijvingskosten
3.037
1.967
Personeelskosten
292.991
281.960
Huisvestingskosten
76.896
74.053
Inventariskosten
27.434
31.059
Verkoopkosten
23.112
9.611
Kosten inzake voorlichting
43.590
46.602
Algemene kosten
57.924
50.852
524.984
496.104
Resultaat voor financiële baten en lasten
59.144
87.837
Rentebaten en soortgelijke lasten
4.050
2.500
Rentelasten en soortgelijke lasten
2.173
1.545
Resultaat uit gewone bedrijfsvoering
61.021
88.793
26
Rondleiding Buitengebied
Opnames ‘tussen Kunst en Kitsch’
Bussen met Amerikaanse bezoekers
WATERSNOODMUSEUM
27
Weg van de Buitenlandse Pers 5 4305 RJ Ouwerkerk Tel: 0111 - 644 382 E-mail:
[email protected] www.watersnoodmuseum.nl
Colofon Uitgave: Watersnoodmuseum Teksten: Heuff Schrijft Eindredactie: Siemco Louwerse en Lianne Kooiman Vormgeving: Paul Golembiewski Fotografie: Watersnoodmuseum
28
