Het Nooit Meer Druk-dieet
Door TONIE MUDDE en ELLEN DE VISSER Niet zo lang geleden was Blanca (5) een druk meisje. Zo druk dat haar ouders haar zelfs niet meer meenamen naar de supermarkt: teveel strijd, teveel stress. Ook de schoolprestaties leden eronder, Blanca kon zich niet concentreren. Pillen en gedragstherapie zijn de bekendste manieren om adhdklachten te lijf te gaan. Maar de ouders van Blanca probeerden iets anders. In juni begonnen ze met een onderzoekstraject bij het Pelsser RED Centrum van de Eindhovense wetenschapper Lidy Pelsser. Resultaat: Blanca was binnen vijf weken volledig klachtenvrij. Hoe? Door voortaan varkenvlees, tarwe en yoghurt te laten staan. Pelsser is ervan overtuigd dat adhd bij 6 op de 10 kinderen ontstaat door reacties op voeding. Welke voeding varieert per kind, zegt ze. ‘De een wordt druk van vanille, de ander van vis.’ Die persoonlijke overgevoeligheid achterhaalt ze door kinderen een zeer streng dieet te laten volgen en daar gaandeweg voedingsmiddelen aan toe te voegen. Ze onderzocht haar methode onder andere bij 100 jonge kinderen met adhd en publiceerde de resultaten van de laatste studie vorig jaar in The Lancet, een van de beste vakbladen ter wereld. Sinds die publicatie, en haar promotie aan de Radboud Universiteit, gaat het hard met Pelsser en haar op maat gemaakt dieetonderzoekadviezen. Na eerdere vestigingen in Eindhoven en Rotterdam opende ze dit jaar haar deuren in Haarlem en Barneveld. Volgend jaar komt daar Nijmegen bij. Haar adviezen zijn zo populair dat er een wachtlijst is ontstaan van gemiddeld een half jaar. Die populariteit is opmerkelijk want wetenschappers, in binnen- en buitenland, laten weinig heel van het onderzoek van Pelsser. De Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen (NAV) stuurde haar een kritische brief. Het RIVM zette zeven deskundigen bij elkaar, die in een rapport van ‘ernstige tekortkomingen’ reppen. The Lancet plaatste afkeurende reacties van hoogleraren uit onder meer Australië en de VS. Alle hiergenoemde deskundigen verbazen zich over de gebrekkige opzet van de studie en de vastberaden en verstrekkende conclusies die desondanks door Pelsser worden getrokken. ‘Dat
1
Opmerking [1]: dit zou ik met hoofdletters schrijven Opmerking [2]: Dit is feitelijk onjuist, de correcte naam is Pelsser RED Centrum Opmerking [3]: Dit is feitelijk onjuist, ik ben geen psycholoog, maar wetenschapper, of onderzoeker. Verwijderd: Instituut Verwijderd: psycholoog Opmerking [4]: Dit is feitelijk onjuist, de e INCA-‐studie was de 4 studie die ik heb gedaan. Ik heb twee RCTs en twee ongecontroleerde studies gedaan.
Met opmaak: Lettertype:Cursief Opmerking [5]: Dit is feitelijk onjuist, ik geef geen dieetadviezen, het is diagnostisch onderzoek Verwijderd: e Opmerking [6]: Dit is feitelijk onjuist, deze praktijken worden gestart door artsen, zelfstandige ondernemers en het zijn zelfstandige praktijken. Ik heb alleen het centrum in Eindhoven geopend. Opmerking [7]: u zou hier ook de brief kunnen noemen die door het INCA-‐team is geschreven aan de minister en aan het RIVM, dat het RIVM haar werk met dit rapport niet goed heeft gedaan. Het RIVM had overigens niet het fatsoen om op die brief inhoudelijk te reageren. U kunt de reactie vinden op mijn website. Als u rivm klikt in het zoekschermpje, dan komt u die brief vanzelf tegen. Opmerking [8]: Dit is feitelijk onjuist, het gaat hier niet om “ALLE DESKUNDIGEN” , maar om de “hiergenoemde” deskundigen. U hebt ook gesproken met andere deskundigen, namelijk met het NJI en met de voorzitter van de onafhankelijke erkenningscommissie, prof. Janssens. Het PVG-‐protocol is namelijk erkend als bewezen effectieve interventie. De gesprekken met deze mensen laat u buiten beschouwing. Ik vraag mij af waarom. Zou een wetenschapsjournalist niet een feitelijk beeld moeten schetsen? U laat heel wat feiten achterwege.
