Het puberbrein – een handleiding
Breda | Newmancollege 18 november 2014| dr. Aletta Smits
Waar gaan we het over hebben? • Wie zijn pubers? • Wat gebeurt er met pubers? • Hoe kunnen ‘wij’ er mee omgaan?
Wie zijn pubers?
En wie zijn wij?
Twee dingen zijn belangrijk • Een puber heeft biologisch gezien een ander tijdsbesef en • Een puber wordt sociaal gemotiveerd
Wie zei dit? Onze jeugd heeft tegenwoordig een sterke hang naar luxe, heeft slechte manieren, minachting voor het gezag en geen eerbied voor ouderen. Ze geven de voorkeur aan kletspraatjes in plaats van training – jonge mensen … spreken hun ouders tegen…en tiranniseren hun leraren. Socrates (ca. 470-399 BC)
Lesgeven aan pubers/ouder zijn van pubers • Wat kom je tegen? / Wat is prachtig aan ze? / Wat is ongelooflijk irritant aan ze? • • • • • • • •
Ze komen niet uit bed / komen te laat Ze houden zich niet aan afspraken / zijn niet te motiveren Alles moet NU Grote mond Ze zoeken grenzen op Ze zitten aan hun mobiel vastgeplakt Ze kleden zich niet altijd handig Waarom helpt ‘straffen’ niet zo goed?
Puber/Adolescent maakt vier dingen mee 1. Lichamelijke en seksuele ontwikkeling
- puber-ontwikkeling, slaap- en waakritme
2. Doorontwikkeling van hersenschors/cortex
- complexe vaardigheden; cognitieve ontwikkeling
3. Doorontwikkeling van de eigen identiteit - ontwikkeling van de professionele identiteit 4. Sociaal-emotionele ontwikkeling
- inzicht in jezelf en anderen
1. Lichamelijke en seksuele ontwikkeling
Vandaag
Gisteren
2. Doorontwikkeling van cortex
2. Doorontwikkeling van cortex • • • • • • •
Impulscontrole Beoordelingsvermogen Abstracte redeneringen Probleemoplossing Planning Sociaal gedrag Geheugen
3. Drie identiteiten, hartstikke veel werk Hoe ik echt ben
Hoe ik doe
Hoe anderen mij zien
4. Sociaal-emotionele ontwikkeling • ‘Met m’n vrienden chillen op een random plek’ • ‘Dat kun je niet maken!’ • ‘Wie zegt mij dat ik dat niet kan?’
Wat zie je? Wat ziet een puber?
Reflectievragen (Korthagen) • • • •
Wat Wat Wat Wat
deed ik? wilde ik? dacht ik? voelde ik?
• • • •
Wat Wat Wat Wat
deed de ander? wilde de ander? dacht de ander? voelde de ander?
De mens is een chemisch proces
Opbouw van de hersen 1) We delen met amfibieen en reptielen: hersenstam en kleine hersenen 2) Ganglia en limbisch systeem: fundament van het gevoelsleven – amygdala, hypothalamus, insula 3) Cortex/Hersenschors
De cortex groeit als laatste… Achterhoofdskwab: visuele informatie en motoriek Parietele kwab: informatie via zintuigen Temporale kwab: gehoor, taalfuncties, verbaal geheugen Frontaalkwab
Witte stof (myeline): Verbinding tussen de hersencellen
Witte stof (myeline): Verbinding tussen de hersencellen
Witte stof (myeline): Verbinding tussen de hersencellen
Door gebrek aan cortex en verbindingen: • Last van hun limbisch systeem: gevoelsleven • Hypothalamus: vechten, vluchten, paren, eten, slapen • Amygdala: onbewuste emoties • Hippocampus: helpt herinneringen opslaan, maar alleen als ze interessant zijn/context relevant is! • Insula: kicks en spanning
Onderwijs en begeleiding • Steunen met structuur – betekent niet: niet meer zelf plannen • Aansluiten bij hun context – betrek emoties bij ratio • Begrip voor ‘echte’ pijn • Beloningsstructuur ipv strafstructuur • Slapen en wakker zijn: vroeg is heel vroeg • Toon de empathie die ze zelf niet altijd kunnen tonen • Ze zijn aan het leren, en wat ze leren is belangrijk, alleen niet altijd wat jij op het rooster had staan • Lange termijn is lastig te overzien: be prepared to fight
Onderwijs en begeleiding • Steunen met structuur – betekent niet: niet meer zelf Neem plannenhet niet te persoonlijk • Aansluiten bij hun context – betrek emoties bij ratio • Begrip voor ‘echte’ pijn het niet te persoonlijk Neem • Beloningsstructuur ipv strafstructuur • Slapen en is heel vroeg Neem hetwakker nietzijn: te vroeg persoonlijk Neem nietaltijd te kunnen persoonlijk • Toon de empathie die zehet zelf niet tonen • Ze zijn aan het leren, en wat ze leren is belangrijk, alleen niet altijd wat jij op het rooster had staan hetisniet persoonlijk • Neem Lange termijn lastig te te overzien: be prepared to fight
U bent een prefrontale cortex!
Maar laat ze dat niet merken….
Selectie uit referenties • • • • • • •
• • •
•
Crone, E. 2009. Het puberende brein: Over de ontwikkeling van de hersenen in de unieke periode van de adolescentie. Amsterdam: Bert Bakker. Nelis, H & Y. van Sark. 2009. Puberbrein binnenstebuiten: wat beweegt jongeren van 10 tot 25 jaar? Utrecht: Kosmos Uitgevers Paap, M. 2004. Het kiezen van een MBO-opleiding. PvdA. 2008. Concept-voorstellen verbetering VMBO. Tbv. PvdA congres 24 november 2008. Smits, A. 2007. Checlist Studierendement. Leiden: Universiteit Leiden Traineepool 10. 2008. Weten wat je wilt. Amsterdam: Gemeente Amsterdam Van der Boom, E., R. van der Aa & G. de Bruin. 2009. Goed voorbeeld doet goed volgen. Rotterdam: Ecorys. Onderzoek uitgevoerd in opdracht van Ministerie van OC&W. Van Grinsven, V & E. Elphick. 2008. Aansluiting vmbo mbo: een gedeelde zorg. Utrecht: Adviesgroep MBO Van Reijendam, W. “Het studeert niet makkelijk met 30.000 euro schuld”. In: Mbo Magazine, december 2008. Elk, R. van, Steeg, M. van der & Webbink, D. (2009). The effect of early tracking on participation in higher education. Den Haag: Centraal Planbureau. Kemenade, J. van. (2008). Een voorwerp van aanhoudende zorglijkheid. Rede bij zijn afscheid als hoogleraar bij de Open Universiteit. Congresmap Lustrumcongres Ruud de Moor Centrum.
Aletta Smits Email:
[email protected] Facebook: www.facebook.com/deloeftraining
Twitter: @alettasmits Wilt u de presentatie? Mail even, en ik zend hem toe! Wilt u meer informatie? Bestel via www.1boek.nl: “Het puberbrein - de missende handleiding”
Aletta Smits -
[email protected] De Loef Training en Advies: Lezingen & Presentatietrainingen & Gesprekstechnieken Workshops Activerende didactiek & E-learning Onderwijsontwikkeltrajecten Docentprofessionalisering en -coaching
