Het Rijksvastgoedbedrijf zet vastgoed in voor de realisatie van rijksoverheidsdoelen, in samenwerking met, en met oog voor de omgeving.
Het in stand houden en beheren van gebouwen en terreinen van het Rijk en Defensie is een belangrijke taak van het Rijksvastgoedbedrijf.
Het Rijksvastgoedbedrijf Of het nu gaat om een belastingkantoor, een kazerne, een gevangenis of een oefenterrein voor Defensie: het Rijksvastgoedbedrijf zorgt ervoor dat gebouwen en terreinen veilig en klaar voor gebruik zijn. Iedere rijksambtenaar en militair kan zo zijn of haar werk goed doen, in een professionele en inspirerende omgeving.
3
Militaire oefenterrein ‘De Haar’ ten zuiden van Assen. Het 450 hectare grote terrein voorziet in de oefenbehoefte van de militaire eenheden van de nabij gelegen Johan Willem Friso Kazerne.
4
1| Vliegbasis Volkel ligt in het buitengebied van de gemeente Uden. Deze basis is een van de twee Nederlandse F-16 bases. 2| Het Rijksvastgoedbedrijf werkt samen met de provincie Zeeland, de gemeente Terneuzen en het havenbedrijf Zeeland Seaports aan een ruimtelijk plan voor de Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone.
Waar houden we ons mee bezig? Wij zorgen ervoor dat gevangenissen veilige gebouwen zijn. Dat Nederlandse kunstschatten te zien zijn in goed toegankelijke en toonaange vende musea. We regelen het onderhoud en de investeringen in rechtbanken en kantoorpanden, verhelpen storingen en voeren brandveiligheids inspecties uit. Zodat de gebouwen en terreinen van de Rijksoverheid op orde zijn. We houden ons bezig met kazernes, marinehavens en landings banen, zodat medewerkers van Defensie hun operationele taken goed uit kunnen voeren. Het gaat bij het vastgoed van het Rijk en Defensie veelal om kenmerkende panden en terreinen. Onze gebouwen staan bijvoorbeeld op een prominente plek in de stad, waar ze als het ware vergroeid zijn met de omgeving en een ijkpunt vormen voor de lokale samenleving. Veel militaire oefen- en schietterreinen hebben de status van beschermd natuurgebied. Militair gebruik gaat hand in hand met aandacht voor ecologische waarden en dat heeft geleid tot uitgestrekte natuurgebieden met bijzondere flora en fauna. Daarnaast veilt het Rijksvastgoedbedrijf ook de locaties voor
benzinestations langs de snelweg en zijn we verantwoordelijk voor de wrakken van VOC-schepen die wereldwijd verspreid nog op de zeebodem liggen. Voor Defensie regelen we milieuvergunningen voor vliegbases, schietterrei nen en havens en zorgen we dat in plannen van andere overheden rekening wordt gehouden met vlieg-, veiligheid- en geluidzones van Defensie. Kennis en vakbekwaamheid zijn voor ons belang rijk. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft ervaren project- en procesmanagers, gebouwbeheerders, juristen, restauratiespecialisten en ingenieurs in dienst, maar ook ecologen en kunsthistorici. We werken in monumenten en nieuwe kantoren, op de hei en middenin de stad. De behoefte aan vastgoed bij de Rijksoverheid verandert continu. We zorgen dat er nieuwbouw komt of bestaande bouw wordt gerenoveerd als dat nodig is. We verkopen objecten die niet meer nodig zijn. Het Rijksvastgoedbedrijf zorgt ervoor dat gebouwen en gronden niet alleen de overheid en rijksambte naren, maar de hele Nederlandse samenleving ten goede komen.
5
1| Het pand voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft een glazen gevel met diverse technische bijzonderheden, zoals een geventileerde dubbele gevel en glas met een lage emissie. 2| Het Rijksvastgoedbedrijf heeft in 2014 voor 125 miljoen euro aan overtollig vastgoed van het Rijk verkocht. Het ging daarbij bijvoorbeeld om voormalige gevangenissen en kantongerechten.