haar dieet werkt, is niet aangetoond’, zegt NAV-voorzitter Marianne Geleijnse, ‘maar ze hangt aan dat gebrekkige onderzoek wel een hele therapie op. Dat gaat te ver.’ Hoe kan het dat ouders enthousiast zijn over een aanpak die wetenschappelijk niet is aangetoond? Willen ze misschien té graag geloven in een oplossing, en Lidy Pelsser met hen? Of zijn wetenschappers te rigide in hun afwijzing van een veelbelovend onderzoek? De Volkskrant plaatste op een adhd-forum een oproep om ervaringen van ouders met het Pelsser-dieet te delen. Er volgden zes reacties: allemaal positief. ‘Met Roy gaat het heel goed, het is een heel ander kind geworden’. ‘Binnen twee weken zagen we een sterke verbetering van het gedrag en het welzijn van onze zoon (10)’. ‘Onze zoon Hidde is nu eindelijk vrij van adhd-klachten en hij gebruikt geen medicatie meer. Het is een pittig dieet, maar daar krijgt hij, wij, zijn zus en zijn omgeving rust voor terug. Hidde zou zelf niet meer anders willen.’ Voedingsepidemioloog Geleijnse, verbonden aan Wageningen Universiteit, vermoedt dat andere zaken dan het dieet de gedragsverandering verklaren. ‘Het kan in een gezin met een adhd-kind een chaos zijn en dan geeft een dieet structuur. Het is niet uitgesloten dat daarvan een groot effect uitgaat. Ouders worden door het dieet bovendien gedwongen om duidelijk te zijn en krijgen zo een gevoel van controle. Dat heeft weer effect op de kinderen. Kinderen zien bovendien dat hun ouders liever zijn als ze zich beter gedragen en dat versterkt de uitwerking.’ Of het dieet ook na jaren nog effectief is, blijft onduidelijk.
2
Opmerking [9]: Dit is feitelijk onjuist. de INCA-‐studie, die gepubliceerd is in the lancet, e was de 8 studie die gebruik maakte van RED. Van die 8 studies werden 5 studies dubbelblind placebogecontroleerd uitgevoerd. In 2001 werd door prof Eric Taylor, op basis van deze 5 geblindeerde studies, al geadviseerd, in een tweedelijns behandelprotocol, om RED te implementeren. Dus dat RED effectief is, is overtuigend aangetoond. Opmerking [10]: Dit is feitelijk onjuist. De INCA-‐studie was niet gebrekkig, maar een lege artis uitgevoerde RCT, ingeschreven in het RCT-‐register. Het feit dat een onderzoek niet dubbelblind is uitgevoerd, maakt die studie niet gebrekkig. Aan de publicatie is bovendien een uitgebreide reviewproces voorafgegaan, zowel van het protocol van de INCA-‐studie, dat ook door the lancet is gepubliceerd, als van het artikel. Zie voor de kwaliteit van het onderzoek ook de opmerking van prof Ghuman, die in the lancet schreef dat onze studie “...was well-‐designed and carefully done....and provides an additional treatment option for some young children with ADHD."
Opmerking [11]: Zoals u hebt kunnen lezen in het proefschrift is er onderzoek gedaan naar eventuele structuurverbetering door RED. Die was er niet, en dat kwam omdat ouders die RED volhielden, al een goede structuur hadden voorafgaand aan het onderzoek. U zei zelf toen u hier was dat dat natuurlijk logisch was. Ter illustratie: ik heb ouders in de praktijk waarvan twee kinderen tegelijkertijd meedoen aan het PVG-‐ onderzoek. Een zoon reageerde wel, het andere kind niet. Men zou toch zeggen dat als structuur de reden was van de gedragsverbetering, dat dan beide kinderen zouden verbeteren door RED. Ik sprak deze ouders gisteren en vertelde over uw stuk. De ouders van Bram. U hebt hen 3 x gesproken, aldus de ouders, u weet er dus van.