Onze vastgoedportefeuille is uniek, divers en complex. Wij beheren die op een verantwoorde manier, ook voor de generaties na ons. Een toekomstbestendige vastgoedportefeuille is bestand tegen de snelle en soms onvoorspelbare schommelingen in de vraag naar vastgoed.
keling van een voormalig marineterrein tot openbaar gebied? Het Rijksvastgoedbedrijf is vaak een belangrijke schakel in zulke processen. Financiële overwegingen en maatschappelijke belangen spelen een rol in onze afwegingen. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft oog voor wat er in de samenleving gebeurt.
Toekomstvisie Om leegstand te minimaliseren en tot een optimalisatie van het kantoorgebruik te komen, werken we met masterplannen. Daarin wordt de behoefte aan rijkskantoorruimte in heel Nederland gematcht met de beschikbare gebouwen. Ook bij niet-kantoren is efficiënt ruimtegebruik van belang: de behoefte aan gebouwen en terreinen verandert steeds. De komende jaren sluiten bijvoorbeeld minstens 15 penitentiaire inrichtingen hun deuren. Wat doen we met een gevangenis die het Rijk niet meer nodig heeft? Is er een nieuwe bestemming mogelijk voor een rijkskantoor dat leeg komt te staan? Wat betekent de verhuizing van een rechtbank voor de werkgelegenheid in de regio? Welke mogelijkheden zijn er voor de herontwik
6
Samen met de markt Het Rijksvastgoedbedrijf werkt veel samen met gemeenten, provincies, waterschappen en commerciële partijen uit de bouw- en vastgoed wereld. Ons vastgoed vereist vaak maatwerk. We zijn door onze ervaring specialist in het omgaan met bijzonder vastgoed. We zien de kansen en uitdagingen en we zoeken naar de beste oplossin gen. Bij het herontwikkelen, bouwen en beheren van ons vastgoed werken we samen met markt partijen zoals architecten en bouwbedrijven. Als overheid hebben we een voorbeeldfunctie als het gaat om transparante aanbestedingen. We zijn een professionele opdrachtgever die zowel innovatief als kostenbewust opereert. Er is daarom steeds vaker sprake van geïntegreerde contracten.
Unieke ‘tweedehuid-gevel’ van het kantoorpand voor Rijkswaterstaat, Westraven te Utrecht. Deze gevel hangt een meter voor de glazen gevel en bestaat voor een deel uit gaasdoek waardoor natuurlijke ventilatie mogelijk is en ramen geopend kunnen worden.
7
Het Rijksvastgoedbedrijf heeft een masterplan opgesteld om het landschap rond Huis Doorn te renoveren en te herstellen. Met de renovatie van de lanen, bosvakken en zichtlijnen op open ruimtes en gebouwen vindt het Park haar nationale en internationale cultuurhistorische betekenis terug.
8
1| De gebouwen aan het Binnenhof van de Eerste en de Tweede Kamer, de Raad van State en het ministerie van Algemene Zaken hebben dringend groot onderhoud nodig. 2| Door inspecties van brandveiligheid, onderhoud, energiegebruik etc. te combineren tot een integrale inspectie stijgt efficiency.
Dergelijke contracten kunnen meerdere disciplines omvatten of zich uitstrekken over een langere periode, bijvoorbeeld van bouw tot en met onderhoud en beheer van een gebouw of terrein. Er zijn proeven gaande met diverse vernieuwende contractvormen, zoals maincontracting. We nemen onze voorbeeldfunctie serieus en zijn onder andere een actieve partner in de Bouwcampus. Met andere partijen willen we nadenken om bij te dragen aan een brede vernieuwing van de bouwsector. Hierbij gaat het om (keten)samenwerking, duurzaamheid, veiligheid, leefbaarheid en vermindering van faalkosten.
Kwaliteit Ruimtelijke kwaliteit en architectuur zijn belang rijke aandachtspunten bij grote renovaties en nieuwbouwprojecten. De Rijksbouwmeester adviseert ons op dat gebied. Zo worden terreinen en gebouwen waar we verantwoordelijk voor zijn, goed ingepast in de omgeving en blijft de architec tonische of monumentale waarde behouden.
Bij ingrijpende veranderingen in of aan een monument is goed onderzoek vooraf altijd een voorwaarde. Dat was bijvoorbeeld aan de orde bij de renovatie van het Rijksmuseum in Amsterdam. Onder onze supervisie onderging het gebouw uit 1855 de grootste renovatie en restauratie uit zijn geschiedenis. Nu is het een modern museum, aangepast aan de eisen van deze tijd en toeganke lijk voor een miljoenenpubliek. De ingrepen doen geen afbreuk aan het oorspronkelijke ontwerp. Cultureel erfgoed is bij ons in goede handen. Maar ook als opdrachtgever voor nieuwbouw heeft het Rijksvastgoedbedrijf een lange traditie. Op dit moment wordt onder onze supervisie gewerkt aan passende nieuwe behuizing voor de Hoge Raad in Den Haag. Onlangs werd een start gemaakt met de aanbesteding van de ontwikkeling van de Michiel Adriaanszoon de Ruyterkazerne (MARKAZ) voor de Koninklijke Marine, die aan de buitenhaven in Vlissingen zal verrijzen.
9
1| Het instandhouden en beheren van gebouwen en terreinen van het Rijk en Defensie is een belangrijke taak van het Rijksvastgoedbedrijf. 2| Het legeringgebouw op de Frederikkazerne te Den Haag met o.m. hotel voor officieren en vlagofficieren.
Duurzaamheid We hebben aandacht voor leefbaarheid en duurzaamheid, en gaan op een verantwoorde manier om met mensen, klimaat, economie en grondstoffen. We gaan daarbij uit van de drie P’s van duurzaamheid: people, planet en profit. We dringen het energiegebruik in onze gebouwen zoveel mogelijk terug en zorgen voor optimaal presterende klimaatinstallaties. Door een hogere bezettingsgraad van rijkskantoren besparen we energie. Nieuwe overheidsgebouwen worden vanaf 2019 bijna energieneutraal gebouwd. Bij nieuwbouw en herontwikkeling van vastgoed werken we zoveel mogelijk met hergebruikte of herbruikbare materialen en grondstoffen. Het Rijksvastgoedbedrijf koopt 100% duurzaam in. Dat geldt voor materieel, infrastructuur, goederen, diensten en energie. De voortrekkersrol die we willen vervullen blijkt bijvoorbeeld uit onze samenwerking met de gemeente Den Haag in het project EnergieRijk2020. Daarbij streven we gezamenlijk naar een volledig duurzame energievoorziening. Niet voor één gebouw, maar voor een heel gebied.
10
Het gaat in totaal om 18 overheidsgebouwen rondom Den Haag CS, die in 2020 uitsluitend gebruik zullen maken van hernieuwbare energie bronnen.
Natuurbeheer Samen met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer vormt het Rijksvastgoedbedrijf de top 3 van natuurbeheerders in Nederland. We beheren meer dan 90.000 hectare grond, waarvan 30.000 hectare defensieterrein. Dat zijn veelal militaire oefenterreinen. Het Rijksvastgoedbedrijf werkt samen met Natuurmonumenten aan de verbetering van de vogel- en visstand bij het Markermeer. Ook beheert het Rijksvastgoedbedrijf het Staatsdomein bij Het Loo bij Apeldoorn. Vastgoed betekent in ons geval ook natuurbeheer.
Afstoot en herontwikkeling Op dit moment zijn verkoop en herontwikkeling van vastgoed actueler dan nieuwbouw. Door de afname van het aantal rijksambtenaren en de aanpassing van de huisvestingsnorm heeft de Rijksoverheid minder kantoren nodig.