Het onderzoek waarop Pelsser haar dieettherapie baseert, gaat voorbij aan de belangrijkste wetenschappelijke basisregel, zegt Geleijnse, die van dubbelblind onderzoek. Ouders wisten of hun kind wel of niet het onderzochte dieet volgde en ook de leerkrachten waren op de hoogte. ‘Zij moesten rapporteren over het gedrag met die wetenschap in het achterhoofd.’ Alleen de kinderarts, die de kinderen testte op de ernst van hun adhdklachten, was volgens Pelssers onderzoeksontwerp niet op de hoogte wie het dieet volgde. Maar die arts blijkt bij navraag allerminst een neutrale scheidsrechter. Tien jaar geleden al hield hij een voordracht waarin hij de relatie tussen voeding en adhd ‘evident’ noemde. In een email laat hij bovendien weten dat hij tijdens Pelssers onderzoek bij de gesprekken en testen met de ouders en kinderen op adhd-klachten ‘diep overtuigd’ raakte van de relatie tussen adhd-problemen en voeding. Dubieus: want hij had nu juist de rol waarbij hij niet mocht weten wie het dieet wel en niet volgde. Geleijnse: ‘Toch kon hij dit wel degelijk weten, alleen al omdat de dieetgroep twee keer zo vaak bij hem langs kwam voor een test als de controlegroep. Ouders hebben zich vermoedelijk dingen laten ontvallen en kinderen zullen vast over het zware dieet hebben geklaagd.’ Geleijnse denkt dan ook dat het succes van het dieet wel eens verklaard zou kunnen worden door het heilige geloof in de werking ervan bij de betrokkenen. De methode-Pelsser als een groot placebo-effect? Pelsser reageert geïrriteerd: ‘Denk je nu echt dat kinderen met adhd minder gaan stuiteren alleen omdat ik tegen ouders een enthousiast verhaal houd over een dieet? Mijn dieetmethode kan héél veel kinderen van adhd genezen. Dat weet ik net zo zeker als dat de aarde rond is.’
Opmerking [12]: Dit is feitelijk onjuist, u praat over “het onderzoek”, maar het zijn er 8. Het PVG-‐onderzoek is gebaseerd op 8 RCT's, waarvan 5 dubbelblind. Van de 8 zijn er slechts 2 door mij uitgevoerd. Opmerking [13]: Dubbelblind onderzoek is de gouden standaard voor medicatieonderzoek, maar niet voor alle onderzoek. Heel veel onderzoek kan niet dubbelblind worden uitgevoerd, zoals onderzoek naar cognitieve gedragstherapie of onderzoek naar operaties. Of epidemiologische onderzoeken, zoals veel onderzoek van mevr. Geleijnse. Ik zal hier niet over uitweiden, maar ik verwijs naar het youtubefilmpje waarin dit wordt uitgelegd (zie http://www.youtube.com/watch?v=rqlkjTt2t8 YE, ADHD en de wonderlijke wegen van de wetenschap) Opmerking [14]: dit is dus heel gebruikelijk in een RCT. Een RCT is de gouden standaard voor alle onderzoek dat niet dubbelblind kan worden uitgevoerd. Opmerking [15]: Dr. Toorman baseert zich in zijn lezing, die ik even heb opgevraagd, e op het artikel van Hill and Taylor (zie de 7 dia), die hun aanbeveling (2001) baseren op de 5 dubbelblinde studies. Opmerking [16]: dit is feitelijk onjuist. In de geblindeerde fase van het onderzoek kwamen alle ouders even vaak bij de kinderarts, ongeacht de groep. Zie hiervoor ook onze reactie op het RIVM-‐rapport. Die kwamen met diezelfde feitelijke onjuistheid aan. Opmerking [17]: dit is feitelijk onjuist. ouders waren geinstrueerd om niets te zeggen tegen de kinderarts. Deze methode is vergelijkbaar met de cognitieve gedragsstudie naar depressie van Bockting. Kinderen konden pas klagen nadat de vragenlijsten waren ingevuld, kinderen waren daar namelijk niet bij. De kinderarts zag de kinderen pas NADAT de vragenlijsten waren ingevuld. Opmerking [18]: Feitelijk onjuist. Het gaat om 60% van de kinderen. Opmerking [19]: Dit is feitelijk onjuist. Dat heb ik nooit gezegd. RED kan ADHD niet genezen, alleen voorkómen. Vergelijkbaar met het vermijden van contact met bijvoorbeeld poezen waardoor astma kan worden voorkomen en met het niet eten van pindas waardoor een anafylactische shock kan worden voorkomen. Maar je kunt al deze overgevoeligheden niet genezen. Als de poes er weer is, komen de astmaklachten weer terug, of als het kind pinda eet zal het de epipen moeten gebruiken. Zo is het ook met ADHD en voeding.