Het Koninklijk Paleis Amsterdam onderging in de periode 2008 2011 een grondige restauratie van zowel het interieur als het exterieur. Het paleis op de Dam kan na deze onderhoudsbeurt weer jaren mee.
11
Het Rijksvastgoedbedrijf beheert ongeveer 30.000 hectare defensieterreinen. Ruim 2/3 deel daarvan is oefen- en schietterrein met beschermde natuurwaarden. Het Rijksvastgoedbedrijf is daarmee de derde natuurbeheerder van het land. De oefenterreinen zijn opengesteld voor het publiek.
12
1| Na de verbouwing zal het kantoor aan de Rijnstraat 8 in Den Haag, in 2017, een rijkskantoor zijn voor vijf verschillende ministeries en diensten. 2| De gezamenlijke entree voor museum Gevangenenpoort en de galerij Prins Willen V in Den Haag.
Defensie is de afgelopen jaren gekrompen. Een aantal gevangenissen gaat sluiten. Bijzonder vastgoed dat het Rijk niet meer nodig heeft wordt afgestoten. In de periode tot 2020 gaat het daarbij om 0,9 miljoen m² kantoorruimte en 1,9 miljoen m² andere objecten. Dat brengt complexe vragen met zich mee. Welke vestigingen en panden blijven in gebruik, wat wordt er afgestoten en waar? Welke gebouwen en terreinen komen voor herontwikkeling in aanmerking? Wat is een passende nieuwe bestemming, wie kan daarbij worden betrokken? Het Rijksvastgoedbedrijf stimuleert de gedachtevorming en het onderzoek naar mogelijk nieuwe bestemmingen voor dergelijk bijzonder vastgoed, dat een deel vormt van onze identiteit.
en de Blokhuispoort in Leeuwarden verkocht. Overbodig geworden rijkskantoren worden verbouwd tot starters- en studentenwoningen. Het succes van het Nationaal Militair Museum in Soesterberg is een voorbeeld van geslaagde herontwikkeling van een voormalig defensieter rein. In al deze gevallen krijgt een complex dat overbodig was geworden voor overheidsdoelen, een nieuwe, kansrijke toekomst.
Zo wordt er samen met de gemeente Amsterdam gewerkt aan de herontwikkeling van het 14 hectare grote Marineterrein Kattenburg, dat tussen nu en 2018 gefaseerd zal worden verlaten door Defensie. Het centraal gelegen terrein krijgt weer toekomst met een mix van wonen, werken en vrije tijd. Onlangs werden de Tapijnkazerne in Maastricht
13
14
Op het noordelijke gedeelte van de voormalige vliegbasis Soesterberg staat het nieuwe Nationaal Militair Museum (NMM). Dit herbergt, naast een defensiebreed thematisch gedeelte, de collecties van het Legermuseum en het Militaire Luchtvaartmuseum. Op de foto: demonstratie op het buitenterrein.
15
1| Interieur van het nieuwe Nationaal Militair Museum te Soesterberg. 2| Turfmarkt 147 Den Haag is het rijkskantoor voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en het Koninkrijkrelaties en het ministerie van Veiligheid en Justitie.
Regionale verschillen Het is duidelijk dat er bij al deze opgaven sprake is van grote regionale verschillen. Zelfs binnen één stad lopen de mogelijkheden per pand en locatie soms ver uiteen. Bij de keuzes die worden gemaakt, spelen altijd verschillende overwegingen mee: wat betekent deze ingreep voor de regio, voor de leefbaarheid en de werkgelegenheid? Vastgoed gaat óók over mensen. Maatschappelijk verantwoord afstoten betekent dat het Rijk plannen afstemt met andere overheden, zodat sommige kantoorpanden bijvoorbeeld tijdelijk een andere bestemming krijgen, de lokale vastgoed markt niet overvoerd raakt en op de lange termijn het beste financiële resultaat wordt behaald. De overheid steunt daarbij goede, nieuwe initiatieven waarbij wordt gezocht naar allerlei soorten samenwerkingsverbanden, nieuwe financierings modellen en slimme combinaties. Hergebruik en transformatie vragen om een vernieuwende aanpak. Soms is verkoop niet de beste oplossing of op korte termijn zelfs onmogelijk. In dat geval kunnen we een pand in tijdelijk beheer uitgeven, of een 16
gebied zelf gaan ontwikkelen. Dat laatste gebeurt bij marinevliegkamp Valkenburg, een voormalig defensieterrein middenin de Randstad én vlakbij de duinen, dat meer dan 70 jaar was afgesloten voor publiek. Het Rijksvastgoedbedrijf werkt samen met de gemeente Katwijk aan de ontwikke ling van een woon-, werk- en recreatiegebied met hoge duurzaamheidsambities. Het is de bedoeling dat er ongeveer 5000 nieuwe woningen komen. Een deel van de hangars en panden wordt tot die tijd verhuurd. Voormalig defensiekantoor De Binckhorsthof in Den Haag laat zien hoe een op dit moment slecht verkoopbaar kantoorpand een tijdelijke nieuwe bestemming kan krijgen. De Binckhorsthof is nu een bruisend verzamelgebouw voor bedrijven in de sport- en danswereld. Zo vervult het op lokaal niveau weer een belangrijke functie.
Het Rijksvastgoedbedrijf beheert een uitgebalanceerde vastgoedportefeuille, die voldoet aan de eisen van deze tijd en past bij de diversiteit van het Rijk. Het gebouw van het Rijksarchief in Zwolle combineert op bijzondere wijze een veilige bewaarplaats voor de collectie met een publieksfunctie.
17
Koepelgevangenis in Haarlem. Voor drie koepelgevangenissen in Breda, Arnhem en Haarlem wordt een nieuwe bestemming gezocht in samenwerking met lokale overheden en marktpartijen.
18
1| De nieuwbouw van Eurojust komt in de Internationale Zone in Den Haag. Het aanbieden van een geschikte vestigings locatie voor organisaties zoals Eurojust is onderdeel van het kabinetsbeleid. 2| Hembrug is een voormalig defensieterrein in Zaanstad. Het Rijksvastgoedbedrijf transformeert Hembrug samen met de gemeente en de provincie tot een nieuw, creatief bedrijventerrein.
Nieuw gebruik Gemeenten en provincies krijgen voorrang als het Rijk gebouwen of terreinen niet meer nodig heeft en in de etalage zet. Er gelden ook voor andere overheden marktconforme prijzen, zodat er geen sprake is van oneerlijke concurrentie op de vastgoedmarkt. Het betekent wel dat stad en regio een uitgelezen kans krijgen om een soms beeld bepalend gebouw te verwerven en een nieuwe toekomst te geven. Dat kan de lokale woningmarkt of het culturele leven een boost geven. Als andere overheden geen mogelijkheden zien, gaat een vrijkomend rijkspand breder in de verkoop. Zo krijgt iedereen een eerlijke kans en krijgt het Rijk de optimale opbrengst en dat maakt de cirkel weer rond: rijkspanden zijn immers betaald met belastinggeld.
Het Rijksvastgoedbedrijf is in 2014 ontstaan uit een fusie van de Dienst Vastgoed Defensie, het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf, de directie Rijksvastgoed en de Rijksgebouwendienst. Die organisaties samen staan borg voor eeuwen aan vastgoedervaring. Het Rijksvastgoedbedrijf valt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Rijksvastgoedbedrijf Postbus 20952 | 2500 EZ Den Haag www.rijksvastgoedbedrijf.nl Meer informatie TRijksvastgoedbedrijf 088 115 80 00 Postbus 00000 | 2500 aa Den Haag Juni 2015 t 0800 646 39 51