3
Hangt die zekerheid wellicht samen met een financieel belang? Haar dieetadviezen vinden hun weg in een franchise-organisatie: zelfstandige artsen of ggzverpleegkundigen betalen Pelsser om haar onderzoeksprotocol te mogen uitvoeren. Opmerkelijk is dat ze de commerciële mogelijkheden van haar behandeling al lang geleden voorzag. In 2010, omdat het toen verplicht werd gesteld,registreerde ze bij de Kamer van Koophandel al een eenmanszaak. De omschrijving: ‘Onderzoekspraktijk naar het verband tussen voeding en gedragsproblemen bij kinderen en volwassenen met gedragsproblemen en indien mogelijk behandeling door middel van een individueel dieet’. Ze onderzoekt sinds 1996 de invloed van voeding op ADHD, inmiddels voor 850 euro per kind. Het lijkt erop dat ze daarmee een direct financieel belang had bij de uitkomst van haar promotie-onderzoek. Terwijl ze onder haar wetenschappelijke publicaties meer dan eens verklaart dat er geen sprake is van belangenverstrengeling. Een slager die haar eigen vlees keurt? En die dat ook nog eens verzwijgt? Pelsser: ‘Absoluut niet. Ik doe het onderzoek niet in mijn eigen belang maar in het belang van mijn patiënten. En rijk word ik er niet van, kijk om je heen.’ Ze spreidt haar armen en kijkt haar werkkamer rond: een bescheiden praktijk-aan-huis in een Eindhovens rijtjeshuis. ‘Het draait mij niet om geld. Ik wil een cultuuromslag bewerkstelligen in de geestelijke gezondheidszorg. Bij gedragsproblemen wordt nu zelden of nooit naar voeding als oorzaak gekeken. Terwijl mijn onderzoek – samen met 7 eerder uitgevoerde RED-studies, waarvan 5 dubbelblind placebogecontroleerd – keihard aantoont dat veel kinderen met het juiste dieet geen ADHD meer hebben.’
Opmerking [20]: feitelijk onjuist. Er zijn op dit moment 3 artsen die het PVG-‐protocol uitvoeren. Geen enkele verpleegkundige. En inderdaad voldoen deze artsen een franchisefee, waarvoor studiedagen en begeleiding wordt gegeven. Het gebeurt vaker in de gezondheidszorg, elke cogmedtherapeut betaalt ook een fee voor de licentie, om cogmed te mogen toepassen. Verwijderd: 1996, vijftien jaar voordat haar onderzoek in een vakblad werd gepubliceerd, Opmerking [21]: feitelijk onjuist. Ik ben begonnen met mijn onderzoekswerk in 1996 (dat noemt de KVK de vestigingsdatum). Ik ben ingeschreven in de KVK sinds 2010, omdat dit verplicht werd. Ook artsen staan nu ingeschreven in de KvK. Inschrijving en vestiging is niet hetzelfde. Verwijderd: verkoopt Opmerking [22]: Dit is feitelijk onjuist. Ik doe dit werk sinds 1996 , niet sinds 2000. En verder is het ook feitelijk onjuist dat ik dieetadviezen verkoop, net zoals een huisarts geen diagnoses verkoopt. ik voer diagnostisch onderzoek uit bij kinderen met ADHD. Opmerking [23]: Dit is feitelijk onjuist. het exacte bedrag is 850 euro per kind. Verwijderd: 2000 individuele dieetadviezen Verwijderd: 00 tot 1.250 Verwijderd: geef de behandelingen Verwijderd: en dat van Opmerking [24]: Dit is feitelijk onjuist. Ik heb nooit deze term, een “handjevol anderen” gebruikt. Dat zou arrogant en denigrerend zijn. Die andere onderzoeken zijn zeer belangrijk en de basis van mijn werk. De conclusies in het INCA-‐artikel en in mijn proefschrift zijn gebaseerd op alle 8 RED-‐RCTs. Verwijderd: een handjevol Verwijderd: anderen Opmerking [25]: feitelijk onjuist. Preventie door het vermijden van een oorzaak is iets anders dan genezen. Kinderen kunnen door een dieet nooit genezen van ADHD, de problemen kunnen alleen maar voorkómen worden. Verwijderd: compleet kunnen genezen Verwijderd: van adhd.
4
Maar zelfs als de bedoelingen goed zijn, is het vermarkten van een adhd-dieet discutabel, zegt Geleijnse. Medische behandelingen mogen pas worden toegepast als bij herhaling is aangetoond dat het om een betrouwbare en effectieve methode gaat. Maar de methode-Pelsser is niet door collegawetenschappers getoetst. ‘Zolang er discussie is over de betrouwbaarheid van een therapie, is het niet netjes om er winst mee te maken.’ Ze vindt het ook veelzeggend dat er geen internationaal onderzoek wordt gedaan naar het dieet. ‘Als dit dieet werkelijk werkt bij ruim de helft van de kinderen is dat toch een doorbraak? Waarom gaan andere onderzoekers er dan niet mee aan de slag?’ Bij adhd is een alternatief voor medicijnen van groot belang, zegt Geleijnse. ‘Het gaat toch om jonge kinderen en die wil je liever zo min mogelijk medicatie geven.’ Als het Pelsser-dieet dat alternatief kan bieden, zou dat geweldig zijn, zegt ze, maar dat moet dan wel eerst worden aangetoond. Pelsser heeft zich nu tot wetenschappers van Wageningen Universiteit gewend om definitieve argumenten te vergaren. Ze gaan op zoek naar het biologische bewijs dat voedsel gedrag beïnvloedt. ‘Als iemand drukker wordt na het eten van vis, kun je dat dan in een hersenscanner zien? In het ideale geval vinden we een bloedtest die uitwijst van welk voedsel een adhd’er drukker wordt, vergelijkbaar met een allergietest. Als zo’n bloedtest er komt, zijn er geen ingewikkelde analyses meer nodig om te achterhalen op welk voedsel iemand reageert.’ Het onderzoek, zegt ze, kan ertoe leiden dat ze haar eigen bedrijf om zeep helpt, want dan wordt het RED-dieet overbodig en zou vervangen kunnen worden door eenvoudige laboratoriumonderzoek. ‘En dat is precies mijn bedoeling.’
Hoe verloopt het adhd-dieet van Lidy Pelsser? Controlefase (maand 1) -‐ Ernst van adhd-klachten wordt vastgesteld op basis van vragenlijsten ingevuld door de ouders van het kind en de leraar. Onderzoeksfase (maand 2) ð Kind gaat een zogeheten RED-dieet volgen. RED staat voor Restriction Elimation Diet. Het is een streng dieet
5
Opmerking [26]: Vanzelfsprekend zouden medische behandelingen pas mogen worden toegepast als bij herhaling is aangetoond dat de methode betrouwbaar en effectief is. Hier wordt gesuggereerd dat het PVG-‐onderzoek dat niet is. Het tegendeel is waar. Het PVG-‐ onderzoek is door een onafhankelijke Erkenningscommissie interventies als een bewezen effectieve interventie beoordeeld. U hebt de voorzitter van deze commissie gesproken. U hebt ook contact gehad met het NJI, waar het PVG-‐protocol is ingeschreven in een databank. U had dit dus kunnen noemen in uw gesprek met mevr Geleijnse, dan had u haar deze blamage kunnen besparen. Opmerking [27]: Dit is feitelijk onjuist. De methode is wel degelijk door meerdere onafhankelijke wetenschappers getoetst. Door mij zijn slechts 2 van de 8 onderzoeken uitgevoerd. De andere 6 onderzoeken zijn uitgevoerd door niet-‐collega-‐wetenschappers. In het buitenland. De invloed van RED op ADHD is dus uitgebreid getoetst. Op basis van die eerdere onderzoeken werd implementatie in 2001 al geadviseerd, door Hill and Taylor. In Nederland is, op basis van ALLE RED-‐ onderzoek, het PVG-‐protocol erkend als bewezen effectieve interventie. Opmerking [28]: Dit is feitelijk onjuist. Ik val in herhaling, maar 8 RCT’s zijn overtuigend bewijs. Ter vergelijking, twee positieve medicatie-‐RCTs leiden tot het verkrijgen van een label voor dat medicijn. Waar 8 RED-‐RCTs toe leiden, dat kunnen we in uw artikel lezen. Opmerking [29]: dit is feitelijk onjuist. "Ik heb dat er graag voor over" is niet wat ik gezegd heb. De waarheid is veel sterker, het is veel sterker, het is altijd al mijn DOEL geweest om het mechanisme te ontdekken en daarmee het onderzoek veel gemakkelijker te maken en dus de franchiseorganisatie overbodig. De franchiseorganisatie is uitsluitend bedoeld voor de beveiliging van het protocol, nergens anders voor. En dus zeker niet bedoeld om geld mee te verdienen. Waarom zou ik onderzoek gaan doen naar het mechanisme van voeding als ik geld zou willen verdienen aan de franchiseconstructie... U kunt een en ander nog eens nalezen op mijn website, in de nieuwsrubriek “bescherming van het PVG-‐protocol”. Verwijderd: t draait juist om die analyses. Verwijderd: Maar dat heb ik er graag voor over
waarbij kinderen heel veel voedingsproducten niet mogen eten. ð adhd-klachten verminderen? Dan door naar provocatiefase. ð adhd-klachten blijven hetzelfde? Dan is voeding waarschijnlijk niet de oorzaak van de problemen. Provocatiefase (maand 3 en verder) -‐ Elke week wordt één enkel nieuw voedingsproduct toegevoegd aan het dieet van het kind. Vervolgens kijken de ouders samen met de behandelaar hoe het kind hierop reageert. Wordt het plotseling veel drukker nu het bijvoorbeeld weer yoghurt mag eten? Dan wordt yoghurt geschrapt uit het dieet. Verandert er niks aan het gedrag? Dan mag het kind weer yoghurt eten. De weken erna volgen steeds nieuwe ‘provocaties’ in het dieet.
Voedsel voor het brein Met suiker kweek je drukke kinderen, junkfood maakt agressief vette vis voorkomt een depressie en magnesium is goed tegen stress. Het geloof dat voeding en psyche met elkaar te maken hebben, is wijdverbreid. Je bent wat je eet, is het idee, en dus zijn er dieetboeken tegen autisme en vermijden veel ouders snoep met kleurstoffen. Toch krijgen wetenschappers nog altijd geen vat op het onderwerp; doorslaggevend bewijs blijft uit. De onafhankelijke Cochrane Collaboration, die medische bewijsvoering tegen het licht houdt, komt steeds weer tot dezelfde, magere, conclusies. Heel veel onderzoek is zo beroerd dat de resultaten niet mogen meetellen. En wat wel door de selectie komt, levert weinig aanknopingspunten op. Het gedrag van autistische kinderen verbeteren met omega 3 vetzuren? Onvoldoende bewijs. Met extra vitamine B6 dan misschien? Ook niet. Heeft een bipolaire stoornis te maken met een gebrek aan omega 3 vetzuren? Vooralsnog niet aangetoond. Ook de kenmerken van dementie en adhd verbeteren niet met omega 3-upplementen. Dat suiker kinderen hyperactief maakt, zit tussen de oren van de ouders, schreef het vakblad JAMA onlangs na een uitgebreide analyse van alle onderzoeken. Net als het idee dat kunstmatige kleur- en smaakstoffen een negatieve invloed hebben op het gedrag van kinderen: in talloze studies getest en verworpen. Er zijn maar een paar voorbeelden waarbij het verband tussen voedsel en gedrag bewezen is. PKU, een aandoening waarbij een
6
bepaald aminozuur uit voeding niet kan worden afgebroken, leidt tot flinke gedragsproblemen en een dieet kan de onrust verminderen. Ook is bekend dat kinderen die ontbijten, beter leren in de klas. Dat klinkt logisch want wie goed gevoed is, presteert beter. Intrigerend is het onderzoek dat in gevangenissen is uitgevoerd. Tien jaar geleden claimde de Britse fysioloog Bernard Gesch dat het aantal ernstige geweldsuitbarstingen van gedetineerden met een kwart daalde als ze een pil slikten met vitamines, mineralen en vetzuren. Daarop werd ook in Nederlandse jeugdinrichtingen, met subsidie van het ministerie van Justitie, onderzoek gedaan met voedingssupplementen. Het aantal agressie-incidenten daalde fors, maar de psychische klachten en de agressie die gedetineerden zelf rapporteerden, namen niet af. Verzuimd was alleen om voor aanvang van het onderzoek de voedingstoestand van de gedetineerden te meten. Dus luidt de vraag: is door de supplementen een tekort aan voedingsstoffen hersteld en voelden de gedetineerden zich daardoor beter? Of zijn met bepaalde voedingsstoffen inderdaad processen in de hersenen beïnvloed? Nadeel van voedingsonderzoek is dat mensen graag willen geloven in een effect en dat beïnvloedt de resultaten. Toen Britse kinderen extra omega 3-supplementen kregen merkten de docenten geen verbetering van hun gedrag. Ouders wel. Oók de ouders van kinderen die een neppil kregen.
7
